• GĦIX IL-LEĠĠENDA…

    Kien sabiħ żmien it-tfulija meta konna nintilfu noħolmu bl-istejjer li konna naqraw dwar prinċpijiet u prinċipessi, sħaħar, draguni, kastelli u palazzi. Ta’ tifla li kont ma kelli l-ebda dubju illi xi darba anki jiena għad niltaqa’ mal-prinċep tiegħi… ridt biss nieħu ftit paċenzja u nistenna sakemm isibni u jagħrafni. Ġeneralment mal-medda taż-żmien dan il-ħolm jintefa’ u jinbidel mar-realtà pjuttost differenti. Iżda dan ma seħħx fija… il-prinċep bqajt infittxu u nistennih sakemm sibtu! Ħdax-il sena wara xtaqna niċċelebraw l-anniversarju taż-żwieġ tagħna. Għażilna li mmorru nqattgħu erbat ijiem ġewwa Villa Trigona fi Sqallija. Ftit bsart illi hemmhekk kont ser niltaqa’ ma’ persuni illi tassew għexu f’palazz….

    “Il-familja tagħna hija antikissima,” beda jirrakkuntali Emanuel, wieħed mill-proprjetarji ta’ Villa Trigona li toffri residenza ta’ agrituriżmu. “Jingħad illi l-familja tagħna oriġinat mill-vikingi li kienu jgħixu Emanuel Maltese Trigonafl-Iżvezja bejn is-snin 800 u 1000. L-ewwel wieħed li nafu bih kien jismu Salardo dei Montichiari. Skont l-informazzjoni li ksibna, il-kunjom Trigona beda meta dawn il-vikingi niżlu lejn in-Normandija u akkwistaw kastell bl-isem ta’ Trigonne. Maż-żmien huma mxew lejn Sqallija fejn il-familja tkattret u kibret fil-kalibru speċjalment permezz ta’ numru ta’ żwiġijiet f’familji oħra sinjuri. Il-familja Trigona kellha importanza kbira fi Sqallija u l-membri tagħha laħqu livelli għolja ħafna fis-soċjetà. Fil-fatt fil-familja Trigona issib prinċpijiet, markiżi, barunijiet, kardinali, sindku ta’ Palermo u anki qaddis!

    Fil-belt ta’ Piazza Armerina kien hemm madwar sittax-il palazz tal-familja Trigona. L-aktar wieħed famuż jinsab biswit il-kattidral li kien iffinanzja Marco Trigona fis-seklu sbatax. Jiena qattajt it-tfulija tiegħi f’wieħed minn dawn il-palazzi li kien hemm fil-pjazza. Il-faċċata tiegħu kienet mogħnija bl-isbaħ skultura u statwi tal-ġebel. Iżda f’nofs is-sittijiet in-nannu biegħ dan il-palazz u ġie joqgħod hawn f’din il-villa.”

    Ta’ kurjuża li jien u speċjalment bħala Maltija, xtaqt inkun naf minn fejn ġie l-kunjom l-ieħor tiegħu – Maltese…

    “Maltese huwa kunjom missieri. Jingħad illi l-kunjom tal-familja tiegħu oriġinarjament kien Timera. Sar Maltese meta wieħed mill-antenati ġie mlaħħaq gvernatur ta’ Malta u wara li ġie lura Sqallija, baqa’ magħruf bħala ‘il Maltese’ sakemm ftit ftit dan il-laqam sar kunjomu. Fil-fatt hawnhekk, meta naraw li ser nilqgħu lill-Maltin fostna, ngħidu ara ġejjin il-kuġini!”

    Il-kortesija li ġejna milqugħin biha kienet mill-aqwa. Daqshekk ieħor kienu ġenwini l-eleganza tal-post u l-awtentiċità tal-villa storika. Mill-ewwel laqtitli għajnejja l-arma tal-familja Trigona esposta mal-faċċata tal-bini. Interessanti wkoll kienu l-għadd ta’ oġġetti u biċċiet ta’ għamara antiki mxerrda mal-villa kollha….

    “Forsi għall-għajnejn tan-nies li jiġu jżuruna, dawn l-affarijiet jidhru biss oġġetti sbieħ u kurjużi. Imma għalina dawn għandhom sinifikat kbir. Ara din il-kaxxa per eżempju… fiha nannuwi kien jerfa’ x-L-arma tal-familja Trigonaxfafar tal-leħja. Meta xtara l-magna elettrika, hu ta din il-kaxxa lili u jien ta’ tifel li kont, kont nerfa’ r-ritratti tal-plejers fiha. Din il-kaxxa l-oħra jien niftakarha fil-kexxun tal-iskrivanija tiegħu fejn fiha nannuwi kien jerfa’ it-timbru tal-arma tal-familja sabiex ikun jista’ jagħmel is-siġill fix-xemgħa. X’ser nurik aktar? Ara… dak t’hemm huwa strument li kien jintuża’ biex jingħalqu l-għotjien tal-vażetti tal-kunserva. Meta nħares lejh il-memorji tiegħi jiġru lura snin sħaħ. Quddiemi nibda nara l-bdiewa ħawtiela li kellna fil-villa jiġbru t-tadam li konna nkabbru sabiex issir il-kunserva, nibda nxomm il-borom isajjru l-kunserva magħquda u għajnejja jintlew bil-kuluri li kien mimli bihom il-post.”

    Imma l-idea li jużaw Villa Trigona għall-agrituriżmu, kif bdiet?

    “Sfortunatament meta miet nannuwi din il-villa ġiet abbandunata għal madwar għoxrin sena sħaħ. Ommi Adele kienet ħasbet tneħħi l-għamara u l-oġġetti kollha minnha biex tevita li jinsterqu. Il-ħolma tal-familja tiegħi kienet li xi darba nerġgħu nagħtu l-ħajja mill-ġdid lil din id-dar li tagħha kellna bosta rikordji sbieħ. Iżda l-kobor tad-dar u l-ħsara li kienet ġarrbet, kienu wisq biex aħna nirrestawrawha sempliċiment biex nużawha għal għaxart ijiem f’sena. Però darba waħda sirna nafu illi xi proprjetarji Ingliżi ta’ diversi palazzi kienu qegħdin jiftħu dawn il-postijiet għall-pubbliku sabiex permezz tal-fondi li jiġbru jsostnu l-ispejjeż tal-post. Għoġbitna l-idea u dehrilna li stajna nwettqu l-istess ħaġa bil-villa tagħna. B’hekk kull min jiġi hawn ikun jista’ jgawdi mill-istorja u l-ġmiel tal-post u fl-istess ħin jikkotribwixxi għaż-żamma tiegħu.”

    Kont interessatha nkun naf kemm baqgħu leali lejn in-natura oriġinali tal-post….

    “Ippruvajna nħallu kollox kif kien eżatt iżda strutturalment ma kienx kullimkien possibbli. Xorta waħda nista’ ngħid illi t-tibdil kien minimu. Domna sena u nofs nirristrutturaw din id-dar. Bdilna s-soqfa, qlajna l-madum kollu u erġajna waħħalnih f’postu. Ġibna lura l-għamara li kien hawn u poġġejniha mill-ġdid fil-kmamar. Sfortunatament meta d-dar kienet abbandunata, bdew jinsterqu xi affarijiet minnha fosthom qanpiena kbira li kienet issejjaħ lill-familja għall-ikel u għall-quddiesa fil-kappella kull nhar ta’ Ħadd. Kienu wkoll bdew jieħdu xi ġebel mill-funtana li hemm fuq in-naħa ta’ barra tal-villa. Għalhekk kont żarmajtha u armajtha fid-dar tiegħi. Damet ħdax-il sena hemmhekk tistenna l-ġurnata sakemm reġgħet twaħħlet fl-art ta’ din il-villa.”

    Villa Trigona tinsab fi Piazza Armerina qrib Enna. Hija mdawrra b’medda kbira ta’ art li tagħniha bi privatezza assoluta. Il-post innifsu huwa mistur f’kampanja mill-isbaħ u f’silenzju armonjuż. Tħossok qed tgħix f’dinja oħra…. u għalhekk bqajna skantati meta fil-villa sibna grupp ta’ Maltin…

    “F’Diċembru 2007 ftaħna l-bibien tal-villa sabiex nilqgħu lin-nies fiha. Minn dakinhar ġew iżuruna minn 36 nazzjon differenti. L-aktar li jiġu mill-Olanda, minn Franza u mill-Ġermanja. Però Maltin jiġu mhux ħażin u kull sena dejjem qed jiżdiedu. Fil-fatt nista’ ngħid illi l-Maltin huma l-aktar nies li jqattgħu l-itwal ammont ta’ ġranet hawnhekk.”

    Il-kamra tagħna kienet spazjuża, mżejjna b’għamara antika u bl-aperturi tagħha jagħtu fuq il-kampanja sbejħa tal-madwar. Meta rani daqshekk interessata Emanuel offra li jdawwarni dawra mal-villa…

    “Hawn 15-il kamra fil-villa li tnejn minnhom huma suites. Kull min jiġi jqatta’ vaganza hawn, jista’ jqis din il-villa bħala d-dar tiegħu. Għaldaqstant wieħed jista’ juża’ l-librerija żgħira li għandna, jisma’ l-mużika, imur dawra bil-mountain bikes, jilgħab il-boċċi f’kamp apposta, il-futbol, il-billiard, il-ping-pong, jispara bil-qaws jew imur xi rikba biż-żwiemel. Għat-tfal għandna post apposta bil-bandli żgħar u bosta annimali li huma jistgħu jaraw jgħixu madwarhom fostom dawk iż-żewġ gidjien li twieldu ħmistax ilu.”

    L-ikel li ġie offrut lilna kien abbondanti, tipiku ta’ dawn l-agrituriżmi. Il-benna tiegħu iġġiegħlek tiekol kull ma jġibulek quddiemek. Il-ħlewwa stajt tagħsarha wkoll minn Angela MerigoAngela li b’passjoni u b’dedikazzjoni kbira kienet qed tħawwar u tippreżenta platt appettituż wara l-ieħor. L-ospitalità f’dan il-post tant hi ġenwina illi kemm Emanuel u kif ukoll Angela qagħdu bil-paċenzja kollha jaraw kif jagħmlu biex isibu ikel apposta li jogħġob lit-tifla tagħna – att kważi erojku għax normalment bilkemm tiekol.

    “M’għandnix ħafna prodotti hawnhekk imma aħna nieħdu pjaċir naqsmu dak li jkollna mal-mistednin tagħna. Fil-fatt aħna nipproduċu ż-żejt taż-żebbuġa tagħna u l-ħxejjex li nsajjru nkabbruhom f’dawn l-egħlieqi. Kultant inkunu nistgħu nipprovdu wkoll xi bajda friska u dawn il-‘marmellati’ tagħmilhom ommi mill-frott tagħna.”

    Imma fir-realtà x’differenza hemm bejn il-ħajja meta l-villa kienet tal-familja personali u issa li jridu jilqgħu n-nies fiha?

    “Id-differenza hija minima. Meta d-dar kienet tagħna biss, aħna konna nilqgħu fiha ħafna ħbieb u daqshekk ieħor għadna nagħmlu. Min jiġi jqatta’ ftit jiem hawn, aħna maIkel ġenwin nqisuhx bħala klijent imma bħala ħabib li ġie joqgħod għal ftit ġranet magħna. Nagħmlu minn kollox biex nibnu ambjent u relazzjoni ta’ ħbiberija ma’ kull min jiġi hawnhekk. Hekk kif nilqa’ l-ħbieb f’dari, daqshekk ieħor nilqa’ lil kulħadd hawn.”

    Ma kienx qed jigdeb. Hekk kif konna għoddna spiċċajna nieklu, Emanuel beda joħroġ għadd ta’ fliexken tax-xorb u ma qgħadx bi kwietu qabel dewwqilna xi tnejn minnhom…

    Għalkemm Villa Trigona tinsab maqtugħa għaliha, jekk tkun biżżejjed avveturuż, il-post huwa ċentrali għal bosta lokalitajiet oħra ta’ nteress. Fil-fatt f’erbat ijiem irnexxielna naħartu biċċa minn Sqallija mhux ħażin. Is-sabiħ kien illi fl-aħħar tal-ġurnata taf li hemm dar komda u lussuża biex tilqgħek u familja li qed tistenniek għall-ikel.

    Jiġi min jistaqsik għaliex għandi nagħżel agrituriżmu meta nista’ mmur f’hotel?

    “Fir-realtà hija għażla ta’ tip ta’ ħajja,” spjegali Emanuel. “Jekk tmur f’hotel jista’ jkun li jkollok xi ftit aktar kumditajiet. Imma ġeneralment kull ma ser ikollok kamra f’nofs belt. Min-naħa l-oħra, meta Villa Trigonatagħżel l-agrituriżmu jkollok il-libertà li tiġri barra għall-arja, tgawdi n-natura, l-fjuri u l-kuluri sbieħ. Tista’ tisma’ l-għasafar ipespsu u l-ħmar jinħaq filwaqt li ssegwi l-fniek slavaġ fit-toqob tagħhom. L-ikel li tiġi provdut bih ikun frisk, għadu jinqata’ jew jinħadem mill-egħlieqi tagħna. Fuq kollox ma jkollokx kamra imma jkollok dar.”

    Kollox fih tmiemu u daqshekk ieħor din il-vaganza li għalkemm qasira, bħal donnha ħadna l-impressjoni li kienet ħafna itwal. Ma stajtx inneħħi minn fuqi s-sens ta’ nostalġija hekk kif bdejna nsellmu lil dawn il-ħbieb li laqgħuna b’darhom b’tant affezzjoni u speċjalment hekk kif Angela ġiet tagħfasni f’tgħanniqa ġenwina ta’ ħbiberija.

    “Erġgħu ejjew fix-xitwa,” qaltli “u nixgħelilkhom il-fuklar. Tkunu tistgħu tixorbu kikkra kafè quddiemu jew taqraw xi ktieb għall-kumdità tas-sħana tiegħu.”

    “Kull min jiġi jżurna aħna nippruvaw ninvolvuh fil-ħajja ta’ din il-villa,” kompla Emanuel. “Meta rrestawrajna din id-dar fiha rritornaw in-nies li kienu jgħixu hawn qabel u b’hekk anki huma bħal reġgħu ħadu l-ħajja wkoll. Kull min jixtieq jiġi s’għandna huwa mistieden ikun hu wkoll parti mill-leġġenda ta’ Villa Trigona.”

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-13 ta’ Settembru 2009)