• TFAL, TITĦAJRU GĦAL AVVENTURA?

    Xi minn daqqiet jiġu mumenti meta ħabta u sabta, għal ftit sekondi, inħoss is-sensazzjoni ta’ memorji li għaddejt minnhom matul ħajti. Daqqa niftakar f’xi post uniku li żort, drabi oħra nxomm xi fwieħa li dari kont inħobb nuża, f’waqtiet oħrajn nisma’ xi kliem li darba qalli xi ħadd u f’okkażżjonijiet oħra narani nilgħab b’xi ġugarell favorit li kelli…. Huma pawsiet irreali imma sbieħ wisq, speċjalment meta jiġu hekk bis-serqa, bla mistennija. Huma intervalli li jiftħulna għajnejna dwar kemm hu importanti li lit-tfal tagħna noħolqulhom tfulija sabiħa sabiex xi darba meta huma wkoll isiru adulti, il-passat tagħhom ikun jista’ jħollomhom b’esperjenzi armonjużi. “It-tfal huma messaġġi ħajjin li aħna nibagħtu fi żmien li qatt mhu ser naraw,” kiteb l-awtur Amerikan, Neil Postman. Min minna ma jixtieqx li wliedu jgħixu aħjar milli qatt għex hu?

    Dawn il-ħsibijiet jitgerrbu f’moħħ il-ġenituri ta’ sikwit u mhux dejjem tkun faċli biex jagħrfu l-aħjar triq. Ħadd mit-tfal ma jitwieled bl-istruzzjonijiet miegħu u għalhekk il-Martin Borgġenituri jeħtieġ li jitgħallmu bl-esperjenza u bit-tagħrif li jsibu madwarhom. Akkost l-attenzjoni kontinwa, l-iżbalji jsiru xorta waħda speċjalment meta d-dinja ta’ madwarhom tinbidel b’rata tant mgħaġġla u t-tfulija li jiftakru huma ma jkollha x’taqsam xejn ma’ dik ta’ wliedhom. Niftakar li fi tfuliti, il-ġenituri tiegħi kienu  jispjegawli kif fi żmienhom kienu jilagħbu bix-xejn, b’xi ballun tal-karti jew b’xi ġugarell tal-injam u jien f’qalbi bilkemm ma kontx nitħassarhom. U allura kultant meta nara lil binti tilgħab b’logħob teknoloġiku tant żviluppat, bħal nitħasseb x’jidhrilha hi mill-logħob li kont nilgħab jien! Madanakollu Martin Borg, l-individwu li ntervistajt dil-ġimgħa, jemmen bis-sħiħ li t-tfal ta’ llum qed jitilfu ħafna f’ħajjithom, l-aktar meta qed jingħalqu f’did-dinja teknoloġika u strutturata bla ma jiddedikaw l-ebda mument għan-natura sabiħa ta’ madwarhom.

    “Jien ngħid li xi darba għad jibdew jimanifatturaw il-karozzi mingħajr it-twieqi ta’ wara għax ma jkunx hemm bżonnhom aktar. Illum hemm tfal li wara li jagħmlu ġurnata sħiħa jilagħbu bil-kompjuter, meta jiġu biex joħorġu, jaqbdu f’idejhom xi logħba elettronika oħra u jibqgħu deħlin jilagħbu biha fil-karozza. Lanqas titwila waħda barra ma jkunu taw! Karozzi oħrajn għandhom il-monitors ġol-headrest tas-seat ta’ wara u hemmhekk it-tfal jistgħu jilagħbu xi logħba jew jaraw xi film favorit tagħhom,” kompla jispjegali.

    Għalhekk huwa interessanti li tisma’ l-perspettiva ta’ nies differenti. Nistqarr li qatt ma kont irriflettejt dwar dawn il-karozzi b’dan il-mod. Anzi! Karozza hekk dejjem ikkunsidrajtha bħala lussu sabiħ u ftit li xejn għaddieli minn rasi li b’hekk, akkost li tkun qiegħda tivvjaġġa, iġġib ruħek daqs li kieku kont għadek magħluqa bejn erbgħa ħitan!

    “Dan il-kunċett huwa spjegat b’mod ċar ħafna fil-ktieb ‘Last child in the woods’ ta’ Richard Louv, fejn l-awtur juri l-konsegwenzi tan-nuqqas ta’ kuntatt man-natura fuq it-tfulija. Infatti, bħal bosta studjużi oħra, dan l-awtur jinsisti li n-natura hija punt kruċjali ħafna fis-saħħa fiżika u psikoloġika tat-tfal peress li din saħansitra tgħin fl-iżvilupp fiżiku, mentali u emozzjonali tagħhom.

    Preżentament, il-ħajja tat-tfal saret strutturata mmens. Hekk kif jitwieldu, it-tfal ikunu diġà miktuba f’xi pre-school li min-naħa tagħha jkollha programmi strutturati ta’ dak li hu mistenni mit-tfal li ser jattendu. Minn hemm it-tfal jimxu għall-kindergarten li wkoll hija skola strutturata b’qafas ta’ mġieba u pjan ta’ tagħlim adegwat. Sentejn wara t-tfal jibdew il-primarja u anki hawn b’mod strutturat jibqgħu telgħin it-taraġ delineat sena wara sena biex jilħqu l-kwalifiċi neċessarji. F’kelma waħda, ħajjet it-tfal tibqa’ sejra hekk sakemm dawn jikbru u jidħlu fid-dinja strutturata tax-xogħol.

    Sfortunatament anki l-postijiet ta’ divertiment tat-tfal huwa strutturat illum. Tara’ ġonna sbieħ ħafna imma kollha ippjanifikati: għandek fejn tista’ tirfes u fejn le, għandek fejn tista’ tieqaf tħares lejn il-fjuri Kreattivita' fit-tfaljew lejn xi vaska sabiħa. Tmur f’adventure park u ssib il-logħob f’forma ta’ struttura wkoll: titla’ minn dak is-sellum, tgħaddi minn fuq dak il-pont u mbagħad tinżel minn dik iż-żurżieqa. Il-libertà tat-tfal fejnha? Rarament ikun hemm biċċa art vojta fejn it-tfal jistgħu jesprimu l-immaġinazzjoni tagħhom u jagħmlu dak li jiġi f’moħħhom. Jiena nisfida lil xi ħadd biex iħalli borġ ġebel fi spazju vojt fejn it-tfal jinġabru biex jilagħbu u joqgħod jinnuta x’kapaċi jagħmlu u jitgħallmu permezz tiegħu. Żgur li l-ewwel narawhom telgħin u neżlin fuq dal-ġebel, imbagħad narawhom jintebħu li ġebla kwadra żżommok filwaqt li oħra aktar tonda titgerbeb bik. Wara ftit jindunaw li jistgħu jibnu xi ħaġa bihom u allura jagħrfu li l-ġebel il-kbir irid joqgħod taħt u l-iċken fuq għax inkella jaqa’ kollox. Imbagħad jibda jitwieled il-logħob u narawhom jisfidaw lil xulxin dwar min minnhom ser iwaddab il-ġebla l-aktar il-bogħod? Xejn partikolari ma trid biex toħloq biċċa spazju bħal dan. Imma minflok donna aktar nippreferu nagħlqu t-tfal f’bozza u mmexxuhom biss minn fejn ngħidu aħna. U hekk x’jiġri? Nipproteġuhom veru imma neqirdulhom il-kreattività.”

    Dawn l-ideat qanqlu lil Martin biex joħloq xi ħaġa differenti għat-tfal. Huwa uża l-isfond tax-xogħol tiegħu biex biż-żmien adattah f’ dinja avventuruża u mimlija sfidi eċċitanti għat-tfal.

    “Jiena ġej minn kamp militari fejn għal 25 sena iffurmajt parti mill-forzi armati fejn kont membru mill-korp tas-salvataġġ bil-helicopter. Kien xogħol li tani ħafna sodisfazzjon, kemm għax żammni fiżikament b’saħħti u anki għax tani l-opportunità li ngħin lil min kien fil-bżonn. Dax-xogħol tellagħni wkoll f’ambjent ta’ dixxiplina, dedikazzjoni u responsabbiltà.

    Maż-żmien dħalt ngħin lil Dr Michael Aquilina fit-taħriġ tal-istudenti tal-università li jkunu għażlu l-linja bħala għalliema tal-edukazzjoni fiżika, u hawnhekk huwa introduċieni mal-qasam tal-Outdoor Education. Ftit ftit bdejt nifhem kemm dawn l-attivitajiet kienu neċessarji għat-tfal u kemm huma kienu jixtiequhom u b’hekk bdiet titnissel f’moħħi l-idea li nħajjar aktar tfal biex jipprattikawhom. Dr Aquilina inkoraġġieni ħafna biex inwettaq dawn l-ideat tiegħi. Sfortunatament, madwar sena u nofs ilu Dr Aquilina ħalliena u jiena sibt ruħi qed nieħu ħsieb dan il-qasam tal-Outdoor Education u kif ukoll dak tal-Water Rescue Unit tal-università.

    Meta spiċċajt mill-armata u kelli aktar ħin fuq idejja, sirt aktar determinat li niżviluppa dan il-potenzjal. L-affarijiet seħħew bil-mod imma b’mod konsistenti. Iddeċidejt li naqbad l-attivitajiet militari li Waħda mill-bunkers li bnew it-tfalkont tħarriġt jien stess fihom bħala suldat, u nadattahom biex ikunu ta’ aspett edukattiv għat-tfal. Bnejt sett ta’ attivitajiet u permezz tal-kuntatti li kelli mal-għalliema tal-edukazzjoni fiżika, maż-żmien sibt ruħi qed norganizza fun days, korsijiet tal-first-aid, abseiling, fire-fighting, zip-line u affarijiet bħal dawn f’diversi skejjel. Ikkonfermajt li t-tfal huma għatxana għal dan it-tip ta’ taħriġ li huma jikkunsidrawh ukoll bħala divertiment. Infatti, bi ftit ħsieb, ħafna drabi laqqgħajna dawn l-attivitajiet ma’ suġġetti oħra edukattivi bħal per eżempju darba minnhom ħadna grupp ta’ studenti fil-fortizza ta’ Selmun u hemmhekk dawn ġew introdotti ma’ diversi aspetti, fosthom dak storiku, edukattiv, sportiv u anki ambjentali speċjalment meta ddiskutejna l-vandaliżmu li kien qed isofri minnu s-sit. Darba’oħra waħħadna dawn l-attivitajiet mas-suġġett tal-PSD fejn ġiet trattata t-tema ta’ Calculated Risk-Taking permezz tal-abseiling. Niftakar li l-aktar mument sinifikanti dakinhar kien meta student magħruf sewwa bħala bully beża’ jagħmel l-abseiling, filwaqt li student ieħor li t-tfal sikwit jaqbdu miegħu, irnexxielu jagħmel dan l-isport mingħajr diffikultà ta’ xejn. F’temp ta’ ftit minuti l-folja nqalbet u dan it-tifel spiċċa l-eroj tal-klassi!”

    Dawn l-attivitajiet servew ukoll biex Martin skopra kemm fir-realtà, aktar ma titlob mit-tfal, aktar jikkonfermawlek kemm huma kapaċi jagħtuk lura.

    “Nistqarr li fil-bidu kont influwenzat b’ċertu ideat fissi, bħal ngħidu aħna li l-abseiling kienu kapaċi jagħmluh biss individwi ta’ 18-il sena ‘l fuq. Imma darba minnhom żewġt iħbieb tiegħi li kienu fil-boyscouts u li kien għad kellhom biss 16-il sena, xtaquni nurihom kif isir l-abseiling u ntbaħt li wara kollox anki huma kienu kapaċi jagħmlu sports bħal dan. Maż-żmien bdejt inħarreġ anki lill-istudenti li kienu jattendu l-Forms IV u V f’dan il-qasam u allura l-età li wieħed seta’ jipprattika l-abseiling fiha niżlet għal 14-il sena. Bqajna sejrin hekk sakemm darba minnhom, waħda ġabet lil ħuha magħha li kien għad kellu biss 7 snin u anki hu ma kellu l-ebda problema biex jirnexxi. Illum il-ġurnata ngħidlek li anki tfal ta’ 5 snin kapaċi jwettqu dan l-isport, naturalment b’tagħmir apposta għalihom.”

    Eventwalment Martin fetaħ l-Adventure School tiegħu taħt l-isem Kamaja Outdoors fejn matul l-istaġun tas-sajf, kull nhar ta’ Tlieta u kull nhar ta’ Ħamis, mid-9:00am san-Adventure school12:30pm huwa joffri taħriġ f’attivitajiet maħsuba li jagħtu l-libertà lit-tfal, filwaqt li fl-istess ħin jiffurmawlhom il-karattru tagħhom.

    “Il-ħsieb wara dan il-proġett tiegħi huma mnissla fuq tliet prinċipji fundamentali: id-dixxiplina, id-dedikazzjoni u r-responsabbiltà li jien tgħallimt fil-militar u li finalment iwasslu biex  it-tfal jitilgħu b’karattru aktar sod. Kollox isir taħt il-forma ta’ logħob iżda l-logħob innifsu huwa minsuġ ma’ tagħlim importanti għall-ħajja. Ngħidu aħna jitgħallmu jkunu ddixxiplinati billi jidraw jistennew wara xulxin, jitgħallmu d-dedikazzjoni meta jifhmu li jridu jqumu kmieni ħalli jkunu jistgħu jwettqu l-attivitajiet kollha u jsiru responsabbli meta jieħdu ħsieb ħwejjiġhom u tagħhom infushom.”

    L-aħħar żvilupp fil-proġett ta’ Martin nhieda l-idea tal-bootcamp fejn it-tfal qed jiġu offruti l-opportunità li jipprattikaw diversi attivitajiet avventurużi waqt tliet ijiem li huma jagħmlu jgħixu flimkien ġewwa fortizza storika!

    “Fir-realtà ma vvintajt xejn ġdid għax il-bootcamps ilhom isiru għal diversi snin f’pajjiżi oħra. Xorta waħda nistqarr li għall-ewwel, anki jien kelli daqsxejn ta’ dilemma dwar liema tfal stajt nindirizza b’opportunità bħal din peress li f’pajjiżna għandna kultura protettiva ħafna fejn jidħlu t-tfal. Imma bil-mod il-mod, anki hawn ikkonfermajt li saħansitra minn età żgħira, ħafna tfal kapaċi jinqatgħu għal ftit tal-ġranet minn mal-ġenituri tagħhom mingħajr problemi ta’ xejn u jiddevertu bil-kbir għall-attivitajiet li noħolqilhom. Bl-eċitament li jkollhom biex ifittxu jibdew l-attivitajiet, ma niltaqa’ mal-ebda diffikultà biex iqumu kmieni, anzi jekk ma ngħidlikx li jqumu qabel il-ħin miftiehem! Barra minn hekk jidraw malajr li jridu jieklu f’ċertu ħin u li jridu jimxu minn attività għall-oħra bla waqfien. Nassigurak li tant ikunu qed jieħdu gost li ġieli jinsew iċemplu d-dar u hekk kif isir il-ħin tal-irqad, tant ikunu għejjew b’dak kollu li nkun ippreparajtilhom, li l-maġġoranza tagħhom jorqdu f’ħakka t’għajn.

    Infatti l-idea tal-bootcamp għandha l-iskop li dderri bil-mod il-mod it-tfal biex jibdew jinħallu minn mal-ġenituri tagħhom u jagħrfu s-sabiħ li tkun indipendenti. Jitgħallmu jikkomunikaw aħjar peress li m’hemmx il-preżenza tal-ġenituri li soltu jistrieħu fuqha. B’hekk jagħmlu wkoll ħbieb ġodda u jsibuha aktar faċli biex jaħdmu fi grupp, xi ħaġa li jsibu essenzjali f’ħajjithom, aktar ma jgħaddi ż-żmien.

    Fuq kollox l-attivitajiet huma maħsuba biex iqanqlu l-kreattività tat-tfal. Biex indaħħlek fl-istampa, attività minnhom tinvolvi li t-tfal jibnu bunker jew kamra bl-affarijiet li jsibu madwarhom, bħal pellets, tankijiet, ġebel, zkuk u friegħi tas-siġar eċċ. Hemmhekk it-tfal iġibulek għajnejk wara widnejk x’kapaċi jagħmlu u kemm jafu jikkoordinaw bejniethom! U għal min għandu xi dubju, m’hemm l-ebda differenza bejn subien u bniet għax kollha jidħlu b’ruħhom u ġisimhom biex jibnu l-aktar kamra prattika li kapaċi tagħtihom protezzjoni f’każ ta’ attakk. Is-sabiħ f’dan il-logħob huwa li m’hemmx strutturi u t-tfal jitgħallmu jaħdmu b’dak li jsibu.”

    Ikolli nammetti li bdejt inħoss ċertu għira għal dawn it-tfal, l-aktar meta Martin kompla jispjegali li waqt lejl minnhom, it-tfal jarmaw haversack, flixkun ilma u torch uAttivita' tal-bootcamp jerħulha għal night trekking. Barra minn hekk fost l-attivitajiet, huma jipparteċipaw fi treasure hunts, kompetizzjonijiet bil-qaws u t-tuffieħa bħal ta’ William Tell, operazzjonijiet ta’ salvataġġ taħt l-isem ‘Save the commander’, jagħmlu ħuġġieġa, volley ball fix-‘xita’, il-famuża aerial ropeway fejn it-tfal jiżżerżqu b’veloċità ma’ ħabel fejn l-aktar avventurużi jistgħu anki jinżlu rashom ‘l isfel u ħafna aktar.

    “Min japplika għal dawn il-bootcamps jirċievi lista b’dak kollu li jeħtieġlu jġib miegħu għal dawk it-tliet ijiem. Barra minn hekk it-tfal jiġu mitluba jagħżlu l-menu li jippreferu sabiex Janice, li hija Qualified Camp Cook tieħu ħsieb ta’ kollox. Min-naħa l-oħra Kayleigh għandha r-responsabbiltà tal-programm tal-attivitajiet u minn ġranet qabel hija tikkonferma wkoll li l-attrezzatura li ser jużaw it-tfal huma kollha sikuri.”

    Oh żmien ħelu kif għaddejtli… ħarbitli minn fommi. Imma Martin infurmani li għal min jixtieq, ċerti attivitajiet, fosthom tal-abseiling, isiru anki għall-adulti.

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-21 t’Awwissu 2011)