PONT MAĊ-ĊINA – IR-RABA’ PARTI – Ir-ritmu tal-kitba

Minn dejjem kien magħruf illi l-lingwa Ċiniża tmur lura għal eluf ta’ snin. Imma kien biss fl-1899, permezz ta’ skoperta aċċidentali li għamel Wang Yirong, uffiċjal f’Beijing, li ġie kkonfermat tassew kemm din il-lingwa kienet antika. Ġara li darba minnhom hu marad bil-malarja u t-tabib imperjali kitiblu preskrizzjoni fejn waħda mill-ingredjenti mediċinali kienet tinkludi ‘dragon bone’ (għadma ta’ dragun), li fir-realtà kienet tkun qoxra ta’ fekruna. Huwa xtara din il-mediċina minn ħanut mgħammar b’dawn il-ħxejjex iżda meta mar biex juża dan il-materjal, huwa nnota li fuq l-għadam kien hemm xi marki minquxa. Għajnu mill-ewwel għokritu minn dawk is-sinjali strambi li qatt ma kien ra bħalhom qabel u għalhekk huwa ħadhom għand ħabib tiegħu, Liu E, li kien espert fil-kitba antika Ċiniża. Dan deherlu li probabbilment dak it-tinqix seta’ kien jikkonsisti f’karattri qodma Ċiniżi, u mbuttat mill-ħerqa biex jiskopri aktar, Wang fittex l-oriġini ta’ dan l-għadam sakemm sab li dawn kienu qed jaslu mir-rovini ta’ dik li dari kienet il-belt kapitali tad-Dinastija Shang, qrib il-villaġġ Xiaotun, fil-majjistral ta’ Anyang, Provinċja ta’ Henan. Sfortunatament, ir-riċerka ta’ dan l-individwu kellha tintemm ħesrem meta inqas minn sena wara, pajjiżu safa attakkat u mirbuħ mill-għadu u hu flimien ma’ żewġ membri tal-familja tiegħu, wettqu suwiċidju. Min jaf jekk Wang qattx irrealizza li s-sejba tiegħu kellha tiżvela l-aktar kitba antika Ċiniża li nstabet sa llum u li tmur lura għal madwar 2000 sena Q.K.?

Il-lingwa Ċiniża hija l-eqdem lingwa li għadha tintuża sa llum. Dan il-fatt, flimkien mal-metodu distint li din tinkiteb biha, jkomplu jagħnu l-kultura rikka ta’ dan il-pajjiż. Bħal bosta aspetti oħra fil-kultura Ċiniża, anki l-lingwa u l-kalligrafija huma bbażati fuq filosofija interessanti ferm. Għaldaqstant, sabiex nifhem aħjar dawn il-kunċetti, din il-ġimgħa ltqajt ma’ Maya Han, lekċerer u ko-direttriċi tal-Istitut Confucius, fl-Università ta’ Malta.

Min kien Confucius?

Nibda biex insemmi illi l-personaġġ li dan l-Istitut ġie msemmi għalih huwa wieħed mill-aqwa edukaturi u filosofi li qatt kellha ċ-Ċina. Confucius kien bniedem li beda minn għeruq sempliċi u fqajra iżda maż-żmien huwa għaraf jilħaq livelli għoljin tant li jingħad li matul ħajtu, huwa għallem lil madwar 3000 student. Inizzjalment kienet biss in-nobiltà li kellha d-dritt għat-tagħlim imma din l-istorja nbidlet meta huwa Confucius ta l-bidu għall-edukazzjoni tal-poplu in ġenerali. Taħt l-influwenza tiegħu, il-filosofi Ċiniżi ta’ ġenerazzjonijiet li għexu warajh għarfu illi l-istudenti m’għandhomx biss jimmiraw li jiksbu aktar informazzjoni imma wkoll li jiftħu iżjed moħħhom sabiex jesploraw kunċetti aktar wiesgħa ħalli b’hekk huma jtejjbu wkoll l-abitudni spiritwali tagħhom.

L-istruttura tal-lingwa Ċiniża

B’kuntrast mal-kitba li aħna mdorrijin għaliha, li tikkonsisti biss f’numru żgħir ta’ alfabet, il-lingwa Ċiniża tinkludi madwar 90,000 karattru, fejn 3500 minnhom huma l-aktar li jintużaw. Il-karattri Ċiniżi għandhom funzjoni simili ta’ l-ittri tal-alfabet tagħna. Madanakollu, is-simboli u l-ħoss tal-kelma m’humiex ikkumbinati flimkien u allura karattru jista’ jindika sillaba u l-oġġett deskritt innifsu imma mhux il-pronunzja.

Il-kitba Ċiniża hija magħmula minn tmien sinjali bażiċi li jikkonsistu f’tikka, sinjal orizzontali, sinjal imdawwar, sinjal vertikali, sinjal forma ta’ ganċ, sinjal li jiżżerżaq il-fuq lejn il-lemin, sinjal li jinżel ‘l isfel lejn ix-xellug u ieħor li jinżel ‘l isfel lejn il-lemin. Fatt kurjuż huwa li l-karattru yong li jfisser ‘għal dejjem’ jinkludi dawn is-sinjali kollha fih u għalhekk, jekk wieħed isegwi t-taħżiża tiegħu, jkun jista’ jilmaħ dawn is-sinjali kollha.

Il-karattri Ċiniżi

L-ewwel karattri Ċiniżi kellhom forma aktar piktografika, jiġifieri f’forma sempliċi ta’ xbiehat ta’ l-oġġetti li kienu qed jiddeskrivu. Imma maż-żmien, il-ħajja bdiet issir aktar ikkumplikata u l-bniedem ħass li ma setax jesprimi ruħu biżżejjed b’dan il-vokabularju bażiku fejn il-kliem kien jikkonsisti biss minn karattru wieħed. Għaldaqstant, sabiex ikun jista’ jiftaħ aktar il-lingwa tiegħu, anki biex jispjega kunċetti astratti, il-bniedem beda jgħaqqad aktar karattri flimkien. Dan wassal biex il-kitba Ċiniża ħadet forma aktar kumplessa u rfinuta sakemm finalment inħolqot l-arti tal-kalligrafija.

L-arti tal-kalligrafija

L-arti tal-kalligrafija Ċiniża tgħaqqad tliet aspetti flimkien: il-kitba, id-disinn u l-poeżija. Infatti kompożizzjoni artistika kalligrafika għandha tkun tixbaħ lill-pittura u twassal riflessjonijiet romantiċi bħal kif tagħmel il-poeżija. Iżda fuq kollox, il-kalligrafija Ċiniża għandha tesprimi l-enerġija interna li ġiet miktuba biha u din tiġi espressa permezz tal-ammont ta’ linka li tintuża, mill-mod kif din tiġi mmellsa mal-karta biex tifforma l-kitba, u mill-moviment aħħari li jitħalla fuq il-karti bojod maħduma apposta biex jixorbu l-linka sewdinija, mingħajr ma jħalluha tinfirex. Din il-forza tal-kalligrafu li tiġi rappreżentata fuq il-karta permezz tas-sinjali ddisinjati fil-forom partikolari tagħhom, għandhom ikunu jixbħu lill-wiċċ kalm tal-ilma li fir-realtà jkun qed jostor lill-belliegħa qawwija li jkollu moħbija fil-profondità tiegħu.

Skont l-għorrief Ċiniżi antiki, il-kalligrafija hija l-ogħla forma ta’ arti minħabba li din tagħti ċ-ċans lill-artist biex joħroġ fil-beraħ l-emozzjonijiet, il-ħsibijiet u l-karattru tiegħu. L-ispirtu bażiku tal-kalligrafija jikkonsisti f’mużika ta’ ritmi mingħajr ħoss u huwa tassew affaxxinanti li ssegwi lil dawn l-artisti jiffurmaw il-karattri tradizzjonali Ċiniżi permezz tal-pinzell, il-linka, u l-movimenti kiebja, ferrieħa, qawwija jew deċiżi tagħhom.

L-għodod tal-kalligrafija

Hemm erbgħa oġġetti fundamentali marbuta mal-arti tal-kalligrafija: il-pinzell, il-linka, ir-reċipjent tal-linka u l-karta. Minn dejjem, tingħata attenzjoni kbira għal dawn l-għodda tal-kalligrafija għax hu permezz tal-professjonalità tagħhom flimkien mat-talent tal-artist li x-xogħol joħroġ impekkabbli.

Infatti hemm 72 pass biex tinħadem ir-ras ta’ pinzell. Fosthom din tinħadem mix-xagħar tal-mogħża jew tal-ballottra u t-truf tagħha jintrabtu sod bix-xagħar tal-barri sabiex ma joħorġux minn posthom. Il-pinzell innifsu jsir mill-bamboo li jiġi proċessat u moħmi bil-għan li jitneħħew l-insetti kollha li jista’ jkollu fih. Il-linka, li l-invenzjoni tagħha tmur lura għas-seklu 23 Q.K., tissawwar minn materjali naturali, fejn dik l-aktar apprezzata ssir mir-raża tas-siġra tal-arżnu. Ir-reċipjenti li fuqhom tinħadem jew tiġi ppreservata l-linka jinħadmu minn materjali iebsin bħall-granit u dawn jiġu ddekorati b’karattri, figuri jew xeni Ċiniżi. Naturalment, ma nistgħux ma nsemmux il-karta li fiċ-Ċina diġà kienet qed tiġi prodotta sa mit-tielet seklu!

Il-leġġenda tal-kalligrafu Zhang Xu

Xeni bħal dawn jgħinuk tifhem aħjar il-leġġenda marbuta mal-kalligrafu popolari Zhang Xu li kien jgħix fil-perjodu tad-Dinastija Tang. Jingħad li Zhang xtaq jassorbi t-tip ta’ kalligrafija msejjħa running-cursive script u għalhekk hu għadda ħafna żmien jipprova jipperfezzjona l-istil tiegħu billi jikkopja għal diversi drabi l-kitbiet tal-aqwa artisti ta’ qablu, iżda ftit li xejn beda jagħmel progress. Sakemm darba minnhom hu kien għaddej mill-belt kapitali ta’ din id-dinastija, fit-triqat ta’ Chang’an, u hemm lemaħ folla kbira ta’ nies qed issegwi ż-żfin ta’ artista popolari magħrufa bħala, Lady Gongshun. Din iż-żeffiena kien irnexxielha toħloq stil partikolari għaliha billi kienet tilbes ilbies magħmul minn veli sbieħ u kkuluriti, filwaqt li kienet tiżfen b’xabla f’idejha. Zhang intilef wara ċ-ċaqliq tagħha hekk kif f’daqqa, huwa xebbaħ lil figuritha misluta, mal-pinzell li soltu jkollu f’idejh, filwaqt li l-ġmiel tal-movimenti tagħha stħajjilhom iż-żerżieq tal-pinzell tiegħu mgħarraq fil-linka fuq il-karta. Kien minn hawn li huwa fehem il-ġmiel tal-kalligrafija u beda jagħmel progress ġmielu. Huwa baqa’ magħruf ukoll minħabba li kien jinsisti li l-aqwa xogħolijiet tiegħu kien jagħmilhom meta jkun fis-sakra u għalhekk qabel jibda jaħdem, huwa kien jara li jkun xorob sewwa. Mhux ta’ b’xejn li l-istil kalligrafiku tiegħu baqa’ magħruf bħala Drunken Style.

L-istili tal-kitba Ċiniża

Hemm madwar għaxar stili differenti ta’ kitba fiċ-Ċina fejn l-aktar magħrufa huma l-ħamsa li se nsemmi hawnhekk. L-ewwel tlieta jintużaw b’mod komuni filwaqt li t-tnejn ta’ l-aħħar huma antiki u jsiru biss fil-kalligrafija:

- Il-Kitba Formali jew l-Istil Regolari (Formal Script jew Regular Style): Dan l-istil għandu storja ta’ madwar 1000 sena iżda l-karattri tiegħu huma faċli ħafna biex jinqraw peress li huma miktuba b’qisien regolari u b’mod ċar, u b’hekk jintużaw fil-pubblikazzjonijiet u fis-sistema tal-kompjuter. Dan l-istil jidher fis-sinjali tal-ħwienet, tal-billboards, u fil-festival couplets. Issibu wkoll fuq dokumenti uffiċċjali u korrispondenza, gazzetti, monumenti, u oqbra.

- Il-Kitba Mgħaġġla (Running Script): Dan l-istil żviluppa minn dak formali imma jinkiteb b’mod aktar mgħaġġel. Ħafna mill-karattri jinkitbu b’mod imxengel għalkemm l-istil użat huwa sempliċi, ċar u jingħaraf. Din il-kitba ġeneralment tintuża fil-ħajja ta’ kuljum, fosthom meta jinktibu l-ittri ta’ korrispondenza.

- Il-Kitba Mexxejja (Cursive Script): Dan hu l-aktar stil miktub b’veloċita fejn il-karattri huma kemmxejn imbiegħda minn xulxin. Għandu forma irregolari u kultant il-karattri jitwaħħdu flimkien, tant li hija diffiċli biex wieħed jikteb jew jaqra dan ix-xogħol.

- Il-Kitba tas-Siġill (Seal Script): Dan huwa l-aktar stil antik ta’ kalligrafija u llum jintuża biss għall-effetti speċjali. Hija f’din il-forma li kienu nstabu l-qxur tal-fkieren minn Wang Yirong, li llum saru magħrufa bħala l-‘Għadam tal-Oraklu’ minħabba li fuqhom instabu talbiet lil xi divinitajiet.

- Il-Kitba Uffiċjali (Official Script): Dan l-istil inħoloq wara l-Kitba tas-Siġill u kien l-aktar jintuża waqt id-Dinastija Han. Ir-regola ta’ din il-kitba neħħiet il-forma ta’ xbiehat mill-kitba u minflok bidlithom fis-sinjali tal-karattri. Għalkemm dan l-istil huwa antik ferm, huwa faċli biex jinqara.

It-tagħlim tal-lingwa u tal-kalligrafija Ċiniżi

Ngħid is-sew, jagħtik li taqta’ qalbek meta tara din il-kumplessità u l-wisà kollha ta’ din il-lingwa. Imma fir-realtà, it-tfal Ċiniżi jitgħallmu l-ewwel 100 karattru sakemm ikollhom 7 snin, waqt li jkunu fil-kindergarden. Imbagħad, meta jilħqu s-16 il-sena, huma jkunu mmemorizzaw 3500 karattru b’kollox li hu biżżejjed biex wieħed jikkomunika tajjeb u jaqra l-kotba u l-gazzetti.

Maya Han assiguratni li dawk l-individwi li tassew jinteressahom li jitgħallmu din il-lingwa, għalkemm jafu jsibu xi diffikultà fil-bidu, minħabba d-differenzi kollha li jeżistu bejn il-kitba li huma mdorrija għaliha u dik Ċiniża, ma jdumux ma jsibu rkaptu tagħha.

L-Istitut Confucius fl-Università ta’ Malta

Infatti fl-Istitut Confucius, li ilu miftuħ mill-2011, jattendu numru ta’ studenti kemm Maltin u kif ukoll barranin li spiss ilestu l-korsijiet b’suċċess.

Bħalissa hemm erbgħa opportunitajiet differenti li wieħed jista’ jagħżel biex jintroduċi ruħu mal-lingwa u mal-kultura taċ-Ċina:

- Evening Classes: dawn huma miftuħa għall-pubbliku u jibdew minn livell bażiku għal dawk li qatt ma tgħallmu din il-lingwa qabel. Ta’ min jiċċara li f’dawn il-lezzjonijiet, il-parteċipanti jitħarrġu fl-istil pinyin li ġie żviluppat f’dawn l-aħħar snin sabiex dawk li jixtiequ jitgħallmu jitħaddtu biċ-Ċiniż, isibuha aktar faċli. Fil-fatt, l-istil pinyin jikkonsisti mill-ittri tal-alfabet li nafu aħna u li permezz tagħhom, il-parteċipant ikun qed jitgħallem il-pronunzja tal-lingwa.

- Degree Plus: din hija miftuħa għall-istudenti tal-università fejn huma għandhom żewġ għażliet; il-lingwa bażika u l-kultura Ċiniża jew il-kalligrafija Ċiniża.

- Diploma Course – dan il-kors hu mifrux fuq sentejn part-time fejn jibda mill-bidu nett tal-lingwa u jinkludi wkoll għarfien dwar il-kultura Ċiniża.

- Bachelors Degree – kors mifrux fuq tliet snin li bħat-tagħlim li semmejt qabel, jibda wkoll bl-introduzzjoni ta’ l-ewwel karattri tal-lingwa u jitla’ sal-livell ta’ Baċellerat.

Għal aktar informazzjoni dwar l-Istitut Confucius u t-taħriġ tiegħu, wieħed jista’ jikkuntattja lil Jacqueline Theuma fuq 23403407 jew lil Maya Han fuq maya.han@um.edu.mt

Iċ-Ċentru Kulturali taċ-Ċina f’Malta

Intant, anki ċ-Ċentru Kulturali taċ-Ċina f’Malta li jinsab 173 Triq Melita, Valletta, joffri taħriġ fil-lingwa u fil-kalligrafija Ċiniża. Hemm żewġ tipi ta’ korsijiet fil-lingwa: dawk li jibdew minn Ottubru sa Ġunju, u oħrajn iqsar li jsiru fis-Sajf, bejn ix-xahar ta’ Lulju u Awwissu. Min-naħa l-oħra, il-korsijiet tal-kalligrafija jsiru regolarment minn żmien għall-ieħor u infatti fil-25 t’April li ġej, se jibda kors ieħor fejn il-lezzjonijiet isiru bejn is-6.00pm u s-7.30pm.

Dan iċ-Ċentru ilu jagħti dan it-taħriġ sa mill-2004 u minn dak iż-żmien attendew numru sostanzjali ta’ Maltin. Infatti, kemm ilu miftuh, kien hemm madwar 400 individwu li attenda għal dawn il-lezzjonijiet u bosta minnhom akkwistaw riżultati tajbin. Hemm sorpriża sabiħa ferm għal dawk li qed jitħajjru jitgħallmu l-linwa Ċiniża hekk kif id-Direttur ta’ dan iċ-Ċentru, Gu Hongxing, għarrafni li kull sena, l-aktar żewġ studenti li jmorru tajjeb fl-istudji tagħhom jingħataw l-opportunità li jmorru fuq btala mħallsa miċ-Ċentru ta’ 10 ijiem fiċ-Ċina. S’issa 14 il-student gawdew minn din l-offerta fantastika.

Għal aktar informazzjoni dwar iċ-Ċentru Kulturali taċ-Ċina f’Malta tistgħu ċċemplu fuq 21225055, tibgħatu email fuq maltaccc3@gmail.com jew tidħlu fis-sit http://malta.cccweb.org/mt/ jew fil-Facebook China Cultural Centre in Malta.

Libreriji ta’ kotba dwar iċ-Ċina u bil-lingwa Ċiniża

Kemm fl-Istitut Confucius u kif ukoll fiċ-Ċentru Kulturali taċ-Ċina f’Malta, wieħed isib librerija b’għażla vasta ta’ kotba u filmati li jkopru informazzjoni interessanti ferm dwar iċ-Ċina u t-taħriġ fil-lingwa Ċiniża.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela PONT MAĊ-ĊINA (4 Parti) fit-Torċa tat-13 t’April 2014)

Share on Facebook