Archive for February, 2015

  • IL-KULURI TAĊ-ĊINA (Is-7 Parti) Ħarsa lejn l-arti Ċiniża

    Bħalissa, is-settur tal-arti fiċ-Ċina huwa wieħed mill-aktar dinamiċi, hekk kif l-artisti Ċiniżi qed jerħulha jesploraw u jimirħu f’orizzonti differenti sabiex jippruvaw jesprimu r-rwol ġdid li għandu pajjiżhom fid-dinja. Dawn ix-xogħolijiet artistiċi varji jinstabu mxerrda madwar iċ-Ċina kollha f’diversi distretti popolari tal-arti, f’numru ta’ galleriji artistiċi u f’bosta mużewijiet.

     Permezz ta’ dan l-artiklu, jiena se niddeskrivilkhom dawk l-inħawi li żort f’Pekin u Shanghai li huma relatati ma’ dan il-qasam.

     751D Park – Pekin

     Kont immaġinajt li ż-żjarat tagħna f’Pekin kienu ser ikunu kollha marbutin mal-istorja. Għaldaqstant kienet tassew sorpriża interessanti meta ġejna akkumpanjati f’dan iċ-ċentru ta’ arti kontemporanja.

    Sa ftit tas-snin ilu, din il-medda art b’qies ta’ 40,000 metru kwadru, kienet tifforma parti minn żona industrijali. Madanakollu, riċentement, din ġiet trasformata f’post iddedikat kollu kemm hu għall-arti u ngħatat l-isem ta’ 751D Park.

    Xoghol ta' Liu Fei - An enchanting warL-arkitettura distinta ta’ stil Bauhaus irnexxielha tisfuma b’mod armonjuż mal-karattru l-ġdid li ngħata lil dawn l-inħawi fejn issa wieħed isib numru ta’ galleriji tal-arti, swali tal-esebizzjonijiet, ħwienet tal-kotba, ristoranti u kafetteriji.

    Għalkemm m’inix xi waħda li nifhem wisq fl-arti, nistqarr illi l-ħin li qattgħajt f’dan il-lwog sabiex nesplora dawn ix-xogħolijiet artistiċi, fetħuli tieqa oħra fuq iċ-Ċina li minnha stajt nixtarr aħjar lil dan il-pajjiż u l-kultura tiegħu. Infatti, kull post li dħalt fih offrieli l-opportunità li nosserva, napprezza u nixtri kreazzjonijiet bi stili tassew uniċi u b’disinji oriġinali ta’ immaġinazzjoni bla tarf.

    Fosthom, laqtitni ħafna l-esebizzjoni artistika ta’ Liu Fei li kienet iġġib l-isem ta’ An Enchanting War. Fiha, l-artist ippreżenta l-perċezzjonijiet tiegħu dwar il-gwerer futuri filwaqt li kkontempla dwar kif dawn ser jiġu miġġielda. Għamel dan permezz ta’ kreazzjonijiet li jżommuk fil-post tħares lejhom, l-aktar hekk kif hu esprima d-disprezz u l-kritika tiegħu lejn il-gwerra permezz ta’ ġmiel u kruha ironiċi u li jaħsdu.

    Il-Mużew Nazzjonali tal-Arti – Pekin

     Dan il-mużew hu ddedikat għall-kollezzjonijiet, għar-riċerka u għall-esebizzjonijiet ta’ xogħolijiet artistiċi moderni u kontemporanji li jsiru fiċ-Ċina. Għalkemm il-bini tiegħu nbeda fl-1958 u nfetaħ għall-pubbliku fl-1963, l-istil arkitettoniku tiegħu tfassal fi stil tradizzjonali Ċiniż hekk kif dan jinkludi fih kurituri, paviljuni u saqaf imżejjen b’madum ta’ lewn safrani.

    L-artista Liu Xia biswit ix-xogħol taghha fil-Muzew Nazzjonali tal-ArtiFil-wisgħa ta’ 18,000 metru kwadru, dan il-mużew għandu fih 17 il-sala tal-esebizzjoni mqassma fuq 5 sulari. Fil-kollezzjonijiet tiegħu jħaddan aktar minn 100,000 biċċa xogħol artistika, li l-biċċa l-kbira tagħhom inħadmu minn artisti mill-aqwa matul perjodi differenti li jkopru s-snin mill-aħħar tas-seklu 19 sa llum.

    Mit-twaqqif tiegħu, dan il-mużew organizza eluf ta’ esebizzjonijiet artistiċi li jirriflettu l-iżvilupp tal-arti Ċiniża. Kull sena, dawn l-attivitajiet jiġbdu miljuni ta’ viżitaturi lejn dan il-post u b’hekk dan iservi wkoll bħala vetrina għall-artisti involuti.

    Waqt iż-żjara tagħna f’dan il-post, fost ix-xogħolijiet esebiti, kien hemm il-wirja Beautiful China: Call of Humanism, liema attività tax-xorta tagħha kienet qed issir għall-ewwel darba. Infatti, f’din l-esebizzjoni kien hemm 200 biċċa xogħol artistika għall-bejgħ u l-flus li kienu ser jinġabru minnha, kienu ser imorru biex jgħinu lill-eluf ta’ persuni li jbatu minn xi diżabbilità. Fatt interessanti kien li fost ix-xogħolijiet għall-bejgħ, kien hemm uħud li kienu maħduma minn artisti rinomati ferm imħallta ma’ oħrajn ta’ livelli differenti, fosthom anki ma’ ta’ artisti u kalligrafi li kellhom xi diżabbilità.

    M50 – Shanghai

     Din iż-żona artistika li tikkonsisti minn għadd ta’ galleriji u spazji għall-esebizzjonijiet, tinsab f’50 Triq Moganshan, Shanghai, imma ħafna jirreferu għaliha bħala M50.

     Sa ftit tas-snin ilu, din il-lokalità ċentrali kienet tifforma parti minn fabbrika tat-tessuti iżda wara li din l-industrija ngħalqet, ftit ftit bdew jinġibdu għadd ta’ artisti lejn dan il-post minħabba li kien qed jinkera bi prezz baxx. Kien fis-sena 2000 meta daħlu l-ewwel artisti sabiex jesponu xogħolijiethom f’dawn l-inħawi. Illum M50 inbidlet f’kumpless kollu kemm hu ddedikat lill-arti.

    Xogholijiet tal-arti fid-distrett M50Ċertament hawnhekk, dawk li japprezzaw l-arti għandhom fejn jintilfu bl-għażla tassew varja ta’ ideat u xogħolijiet, kemm f’dik li hi skultura u kif ukoll pittura. F’dan il-lwog, wieħed spiss ikollu ċ-ċans ukoll li jiltaqa’ mal-artisti nfushom u li jixtri x-xogħolijiet direttament minn għandhom. Il-prezzijiet ivarjaw ħafna: jibdew minn tassew irħas u jibqgħu telgħin sa somom pjuttost esorbitanti. Madanakollu, jekk wieħed ikun kapaċi jinnegozja prezz tajjeb, jaf imur lura d-dar b’xogħol tassew uniku u sabiħ.

    Għalkemm viżwalment din iż-żona ma tolqotx wisq l-għajn, wieħed m’għandux joqgħod lura milli jikkunsidra li jiddedika ftit ħin biex jevalwa dak li jista’ jsib fiha. Infatti wħud mix-xogħolijiet kapaċi jkunu interessanti u provokanti qatiegħ, b’numru minnhom mogħnija wkoll b’natura ribelli.

    Esebizzjoni artistika tal-pittur Heping – Malta

     L-għan prinċipali ta’ din is-sensiela ta’ artikli huwa li nxennaq lill-poplu Malti biex isir jaf aktar dwar il-kultura taċ-Ċina u niesha. Għaldaqstant, fejn nara li hemm l-opportunità li l-Maltin iduqu dak li nkun ktibt dwaru f’pajjiżna stess, jiena nħossni obbligata li ninforma lill-qarrejja bih.

     Fil-fatt, bħalissa, bħala parti miċ-ċelebrazzjonijiet tal-Ewwel tas-Sena Ċiniża, fil-gallerija artistika taċ-Ċentru Kulturali taċ-Ċina li jinsab f’173, Triq Melita, Valletta, qed tittella’ esebizzjoni ta’ xogħolijiet li saru mill-pittur famuż Ċiniż Heping.

    Heping huwa bbażat f’Shanghai u bħalissa huwa jservi bħala għalliem fl-Istitut tal-Moda, l-Arti u d-Disinn ta’ Dunghua University. Huwa jifforma parti mill-ġens Naxi; li huwa wieħed mill-minoritajiet etniċi li jinsabu ċ-Ċina.

    F’dawn l-aħħar snin, Heping żviluppa lingwa artistika ġdida sabiex permezz tagħha jittrażmetti l-karattru etniku u s-sengħa tradizzjonali tiegħu. Din il-linja artistika tinvolvi taħlita għanja ta’ pittura u kalligrafija li finalment tiġi espressa f’xogħol modern b’tema astratta.

    Xoghol artistiku ta' HepingIx-xogħolijiet ta’ Heping huma magħrufa għall-użu distint tal-kulur u għall-linji maħżuża li flimkien jikkontribwixxu xogħol mhux konvenzjonali li għalkemm jirrifletti ċertu loġika, jinħakem ukoll minn passjoni qawwija. Fuq kollox, is-saħħa ta’ din l-arti tinsab fit-taħlita tal-elementi artistiċi tal-Lvant u tal-Punent li jagħmlu dawn ix-xogħolijiet attraenti għal diversi individwi madwar id-dinja.

    Heping jistqarr li jinteressaħ ħafna l-bniedem u li għalhekk kull xogħol tiegħu jirrappreżenta individwu minn Shanghai: il-belt fejn trabba’ u tgħallem u l-post li għadu sa llum jinfluwenzah ħafna. Huwa jħobb joħloq illustrazzjonijiet li jissimbolizzaw id-dinja moderna urbana li teżisti f’ambjent li l-ħin kollu jinbidel. Madanakollu, huwa jara li jispjega dan kollu billi juża kemm jista’ s-sempliċità.

    Fil-fehma tiegħu, akkost li ż-żmien ta’ llum huwa miżgħud b’għadd ta’ informazzjoni u attivitajiet, min-natura tiegħu, il-bniedem jibqa’ jfittex li jissimplifika l-affarijiet ta’ madwaru sabiex jassorbi u jifhem aħjar. Fil-fatt Heping jissuġġerixxi illi dan it-tiftix għas-sempliċità jinħoloq proprju sabiex jinstab bilanċ mal-ħajja mgħaġġla ta’ kuljum.

    Intant, jekk wieħed jifli x-xogħolijiet ta’ dan l-artist, spiss se jilmaħ forom astratti imma sempliċi li bihom huwa jrid jiddeskrivi l-perċezzjoni ikkondensata tiegħu tas-suġġetti umani li jpinġi f’kultura urbana u immaġni metropolitana.

    Għal aktar informazzjoni dwar din il-wirja li se ddum miftuħa sal-5 ta’ Marzu 2015, wieħed jista’ jċempel liċ-Ċentru Kulturali taċ-Ċina f’Malta fuq 21 225 055.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-22 ta’ Frar 2015)

    2015.02.22 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • Stepping through the Forbidden City’s gate

    For many years, I read several features and watched various documentaries regarding the Forbidden City in Beijing. However, once I found myself in front of Wumen, its main entrance, I simply stood there in silence and awe.

    At an altitude of 38 metres, this area, which is also known as the Meridian Gate, is the highest section of the Forbidden City. Its imposing nature with five towers looking upon this square gave me shivers especially when I recalled that here, in the old days, the captured prisoners-of-war used to be presented to the emperor, whereas those sentenced for capital punishment were executed.

    As originally intended by those who constructed this site, I felt small and bewildered in the presence of such magnitude and as I stepped further through the gate, I felt thankful that nowadays this is only a tourist site.

    Internal decorations in the Forbidden CityThe Forbidden City was built to serve as the emperors’ royal palace. Within it, the emperors of the Ming and Qing dynasties carried out their administration and lived together with their families. In fact, this site was used as the residence of 24 emperors until the last one, Aisin Gioro Puyi, emperor of the Qing Dynasty, abdicated in 1911.

    Emperor Chengzu of the Ming Dynasty started the construction of this city in 1406 and its completion took 14 years. Around 100,000 skilled technicians and millions of labourers were involved in this architectural masterpiece.

    Most of this magnificent palatial complex was built from wood and it is the largest wooden cluster in existence in the world today. Other material used included white marble from Fangshan which is situated in the limits of Beijing, and granite from Hebei Province.

    It was not easy to ship these stones to the city since there was no machinery at the time. Yet the Chinese succeeded to conclude this outstanding project by carrying this material on wooden rollers during summer and by sprinkling the roads with water in mid-winter in order to make an ice-path which could ease transportation. Water for the latter use was made available by digging out a well every half kilometer.

    Eventually, the whole city covered an area of 720,000 square metres and within it, one could find numerous palaces, pavilions, squares and gardens. In all, 9,999.5 structures were built; the half room accommodates only a staircase.

    Lioness stands in front of Gate of Supreme Harmony in Forbidden CityIt is interesting to note that the emperor could not have 10,000 rooms in his city since it was believed that the deity emperor Hade had that amount of structures in his Heavenly Palace. Therefore, out of respect, his son, who was the emperor on earth, could not have a residence as spacious as that of his father. Meanwhile, this huge amount of rooms in the Forbidden City was intended to prolong the life of the earthly emperor.

    Along the centuries, various parts of this ancient city were restored or rebuilt. However, its basic form and layout remains in the original state. In fact, its structures are spread out in an orderly manner alongside the central axis line which goes through from south to north. Moreover, its layout indicates the feudal hierarchy and reflects the traditional philosophy of yin-yang and the Five Elements.

    The Forbidden City is surrounded by 10 meter high walls and at each of its four corners there is a tower. Outside these walls, a 52 meter wide moat full of water encircles the city in order to strengthen its defense system.

    Thousands of tourists from various countries visit this site daily and yet the grandeur of this place is so amazing that its space seems unable to ever be exhausted.

    Taihe Dian squareThe largest square in the Forbidden City is Taihe Dian and it has an area of 30,000 square metres. On its four sides, one finds a number of bronze vats which used to be filled with water in order to prevent fire. Water was provided by the Inner Golden Water River which ran across this section of the city. Moreover, this river had the function of draining off rain water and to decorate the square.

    On the other hand, in the square which lies in front of the Gate of Supreme Harmony, visitors can observe the hall wherein the emperors administered their power, held ceremonies and summoned ministers. In this outer court, there is also the largest pair of lions in the whole city; the male has a ball under his paw, whereas the female plays with a cub.

     Curiously, in the Forbidden City, there is also the Palace of Abstinence wherein the emperor stayed and fasted for three days before he celebrated the sacrificial ceremony to the heaven and earth.

     Contrarily, other areas within this magnificent city were intended to appease the emperor’s pleasures; including numerous structures reserved for his concubines.

    Ancient moat surrounding the Forbidden CityThese concubines were selected amongst the most attractive females and were expected to dedicate their lives in order to please their emperor. Yet not all these concubines had the chance to sleep with the emperor; some only once, some not at all.

    Surely, those who did not succeed to attract the emperor’s interest were disregarded in a corner of the palace but they were never allowed to marry anybody else. Therefore, the main aim of these imperial concubines was the opportunity to bear a child of the emperor so that they could acquire more power. Indeed, that concubine whose son managed to become the next emperor was even given the title of Empress Dowager.

    Due to the massive size of this city, it is impossible to visit it all. Nonetheless, I believe that I have seen enough to impress me and to leave a memorable imprint on my mind.

    The exquisite designs and colours which were used in its construction are truly fascinating and marvelous. Likewise, the ancient furniture and decorations which adorn its palaces and halls are unique and superb.

    When this city was still in vigour, no one was allowed to enter into it without a permit. That is why, it is known as the Forbidden City. Yet in 1925, when the Qing Dynasty was over, this site was turned into a museum and in fact today, this city is also known as the Palace Museum.

    Within this period, around one million relics were collected from this city and many of them are exhibited in its illustrious halls. These artifacts include objects made from wood, bronze, pottery and porcelain that were designed by skilled artists during the Ming and Qing Dynasties. Other masterpieces comprise precious artworks, sculptures and numerous other treasures.

    Meanwhile, the Imperial Garden which lies at the end of the city is another attractive facet of this place. In ancient days, this was a private retreat for the imperial family and the imperial concubines.

    The Imperial Garden in the Forbidden CityThere are around twenty architectural structures in this garden which include pavilions, rooms, towers and halls. Each one of these bears a different style and is arranged symmetrically in hierarchical order.

    Rare flowers and trees were planted in this garden, some of which still survive today. This place was also adorned with a pond full of fish in order to create a sense of harmony and peace.

    One of the most renowned sections in this garden is Duixiushan; an artifical hill built of Taihu Lake Rocks of varying shapes. Its centre was formed into a cave and two stairways spiral up to the top from its southern and eastern sides. The imperial family used to climb up this hill to reach the Pavilion of Imperial View which sits at the top in order to enjoy the spectacular scenery during significant celebrations.

    In 1961 this city was included in the List of the Historical Monuments and Cultural Relics under State Protection and due restoration and preservation took place. In 1987, UNESCO inscribed the Forbidden City as a World Heritage Site.

    (This article was published in the Travel Supplement of the Sunday Times of Malta dated 15 February 2015)

    2015.02.16 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • IL-KARNIVAL TRAĠIKU TAL-1823

    The story in the 1823 journalDan l-aħħar, għaddiet ġrajja minn għala widnejja li qatt ma kont smajtha qabel. Tikkonċerna traġedja li seħħet fil-Karnival tal-1823, fil-ġurnata tat-11 ta’ Frar, li fiha, għadd kbir ta’ tfal mietu ġewwa l-Kunvent tal-Franġiskani, fil-Belt Valletta.

    Iddeċidejt li nistħarreġ dan ir-rakkont aktar fil-fond sakemm irnexxieli nsib id-dettalji kollha ta’ dan l-inċident miġburin fl-arkivji tal-Librerija Nazzjonali tal-Belt. Inizzjalment, l-aħbar ta’ din it-traġedja twasslet permezz ta’ nota li nkitbet mis-Segretarju Prinċipali tal-Gvern, Richard Plasket, fil-Malta Government Gazette (Num. 557) tal-14 ta’ Frar 1823, fejn dan fosthom informa illi kienet qed issir inkjesta dwar dan il-każ. Sussegwentement, id-dettalji kollha tniżżlu f’Suppliment (paġni 3391 -2) marbut mal-istess ġurnal li jġib l-istess data msemmija hawn fuq.

    F’din il-kitba dettaljata tiegħu, Plasket jinkludi informazzjoni li waslet għandu minn tagħrif tal-Arċisqof ta’ Malta, minn evidenza ta’ persuni li dehru quddiem il-Maġistrat tal-Pulizija (li kienu jinkludu kemm familjari tal-vittmi u anki individwi oħra li kienu preżenti waqt dan l-inċident), u kif ukoll minn rapport mediku relatat mal-każ.

    Huwa jibda billi jagħti sfond lil din il-ġrajja, hekk kif isemmi illi f’dawk l-aħħar snin, f’Malta, kienet nibtet id-drawwa illi fil-ġranet finali tal-Karnival, kienu jinġabru għadd ta’ subien tal-età bejn it-8 u l-15 il-sena li kienu ġejjin mill-klassi baxxa tal-inħawi tal-Belt u tat-Tliet Ibliet (Birgu, Isla u Bormla). Dawn it-tfal, li kienu jipparteċipaw għal din l-attività minn jeddhom, kienu jinġabru f’purċissjoni u jittieħdu l-Furjana jew f’xi inħawi oħra fejn wara li jisimgħu quddiesa, huma kienu jirċievu xi ħobż u frott. Dan l-ikel kien jiġi provdut permezz ta’ ftehim li kien isir bejn il-gvern u xi benefatturi oħra. L-għan prinċipali wara din l-attività kien li jżomm lit-tfal protetti mill-ġlied u mill-konfużjoni tal-Karnival li kien ikun hemm f’dak il-perjodu fl-ibliet imsemmija. L-arranġament ta’ din il-purċissjoni kien jaqa’ taħt ir-responsabbiltà tad-Diretturi Ekkleżjastiċi tal-Istituzzjoni li kienet tgħallem il-Katekiżmu.

    Infatti, jidher illi fl-10 ta’ Frar 1823, skont din it-tradizzjoni, xi tfal kienu ttieħdu jisimgħu quddiesa l-Furjana u mbagħad kienu twasslu lejn il-Knisja ta’ Ġieżu l-Belt Valletta fejn hemmhekk ġew irregalati xi ħobż u frott, mingħajr ma nqala’ l-ebda inċident.

    Iżda dan il-pjan sfratta għal kollox l-għada, meta akkost li din l-attività kienet mistennija li tirrepeti ruħha bla problemi, sensiela ta’ żbalji, wasslu għal traġedja kbira li ħadd qatt ma kien basar li għad tiġri.

    Ta' Giezu Church in VallettaGħall-ewwel, fil-11 ta’ Frar 1823, kollox kien miexi ħarir u kif suppost. It-tfal inġabru bħas-soltu u ttieħdu jisimgħu quddiesa l-Furjana. Madanakollu, did-darba, iċ-ċerimonja damet ma ntemmet siegħa aktar mis-soltu u għalhekk meta dawn it-tfal twasslu sal-Knisja ta’ Ġieżu, il-festeġġjamenti tal-Karnival kienu laħqu spiċċaw. B’hekk, il-wasla tagħhom ħabtet mal-ħin meta n-nies li kienu qed jieħdu sehem fil-briju tal-Karnival, bdew jirritornaw lejn djarhom. U l-bużillis inqala’ meta numru ta’ tfal u adulti oħra li saru jafu b’din l-attività f’Ta’ Ġieżu, tħalltu baxx baxx mat-tfal l-oħra bil-ħsieb li jieħdu xi ħaġa anki huma.

    Issa, skont il-pjanijiet tas-soltu, is-subien kienu mistennija jidħlu mill-bieb tas-sagristija tal-Kunvent ta’ Ġieżu u kellhom joħorġu mill-bieb ta’ faċċata li kien jagħti għal Triq Sant’Ursula, fejn hemmhekk, huma kienu jirċievu l-ħobż u l-frott. Sabiex jiġi evitat illi ċertu tfal jidħlu dabtejn, huma kienu jitħallew jistennew f’kuritur u l-bieb tas-sagristija kien jingħalaq warajhom.

    Però ġara li f’din il-ġurnata, il-bieb tas-sagristija tħalla miftuħ aktar mis-soltu minħabba li kienu qed jistennew lit-tfal ġejjin mill-Furjana, b’konsegwenza illi nies oħra, apparti t-tfal tas-soltu, baqgħu deħlin. B’hekk, minflok madwar mitt tifel, kif kien ikun hemm fi drabi oħra, inġabar ammont ħafna akbar ta’ nies u din il-folla bdiet kull ma tmur timbotta lit-tfal li kien hemm aktar il-quddiem. Dawn bdew jingħafsu kontra bieb li kien jinżamm nofsu magħluq, biex it-tfal joħorġu minnu wieħed wieħed.

    Hekk kif sar il-ħin, min kien responsabbli milli jagħlaq il-bieb tas-sagristija, sakkar din id-daħla u peress li kien qabad jidlam, dan ma ntebaħx li kienet daħlet miġemgħa mhux mistennija. Biex tgħarraq is-sitwazzjoni, lampa li s-soltu kienet titħalla mixgħula f’dan il-kuritur, għal xi raġuni ntfiet, u b’hekk kulħadd spiċċa fi dlam taqtgħu b’sikkina.

    Hekk kif sabu ruħhom fid-dlam, in-nies bdew jimbuttaw lil xulxin biex joħorġu mill-bieb l-ieħor, u t-tfal li kienu l-eqreb tal-bieb l-ieħor, tgerrbu fit-tmien tarġiet li kienu jinsabu biswit l-entratura, u waqgħu fuq xulxin. B’hekk, l-uniku bieb minn fejn setgħu joħorġu, kompla jiġi mbarrat u minħabba li dan kien jinfetaħ il-ġewwa, aktar żdied il-paniku.

    An ancient illustration produced by Sir General George WhitmoreL-individwi li kienu fuq barra jqassmu l-ħobż u l-frott lit-tfal ma damux ma bdew jisimgħu t-twerżiq tat-tfal l-oħra li nqabdu f’dak is-saram. L-għajjat wasal anki s’għand il-ġirien tal-madwar u minnufih in-nies ħarġu sabiex jaraw x’ġara u biex jagħtu l-għajnuna. Naturalment, huma ppruvaw jiftħu n-nofs l-ieħor tal-bieb li kien jagħtu fuq Triq Sant’Ursula iżda dan ma seta’ jinfetaħ b’xejn peress li kellu t-tfal mixħutin fuqu. Għalhekk, xi wħud ġrew lejn is-sagristija biex isibu ċ-ċavetta tal-bieb l-ieħor u meta għamlu dan, huma daħlu minn fost in-nies li kien hemm fil-kuritur sabiex jilliberaw lit-tfal mill-bieb ta’ wara. Iżda, sfortunatament, għal ċerti tfal, kien diġà tard wisq!

    Infatti, numru ta’ tfal inħarrġu barra t-triq mejta, oħrajn b’ħass ħażin kbir fuqhom u oħrajn fi stat pjuttost ħażin. Eventwalment instab illi 110 tifel tal-età bejn it-8 u l-15 il-sena kienu mietu fgati billi ġew magħfusa fi spazju żgħir jew minħabba li ntrifsu waqt il-konfużjoni li nqalgħet.

    Skont il-Lutenent Gvernatur, mill-inkjesta li saret u mill-informazzjoni li nġabret, ġie konkluż li dan kien inċident sfortunat li ġie kkawżat minħabba d-dewmien fiċ-ċerimonja tal-Furjana li ta lok lil dawk li kienu qed jiċċelebraw il-Karnival sabiex jingħaqdu ma’ dawn it-tfal. Kaġun ieħor kien in-nuqqas ta’ dawl fl-imsemmi kuritur li ċertament kompla żied fil-mortalità. Iżda, finalment ħadd ma ġie akkużat bil-mewt ta’ dawn it-tfal peress li xejn ma kien sar bi ħsieb ħażin li joħloq din it-traġedja.

    Plasket kompla jsemmi kif f’dik il-ġurnata kerha, kulħadd kien ikkollabora biex jgħin kif jista’; anki l-familjari tal-vittmi li ħallew lill-pulizija u lis-suldati jaħdmu sabiex isalvaw kemm jistgħu individwi. Huwa faħħar ukoll lill-ġirien li għamlu minn kollox biex jagħtu daqqa t’id f’dak kollu li kien hemm bżonn.

    Ma naqasx li jirringrazzja wkoll lit-tobba u lill-infermieri li kienu ġrew lejn il-post biex jagħtu l-għajnuna malli semgħu bl-aħbar. Huwa wera l-gratitudni tiegħu anki lejn l-uffiċjali tal-Pulizija u lejn il-membri tar-Reġiment Royal Malta Fencibleli kienu mmexxija mill-Kaptan tagħhom, il-Kulunell Markiż Giuseppe De Piro. Bis-saħħa ta’ dawn kollha, Plasket ikkonkluda, il-konsegwenzi ta’ din it-traġedja tnaqqsu drastikament.

    Colonel Marquis Giuseppe De PiroGħall-ewwel bqajt bla kliem, inħares siekta lejn dawn iż-żewġ paġni antiki li kienu qed jitfgħu dawl fuq is-soċjetà Maltija ta’ dak iż-żmien u fuq il-faqar li kienu għaddejjin minnu wħud mill-Maltin. Ma stajtx ma nixxukkjax ruħi u nħoss għal dak l-għadd kbir ta’ familji, li f’jiem suppost ta’ ferħ u daħk bla tarf tal-Karnival, spiċċaw jgħixu ħabta w sabta din it-traġedja tal-waħx!

    Xi ħaġa ġegħlitni nkompli nfittex u nixtarr din l-informazzjoni ħalli nsir naf kemm jista’ jkun dwar dak li seħħ. Għaldaqstant, tkellimt mal-ħabib tiegħi, il-Markiż Nicholas De Piro li mill-ewwel rama jgħinni billi għaddieli l-informazzjoni li kellu ħalli nkomplu nibnu din l-istorja.

    Fil-fatt, huwa pprovdini b’immaġni tal-antenat tiegħu, il-Markiż Giuseppe De Piro li dakinhar tal-inċident, kien qed imexxi lir-reġiment tas-suldati tar-Royal Malta Fencible. Barra minn hekk, huwa għaddieli wkoll ritratt tal-Ġeneral Sir George Whitmore flimkien ma’ illustrazzjoni antika li probabbilment turi din it-traġedja, li pinġha l-ġeneral stess, peress li hu kien qed iservi f’pajjiżna f’dak il-perjodu.

    Għalaqt din ir-riċerka tiegħi billi mort infittex ukoll il-Knisja ta’ Ġieżu ħalli nara b’għajnejja fejn kien sar dan il-fatt. U hemm, 192 sena wara, hekk kif ironikament fil-Belt kienu qed jippreparaw għall-Karnival tal-2015, bħal deherli li fil-bogħod, smajt it-twerżiq tal-imsejkna tfal…

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-15 ta’ Frar 2015)

    2015.02.15 / 6 responses / Category: Torca - Features & Articles

  • IL-KULURI TAĊ-ĊINA (6 Parti) X’hemm għall-bejgħ

    Opportunita' biex tersaq lejn in-nies tal-lokalL-ibliet ta’ Peking u Shanghai huma ideali għal dawk li jħobbu jduru l-ħwienet u jixtru. Dan minħabba li fihom hemm triqat twal li donnhom ma jispiċċaw qatt, miżgħuda b’għadd ta’ negozji ta’ kull xorta.

    Ħwienet antiki li jbiegħu għażla ta’ oġġetti tradizzjonali tarahom spalla ma’ spalla ma’ stabbilmenti oħra moderni bi prodotti tal-aktar ditti popolari. Imbagħad issib ukoll swieq differenti li jagħtuk lok biex tħuf u tesplora għal xi ħaġa mhux tas-soltu jew għal xi affari tajba bi prezz orħos. F’dawn il-postijiet, ma trid tinsa qatt illi ċerti affarijiet jistgħu ma jkunux ġenwini.

    Ix-xiri huwa mod ieħor ta’ kif tista’ tersaq qrib in-nies tal-lokal sabiex issir tafhom aħjar, speċjalment fl-inħawi fejn wieħed huwa mistenni li joqgħod jiġġebbed għall-prezz. Kultant il-lingwa hija problema f’dawn l-ibliet għax mhux kulħadd kapaċi jitkellem bl-ingliż. Madanakollu, m’għandix dubju illi jekk veru ssib xi ħaġa li tolqtok, b’xi mod jew ieħor se toħloq mezz kif tiftiehem.

    Triq Qianmen – Pekin

    Din it-triq tibda min-naħa tan-nofsinhar ta’ Pjazza Tiananmen, matul l-assi ċentrali ta’ Pekin, u hija twila madwar kilometru.

    L-oriġini ta’ din iż-żona popolari tmur lura għaż-żminijiet antiki tad-Dinastiji Ming u Qing, meta dan il-post kien diġà magħruf għall-fieri tal-lanterni, għat-teatri u għad-djar tat-tè. Sfortunatament, fl-1900, dawn l-inħawi ġew maħruqa kompletament meta l-Alleanza tat-Tmien Nazzjonijiet attakkat lil Pekin.

    Triq Qianmen – PekinIt-triq preżenti nbniet mill-ġdid u tqassmet f’erbgħa żoni li ġew iddedikati għall-kultura, għall-ikel, għax-xiri u għad-divertiment. Infatti, hekk kif toħroġ minn ħanut u tidħol f’ieħor, tħossok bħallikieku sibt ruħek f’xi dinja oħra.

    Ħwienet eleganti li jbiegħu ġojjelli u ħwejjeġ mill-ifjen issibhom biswit ħwienet aktar sempliċi mimlija bi kwantità kbira ta’ oġġetti u suvenirs. Ristoranti magħrufa fid-dinja tal-Lvant bħall-Mc Donalds u l-KFC jikkompetu ma’ dawk tal-kċina tradizzjonali Ċiniża bħar-ristorant Qianmen Quanjude li hija rinomata ħafna għat-tisjir tal-laħam tal-papra.

    Għal min ma jħobbx jimxi wisq, hemm tramm tiela’ u nieżel b’mod regolari ma’ din it-triq. Iżda jekk trid tassew tgawdi dan il-post, l-aħjar hu li timxi.

     Wangfuying – Pekin

     Iż-żona Wangfujing hija famuża ħafna kemm man-nies tal-lokal u kif ukoll mat-turisti minħabba li fiha wieħed isib bosta ħwienet ta’ kull xorta matul medda ta’ żewġ kilometri. Intant, dan id-distrett jifforma wkoll parti mill-istorja taċ-Ċina peress li jmur lura għas-sena 1260.

     Bħat-triq Qianmen, anki hawn wieħed jara taħlita sinifikattiva ta’ prodotti tal-Lvant u tal-Punent fejn minbarra ditti popolari li aħna mdorrijin għalihom, wieħed jista’ jitpaxxa wkoll bi ħwienet bħal Shengxifu li hu mfittex għall-kpiepel, b’Tongshenghe li hu stabbilment magħruf għaż-żraben, jew bid-dar tat-tè Wuyutai.

    Iżda ċertament f’dan il-lwog, l-aktar parti indimentikabbli huma t-triqat tal-ġnub li spiss ikunu mimlija bin-nies. Infatti dan il-post żgur li mhux rakkommandabbli għal min jiddejjaq fil-folol jew għal dawk li l-istonku tagħhom ma jiflaħx wisq. Dan għaliex proprju hawnhekk, it-turisti jistgħu jtiegħmu l-għeruq tradizzjonali tal-belt ta’ Pekin, partikolarment bl-għażla ta’ ikel eżotiku li wieħed isib għall-bejgħ.

    Kebabs taz-zwiemel tal-bahar u tal-iskorpjuni hajjin f'Wangfujing, PekinFil-fatt, inti u miexi f’dawn it-triqat, ma tistax ma tiġix impressjonat bir-riħa qawwija ta’ kull xorta ta’ tisjir. U trid jew ma tridx, tinġibed b’kurżità biex tara x’hemm ħalli forsi dduq xi ħaġa. Minn daqshekk, l-għażla hija biss f’idejk għax il-prodotti huma varji mmens. Jiddependi biss minn kemm inti avventuruż hekk kif fost l-ikel issib: frott frisk, prodotti moqlijin, kebabs b’kull xorta ta’ laħam inkluż dak tal-ħaruf, tat-tiġieġa, tal-majjal, tal-istilla u taż-żiemel tal-baħar, tal-insetti u tad-dud u tal-iskorpjuni ħajjin!

    Jekk dan kollu ma jħajjrikx jew saħansitra jaqtagħlek l-aptit, xorta waħda għandek fejn tintilef fil-ħwienet l-oħra mżejjna bi prodotti varji li juru l-ġmiel tal-kuluri taċ-Ċina. F’dan il-post huwa biss int li tagħmel il-limitu ta’ kemm u x’tista’ tixtri: skont kemm ikollok flus u skont x’jogħġbok. Fost il-lista twila ta’ prodotti ssib: żraben, affarijiet tal-ħarir, ħwejjeġ, kreazzjonijiet tal-injam u l-bronż, maskri ta’ kull tip, ġugarelli u kwantità bla tarf ta’ suvenirs.

    Tant hemm x’tara f’dan il-post, li żgur li ma tinsih qatt il-ħin li tqatta’ fih.

    It-triq Nanjing – Shanghai

     Triq Nanjing – ShanghaiShanghai hija belt għal kollox differenti minn Pekin u dan huwa evidenti ħafna hekk kif tibda miexi fit-triq Nanjing. Maħsuba li hija l-eqdem triq li ġiet iddedikata għan-negozju fiċ-Ċina, il-mijiet ta’ ħwienet matulha fuq kull naħa, jibqgħu sejrin għal madwar ħames kilometri.

    Hawnhekk il-ħajja hija aktar rikka u dan jidher mill-ħwienet b’ditti lussużi ferm bħal Dior, Chanel, Armani, Prada u Calvin Klein. Bil-vetrini tagħhom armati bi prodotti modernissimi u pjuttost għaljin, dawn il-ħwienet erħielhom jikkompetu bejniethom biex jattrattaw kemm jistgħu mill-kwantità kbira ta’ nies li kuljum tmur tippassiġġa fl-inħawi. Infatti, apparti li hija magħrufa għax-xiri, din it-triq hija popolari kemm man-nies tal-lokal u kif ukoll mat-turisti għall-kultura moderna li kapaċi toffri Shanghai.

    Fl-għaxija, it-triq ta’ Nanjing tagħni ruħha b’atmosfera pjuttost spettakolari billi diversi ħwienet u binjiet għoljin ikunu mixgħula b’ħafna dawl.

    Yuyuan Bazaar – Shanghai

    Snajja' tradizzjonali fil-Bazaar Yuyuan, ShanghaiDan il-bazaar jinstab ħdejn il-Ġnien Yuyuan. Il-ġmiel tiegħu qiegħed fl-arkitettura mibnija b’injam skur u bi stil tradizzjonali. Barra minn hekk f’dan is-suq, wieħed isib diversi ħwienet ta’ snajja’ antiki li jkunu qed ibiegħu prodotti distinti fosthom: oġġetti maħduma mill-ħarir, illustrazzjonijiet ta’ artisti folkloristiċi, xogħolijiet u għodda tal-kalligrafija, xogħol tal-bamboo u l-injam, affarijiet tal-bronż, settijiet tat-tè tal-porċellana, ġojjelli maħduma mill-jade u perli mill-għadira Taihu.

    Suq tal-ikel f’Shanghai

    Waqt li nkun imsiefra, napprezza ħafna dawk il-mumenti meta jirnexxieli niskopri xi post li ma jkunx ippjanat fil-programm. Hekk ġara meta ġurnata minnhom tlabt lill-gwida biex jeħodna f’xi lwog fejn stajna nosservaw aktar mill-qrib il-ħajja ta’ kuljum tan-nies tal-lokal u dan ġibidna ‘l ġewwa lejn xi triqat inqas ċentrali ħalli nżuru suq tal-ikel li jinqdew minnu l-familji ta’ Shanghai.

    Bejjiegh tal-grancijiet f'suq f'ShanghaiMill-ewwel laqgħatna l-kuntrast bejn l-atmosfera sempliċi ta’ dan is-suq u l-isfond sofistikat tal-bini għoli u modern, tipiku ta’ din il-belt. Hawnhekk il-prodotti kienu rranġati mal-art, fil-kaxxi jew fil-gaġeġ u l-bejjiegħa erħielhom jgħajjtu biex isejjħu l-klijenti jew biex jikkustinjaw magħhom fuq xi prezz.

    Anki f’dan il-post, is-sensi tagħna ġew invażi minn għadd ta’ attivitajiet, irwejjaħ u ħsejjes. Kien hemm minn kollox għall-bejgħ fosthom ħaxix, frott, ħut, granċijiet, frott tal-baħar, weraq tat-tè, bajd ta’ diversi tjur, tiġieġ, sriedak, papri u ikel ta’ kull xorta. F’gaġġa minnhom, ilmaħna wkoll xi ġriewi żgħar ħelwin u f’qalbna tlabna li min kien ser jixtriehom, riedhom biex irabbihom u mhux biex isajjarhom!

    Bla dubju, wara dawn l-esperjenzi interessanti u vivaċi f’dawn il-ħwienet u s-swieq differenti, nemmen li wieħed ikun qed jitlef ħafna jekk ikun f’dawn l-ibliet u ma jżurx almenu xi wieħed minnhom.

     (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-8 ta’ Frar 2015)

    2015.02.08 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • IL-KULURI TAĊ-ĊINA (5 Parti) Is-sena tal-mogħża

    Uħud mill-qarrejja ta’ din is-sensiela stqarru miegħi illi dawn l-artikli dwar iċ-Ċina qed iħajjruhom sabiex jiskopru aktar lil dan il-pajjiż u lil niesu. U ċertament l-apprezzament lejn il-kultura hija waħda minn dawk l-aspetti li kapaċi jqarrbu lill-poplu tagħna lejn dak Ċiniż.

    Huwa għalhekk li din il-ġimgħa se ngħaddilkhom ftit informazzjoni dwar ċelebrazzjonijiet importanti li se jseħħu dalwaqt fiċ-Ċina sabiex jimmarkaw il-bidu tas-sena 2015. Fl-istess ħin, dan l-artiklu se jservi wkoll biex jgħarrafkhom bl-attivitajiet relatati li se jittellgħu anki f’pajjiżna fejn intom qed tiġu mistiedna biex tattendu bi ħġarkhom ħalli b’hekk anki intom idduqu ftit minn dak li kapaċi toffri ċ-Ċina.

     Tmiem is-sena 2014

     Ta’ min isemmi illi skont il-kalendarju lunari li jintuża ċ-Ċina, is-sena 2014 li hija ddedikata liż-żiemel, għadha ma spiċċatx. Infatti t-tmiem tas-sena 2014 se jseħħ fid-19 ta’ Frar 2015 (skont il-kalendarju tagħna) biex dan jagħti lok għall-bidu ta’ sena ġdida li se tkun iddedikata lill-mogħża.

     Is-sena 2015 hija ddedikata lill-moghzaPeress li l-kalendarju tradizzjonali Ċiniż huwa ibbażat fuq il-fażijiet tal-qamar, l-ewwel tas-sena fiċ-Ċina ma tiġix dejjem fl-istess ġurnata minħabba li din tiddependi minn meta jidher il-qamar kwinta li ġeneralment jaħbat lejn l-aħħar ta’ Jannar u l-bidu ta’ Frar.

     Skont it-tradizzjoni, dan il-kalendarju lunari nħoloq fi żmien antikissimu minn grupp ta’ antenati bdiewa li kienu jqassmu x-xogħol agrikolu tagħhom b’konformità mal-fażijiet tal-qamar. Il-qamar kwinta tas-sena l-ġdida kien jiftaħ staġun ieħor għaż-żriegħ u sabiex jiġbdu fuqhom il-fortuna, is-soċjetajiet primittivi ħolqu ċerimonja li kienet tkopri diversi ġranet sabiex matulhom jitwettqu diversi sagrifiċċji lill-allat. Jingħad li biż-żmien din iċ-ċelebrazzjoni nbidlet f’festa li llum hija magħrufa bħala l-Festival tar-Rebbiegħa (Spring Festival).

     Is-snin marbuta mal-annimali taż-żodijaku

     Hemm 12 il-annimal marbut maż-żodijaku Ċiniż u mal-kalendarju tradizzjonali lunari: il-far, il-barri, it-tigra, il-fenek, id-dragun, is-serp, iż-żiemel, il-mogħża, ix-xadina, is-serduk, il-kelb u l-majjal. Jeżistu diversi leġġendi li jispjegaw kif intagħżlu dawn l-annimali u kif dawn tpoġġew hekk wara xulxin, fosthom waħda li tgħid li darba l-imperatur sejjaħ lil xi annimali u dawn wara bosta avventuri li għaddew minnhom, waslu għandu f’din l-ordni.

    Is-sena 2015 – is-sena tal-mogħża

    Kull sena tkun iddedikata għal wieħed minn dawn l-annimali u skont it-tradizzjoni, il-karatteristiċi ta’ kull persuna li titwieled, joħorġu jixbħu lix-xejriet ta’ dak l-annimal partikolari.

    10428567_695100497267728_1379197732944795577_n[1]Ngħidu aħna, dawk li twieldu jew li se jitwieldu taħt iż-żodijaku tal-mogħża, mistennija jkunu individwi edukati, rispettużi, qalbhom tajba u inġenjużi. Għandhom sensittività distinta għall-arti u għall-ġmiel, fiduċjużi fir-reliġjon tagħhom u jippreferu jgħixu fil-kwiet. Huma nies għaqlin, ġentili u jagħdru u b’hekk huma kapaċi jħaddmu n-negozju b’mod kawt u prudenti. Fil-ħajja ta’ kuljum, jippruvaw ikunu ekonomiċi.

    Min-naħa l-oħra, dawn it-tip ta’ individwi għandhom ħabta jinkwetaw wisq. Huma nies mistħija, pessimisti, ibatu bil-burdati, indeċiżi, sensittivi żżejjed u b’rieda dgħajfa. Min-natura tagħhom huma timidi u għalhekk jixxenqu biex xi ħadd jieħu ħsiebhom. Iħobbu ħafna l-kumplimenti imma mbagħad huma ma jazzardawx jiddikjaraw imħabbithom fil-miftuħ. Għandhom tendenza wkoll li jinteressaw ruħhom f’teoriji strambi.

    Il-Festival tar-Rebbiegħa

     Dan il-festival huwa l-aktar ċelebrazzjoni importanti u l-itwal wieħed fost iċ-ċerimonji kollha fiċ-Ċina, hekk kif idum għaddej għal 15 il-ġurnata sħaħ! Infatti, minħabba li dan il-festival jinvolvi għadd ta’ funzjonijiet u attivitajiet f’kull ġurnata, il-preparamenti għalih jibdew minn xi xahar qabel.

     Wieħed mill-għanijiet prinċipali tiegħu huwa li jgħaqqad il-familji flimkien sabiex dawn jibdew is-sena fil-kumpanija sabiħa ta’ xulxin. Fil-fatt, fil-ġranet ta’ qabel, miljuni ta’ Ċiniżi li jkunu f’inħawi oħra fiċ-Ċina jew saħansitra f’pajjiżi oħra madwar id-dinja, jitilqu kollox warajhom sabiex imorru lejn id-djar tal-ġenituri tagħhom ħalli jiċċelebraw magħhom dawn il-jiem sbieħ. Huwa neċessarju li kulħadd jilħaq jasal qabel lejliet l-ewwel tas-sena għaliex hekk kif tinżel ix-xemx, mill-ewwel jibdew iċ-ċelebrazzjonijiet.

    L-ewwel tas-sena

    L-ikla tal-ewwel tas-sena tigbor in-nies flimkienF’dan il-jum kulħadd ikun mistenni li jmur iżur lill-qraba l-aktar anzjani, imbagħad lill-membri l-oħra tal-familja u lill-ħbieb. L-anzjani u l-antenati huma rispettati ħafna fil-kultura Ċiniża u infatti ċerti ċelebrazzjonijiet f’dawn il-ġranet ikunu maħsuba wkoll biex ifakkru anki lill-membri mejta tal-familja. Min-naħa l-oħra, it-tfal ikunu qed jistennew bi ħġarhom pakketti bil-flus tax-xorti li jingħataw lilhom f’din il-ġurnata mingħand il-qraba anzjani tagħhom. Dawn il-flus jitpoġġew ġewwa envelop aħmar peress li dan il-kulur huwa marbut max-xorti t-tajba.

     Ċelebrazzjonijiet tas-sena tal-mogħża f’Malta

     L-ewwel attività se tittella’ fit-8 ta’ Frar 2015 fl-10:00am fil-Belt Valletta u qed tiġi organizzata miċ-Ċentru Kulturali taċ-Ċina f’Malta flimkien mal-Kunsill Lokali tal-Belt. Hawnhekk il-pubbliku se jkun jista’ jgawdi spettaklu mill-isbaħ ta’ akrobazija li se jitwettaq mill-grupp rinomat ta’ artisti u akrobati Ċiniżi li jġib l-isem Guangxi Acrobatic Troupe. Il-bidu ta’ din il-wirja se jkun fi Pjazza Teatru Rjal, filwaqt li wara se jkun hemm ukoll parata matul Triq ir-Repubblika u Triq Merkanti.

     Fl-istess ġurnata, fis-6:00pm, dawn l-artisti Ċiniżi se jagħtu wirja akrobatika oħra, did-darba ta’ 90 minuta fis-Sala tal-Mediterran għall-Konferenzi, il-Belt. Din l-attività hija bil-ħlas u biex wieħed jattendi jeħtieġlu jakkwista l-biljetti billi jċempel 25595750/1.

    2015.02.01 / no responses / Category: Torca - Features & Articles