ballet | Fiona Vella

Posts Tagged ‘ballet’

MEMORJI STORIĊI F’TA’ BRAXIA

Il-ħajja tal-bniedem hija kumplimentari mal-bqija tan-natura u għaldaqstant għandha wkoll il-fażijiet tagħha: tibda mit-twelid, tkompli bit-tfulija, tiżvolġi fil-ħajja adulta, timxi għall-anzjanità u tintemm bil-mewt. Iżda l-mewt mhiex finali għax finalment hemm ir-reġenerazzjoni. U hekk kif l-ewwel xtieli żgħar ħadranin ifiġġu mill-ħamrija skura mxarrba wara li jkunu spiċċaw il-pjanti ta’ qabel, dawk li jemmnu, jifhmu li r-ruħ tal-individwu tkun imxiet għall-ħajja aħjar, dik eterna, filwaqt li l-ħajja ta’ dawk li jkun ħalla warajh tkompli għaddejja fid-diżinn maħluq għaliha. Madanakollu hemm ħaġa li tifridna mill-bqija tal-ħolqien: aħna l-bnedmin nibqgħu niftakru fl-antenati tagħha, tant li għal ħafna dawn jibqgħu bħallikieku ħajjin f’qalbhom. Finalment waħda mill-funzjonijiet taċ-ċimiterji hija proprju dik li jibqgħu jħaddnu l-memorja ta’ dawk li jkunu tbennu fil-qalbha t’arthom. Għaldaqstant, dawk li jieħdu ħsieb dawn il-lwogi jkunu qed jaċċertaw li dawk li għexu qabilna ma jintesewx. Dawn il-ħsibijiet tfasslu f’moħħi hekk kif dil-ġimgħa, biex nagħlaq l-aħħar artiklu ta’ Novembru, iltqajt ma’ Charles Gatt u ma’ Dr Alexander Welsh sabiex inżur għall-ewwel darba ċ-ċimiterji li jinsabu f’Ta’ Braxia fejn fosthom ġew anki midfuna prinċpijiet u prinċipessi magħrufa.

Dr Alexander Welsh, li huwa l-Viċi President tal-Assoċjazzjoni ‘The Friends of Ta’ Braxia’ huwa storiku li qatta’ l-biċċa l-kbira ta’ ħajtu jaħdem fuq diversi proġetti ta’ restawr f’pajjiżi differenti. Iżda hekk kif f’dawn l-aħħar snin huwa beda jgħix f’pajjiżna fehem illi: “F’Malta jeżisti wirt kulturali f’kull metru kwadru aktar minn imkien ieħor fid-dinja u biex ikompli jagħnih, dan il-wirt tħalla minn bosta kulturi differenti. Ngħidu aħna nisimgħu ħafna bl-arkeoloġija u bl-iskoperti mmensi tal-Eġittu imma dawn huma mxerrda ma’ firxa kbira ta’ art. Il-meravilja ta’ Malta hija li f’kull pass li tagħti fuq din l-art tiltaqa’ ma’ xi ħaġa ta’ valur storiku. Hija ħasra li forsi wħud mill-Maltin stess ma jintebħux u ma japprezzawx dan.”

Charles Gatt li huwa d-Direttur Eżekuttiv tal-Assoċjazzjoni u għamel snin jaħdem bħala arkitett navali, fissirli l-preġju taċ-ċimiterju prinċipali Ta’ Braxia: “Dan iċ-ċimiterju jmorru lura għas-seklu dsatax u fih ġew midfuna għadd ta’ individwi magħrufa li ffurmaw parti mill-istorja ta’ Malta. Għalhekk dal-post minbarra li jitlob rispett minħabba l-funzjoni tiegħu, jesiġi l-apprezzament peress li huwa ġawhra arkitettonika u monument storiku nazzjonali.”

Inġbarna bilqiegħda ġo kmajra li tintuża bħala l-uffiċċju tal-Assoċjazzjoni. Anki din il-kmajra kellha l-istorja interessanti tagħha.

“Snin ilu, din il-kamra kienet tifforma parti mid-dar ta’ John Mizzi li kellu arranġament biex jgħix proprju hawn fit-tarf taċ-ċimiterju ħalli jkun jista’ jieħu ħsieb dan il-post. Sfortunatament meta John ġie nieqes, iċ-ċimiterju f’Ta’ Braxia ntelaq għal rieħu, tant li finalment in-natura nnifisha ħabtet tipprova tidfnu taħt il-ħaxix, il-pjanti u s-siġar li bdew telgħin ma’ kullimkien.”

Ir-rakkont ta’ dan iċ-ċimiterju jeħodna lura lejn iż-żmien meta pajjiżna għadda taħt il-kuruna Ingliża fil-bidu tas-seklu 19.

“F’dak iż-żmien il-Kattoliċi Maltin kienu jindifnu taħt l-art tal-knejjes tagħhom u għalhekk dawn il-barranin li kienu jħaddnu reliġjon ieħor, ma setgħux jindifnu fl-istess postijiet. Mal-miġja tal-Ingliżi f’Malta bdew jiżdiedu r-residenti, l-vjaġġaturi, is-suldati, il-baħrin u n-negozjanti barranin li wħud minnhom mietu f’pajjiżna u għalhekk kellu jinstabilhom post fejn jindifnu. Għall-ewwel bdew jintużaw xi inħawi li kienu jinsabu ġewwa s-swar tal-Furjana sakemm matul is-snin dan id-dfin infirex u laħaq is-swar tal-Imsida. Eventwalment dan tal-aħħar ġie kkonsagrat bħala ċimiterju u huwa l-uniku wieħed li għad fadal mis-siti l-oħra. Infatti minflok iċ-ċimiterju kbir li kien jinsab fis-Sur tal-Kwarantina u dak aktar żgħir tal-Ortodossi Griegi, illum insibu l-art tal-lukanda l-ġdida Excelsior.

Meta ċ-ċimiterju li kien jinsab fuq is-swar tal-Imsida ntela’ kien hemm bżonn ta’ ċimiterju ġdid u fl-1857 intagħżlet biċċa art magħrufa bħala Ta’ Braxia li kienet viċin l-inħawi tal-Bieb tal-Bombi. Iċ-ċimiterju ġie diżinjat minn Emanuele Luigi Galizia (1830 – 1906) li kellu biss 25 sena dak iż-żmien (aktar tard hu kien responsabbli wkoll mid-diżinn taċ-ċimiterju tal-Addolorata). B’differenza taċ-ċimiterji ta’ qablu li kienu ssawru skont il-ħtieġa, dan kien ippjanat b’mod mirqum u li jilqgħek. Infetaħ uffiċċjalment fid-9 t’Ottubru 1857 bil-għan li jilqa’ fih nies minn kull reliġjon. Madanakollu inizzjalment dal-post ħa l-fama fost il-Maltin bħala ‘Tal-Protestanti’ u ħadd mill-Kattoliċi Maltin ma ried jindifen fih.”

Issa konna ħriġna nduru madwar iċ-ċimiterju prinċipali. Inzertat ġurnata sabiħa minn dawk li jaf jagħti biss pajjiżna u nistqarr illi li kieku ma kienx għal-lapidi, l-post aktar kien qisu xi ġnien kbir antik u sabiħ. L-għana ħlejju tal-għasafar kien qed jikser is-sikta solenni tal-post filwaqt li kien ukoll qed jostor taħtu l-ħoss tat-traffiku għaddej fil-qrib. Min jaf kemm il-darba għaddejt biswit dan il-post u qatt ma ntbaħt li hemm kien hemm lwog tant interessanti! Infatti minħabba s-siġar kbar tal-post, qatt m’għaraft li f’naħa minnhom kien hemm kappella mdaqqsa li apparti li kienet qed iżżejjen l-inħawi, kellha wkoll nisġa ħelwa ta’ storja ta’ mħabba msawwra fiha.

“Il-kappella taċ-ċimiterju Ta’ Braxia hija partikolarment interessanti minħabba li hija l-uniku eżempju arkitettoniku tal-istil ‘High-Gothic’ f’Malta. Inbniet minn Sir Arthur Hamilton Gordon K.C.M.G li kien magħruf ukoll bħala Lord Stanmore u kien għamel żmien bħala gvernatur ta’ New Brunswick, Trinidad, Mauritius, Fiji, New Zealand u Ceylon. Il-kappella kellha tkun bħala tifkira ta’ martu Rachel Emily Hamilton Gordon li waqt li kienet fuq vjaġġ minn Ceylon lura lejn id-dar tagħha fl-Ingilterra, inħakmet minn marda qalila u kellha titniżżel hawn Malta fejn mietet fis-26 ta’ Jannar 1889 fl-età ta’ 60 sena. John Loughborough Pearson, perit magħruf ħafna f’Londra u li kien jispeċjalizza fil-bini tal-knejjes, ġie mqabbad jiddiżinja din il-kappella li fuq in-naħa ta’ wara tagħha kellha tinkorpora l-qabar tal-mara.”

Għalkemm din il-kappella hija xempju ta’ kif mill-mewt ma jiskappa ħadd, fl-istess ħin hija tikkonferma mill-ġdid li dawn il-postijiet għandhom ħabta jfakkruk aktar fl-imħabba milli fil-mewt, jekk tiftaħ biżżejjed qalbek għalihom. L-istess kif jagħmel il-monument maestuż ta’ Olof Fredrik Gollcher, li l-bust tal-bronż tiegħu jserraħ fuq kolonna twila tal-irħam, bi xbieha mnikkta femminili tal-bronż taħtu. Daqstant ieħor l-oqbra tal-prinċpijiet u l-prinċipessi Poutiatine li għal xi żmien kienu gawdew mir-rifuġju ta’ pajjiżna; il-prinċipessa Nathalie Poutiatine li mietet fil-21 ta Jannar 1984 kienet iżżewġet lill-Malti Edgar Tabone u min jaf kemm ferrħet nies biż-żfin tagħha fit-teatri tagħna, filwaqt li finalment kienet ukoll hi li rawwmet oħrajn f’dan il-qasam meta fetħet l-ewwel skola tal-ballet klassiku f’pajjiżna.

“Hawn minn kull xorta ta’ nies midfuna hawnhekk: maġġuri, ġenerali, suldati, isqfijiet, reverendi, negozjanti, vjaġġaturi, eċċ. Preżentement hawn madwar 5000 persuna midfuna f’dan il-post li ħafna minnhom għandhom storja interessanti bħal Grabiel Vassalli li kien it-tifel il-kbir ta’ Mikiel Anton Vassalli, Lord Moynihan li kien missier it-tabib ta’ Churchill u Mary Olga Katherine Mills li kienet waħda mill-pijunieri tal-fidi Bahá’í. Nistgħu ngħidu li żewġ terzi minn dan iċ-ċimiterju huwa storiku filwaqt li l-bqija għadu jintuża sal-llum.”

Infatti huma għarrfuni li hemm lista twila ta’ nies, saħansitra Maltin, li llum jixtiequ jindifnu f’dan il-lwog. Madanakollu bħalissa m’hemmx aktar oqbra ġodda għalkemm qed isiru xi diskussjonijiet mal-gvern dwar dan il-qasam. Huma wrewni l-passaġġi wiesgħa li huwa mogħni bihom iċ-ċimiterju li għalkemm fil-preżent qed isebbħu l-post, parti minnhom tista’ sservi bħala spazju għal oqbra ġodda. L-art taċ-ċimiterju hija tal-gvern għalkemm l-oqbra huma privati u s-sidien għandhom id-dritt li jidfnu l-familjari tagħhom hemm. Matul it-triq Charles u Alexander bdew juruni s-sinjali tal-ħsara li ħalliet warajha t-tieni gwerra dinjija.

“Dal-post intlaqat diversi drabi mill-bombi li twaqqgħu fuq il-pajjiż. Ħafna mil-lapidi nkinsu mal-art bil-blast tagħhom filwaqt li oħrajn tqattgħu bis-shrapnel tal-bombi. Ammont konsiderevoli minn din il-ħsara ġiet irrestawrata lura imma kif qed tara, għad hemm ħafna aktar x’isir.”

Peress li dan iċ-ċimiterju kien għamel żmien mitluq, il-kundizzjoni tiegħu kienet tbikkik u mhux darba u tnejn li ġew xi barranin biex iżuru l-antenati tagħhom u tkażaw bis-sitwazzjoni li kien jinsab fih. Finalment fl-2001 ġiet imwaqqfa l-Assoċjazzjoni ‘The Friends of Ta’ Braxia’ li tifforma parti mill-NGO Din L-Art Ħelwa. Il-President ta’ din l-Assoċjazzjoni huwa l-imħallef Maurice Caruana Curran li huwa wkoll il-president fundatur ta’ Din L-Art Ħelwa.

“B’kollaborazzjoni ma’ Din L-Art Ħelwa u mad-Dipartiment tas-Saħħa sar ftehim biex jinħarġu fondi sabiex jiġi restawrat dan il-post. Permezz ta’ xi voluntiera minn Din L-Art Ħelwa u anki ta’ xi individwi oħra u bl-għajnuna ta’ xi benefatturi bħall-familja Gollcher, inbeda x-xogħol biex jitnaddaf il-post u biex tiġi rranġata ċertu ħsara strutturali u arkitettonika, kemm minħabba t-tkissir li ħalliet warajha l-gwerra u li kienet baqgħet ma ġiet irranġata qatt u anki d-danni kkaġunati mill-mogħdija taż-żmien. Illum, għaxar snin wara, daċ-ċimiterju jinsab f’qagħda ħafna aħjar milli sibnih fejn fosthom installajna wkoll is-sistemi tal-ilma u d-dawl u xi servizzi oħra li jistgħu jinqdew bihom dawk li jiġu jżuru l-post. Imma l-kobor tal-post jirrikjedi ħafna fondi għaż-żamma tiegħu u għall-bqija tax-xogħol li għad fadal isir fih. Il-membri tal-Assoċjazzjoni jħallsu miżata ċkejkna biex jgħinu f’dan u uħud minnhom jinġabru magħna kull nhar t’Erbgħa biex naraw x’għandu bżonn isir u nagħmlu xi manutenzjoni fiċ-ċimiterju. Nixtiequ ħafna li kellna aktar fondi u voluntiera biex inwettqu dak kollu li hemm bżonn!

Ma rridux ninsew insemmu lil individwi bħal-Maġġur Anthony Camilleri li huwa d-direttur u t-teżorier tal-Assoċjazzjoni, għall-għajnuna u l-pariri tiegħu rigward l-aspett militari, u lil numru ta’ persuni oħra li għenuna biex nidentifikaw lil kull min jinsab midfun f’dan iċ-ċimiterju, tant li llum jiġu numru konsiderevoli ta’ nies biex ifittxu jekk l-antenati tagħhom jinsabux midfuna hawn. Ta’ min jgħid ukoll illi dan iċ-ċimiterju jaqa’ taħt is-superviżjoni tad-Dipartiment tas-Saħħa, filwaqt li d-dokumentazzjoni uffiċċjali tad-dfin jinżammu fl-uffiċċju taċ-ċimiterju tal-Addolorata.”

Iżda kien għad fadal aktar x’niskopri f’dan il-post, hekk kif wara entratura ċkejkna maqtugħa f’ħajt apparti, Dr Welsh urieni ċimiterju żgħir ieħor fejn fih dari kienu jindifnu l-Lhud. Huwa għaddieli rivista bl-informazzjoni dwaru miġbura minn Alan Keighley.

“Għal dawn l-aħħar 3000 sena kien hawn għadd ta’ Lhud joqogħdu fil-gżejjer Maltin, għalkemm teżisti ftit li xejn informazzjoni dwarhom f’dawn is-snin bikrin. Huwa mill-14-il seklu ‘l fuq li nibdew insibu xi dettalji dwar il-komunità Lhudija f’Malta. Fiż-Żmien Nofsani kien hawn numru sostanzjali ta’ Lhud f’Malta, tant li f’perjodu minnhom, madwar terz tal-popolazzjoni tal-Imdina kienet Lhudija. Fl-1492, il-Lhud sfaw imkeċċija minn Malta minħabba l-Inkwiżizzjoni Spanjola. Aktard tard, fl-era tal-Kavallieri ta’ San Ġwann, il-Lhud spiss kienu jittieħdu lsiera minħabba li kienu jitħallsu flus tajba għal-ħelsien tagħhom. Kien hawn numru ta’ ċimiterji f’Malta għal dawk il-Lhud li kienu jmutu fil-pajjiż u fl-1784 infetaħ wieħed fil-Kalkara. Meta l-Franċiżi daħlu Malta fl-1789, Napuljun ordna li l-Lhud, li ħafna minnhom sa dak iż-żmien kienu meqjusa bħala skjavi, kellhom jibdew jitqiesu bħala ugwali mal-bqija tas-soċjetà. Meta f’Settembru tal-1800 waslu l-forzi Ingliżi f’Malta, il-Lhud setgħu wkoll jipprattikaw it-twemmin tagħhom fil-beraħ.

Jingħad li għall-ħabta tas-sena 1827, waqt li Sir Moses Montefiore, li kien sinjur kbir u filantropiku Lhudi, kien qiegħed għal btala f’Malta, il-komunità Lhudija talbitu jgħinhom biex ikollhom post ieħor fejn setgħu jindifnu peress li ċ-ċimiterji ta’ qabilhom kienu qed jintlew. Huwa tkellem mal-Gvernatur Ponsonby u dil-biċċa art żgħira f’Ta’ Braxia ġiet akkwistata u llum hija proprjetà tal-komunità Lhudija.”

Dr Welsh qalli li meta hu u martu raw dan il-post għall-ewwel darba, lanqas biss kellhom idea x’kien. Dak iż-żmien Dr Welsh kien responsabbli mit-tim li kien qiegħed jieħu ħsieb ir-restawr f’Ta’ Braxia u din il-biċċa art kienet miżgħuda bis-siġar u l-pjanti slavaġ li kienu għattew l-oqbra u l-monumenti kollha taħthom.

“Meta l-post beda jitnaddaf għarafna li kien ċimiterju Lhudi. Għall-ewwel konna xi ftit konfużi peress li ċerti iskrizzjonijiet li kienu baqgħu leġġibbli kienu miktuba bil-lingwa Taljana filwaqt li oħrajn kienu bil-lingwa antika Ebrajka. Iżda permezz tal-għajnuna tal-istoriku militari Alan Keighley irnexxielna nidentifikaw 120 qabar u permezz tal-lapidi stajna nagħtu isem lil 56 persuna li jinsabu midfuna f’dan il-post. Madanakollu l-iskrizzjonijiet bil-lingwa antika Ebrajka għadhom qatt ma ġew tradotti għax jidher li dil-kitba tmur lura ferm.

Sal-1880 dan iċ-ċimiterju ntela’ wkoll u għalhekk infetaħ ċimiterju ieħor għal-Lhud fil-Marsa. Jidher li biż-żmien dan il-post intesa, tant li llum ftit li xejn jiġu jżuruh filwaqt li eżatt miegħu ttella’ bini kbir li kompla jisraq mill-karattru tas-sit.

Xorta waħda, kif qed tara, kemm dan iċ-ċimiterju tal-Lhud u anki ċ-ċimiterju prinċipali f’Ta’ Braxia, qed jinżammu fl-aħjar stat possibbli permezz tal-għajnuna imprezzabbli tal-voluntiera, li mingħajrha bla dubju, dawn il-postijiet ma jkunux daqstant miżmuma.”

Bqajt indur għal ftit ħin ieħor waħdi fiċ-ċimiterju prinċipali sabiex nosserva, niġbed ir-ritratti u nifhem aktar dik l-informazzjoni li kont għadni kif ġbart. Fosthom, biswit xi lapidi tal-oqbra fuq in-naħa ta’ wara taċ-ċimiterju, innutajt parti minn ħajt imwaqqgħa li ċertament ikerraħ dal-post li jixraqlu ħafna aktar dinjità. Tgħaġġibni dil-ħelwa Malta tiegħi kemm kapaċi tissorprendini kull darba. U kważi nitnikket meta nintebaħ li tant hawn postijiet u ġrajjiet li ma nafx bihom, li ħajja waħda mhux ser isservini biżżejjed biex niskoprihom kollha! Almenu qalbi tistrieħ meta nifhem li permezz ta’ dawn l-artikli nista’ naqsam dan it-tagħrif magħkom bit-tama li nqanqal l-imħabba u l-kilba għal aktar għarfien fostkhom, b’mod speċjali fost iż-żgħażagħ tagħna li għad xi darba jkomplu warajna.

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-27 ta’ Novembru 2011)

Share on Facebook

2011.11.27 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
IL-LIBERTÀ LI TIŻFEN

Xi ħadd darba kkummenta illi tista’ tiżfen fejn trid, anki jekk f’qalbek biss. Iżda hawn min imur ħafna aktar minn hekk, tant li ż-żfin isir l-essenza ta’ ħajtu. Dil-ġimgħa tkellimt ma’ Olivia Dow, ballerina mill-iprem li għal dawn l-aħħar snin qegħdha tmexxi skola fejn tħarreġ l-istudenti tagħha fil-ballet Russu. Ħadt ukoll il-kummenti ta’ żewġ ballerini oħra illi fehmuni aħjar xi tfisser li tkun żeffien…..

OLIVIA DOW: Prinċipal – Olivia Dow School of Russian Ballet

Minn liema età nistgħu nħarrġu t-tfal fil-qasam tal-ballet?

Fir-realtà t-tfal jistgħu jitgħallmu l-ballet sa minn meta jkunu jafu jitkellmu u jimxu. Fil-fatt dis-sena l-iċken studenti tiegħi għandhom tal-eta’ ta sentejn u nofs! Aktar ma jibdew minn età żgħira, aktar ikun aħjar għalihom peress li ġisimhom ikun aktar flessibli. Hekk kif ikunu kapaċi jqattgħu siegħa mingħajr il-mummy jistgħu jibdew. Kemm jaqbdu malajr fiż-żfin tal-ballet jiddependi minn kemm verament għandhom ix-xewqa u l-ħeġġa biex isiru ballerini żgħar.

X’inhuma l-vantaġġi u l-iżvantaġġi fit-tagħlim tal-ballet u kemm jeżistu opportunitajiet għall-ballerini Maltin?

Il-ballet jżomm lil ġisem u lill-moħħ b’saħħithom. Iż-żeffiena tal-ballet jibnu ‘qalba’ tajba, stamina qawwija u aġilità. Għalkemm il-ballerini femminili jagħtu l-impressjoni li huma fraġli, il-muskoli tagħhom ikunu sodi u b’saħħithom ħafna. Barra minn hekk, iż-żeffiena tal-ballet isiru osservaturi aħjar, jitgħallmu ħafna aktar malajr u kapaċi jikkoreġu ruħhom b’faċilità akbar. Naturalment jitrawwmu f’dixxiplina u jitħarrġu anki fid-dinja mużikali u f’dik tal-ispettaklu. Fl-istess ħin il-ballet huwa l-bażi ta’ kull forma ta’ żfin u għaldaqstant dan joffri l-possibilità li wieħed jitħajjar jesperimenta b’aktar faċilità anki xi tip ta’ żfin ieħor.

Fir-rigward tal-iżvantaġġi jkolli ngħid illi ż-żeffiena iridu jkunu ppreparati biex jaħdmu iebes. Dan jitlob ħafna determinazzjoni sabiex wieħed jegħleb l-istress fiżiku u mentali li jitlob dan il-qasam. Żvantaġġ ieħor jeżisti fir-rigward tal-opportunitajiet ta’ karrieri f’Malta. B’dispjaċir tiegħi ngħid illi min irid jagħmel karriera mill-ballet, ikollu jipprova xortih f’xi awdizzjoni barra minn Malta. Hemmhekk iż-żeffiena tagħna jkunu jridu jħabbtuha ma’ żeffiena oħra li jkunu qattgħu ħajjithom jiżfnu tmien siegħat kuljum (jekk mhux aktar). Dawk li jiddeċiedu li jibqgħu Malta jkollhom isibu xi post għalihom ‘part-time’ jew inkella jagħżlu li jgħallmu lil ħaddieħor.

X’livell ta’ professjonalita’ għandhom iż-żeffiena Maltin meta komparati ma’ dawk barranin?

Ħafna jagħmlu l-iżball li jikkomparaw l-iskejjel Maltin li joffru t-taħriġ fil-ballet bħala attività kurrikulari ma’ l-iskejjel barranin fejn l-istudenti jgħixu, jieklu u jieħdu n-nifs jiżfnu. Wieħed ma jista’ qatt iqabbel ftit siegħat ta’ taħriġ fil-ġimgħa ma’ siegħat sħaħ ta’ taħriġ f’ġurnata, kuljum. It-tqabbil irid isir ma’ skejjel simili u meta nagħmlu hekk, iva, l-livell huwa pjuttost għoli. Fl-opinjoni tiegħi hawn Malta l-importanza li tingħata lill-edukazzjoni, twarrab fil-ġenb lill-ballet b’konsegwenza li dan ma jitteħidx bis-serjetà. Jiena naqbel illi l-edukazzjoni għandha tkun fundamentali fil-pajjiż imma mill-istudenti li jiġu quddiemi mhux l-ewwel darba li ninduna li ħajjithom mimlija stress minħabba l-inkwiet tal-eżamijiet. Ix-xhur tas-sajf ma tantx jgħinu anqas għax is-sħana li tagħmel f’dan il-pajjiż tgħejjik aktar malajr. Iżda akkost ta’ dan kollu, l-professjonalita tixgħel f’dawk il-persuni li jħobbu dak li jkunu qed jagħmlu u li allura jieħdu dan it-taħriġ bis-serjetà. Bi pjaċir ngħid illi rajt professjonisti jikbru ftit ftit quddiem għajnejja.

X’differenza teżisti bejn il-ballet Russu u t-tipi l-oħra ta’ ballet?

Matul l-iżvilupp tiegħu l-ballet Russu wiret il-movimenti ħfief tas-saqajn tas-sistemi Taljani, niseġ fih iċ-ċaqliq tan-naħa ta’ fuq tal-ġisem tas-sistemi Franċiżi u fassal isem għalih fid-dinja tal-ballet. Id-differenzi ma tantx jiġu nnutati mill-għajn mhux trenjata imma dawn jinstabu fl-ismijiet ta’ wħud mill-passi u fid-dettall ta’ kif jiġu espressi. Finalment il-bażi tal-ballet huwa universali. Il-ballet Russu jitqassam f’diversi sistemi fostom f’dik magħrufa bħala s-sistema Legat li jiena ngħallem fl-iskola tiegħi. Il-ballet Russu jinvolvi ħafna passi u qabżiet b’saħħithom imma fl-istess ħin grazzjużi. Legat innifsu kien għalliem partikolari mmens li kien iħobb jisfida ħafna lill-istudenti tiegħu biex ma jagħmlu qatt l-istess passi jew sekwenzi darbtejn.

L-irġiel huma rarità fl-ispettakli tal-ballet. Għaliex?

Hija diffiċli ħafna li n-nies titgħallem toħroġ mill-mentalita’ li l-ballet jagħtik ‘kwalitajiet femminili’ u li allura hu tan-nisa biss. Matul il-karriera tiegħi rajt diversi ġenituri jitfansu meta tissuġġerilhom li jibgħatu tifel biex jitgħallem il-ballet. Kultant mhux għax huma ma jkunux jixtiequ imma aktar minħabba l-inkwiet illi t-tifel jiġi mgħajjar jew bullied minn tfal oħra li kieku jidħol għal biċċa xogħol bħal din. Sfortunatament dan it-twemmin huwa ngranat wisq il-ġewwa fis-soċjetà u jrid jgħaddi żmien mhux ħażin biex il-ħolma li naraw aktar individwi maskili f’dan il-qasam isseħħ. Din il-mentalità ma teżistix biss f’Malta, bħal kif il-film Billy Elliot jiddeskrivi ħafna tajjeb. Li kieku kellna nħarsu lejn Mikhail Baryshnikov, speċjalment f’Don Quixote, żgur li jkollna nerġgħu naħsbuha darbtejn. M’hemm xejn aktar b’saħħitha daqs raġel (iva bit-tights li fil-fatt joħorġu aktar il-linja tal-muskoli) meta jkun fiċ-ċentru tal-palk.

Fit-tmiem ta’ kull term, inti torganizza spettaklu fejn jieħdu sehem bosta mill-istudenti tiegħek inklużi dawk l-aktar żgħar. X’inhu l-iskop ta’ dan l-ispettaklu u kemm jitlob preparazzjoni?

It-tfal jaffaxxinaw ruħhom b’dan l-ispettaklu u l-entużjażmu tagħhom jagħmilli l-kuraġġ biex intella’ wieħed kull sena. Permezz tiegħu huma jitgħallmu jaħdmu flimkien bħala grupp u f’kull korjografija ngħollilhom l-istandard ftit aktar mil-livell li jkun mitlub għall-eżamijiet tagħhom. F’dawn il-mumenti huma jitgħallmu japprezzaw illi l-ballet mhux biss teknika imma li wieħed ma jistax jiżfen mingħajr passjoni u spirtu, mingħajr emozzjoni. Wara li jidraw il-passi, nibda ngħallimhom kif jużaw il-parti ta’ fuq ta’ ġisimhom fostom kif jikkontrollaw il-ħarsa tagħhom sabiex ikunu jistgħu jwasslu l-ferħ lill-ġenituri tagħhom li huma jkunu qed iħossu waqt li qed jiżfnu. L-esperjenza li tesprimi ruħek fuq palk hija vitali għal kull żeffien. Fil-fatt waħda mill-istudenti tiegħi li marret tistudja ż-żfin barra minn Malta baqgħet mistagħġba meta sabet illi ħafna minn sħabha qatt ma kienu żifnu fuq palk filwaqt li hi setgħet tiftaħar li kienet ipparteċipat f’madwar għaxar wirjiet! Ir-rehearsals għal dan l-ispettaklu jibdew fil-bidu ta’ Lulju. Dan ifisser bejn wieħed u ieħor ħames ġimgħat ta’ taħriġ kuljum. Madanakollu l-preparazzjoni għax-xenarju, il-kostumi u ħafna affarijiet oħrajn ikunu diġà bdew fil-bidu ta’ Jannar.

X’tirrakkomanda lil dawk li huma nteressati li jitgħallmu l-ballet? Għaliex għandhom jagħżlu l-iskola tiegħek u fejn jistgħu jikkuntattjawk?

Jekk tixtieq titgħallem il-ballet, x’qed tistenna? Iktar ma tibda kmieni aħjar! Iżda qalbek trid tkun hemm. L-iskola tiegħi hija l-unika waħda li tgħallem il-ballet Russu fis-sistema tal-Legat. Min jixtieq aktar informazzjoni jista’ jikkuntattjani fuq 21583368 jew 99474127 inkella jista’ jidħol fil-websajt www.oliviadow.com fejn hemm ukoll l-email news@oliviadow.com. Aktar minn hekk nistiednek tiġi tagħtina titwila f’106 Triq Leli Falzon, Naxxar. Nistennewk!

MARTINA ZAMMIT: Żeffiena, korjografa u għalliema

Kemm ilek titħarreġ fiż-żfin tal-ballet?

Ilni nitħarreġ fil-ballet minn meta kelli ħames snin. Dak ifisser li ilni sittax-il sena niżfen issa. Ikolli nammetti li ngħożż kull minuta!

Tippratika xi stil ta’ żfin ieħor?

Iva ppruvajt xi stili oħra fostom il-ballet modern u l-jazz. It-tnejn offrewli esperjenza sabiħa u ħadt gost nipprattikahom. Taħriġ ieħor li ħadt kien fit-teatru mużikali li permezz tiegħu rnexxieli niżviluppa ħafna aktar l- espressjoni taż-żfin tiegħi.

Il-ballet xi jfisser għalik?

Jekk inħares lura lejn dawn is-snin li għamilt niżfnu, ngħidlek li l-ballet kien u hu ħajti. Fil-fatt ma nistax nimmaġina ħajti mingħajr ballet. Meta nkun qed niżfen inħoss li nista’ nippermetti lili nnifsi l-libertà li nkun dak kollu li rrid u li nħalli lil ġismi jeħodni fejn irid hu. Iż-żfin ifisser li tisma’ u tifhem dak li jrid ġismek u l-ispirtu tiegħek u li tagħfas lilek innifsek sa l-ikbar limitu possibbli. Għalija ma teżisti l-ebda sfida akbar minn din. M’hemmx kliem biex infissirlek xi tħoss wara t-taħriġ tajjeb ta’ żifna ballet…forsi eżilerata, libera jew mistrieħa? Anki meta nkun qed nara lil xi żeffiena oħra jiżfnu, mingħajr ma rrid ġieli nsib lili nnifsi nitbissem u nċaqlaq rasi bħal movimenti li jkunu qed jagħmlu huma. F’mumenti bħal dawn mhux l-ewwel darba li nintilef f’dinja għalija u ninsa li nkun qegħdha mdawwra b’nies oħra fost l-udjenza! Tinteressani ħafna wkoll l-Istorja tal-ballet u kull ktieb li nsib dwarha nixorbu!

X’tirrakkomanda lil dawk il-ġenituri li għadhom inċerti jibgħatux lil uliedhom għall-lezzjonijiet tal-ballet?

Ma nistax nifhem għala l-ġenituri għandhom joqogħdu jaħsbuha. Hekk jew hekk, fl-opinjoni tiegħi, huma t-tfal stess li juruk iridux jitgħallmu dan it-tip ta’ żfin jew le. Sa mill-ewwel lezzjonijiet il-ġenituri ser jintebħu jekk uliedhom hux maqtugħin għal dan il-qasam. F’eta’ tenera t-tfal ikollhom ħafna enerġija u l-ġisem flessibbli u addattat għal dan it-taħriġ. Min jaf? Forsi fostom ikun hemm il-ballerini t’għada u minn hemm meta jikbru, jaraw huma sa fejn iridu jaslu. Indubbjament il-ballet jgħinhom iżommu figura sabiħa, irawwimhom b’dixxiplina u jgħinhom jaħlu ħafna enerġija! Illum jiena nħarreġ lil dawn it-tfal żgħar u ngħoxa narahom ħerġin b’wiċċhom aħmar pepprin hekk kif jaqbżu f’ħoġor il-ġenituri tagħhom b’għajnejhom jixegħlu bl-eċitament. Xeni bħal dawn ma jħallulek l-ebda dubju jekk it-tfal ikunux qed jieħdu gost. Fl-istess ħin irridu noqogħdu attenti illi ma ninvolvux lit-tfal f’wisq attivitajiet kurrikulari għax meta dawn jibdew jinzertaw fl-istess ħin jew eżatt wara xulxin, il-pjaċir jinbidel fi stress kemm għat-tfal u kif ukoll għall-ġenituri. Idealment għandna nħallu lit-tfal stess juruna dak li veru jixtiequ jagħmlu.

SEAMUS K. VELLA ALOISIO: Żeffien

Kemm ilek tipprattika l-ballet u għaliex għażilt dan it-tip ta’ żfin?

Issa ilni niżfen il-ballet għal dawn l-aħħar tliet snin. Kollox beda meta kont immur insegwi lit-tfajla tiegħi tiżfen u spiċċajt inqbadt fix-xibka tal-faxxinu tiegħu jiena wkoll! Jiena sfida nikolha u ż-żfin tal-ballet huwa ħafna aktar iebes milli jidher… għalkemm li tagħmlu jidher faċli huwa parti mill-kompitu tiegħek bħala żeffien. Wara lezzjoni waħda biss nispiċċa mxarrab għasra bl-għaraq u jirnexxieli anki niskopri muskoli li lanqas biss kont naf li kelli.

Għandi l-impressjoni li l-irġiel huma rarità fl-ispettakli tal-ballet. X’taħseb li hi l-kawża u kif tħossok bħala wieħed mill-ftit?

Iva ftit hawn ballerini rġiel f’Malta iżda din mhix biss problema lokali. Sfortunatament ħafna mill-ġenerazzjoni tiegħi u anki dik ta’ qabli tlajna bil-mentalità li l-ballet huwa tal-bniet u li s-subien għandhom il-futbol. Għaldaqstant is-subien u l-ġuvintur jaħsbuha darbtejn sabiex jgħaddilhom il-ħsieb minn moħħhom li jidħlu għal dal-ġeneru ta’ żfin. Il-fatt li jien ‘wieħed mill-ftit’ kultant tiffrustrani għax inkun nixtieq li jkolli l-opprotunità li nsegwi żeffiena maskili jiżfnu ħalli nitgħallem minnhom u ntejjeb iż-żfin tiegħi. Kull meta nsib l-opportunità li mmur nara xi spettaklu fejn ikun hemm żeffiena rġiel nieħu gost ħafna għax b’hekk inkun nista’ nispira ruħi u anki nagħmel xi ftit aktar tal-kuraġġ. Proprju minħabba l-fatt li l-irġiel huma ‘rarita’, huwa fatt magħruf illi huwa ħafna aktar faċli għall-irġiel biex jiġu aċċettati ħalli jitħarrġu f’dan il-qasam. Dan b’kuntrast mad-dinja femminili fejn il-ballerini nisa jippreżentaw ruħhom bil-mijiet għall-awdizzjonijiet u jkunu lesti li jagħmlu minn kollox biex jagħżlu lilhom. Fatt interessanti huwa illi Ms Olivia Dow ma żżommx flus lis-subien sabiex jitħarrġu fil-ballet. U dan kollu bit-tama li jitħajjru aktar subien f’dan il-qasam.

Tippratika xi stil ta’ żfin ieħor?

Iva. Tħarriġt fil-breakdance u ppruvajt anki naqra żfin latin u ballroom.

Il-ballet xi jfisser għalik?

Iż-żfin jagħtini l-opportunità li nesprimi ruħi b’mod differenti mis-soltu. Hekk kif inkun qed nagħmel l-almu tiegħi waqt il-passi ħfief tal-qbiż, jirnexxieli ntiegħem it-togħma ħelwa tal-libertà. Fl-istess ħin inħoss l-enerġija ħierġa tiġri mill-ponot ta’ subgħajja ta’ jdejja sa dawk ta’ saqajja. Barra minn hekk, meta nkun qed niżfen bħala koppja, ma nkun qed nara ‘l ħadd aktar ħlief lill-partner tiegħi. Inħalli lill-ispirtu tiegħi jagħmel hu u waqt dawk il-mumenti jkolli l-impressjoni li t-tnejn li aħna nkunu qed niċċaqalqu daqs li konna ġisem wieħed. Peress li waqt iż-żfin ma tistax tikkomunika verbalment, huwa neċessarju li toħloq tip ta’ konnessjoni oħra li tiġi naturali dak il-ħin. Xi ħaġa li tgħaġġibbni u li ma nafx kif naqbad infissirlek biex nispjegaha. Iżda waqt it-taħriġ l-istorja tinbidel… trid taħdem iebes u tipprova mill-aħjar li tista’ biex ittejjeb il-livell tiegħek. It-taħriġ jinvolvi ħafna ħsieb u konċentrazzjoni. Matul iż-żmien skoprejt illi f’dan il-qasam dejjem tista’ tagħti naqra aktar milli taħseb li ġismek huwa kapaċi jagħmel. M’hemmx limiti…. Is-sigriet ta’ kollox huma l-qalb u l-moħħ.

X’tirrakkomanda lil dawk il-ġenituri li għadhom inċerti jibgħatux lil uliedhom għall-lezzjonijiet tal-ballet speċjalment lis-subien?

Li jmorru u jippruvaw! Jekk il-ġenituri ma jagħtux l-opportunità lil uliedhom, dawn qatt ma ser ikunu jafu jekk it-tfal tagħhom hux ser jieħdu pjaċir jew le. L-importanti huwa illi t-tfal ma jiġu qatt sfurzati. Nerġa’ nisħaq illi għandna noħorġu minn din il-mentalità li l-ballet huwa ‘tal-bniet’. Li nista’ ngħid huwa illi mill-esperjenza tiegħi l-ballet għeni nagħmel progress kbir kemm fiżiku u kif ukoll f’dik li hi mentalità. Nista’ ngħid b’wiċċi minn quddiem li saħansitra nħoss li din l-esperjenza għallmitni nsir raġel aħjar.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-6 ta’ Settembru 2009)

Share on Facebook

2009.09.06 / no responses / Category: Torca - Perspettivi