Posts Tagged ‘Chris Ebejer’

  • Christmas inspiration

    the-sculpture-of-baby-jesus-at-il-muzew-tal-bambini-bkara-photo-fiona-vella-1Thousands of baby Jesus statues begged for my attention during a visit at Il-Mużew tal-Bambini in Birkirkara. However, I felt mostly intrigued by a particular terracotta figure which looked completely different from the rest. Its face had captivatingly unique features and the rest of the body was very life like. Yet it was only when I met its creator, sculptor Chris Ebejer, that I understood its real value, since that baby Jesus was not just a statue but a singular work of art.

    “My baby Jesus creations are not popular statues that are meant for domestic use or simply to act as a representation of the son of God. They have an added value because they are sculptures and not just statues,” explained Chris when I met him at his studio in Mqabba.

    “When I do such works, my aim is not only to reproduce the tenderness of a baby but also to relay an artistic style and a distinct message. Such art pieces are not restricted just to the Christmas season but they can be cherished all throughout the year due to their artistic significance.”

    An unfinished terracotta sculpture of a toddler Jesus lay waiting on a workbench. I couldn’t help noticing some subtle facial similarities between this work and the other one that I had viewed before. I was curious to know whether a sculptor would have a specific image in mind of how Jesus should be represented.

    “Before starting to work on something, an artist needs to have a vision of what he intends to create. One wouldn’t picture the exact image in mind but there would already be an idea of the shape, the composition, and the layout of the figure. Details will not be clear but each artist will subconsciously compose some particular features which are typical of his style.”

    “I must say that the facial features of this figure were inspired by those of my nephew. When he was a baby and later on a toddler, I studied closely his facial characteristics in order to explore the difference that exists between such a young face and that of an adult. For example, I observed that a toddler’s forehead is large when compared to the rest of the face, the upper lip is usually protruding, the cheeks are chubby and the neck is fleshy.”

    The sculpted figure of Jesus looked quite human and earthly and I wondered whether such work involved a spiritual process as well?

    “Whenever I am creating a sculpture, my foremost thought is always art. I am not motivated by any religious intentions and I do not aspire to encourage faith or to have people praying in front of my work. I have to admit that the subject is irrelevant to me.”

    Nonetheless, although creativity and originality are always his primary goals, Chris revealed that there is a limit on how much one can move out of the religious figures’ codified facial characteristics which our culture has learnt to decipher and expect.

    “No one has any idea how Jesus actually looked  like, neither as a baby or a child, nor as an adult. Indeed, both his face and the way in which he is represented have changed considerably along the centuries. The belief that some images such as the Veil of the Veronica and the Shroud of Turin could be historically authentic has influenced very much the present impression of Jesus’s face. Once such images are portrayed over and over again and are accepted by society, their characteristics become codified and this will help people to recognize immediately the figure of Jesus. Certainly, as an artist, there are ways and means of how to be creative when dealing with such a significant figure. However, one must know his limits so as not to come out with a profane work.”

    In earlier times, when art could reach out to people more than books, especially due to widespread illiteracy, the Catholic Church often used symbols within artistic works to deliver its messages.

    “There were various symbols that were portrayed with baby Jesus. In Botticelli’s artwork Madonna of the Pomegranate, Jesus is holding a pomegranate in representation of his suffering and resurrection. On the other hand, in the Madonna of the Carnation by Leonardo da Vinci, Jesus is reaching out to a carnation which is the symbol of Passion.”

    sculptor-chris-ebejer-in-his-studio-in-mqabba-photo-marthese-ebejerChris pointed out to his sculpture of toddler Jesus where he had also included such symbols.

    “Although in this sculpture, Jesus might look just like any child, there are a number of clues which will hint to the viewer that there is more to it than that. In fact, the child in sitting on a humble box draped in cloth in allusion to when the babies of ancient royal families were placed on thrones. The young figure is holding a miniature cross in his hand and three nails lie down beneath him on the ground. All these objects, together with the boy’s meditative expression as he looks far out beyond his tender age, create an effect which suggests  that the child is already seeing his mission for the future.”

    As he continues with some final touches on this latest sculpture, Chris reveals that the autumn and wintery seasons tend to inspire him to create new works.

    “I am deeply influenced by the change of seasons and by the transformation which they breed in the coloured landscape. Being from the rural village of Qrendi, I am very attracted to nature and my senses are intensely attuned to it.  As the leaves start turning orangey red, melting in with the aroma of wet brown soil and the liquorish scent of carobs, I feel stimulated to think about Christmas and the birth and life of Jesus, and it is mainly during this period when I come up with new ideas for works with religious themes. Moreover, the earlier approach of night during these days entices me to stay more indoors and this provides me with much more time to work.”

    A look at some of his finished works that were in his studio indicated that this sculptor had a particular preference to terracotta.

    “I do love working with terracotta as besides being a natural medium, it also has a pleasant warm colour. It is also more fluid and softer to handle than other materials and so it allows me to work in greater tranquillity. The fact that terracotta has been in use since ancient times enhances also in me that sublime feeling that by utilising this medium, I am helping to keep this traditional technique alive.”

    Apart from baby Jesus sculptures, during this season, Chris tends also to come out with new nativity creations.

    “Tenderness and the love for the family are the main messages imbued in these works.”

    (This article was published in Christmas Times magazine issued with The Times of Malta dated 8th December 2016)

    2016.12.09 / no responses / Category: Times of Malta

  • L-ARKANĠLU PREFERUT

    Kulħadd iħobb jagħżel it-triq tiegħu dwar il-mod kif jgħaddi l-ħin u kif juri d-devozzjoni tiegħu … Jane Austen.

    Niskanta kif aktar ma nsir naf nies differenti, aktar nirrealizza kemm verament ma jeżistix wieħed bħall-ieħor. Nistħajjilhom bħaċ-ċikkulatini f’kaxxa, b’dehrithom kemmxejn varjata imma b’qalba ta’ togħma unika. Terġa’ u tgħid ġieli taqbad ċikkulatina minnhom li tisraqlek qalbek bil-ħlewwa tagħha u ġġiegħlek tixtieq li mqar hemm oħra bħalha fil-kaxxa. Iżda s-sigriet tagħha hu proprju dak – li hi unika. Din kienet is-sensazzjoni li ħallieli l-bniedem li ltqajt miegħu din il-ġimgħa.

    L-ewwel darba li kkuntattjani, Michael ippreżenta ruħu bħala devot kbir ta’ San Mikiel Arkanġlu. Bqajt bla kliem. Għedt imma fuq xhiex ħa naqbad nikteb? Imbagħad ġietu x-xoqqa f’moxta! Għarraffni illi proprju fil-ġurnata ta’ llum kienet ser issir il-festa ta’ San Mikiel. Fl-istess ħin ħa l-okkażżjoni biex ikompli jgħidli dwar din id-devozzjoni tiegħu li wasslitu biex ikun wieħed mill-akbar kolletturi f’Malta ta’ dan l-arkanġlu. Stedinni f’daru u jien aċċettajt…

    “Nassumi li nnutajtu l-email tiegħi vsm299@gmail.com … dak huwa ddedikat lil San Mikiel għax ifisser Viva San Mikiel u d-data l-liturġika tiegħu, d-disgħa u għoxrin ta’ Settembru. Issa ara l-vann, VSM Michael Mifsud 299 ovvjament għall-istess raġuni u fih it-tapezzerija ħadra għax dak hu l-kulur ta’ San Mikiel. Dak il-kliem bil-Latin mal-windscreen hu kwotazzjoni mit-Testment l-Antik, mill-ktieb ta’ Daniel u jgħid hekk: MICHAEL UNUS DE PRINCIPIBVS PRIMIS li tfisser Mikiel wieħed mill-prinċpijiet ewlenin. Issa ttawwal naqra lejn il-mowbajl. Qed tarah l-iscreen saver ta’ San Mikiel? Għadek ma rajt xejn taf,” qalli meta rani nitbissem.

    Wasalna quddiem daru. Fuq il-faċċata tagħha kienet tispikka maduma bi xbieha ta’ San Mikiel. Id-dar jisimha Ta’ Kieli.

    “Ittawwal il-fuq,” ħeġġiġni Michael. “Qed taraha l-bandiera bit-tliet arkanġli? Dik tellgħajta għalik biex taraha.”

    Il-ġentilezza ta’ Michael mħallta mal-fervur tad-devozzjoni tiegħu aktar kompliet tqanqalni biex insir naf minn fejn ġejja din id-devozzjoni…

    “L-ewwel nett jiena msemmi għalih. U hekk jew hekk meta mmorru għall-ġudizzju quddiem Alla hu ser ikun hemm ħdejh…”

    U temmen li ser jidħol għalik għax għamiltlu dil-kollezzjoni? Ridt ninkih ftit…

    “Le mhux għalhekk għamiltha l-kollezzjoni. Issa ngħidlek l-istorja kollha. Imma idħol daqsxejn ġewwa ħalli tara b’għajnejk.”

    Lanqas ilħaqt għamilt pass wieħed ġo daru li ma lmaħtx kwantità kbira ta’ statwi, kwadri, pitturi u x’naf jien.

    “Kif qed tara jiena ma nħobbx biss lil San Mikiel għax nikkollezzjona bosta affarijiet ta’ diversi qaddisin oħra. Imma nammetti miegħek illi l-anġli huma għal qalbi ħafna. Jeżistu diversi tipi ta’ anġli: hemm l-arkanġli li tarahom bil-ġisem u l-ġwienaħ, hemm il-puttini li huma dawk l-anġli żgħar bil-warrani mikxuf, il-kerubini li huma wiċċ u ġwinħajn biss u mbagħad hemm ukoll is-serafini li jiġu wara l-arkanġli u huma l-aktar anġli popolari magħna.”

    Ma kontx naf li jeżistu dawn it-tipi kollha ta’ anġli. Imma għand Michael, b’dawk l-eżempji kollha madwari, malajr bdejt nagħraf id-differenza.

    “Arkanġli hemm bosta imma l-aktar tlieta meqjuma huma San Mikiel, San Raffael u San Gabriel. San Mikiel huwa l-mexxej tal-arkanġli kollha. Kien hu li daħal mill-ewwel bħala d-difensur t’Alla waqt l-irvell li kien sar mill-arkanġli fejn Luċifru ġie kkundannat minħabba s-suppervja tiegħu. Għaldaqstant San Mikiel huwa meqjus bħala gwerrier u difensur kontra l-għemili ħżiena tax-xitan. Dan tista’ tarah mix-xbiehat tiegħu fejn hu jidher setgħani jgħaffeġ taħt saqajh lil Satana.”

    Skoprejt illi Michael huwa għalliem tal-arti u pittur u għalhekk l-oġġetti li jikkollezzjona m’għandhomx biss valur reliġjuż għalih imma anki lat artistiku.

    “Il-knisja għalija hija l-ogħla espressjoni tal-arti. L-aqwa artisti għamlu l-isbaħ xogħlijiet tagħhom għall-knisja. Ara dak il-kwadru per eżempju – dak huwa kopja ta’ pittura li għamel l-artist famuż Raffaello fuq ordni tal-Papa Ljun X. Proprjament din li għandi jien tissejjaħ inċiżżjoni għax l-istampa ssir permezz ta’ biċċa ram li tingiref skont id-diżinn li hemm bżonn u mbagħad titpoġġa l-linka fuqha.

    Kull ħaġa li għandi hawn ġew nista’ nirrakkuntalek l-istorja tagħha. Ngħidu aħna, din l-inċiżżjoni sabet ruħha għandi meta ħabib tiegħi qalli li kien għadu kif żar Pjazza Savona, fl-Italja u ra dan ix-xogħol ta’ San Mikiel. Għedtlu, jaħasra għax ma ġibtilix? Dak il-ħin stess waħħalta f’rasi li mmur għaliha jien u b’dan il-għan tlajt wara ftit f’dan il-post apposta biex nixtri dawn l-inċiżżjonijiet ta’ San Mikiel.”

    Michael intilef jurini kull tip ta’ statwi u xogħlijiet li kienu juru x-xbieha ta’ San Mikiel…

    “Għandi mhux inqas minn mitt statwa ta’ San Mikiel b’kull daqs u għamla fostom tat-tafal, tal-ġibs, tar-resin u anki taċ-ċeramika li huma ta’ edizzjoni limitata.

    Ara, din biċċa xogħol għal qalbi ferm. Għandha kompożizzjoni mill-isbaħ. Ħadimieli Chris Ebejer mill-Qrendi li kien student tiegħi tal-arti u li llum huwa statwarju mill-iprem. Kont tlabtu jagħmilli statwa ta’ San Mikiel u kien qalli biex nagħtih ftit ċans ħalli jagħmilli biċċa xogħol tajba. Aċċettajt u kelmtu żamma għax meta mort għaliha bqajt impressjonat bi ġmielha. Hi biċċa xogħol tal-fuħħar u turi lil San Mikiel tal-Apokalissi bħala arkanġlu trijonfanti fuq karru. Ix-xitan hu msawwar bħala l-bhima bis-sarima f’ħalqu filwaqt li l-anġlu ta’ fuq qed ikissirlu ġwinħajh ħalli jneħħilu l-forza u l-anġlu l-ieħor qed jurih l-emblema ta’ San Mikiel – l-għajn trijangolari li taqra QUIS UT DEUS li tfisser Min hu bħal Alla.”

    Michael sikwit imidd idejh anki biex jagħmel xi xogħlijiet hu.

    “Dak l-arloġġ Malti huwa anki magħruf bħala ‘tal-Lira’ peress li dari kien jinxtara permezz ta’ munita tad-deheb li kienet tiswa lira. Ħdimt ix-xogħol tal-injam għand mastrudaxxa imma l-bqija għamiltu kollu jien fostom dawk id-diżinji indurati u dik it-tpinġija fejn jidhru t-tlett arkanġli b’San Mikiel fin-nofs.”

    Ħadni f’kamra wara l-oħra, kollha miżgħuda b’kull xorta ta’ statwi reliġjużi fejn ovvjament San Mikiel jispikka.

    “Imma għid is-sew…. qatt rajt kollezzjoni bħal din?” qalli kburi kburi. “Għandi ċerti xogħlijiet ta’ valur imprezzabbli bħal dawk l-istatwi ta’ Lecce li huma magħmula mill-kartapesta u għandhom Kwadru bi stil Guzco għajnejhom tal-ħġieġ. Imbagħad dawn huma tip ta’ kwadri oħra li ġibthom mill-Italja u huma ta’ stil Guzco. Din hija arti tal-Perù partikolari immens minħabba d-dettalji ta’ bizzilel u ornamenti li fiha.  Fuq dik in-naħa, ara, hemm kwadru bi tpinġija magħmula bil-kontra fuq il-ħġieġ. Mentri dak t’hemm ġibtu minn Monte Gargano, l-post fejn San Mikiel deher diversi drabi.”

    Ġo files ħodor kellu miġbura kull tip ta’ oġġett li jfakkar lill-arkanġlu favorit tiegħu fostom: telecards, bolol, santi tal-bizzilla, santi bid-domna, kartolini, stampi, fuljetti u saħansitra kitbiet dwaru fil-gazzetti. Iżda dan ma kienx kollox, armarji, kaxxi u kxaxen oħra kienu miżgħudin b’aktar u aktar affarijiet fostom it-titulari kollha ta’ San Mikiel, li huma l-istatwi li jinsabu fi knejjes differenti u numru ta’ kuruni ta’ San Mikiel li flok għaxar żibġiet ikollhom tlieta biss.

    “Il-kbir għadu ġej,” saħaq Michael. “Ejja ħa nurik l-artal u l-knisja li għandi ddedikati lil San Mikiel…”

    Qalli li l-knisja kienet mudell imma fir-realtà kienet kbira ħafna u dettaljata mmens. Kellha tlett artali ddedikati lil San Mikiel u kien fiha bosta ornamenti li ssib fi knisja tassew, inkluż il-bankijiet u n-nies bil-qiegħda fuqhom…

    “Meta kont għadni żgħir, missieri kien iħobb jagħmilli l-knejjes bil-kaxxi tat-tè. Kien ikollhom purtiera fil-ġenb. L-hena tiegħi kienet li nixgħel xemgħa ġol-kaxxa u nagħlaq il-purtiera ħalli narahaKnisja minjatura tnemnem. Imma din l-istorja dejjem kienet tispiċċa b’ommi twerżaq li qed tinħaraq il-knisja u bija niġri kemm niflaħ.

    Imbagħad darba waħda nannuwi Wenzu beda jibnili knisja hu bl-injam. Ħadimili biċċa biċċa u meta lestiha kien iddedikaha lil San Lawrenz. Jien ma tantx ħadt pjaċir, ħeqq, għax il-favorit kien ieħor. Imma għall-ewwel kelli noqgħod sakemm ġiet il-ġurnata u bdiltilha t-titular. Għalkemm għaddew bosta snin, għadni sal-lum narmaha skont il-festa li tkun.”

    Ħadni ħdejn l-artal u din id-darba dan kien ta’ qies realistiku.

    “Quddiem dan l-artal dejjem ser issib xemgħa tixgħel. Dan huwa artal antik minn dawk li kienu jkunu fil-kmamar tas-sodda tad-djar sinjuri. Kienu jużawhom biex meta ma jkunux jistgħu joħorġu, jsejjħu qassis biex iqaddsilhom quddies hemmhekk. Il-pittura ta’ San Mikiel li hemm fuq l-artal hija oljografija jiġifieri pprintjata biż-żejt. Hija tpingija antikissima magħmula mill-artist Taljan, Moroni.”

    Imma dil-kwantità kollha ta’ statwi kif irnexxielu jġemmagħhom? Tgħid l-ewwel statwa li qatt kellu, kienet għadha għandu?

    “Meta kont żgħir kont inkun dejjem maz-zija Karm u kull meta konna nitilgħu l-Belt kienet tħobb tixtrili statwa żgħira tat-tafal minn għand Cordina. Issa din kull darba kienet twissini “ara jekk tkissirha ma nixtrilekx oħra”. U allura jien dejjem tlajt b’dak is-sens ta’ preservazzjoni. Minn statwa ġiet oħra u minn oħra ġiet oħra sakemm darba waħda fittixt l-istatwa li tappartjeni lill-ismi – dik ta’ San Mikiel u minn hemm beda kollox. Meta bdejt naħdem komplejt nixtri statwi forsi naqra aktar ta’ valur u llum għandi dil-kollezzjoni kbira. Kollha huma għal qalbi immens u iva l-ewwel statwa li qatt kelli ta’ San Mikiel għadha għandi qawwija u sħiħa.”

    Però l-aktar biċċa xogħol favorita liema hi?

    “Dawn bħall-familja ħi, ma jistax ikollok il-favorit. Għalija kollha kemm huma daqs li kieku jiswew mitqlhom deheb għax dawn kibru miegħi u huma parti minn ħajti u mill-istorja tiegħi. Min jaf kemm kont nagħmel purċissjonijiet bihom fil-bitħa tan-nanna u nġiegħel lil kulħadd jimxi warajja waqt li jien inkanta zinn zinn zinn. U miskin minnhom min kien jinqabad jitkellem fuq affarijiet oħra għax xi ċanfira kienu jaqalgħu żgur minn għandi!

    Dawn l-oġġetti li jidħlu għandi m’għandhomx ċans li joħorġu minn hawn. Lanqas meta jinkisru ma narmihom. Anzi nagħmel minn kollox biex nirrestawrahom u nirranġahom kif nista’. Għax jien nemmen Kollezzjonijiet oħrali dawn ikunu ġew għandi b’destin – għax jafu li nħobbhom u li ser nieħu ħsiebhom. Ġieli noqgħod naħseb u ngħid min jaf għand min kienu qabel ġew għandi? Min jaf kemm kienu ilhom għand tal-ħanut? Min jaf min ħadimhom? Min jaf kienux apprezzati għand is-sidien ta’ qabel?”

    Kelli kurżità jekk hemmx xi oġġett li għad m’għandux u li jixtieq iżidu mal-kollezzjoni.

    “Daqs kemm għandi affarijiet issa saret diffiċli li jkolli xi ħaġa ġdida ta’ San Mikiel. Bosta minn dawk li jafu b’din id-devozzjoni tiegħi, ġieli jġibhuli xi ħaġa imma sikwit ikolli bħalha. Għalhekk nirringrazzjahom u mbagħad nagħtiha lil xi tifel bit-tama li jibda xi kollezzjoni bħali.

    Id-devozzjoni lejn San Mikiel Arkanġlu għadha qawwija ħafna anki llum. Fiż-żminijiet imbiegħda Papa Ljun XIII kien għamel talba lil San Mikiel u ħeġġeġ ħafna biex tingħad bħala protezzjoni mit-tnassis tad-dimonju.

    F’pajjiżna kellna lil San Ġorġ Preca li kien devot ħafna tiegħu. Fil-fatt hu kien ordna illi ġo kull qasam kellu jkun hemm statwa ta’ San Mikiel. Kull meta nidħol f’xi qasam u nara xi statwa tal-arkanġlu tiegħi li jiena m’għandix, ikolli jdejja sejrin hekk ara. Mhux biex nisraqha taf! Imma mqar biex naqbadha ftit f’idejja u ngħidilha kemm int sabiħa, kemm nixtieq ikolli bħalek… bit-tama li forsi jagħtuhieli ħalli nżidha mal-kollezzjoni.”

    Tlabtu jagħtini naqra informazzjoni dwar iċ-ċelebrazzjoni tal-festa ta’ San Mikiel…

    “Id-29 ta’ Settembru hija l-festa liturġika tal-arkanġli iżda l-aktar arkanġlu li jiġi ċċelebrat huwa San Mikiel. Il-festa ssir f’Ħaż-Żabbar, fl-ewwel Ħadd qabel din id-data, jiġifieri dis-sena ser taħbat fis-27. Fil-knisja ta’ Ħaż-Żabbar hemm statwa mill-isbaħ ta’ San Mikiel. Imma sfortunatament minħabba xi diżgwid li darba nqala’ waqt il-purċissjoni ġie deċiż li din ma tinħariġx aktar. Minflok, il-Każin ta’ Ħaż-Żabbar tal-Għaqda tal-Madonna tal-Grazzja – Banda San Mikiel, għandu statwa oħra u hija din li tinħareġ għall-marċ popolari.

    Min-naħa tiegħi, kull sena jkolli diffikultà kbira… liema San Mikiel minnhom ħa naqbad narma fit-tieqa ta’ barra?”

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-27 ta’ Settembru 2009)

    2009.09.27 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • L-EWWEL PASSI TA’ SKULTUR

    “Rajt anġlu f’irħama u qbadt nonqox fiha sakemm illiberajtu,” qal darba Michelangelo meta staqsewh x’wassal biex għamel skultura partikolari.

    L-arti minn dejjem kienet għal qalbi. Dik li artist titwieled u mhux issir nemmen biha u għaldaqstant taffaxxinani. Il-fatt li għandek dik ix-xi ħaġa aktar biex tirnexxi fil-ħajja, qisha bħal tagħtik mbuttatura biex tippersevera u tasal. Fuq kollox l-arti tagħnik b’waħda mill-isbaħ doni – l-eternità. Għax anki meta tasal il-ġurnata biex l-artist iħalli din id-dinja, jekk ikun ħadem b’għaqal, permezz ta’ xogħlijietu, hu ma jintesa qatt.

    Dil-ġimgħa ltqajt ma’ żagħżugħ li qabad it-triq tal-iskultura. Għalkemm għad għandu 23 sena, mix-xogħlijiet li għamel s’issa tintebaħ li fil-vini tiegħu hemm jiġri d-demm ta’ artist. Bniedem li għall-ewwel tistħajjlu mistħi imma hekk kif jintefa’ jkellmek dwar ix-xogħol tal-iskultura, tara fih id-determinazzjoni ta’ żagħżugħ li jrid iwettaq dak li jemmen li twieled għalih. Permezz tiegħu xtaqt nara l-perspettiva ta’ l-ewwel passi ta’ skultur fid-dinja tal-arti….

    Temmen illi skultur titwieled jew issir?

    Jien naħseb illi titwieled miegħek. It-taħriġ li tieħu jgħallmek ċertu regoli li jeżistu u jipperfezzjonalek xogħlok. Imma l-arti trid tkun fik. Jekk inti m’għandikx l-arti fik, tista’ tmur titgħallem taħdem l-iskultura u veru, finalment jekk tippersisti, xi ħaġa tagħmel. Imma min jaf sewwa dan ix-xogħol jintebaħ illi nies li mhumiex verament artistiċi, jaslu sa ċertu punt u jeħlu hemm. Ma jkunu jistgħu jilħqu qatt livelli għolja biżżejjed sabiex xogħolhom jiġi kkunsidrat bħala biċċa xogħol artistika.

    Kif bdiet in-namra tiegħek lejn dan ix-xogħol?

    In-nannu u ommi jgħidu illi l-bużnannu tiegħi kien jaħdem l-istatwi għan-niċeċ. Jiġifieri jidher li l-iskultura tiġri daqsxejn fil-vini tal-familja tiegħi. Ommi tħobb ħafna l-pittura u d-diżinn u lili kienet Shawn Saliba jaħdem fuq Santa Marija ta' Ħal-Għaxaqtħajjarni ħafna biex nagħmel xi ħaġa sa minn meta kont żgħir. Kultant kont immur magħha għall-lezzjonijiet tal-pittura fl-Iskola tal-Arti u minn hemm komplejt tħeġġiġt għal din it-triq. Fil-fatt inpinġi nħobb ħafna imma fl-istess ħin kont inħoss ġibda partikolari lejn l-iskultura. Niftakar li meta kont żgħir, kont sibt mezz kif inħoll il-pasturi l-antiki biex nagħmel oħrajn ġodda. Dak iż-żmien ommi kellha ħabiba li kienet taħdem fix-xogħol tat-tafal u tgħidx kemm kont niffittaha biex tgħallimni. Imma hi kienet tgħidli “la tikber, jekk tibqa’ miġbud lejn l-iskultura, mur fl-Iskola tal-Arti għax hemm qegħdin il-veru għalliema”. U meta kbirt hekk għamilt.

    Tant kont deċiż li naqbad din il-linja illi tlaqt mill-Awstralja, fejn il-familja tiegħi kienet marret toqgħod u erġajt lura Malta waħdi biex inkun nista’ nitħarreġ f’dan ix-xogħol. Qalbi marbuta wisq ma’ pajjiżi u mal-arti li tidwi minn kull rokna tiegħu.

    Barra minn hekk, jien dilettant tal-knejjes. Meta kont Malta, kont ngħaddi s-sajf kollu narma d-dar tagħna, il-knisja tal-Mosta u nieħu ħsieb kappella. L-Awstralja hemm differenza kbira. Il-Maltin tal-Awstralja ma jarmawx u ma jiċċelebrawx bħalna. Kelli nieħu deċiżjoni iebsa imma importanti f’ħajti. Fuq kollox ridt ukoll nagħżel fuq liema tip ta’ arti kont ser nintefa’. Il-pittura togħġobni ħafna għax il-kulur inħobbu wisq.  Finalment iddeċidejt li nispeċjalizza fuq l-iskultura u b’hekk bdejt nitħarreġ f’dan il-qasam.

    Fhiex jikkonsisti t-taħriġ fl-iskultura u kemm hawn opportunità biex titgħallem hawn Malta?

    Opportunitajiet biex titgħallem hawn kemm trid f’pajjiżna. Għandna l-Iskola tal-Arti, is-Soċjetà tal-Arti, l-MCAST u diversi privatijiet oħra.

    Jiena ddeċidejt illi nattendi għall-lezzjonijiet li jsiru fil-għaxija fl-Iskola tal-Arti, l-Belt. Il-kors huwa twil ħames snin u jwassal għal Diploma. Apparti illi titħarreġ kif taħdem l-iskultura b’modi differenti, titgħallem ukoll l-Istorja tal-Arti fejn issir taf aktar dwar ix-xogħlijiet li saru fil-passat u l-artisti li għamluhom. Matul is-snin nippruvaw nikkuppjaw dawn ix-xogħlijiet biex nibnu dik it-teknika partikolari tagħna. Fl-aħħar tal-kors inkunu rridu nippreżentaw teżi biex fih nuru dak kollu li nkunu tgħallimna matul is-snin.

    Kemm huwa possibbli li taħdem ma’ skultur professjonali biex tissoda aktar fil-linja tiegħek?

    Dik iebsa ħafna għax ħadd ma jkun irid jurik it-teknika ta’ kif jaħdem hu. Fil-fatt kif għedtlek, opportunità biex tibda titgħallem issib. Imma biex veru tkun fuq dan ix-xogħol, diffiċli immens għax it-teknika ħadd ma jkun irid jgħallimilek. Għalkemm ġieli nisimgħu xi intervisti ta’ xi skulturi li jgħidu li jħarrġu lill-istudenti, dan bosta drabi ma jkunx minnu. Darba kont għadni kif rajt intervista simili fuq it-TV ta’ skultur partikolari. Mort għandu dakinhar stess imma meta urejtu għal xiex kont mort, saħaq li hu ma jgħallimx!

    Biex taħdem ikollok bżonn tipperfezzjona t-teknika ta’ kif jitħalltu l-materjali. Per eżempju kif tinħadem il-kartapesta kelli niskopri waħdi minn hemm u minn hawn għax din fl-iskola ma nitgħallmuhiex. It-taħlita tal-kolla u l-ġibs hija essenzjali għall-kwalità finali tax-xogħol. Ikollok titgħallem bl-esperjenza sakemm torqomha kif suppost. Titgħallem mill-iżbalji u mill-pariri li kultant iżerżaqlek xi ħadd.

    Però għall-grazzja t’Alla kultant jitfaċċa xi ħadd differenti, li jkun lest li jgħinek. Fl-Iskola tal-Arti sirt naf lil Paul Mizzi li laqqagħni mal-iskultur Joe Chetcuti u dan tani ċ-ċans li naħdem miegħu għal tlett xhur fil-funderija tiegħu li hija l-unika funderija f’Malta li tagħmel kull tip ta’ xogħol tal-bronż. Għalkemm il-bronż ma kienx fil-linja tiegħi, maż-żmien sibt li tgħallimt ħafna. Hemmhekk skoprejt is-sengħa ta’ kif jittella’ monument mill-bidu. Kien hemm ukoll l-iskultur Renzo Gauci li għalkemm ma offrilix xogħol miegħu, tani l-opportunità li ngħinu u nosservah waqt li kien qed jagħmel xi xogħol għall-Knisja tal-Mosta. Dan l-aħħar qed nagħmel xogħol fil-ħidma tal-fidda u allura qed nitrawwem f’dan il-qasam ukoll. Biċċa xogħol tiegħi fil-fidda s’issa għadni qatt ma ħdimt imma xi darba tasal ukoll. Tirrealizza li kull ma titgħallem ftit ftit ikun qed jagħlaq f’ċirku tond biex finalment issir artist sħiħ b’ħiliet differenti.

    B’liema materjali taħdem u liema tippreferi?

    Bdejt bit-tafal u mbagħad tgħallimt naħdem il-forom tal-ġibs. Wara komplejt fuq il-fibre. Il-fibre huwa materjal veru effiċjenti għax ix-xogħol jiġi mirqum mill-ewwel mingħajr ħafna logħob. Barra minn hekk hu materjal b’saħħtu wkoll. Ovvjament kollox ikun fih tiegħu… Per eżempju dan il-wiċċ ta’ Kristu nħadem fil-fibre. Ara, kif qed tinnota fir-ritratt, kelli ndaħħal għajnejh mill-ewwel ħalli nagħtihom il-forma tajba mill-ewwel għax fil-fibre ma tantx tista’ tillima. Suppost dan ser ikun qed jagħmel parti miċ-Ċena tal-Każin ta’ Ħal-Għaxaq.

    Dan il-bust ta’ Dun Anġ Camilleri ukoll maħdum mill-fibre. F’dan ir-ritratt nidher qed niżbgħu bil-patina tal-bronż. Dan il-bust irregalajtu lir-Razzett tal-Markiż Mallia Tabone tal-Mosta li xtaqu li jkollhom tifkira ta’ dan il-qassis peress li kien hu li kien jagħtihom il-permess li jaħdmu mill-Oratorju.

    Ara dal-bust ta’ wiċċ dil-mara… dak maħdum bil-pastellina. Il-pastellina huwa materjal li ma jinbidilx u jħallik taħdem fih kemm trid. Fil-fatt dik hija pastellina tal-iskola u għandha mal-50 sena llum! Minn dik il-forma ħriġt bust tal-ġibs. Il-pastellina mbagħad terġa’ tintuża għal xogħol ieħor.

    L-aktar li nieħu pjaċir naħdem fit-tafal għax kull biċċa xogħol, minnu trid tibda u permezz tiegħu toħroġ veru dak li trid u tħoss. Taqbad b’idejk u tiffurmah. Għalhekk jogħġobni.

    Liema huwa l-aktar skultur Malti li tammira?

    Lil Ċensu Apap. Jista’ jkun għax hu ħadem ħafna fil-knisja tagħna tal-Mosta u għalhekk trabbejt ma’ xogħlijietu. Sikwit kont nara ċertu intervisti tiegħu fuq it-TV u l-kotba.  Kien jimpressjonani li għalkemm kellu mat-80 sena, xorta kien baqa’ jaħdem dax-xogħol. Għalija huwa wieħed mill-aħjar artisti Maltin. Kont nixtieq ħafna li xi darba niltaqa’ miegħu imma sfortunatament kien miet meta jiena kont l-Awstralja. Inħares ħafna lejn ix-xogħol tiegħu biex nitgħallem minnu. Kumbinazzjoni l-iskultur Joe Chetcuti, li miegħu ħdimt fil-funderija, kien l-aħħar student li kellu l-istess Ċensu Apap. Għalhekk aktar u aktar apprezzajt iż-żmien li kont naħdem miegħu, spċejalment meta kien jispjegali dwar xi metodu li kien juża hu.

    Liema hu l-aktar stil li tippreferi taħdem fih?

    Jiena jogħġobni ħafna x-xogħol tal-knejjes u allura nippreferi naħdem xogħol klassiku jew aħjar dak tradizzjonali kif aħna mdorrijin naraw aħna l-Maltin fil-knejjes tagħna. Inħobb li l-proporzjonijiet tal-figuri jkunu kif suppost u l-istil tal-panneġġi (il-mod kif joqgħod id-drapp fuq l-istatwi) jinżel dritt mal-figuri. Ikolli nistqarr illi l-iskola jippruvaw iħajjruni biex nagħfas aktar fuq il-modern ħalli ma ningħalaqx fuq dan l-istil biss. Imma qalbi hemm mitfugħa – fuq il-klassiku.

    Meta tkun qed taħdem fuq il-fattizzi ta’ statwa, minn fejn iġġibhom?

    Jekk ser tagħmel bust ta’ xi ħadd partikolari, ovvjament ikollok bżonn diversi ritratti tiegħu: profil, faċċata, minn wara… Jekk imbagħad tkun ser tagħmel xi statwa ta’ xi personaġġ magħruf, bħall-Papa Ix-xogħol ikkuppjat minn fuq ir-ritratti - Sta Maria Għaxaqper eżempju, jkollok bżonn ukoll tagħmel riċerka u tniżżel stampi jew ritratti tal-ilbies tiegħu ħalli kemm jista’ jkun tkun korrett fix-xogħol tiegħek. Imma meta min-naħa l-oħra nkun qed naħdem xi bambin jew xi anġlu, qishom idejja dejjem jaqgħu għall-istess fattizzi. Dik qisha tkun il-firma tiegħek. Fil-fatt minn hemm tagħraf ix-xogħlijiet t’artisti oħra. Ġieli tara statwa ta’ profeta u statwa ta’ Madonna u xorta jirnexxielek tinnota fattizzi komuni li jindikaw mill-ewwel minn taħt liema jdejn ħarġu. Naturalment inkun nixtieq invarja l-uċuh u mhux l-ewwel darba li ninnota xi nies li ngħid ara, dak jagħmel anġlu sabiħ u dik tagħmel Madonna ħelwa.

    Dak ix-xogħol tad-drapp fuq statwa kif jirnexxielek tagħmlu daqshekk realistiku?

    Trid tkun taf kif jaqa’ d-drapp. Fuq it-tafal trid tiffurmah inti. Imma meta tkun qed taħdem fuq il-kartapesta, li normalment l-istatwi li ssib fil-knejjes, kollha maħdumin hekk, taħdem l-ilbies tagħhom bl-ixkejjer. Nibda billi nqabbad mastrudaxxa jippreparali bażi tal-injam bil-kaxxa u s-seratizz tiela’ ‘l fuq wieqaf. Imbagħad fuqu nibni l-figura tat-tafal, noħdilha l-forom tal-ġibs u nippressa fihom gazzetti mxarrbin li nkun iffurmajt fi speċi ta’ kolla. Bihom nibni ħxuna ta’ madwar 5mm. Inħalli   kollox jinxef imbagħad nibda nlibbes bl-ixkejjer. Naqta’ biċċa biċċa, inlibbes u ngħaddi bil-passati ta’ taħlita ta’ kolla u ġibs. Wara 14-il passata, l-ilbies jiġi iebes ġebla u tifforma l-libsa. Meta d-drapp ma jkunx ilaħħaq, noqgħod inħit il-biċċiet flimkien u ngħaddi minn fuqhom. Xogħol ta’ ħafna paċenzja imma meta tarah lest tieħu wkoll ħafna sodisfazzjon.

    Semmili xi xogħlijiet li għamilt s’issa…

    L-iskola għamilt diversi xogħlijiet. Ovvjament, aktar ma jgħaddi ż-żmien aktar tissaħħaħ u ġieli tħares lura u tgħid, ara dik kemm stajt għamiltha aħjar! Sakemm taqbad għall-ewwel tbati ftit imma Statwa ta' Santa Marija mbagħad meta jidrawk, jibdew jafdawk aktar. Fil-fatt ħdimt fuq xi xogħlijiet magħrufa fostom ħdimt il-forom tal-monument tal-Mater Dei li għamel Chris Ebejer. Ħdimt fuq il-monument ta’ Pietru Pawl Floriani li ġie inawgurat ftit ilu fil-Furjana. Għamilt ukoll l-arma għall-Każin ta’ Ħal-Għaxaq. Barra minn hekk ħdimt ukoll fuq l-istatwi l-ġodda ta’ Santa Marija u ta’ San Ġużepp fl-okkażjoni tal-400 sena tal-parroċċa tal-Mosta. L-istatwi li kien hemm qabel kienu xogħol Ċensu Apap imma kienu tal-konkos u tmermru. Bdilnijiehom u għamilniehom tal-bronż. Kull xogħol ikun għal qalbi imma dak li naħdem għar-raħal tiegħi, il-Mosta, ikun speċjali wisq għalija. Nixtieq li xi darba jkolli l-opportunità li nagħmel xi xogħol partikolarment għall-Knisja tagħna.

    Dan l-aħħar kelli anki ċ-ċans li nagħmel xogħol li mar l-Awstralja. Ommi wriet xi xogħol tiegħi lil wieħed li jorganizza l-festa ta’ Santa Marija f’Sidney. Xogħli għoġbu u meta riċentement ġie Malta ħdimna flimkien fuq l-istatwa li xtaq. Il-Madonna kienet għolja erbgħa piedi. Domt għaddej fuqha mhux ħażin imma meta qaluli li waslet qawwija u sħiħa l-Awstralja u li lin-nies għoġbithom, ħadt pjaċir ħafna. Dalwaqt joħorġuha għall-festa t’hemm għall-ewwel darba.

    Kemm huwa diffiċli biex issib min jafdak taħdimlu xi biċċa xogħol meta tkun għadek tibda?

    Kull bidu huwa iebes imma mbagħad meta n-nies tidrak timxi. Hawnhekk sikwit jiġu jittawluli biex jaraw x’jiena nagħmel. Issib lil min ikun irid jibqa’ miegħek il-ħin kollu meta jagħtik xi biċċa xogħol. Jiddettalek x’għandek tagħmel u jaħlilek ħafna ħin. Biex kultant fl-aħħar mill-aħħar jaqa’ lura għal dak li tkun għedtlu oriġinarjament. Anki l-ideat li ġieli jiġu bihom: kultant jew ma jkunux possibbli, inkella ma jkunux korretti. Meta jkollok dubju, jkollok tieħu parir u tagħmel ftit riċerka. Inkun irrid noqgħod attent li dak li jkun ma jirriduċilix xogħli għal dak ta’ dilettant. Jiena naħdem fuq livell artistiku u għalhekk mhux kollox jista’ jgħaddi.

    Xi tfisser l-iskultura għalik?

    Hija parti minni. Ma nistax nimmaġinani ma naħdimx l-iskultura! Issib min jaqtagħlek qalbek u kultant tkun wasalt biex taqta’ qalbek. Imma jekk veru tkun trid tasal, b’ħafna perseveranza u mħabba lejn ix-xogħol, finalment jirnexxielek.

    Leonardo da Vinci darba qal illi l-arti qatt ma tkun lesta imma sempliċiment tiġi abbandunata. X’tikkummenta?

    Naqbel miegħu perfettament! Jekk tibqa’ għaddej fuq xi ħaġa, ma tlesti qatt. Iktar ma jgħaddi ż-żmien aktar titgħallem u allura tibda tara d-difetti f’dak li għamilt qabel. Jekk tibqa’ tikkoreġi ma tagħmel qatt xejn.

    Xi tgħid lil min hu mħajjar għal dax-xogħol?

    Biex ma jaqtax qalbu. It-triq iebsa u għat-telgħa. Imma mbagħad meta tibda tara x-xogħol tiegħek lest u apprezzat, s-sodisfazzjon li tħoss, m’hemmx prezzu!

    L-aħħar kumment tiegħek…

    Minn qalbi nixtieq nirringrazzja lil kull min tani daqqa t’id biex nasal fejn wasalt. Fostom ma rridx ninsa nsemmi lill-ewwel għalliema tiegħi: lil Joseph Casha (skultura), Manuel Cardona (forom tal-ġibs), Chris Attard (Storja tal-Arti), lill-Kap tal-iskola Joe Mallia li jieħu paċenzja bija ferm, lil Joe Micallef u lil Alfred Caruana Ruggeri (diżinn). Mhux mill-inqas lill-iskultur Joe Chetcuti li meta laqqgħuni miegħu, mhux talli ma rriffjutanix, talli qalli “sieħbi, jiena għandi xogħol kemm irrid. Jekk il-quddiem tibda taħdem bħali, nieħu pjaċir għax inkun nista’ ngħid li rawwimtek jien”. Grazzi wkoll lill-familja tiegħi li nkoraġġietni u lil kull min qatt emmen fija.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-26 ta’ Lulju 2009)

    2009.07.26 / no responses / Category: Torca - Perspettivi