Posts Tagged ‘Dun Eric Overend’

  • Mad-daqq tal-banda

    Sa mill-ibgħad snin tal-eżistenza tiegħu, il-bniedem kien affaxxinat bil-kapaċità tiegħu li joħloq ħoss, liema abbiltà eventwalment evolviet fil-mużika. Maż-żmien, ġew żviluppati konsiderevolment anki l-istrumenti mużikali, sakemm illum, teżisti għażla vasta ta’ tipi differenti.

    Firxa minn dawn l-istrumenti varji huma użati mill-baned tagħna li llum saru jiffurmaw parti mill-wirt kulturali tagħna. Infatti, ir-ritratti tal-bandisti Maltin saru sinomini mal-esebizzjonijiet fotografiċi li jkunu relatati mat-tradizzjonijiet u l-kultura lokali.

    Hekk kif issa beda l-istaġun tal-festi, tħajjart nesplora kemmxejn id-dinja tal-banda u tal-bandisti. Kif stennejt, ħarġu dettalji u rakkonti tassew interessanti.

    Il-festa tar-raħal isservi bħala xrara

    Alexander Vella mal-kumplament tal-banda (Ritratt - Zejtun Band Club)Il-folla numeruża kienet qed tifraħ u ċċapċap hekk kif l-istatwa tal-patruna tfaċċat glorjuża fil-bieb tal-parroċċa taż-Żejtun. Għadd ta’ bnadar kbar u kkuluriti kienu qed iżejjnu l-bjut tad-djar u tal-każini tal-madwar, iperpru sbieħ fis-sema kaħlana. It-tiżjin tat-triqat kompla jgħani din l-atmosfera ferriħija tal-festa li kienet qed tiġi ċċelebbrata. Iżda bla dubju, dan l-ambjent allegru kien jonqoslu ħafna mill-briju li kieku ma kienx għall-mużika sabiħa tal-banda.

    Kien waqt mument distint bħal dan, lura f’Novembru tal-1973, meta Alexander Vella u ħuħ Raymond, flimkien ma’ grupp ta’ ħbieb oħra, iddeċidew li jibdew jagħmlu parti minn dan l-ispettaklu billi jingħaqdu maż-Żejtun Band Club. Alexander, li kellu 15 il-sena dak iż-żmien, jiftakar li missieru ħa gost ferm b’din l-aħbar, l-aktar minħabba li hu stess kien ilu membru f’din is-soċjetà għal bosta snin. Madanakollu, huwa ma naqasx milli jwissi lil uliedu li jekk tassew riedu jirnexxu f’dan il-qasam, huma kellhom jibdew mill-ewwel jieħdu l-affarijiet bis-serjetà u jintefgħu jistudjaw.

    Opportunità għal min xtaq jitgħallem idoqq

    Ma kienx diffiċli biex tiġi aċċettat bħala membru fiż-Żejtun Band Club peress li l-għan prinċipali ta’ din is-Soċjetà li twaqqfet fl-1933, minn dejjem kien li jagħti l-opportunità lil kull min xtaq jitgħallem idoqq xi strument tal-banda. Infatti, l-istudenti kienu jiġu mgħallma bla ħlas minn għalliema u maestros professjonali, u hekk kif kienu jaqbżu l-aspett teoretiku, is-Soċjetà kienet saħansitra tislifhom strument sabiex idoqqu bih. B’dan il-mod, is-Soċjetà kienet tispera li l-quddiem għad tħajjar lil dawn l-individwi biex jingħaqdu magħha bħala mużiċisti tal-banda, ħalli b’hekk din tkompli ssaħħaħ ir-reputazzjoni tagħha b’membri validi.

    Ridt tkun tassew determinat biex tibqa’

    Il-Banda Żejtun waqt il-Programm Mużikali Annwali 2013 (Ritratt - Zejtun Band Club)Ċertament, sa mill-ewwel lezzjoni, Vella ntebaħ li din ma kienetx se tkun biċċa xogħol faċli.

    “Ridt tkun tassew determinat li tingħaqad mal-banda biex tibqa’ għaddej bl-istudju, l-aktar għaliex qabel jagħtuk l-istrument li mingħalik kont se tibda ddoqq, kien jeħtieġlek titgħallem bl-amment in-noti tal-mużika,” stqarr Vella.

    “Qatt qabel ma kont tgħallimt il-mużika u għalkemm kieku ried, missieri seta’ jħarriġni, huwa rriffjuta li jagħmel dan. Minflok insista li noqgħod attent waqt il-lezzjoni u li nisma’ sew x’kellu jgħidli l-għalliem. Niftakar li darbtejn biss azzardajt nistaqsih xi ħaġa wara li ma fhimtx x’għamilna fil-lezzjoni imma fiż-żewġ okkażżjonijiet, huwa ċanfarni u wissieni biex ma naħlix il-ħin tal-għalliem tiegħi. Wara dakinhar, qatt ma ppruvajt nistaqsih xi ħaġa oħra u kont nara li nifhem sew dak li jsir fil-klassi.”

    Il-bużillis kien li din l-attitudni ddixxiplinata kienet teżisti anki fil-klassi

    “L-għalliem tagħna, Edgar Lowell, kien maestro mill-aqwa imma kien bniedem tassew strett. Kien jippretendi li l-istudenti jattendu regolarment għall-lezzjonijiet u li jsegwuhom b’attenzjoni kbira. Ma ninsa qatt meta fl-ewwel lezzjoni, hu fetaħ idejh beraħ quddiemna u hekk kif beda jipponta lejn subgħajh, qalilna li Alla kien tana ħames swaba’ b’erbgħa spazji bejniethom sabiex niftakru dejjem li kien hemm disgħa noti mużikali bażiċi.”

    Ridt tuża l-istint

    “Minn dakinhar konna mistennija naħdmu iebes u nimxu ‘l quddiem mingħajr ma jkollna għalfejn nistaqsu wisq għall-għajnuna. Kellna nidraw nużaw l-istint tagħna u widnejna biex nifhmu l-ħsejjes u r-ritmi mużikali korretti. Żball wieħed waqt il-lezzjoni kien ikun biżżejjed biex l-għalliem jaqbdek u jibgħatek id-dar bla kliem u bla sliem ħalli tmur tistudja mill-ġdid id-dar. Dak iż-żmien, it-tifħir ma kienx jeżisti u kont tirrealizza biss li kont sejjer tajjeb meta l-għalliem kien jagħtik titgħallem in-noti li jmiss. Dak kollox!”

    Wara erbgħa snin taħriġ, Vella beda jdoqq maż-Żejtun Band Club u ma damx ma beda jservi wkoll ma’ baned oħra. Illum, fl-età ta’ 53 sena, huwa għandu esperjenza ta’ 37 sena ma’ din il-banda u kapaċi jdoqq diversi strumenti. Bi gratitudni lejn din is-Soċjetà li tagħtu tant, fl-2012 hu flimkien ma’ martu Jane, rregalaw sett ta’ bandalori tal-bellus meħjutin bir-rakkmu tad-deheb, bħala tifkira tal-involviment tiegħu magħha, waqt iċ-ċelebrazzjoni tat-80 anniversarju mit-twaqqif tagħha.

    Bidla fil-kultura

    Isaac Scicluna u Alexander Vella (Ritratt - Fiona Vella)Maż-żmien dan l-atteġġjament inbidel kompletament, hekk kif stajt nifhem meta tkellimt ma’ Isaac Scicluna; tifel ta’ 11 il-sena li hu l-iżgħar bandist ta’ din is-soċjetà.

    Fatt kurjuż huwa li Scicluna tħajjar jissieħeb maż-Żejtun Band Club eżatt bl-istess mod kif ġralu Vella; jiġifieri, waqt il-festa ta’ Santa Katarina tal-2011. Bħal Vella, hu wkoll kellu xi membri tal-familja li kienu jdoqqu, fosthom lil missieru, lil nannuħ u lil bużnannuħ li kollha kienu bandisti ferventi. L-istess bħal sieħbu akbar minnu, Scicluna ħassu pjuttost konfuż meta fl-età ta’ 8 snin daħal għall-ewwel darba biex jitgħallem ma’ din is-Soċjetà u sab ruħu affaċċjat bin-noti tat-teorija flok bl-istrument li xtaq!

    Iżda t-tixbiħ ma’ Vella s’hawn jieqaf peress li bil-bidla fil-kultura, li fil-preżent aktar tikkunsidra li tgħin milli li żżomm dixxiplina iebsa, huwa jsib għajnuna kbira kemm mill-ġenituri tiegħu u kif ukoll mill-għalliem meta jkollu bżonn l-assistenza tagħhom.

    “Fl-ewwel lezzjoni ntroduċewni man-noti tal-mużika,” qalli Scicluna. “Ftit ftit bdejt nitgħallem isimhom, it-tip u l-valur tagħhom. Imbagħad ngħatajt sett noti mużikali u ġejt mitlub nikkupjahom u nistudjahom. Missieri għeni nsib it-triq sakemm ġejt fuq saqajja u stajt inkompli naħdem waħdi. Fir-realtà, anki jekk issib tant sapport, jiddependi ħafna mill-ambizzjoni tiegħek sabiex tirnexxi għax aktar ma jgħaddi ż-żmien, il-lezzjonijiet kull ma jmur jitqalu. Meta tkun għadek student l-iskola, jeħtieġlek ukoll titgħallem tqassam ħinek sewwa ħalli tlaħħaq mal-istudju tal-iskola u xorta ssib ħin x’tiddedika għall-banda.”

    “Peress li jiena xellugi, kelli nderri lili nnifsi biex nitgħallem inżomm ir-ritmu b’saqajja l-leminija u ngħodd in-noti b’idejja l-leminija sabiex inkompli mal-bqija tal-grupp. Wara xi żmien nistudja, intlabt ukoll nibda nkanta n-noti ħalli b’hekk widnejja jintunaw ruħhom għall-mużika bi preparazzjoni għall-istrument li kont se ndoqq.”

    Filwaqt li Vella dam aktar minn tliet snin jistudja t-teorija, Scicluna kien meqjus pront biex jitgħallem l-istrument f’nofs dak il-perjodu. Min-naħa l-oħra, mentri Vella ġie rrakkommandat idoqq is-saksafon peress li kien twil imma minflok għażel il-klarinett bħal dak li kien idoqq missieru, Scicluna li xtaq idoqq is-saksafon, kellu joqgħod għall-klarin peress li subgħajh għadhom wisq qosra għall-istrument l-ieħor.

    L-iżgħar bandist

    Isaac Scicluna idoqq l-ewwel darba mal-Banda Żejtun fil-programm Mużikali Annwali 2013 (Ritratt - Zejtun Band Club)Sadanittant, is-sena 2013 kienet waħda sinifikanti ferm għal Scicluna u l-familja tiegħu, meta hu ġie ntrodott bħala l-iżgħar bandist taż-Żejtun Band Club. Fatt interessanti huwa illi din iċ-ċelebrazzjoni kienet pjuttost insolita peress li s-soltu, bandist ġdid jiddaħħal fil-banda biss waqt iċ-ċelebrazzjonijiet tal-Ġimgħa l-Kbira. Iżda, minħabba l-mewt għall-għarrieda tal-arċipriet taż-Żejtun, Dun Eric Overend, bosta mill-attivitajiet kellhom jiġu posposti u b’hekk Scicluna ngħata l-opportunità li jdoqq għall-ewwel darba waqt il-Programm Mużikali Annwali tal-2013.

    Nibqa’ ndoqq sal-aħħar

    Illum, kemm Vella u Scicluna, huma ħerqana biex ikomplu jagħtu s-servizz tagħhom f’din il-banda u għalkemm hemm baħar jaqsam bejn l-età ta’ dawn iż-żewġ individwi, it-tnejn sostnew li xtaqu jkomplu jdoqqu sakemm Alla jibqa’ jagħtihom is-saħħa. Għalissa, Scicluna daqq biss maż-Żejtun Band Club iżda xorta waħda, hu diġà kellu ċ-ċans jieħu sehem f’funzjonijiet importanti bħal meta l-banda daqqet fil-funeral tal-eks-ministru, Wistin Abela.

    Ir-rwol tal-banda

    “Ir-rwol tal-banda hu li tferraħ in-nies bil-mużika tagħha,” qalli Vella. “Madanakollu, bħal f’kollox, anki din għandha l-lati diffiċli tagħha. Ngħidu aħna, għalkemm jiena nħobb nisma’ ħafna l-marċi funebri illi l-banda tagħna ddoqq waqt l-attivitajiet tal-Ġimgħa l-Kbira, meta nsib ruħi qiegħed nakkumpanja funeral bid-daqq tiegħi, inħossni emozzjonat. Minn dejjem kont hekk, imma din is-sensazzjoni kompliet tiżdied wara li kelli ndoqq waqt il-funeral ta’ missieri u hemm ħassejt l-uġiegħ u n-niket li kapaċi jiġi espress permezz tal-istrumenti differenti. Dakinhar, deherli li l-ħoss tagħhom kien jixbaħ il-bikja tas-soċjetà li kienet għadha kif tilfet lil wieħed mill-membri tagħha.”

    Anki t-tfajjel Scicluna qabel ma dan.

    “Jien ukoll inħossni daqsxejn skomdu meta jkolli ndoqq waqt funeral. Imma fl-istess ħin, jien konxju li bil-mużika tiegħi nkun qed nuri rispett lil dak l-individwu li jkun ħalliena. Xorta waħda nħares dejjem il-quddiem biex jiġi ż-żmien tal-festi meta nkunu nistgħu nferrħu n-nies bid-daqq tal-istrumenti tagħna.”

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (14 il-Parti) fit-Torċa tal-21 ta’ Ġunju 2015)

    2015.06.21 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • Mużew żgħir bi stejjer kbar

    Il-Muzew tal-Parrocca taz-Zejtun.JPGDun Gino Gauci quddiem kwadru ta' Dun Gwann Tabone.JPG

    Qtugh ir-ras ta' S.Katarina minn artist segwaci ta' CARAVAGGIO.jpgPanel tal-Madonna tac-Cirkuncizjoni.png

    Il-mewt tal-arċipriet Dun Eric Overend li seħħet fit-28 t’April 2013, ħasdet liż-Żejtun kollu, aktar u aktar minħabba li dil-belt kienet għadha qed tipprova tfejjaq il-ferita tat-telfa tal-viċi tiegħu, Dun Renè Cilia, li tilef ħajtu f’inċident tat-traffiku ftit xhur qabel. Għal xi żmien fiż-Żejtun, l-arloġġ tal-ħajja donnu weħel itektek fuq l-istess siegħa, iżda finalment id-dinja tkompli għaddejja, u dawk li jibqgħu, ikollhom id-dmir li jagħmlu mill-aħjar li jistgħu biex il-ħidma ta’ dawk li ġew qabilhom, ma tintilifx fix-xejn. Fil-fatt Dun Gino Gauci kompla jaħdem fuq il-proġett li huwa kien beda flimkien ma’ Dun Overend bil-għan li tingħata ruħ ġdida lill-Mużew tal-Parroċċa taż-Żejtun. Intant, wara ħafna xogħol u bl-għajnuna ta’ diversi individwi, għada, dan il-Mużew tal-Parroċċa ser jinfetaħ mill-ġdid għall-pubbliku u b’hekk finalment il-ħolma ta’ Dun Eric Overend u ta’ ħafna oħrajn, ser issir realtà.

    Din il-ġimgħa żort dan il-mużew li jinsab fil-bini ta’ biswit l-Oratorju, proprju taħt l-Alexandria Hall. Huwa interessanti li wieħed ikun jaf li oriġinarjament din l-art kienet tifforma parti minn ġnien kbir, kif juru xi ritratti antiki tal-Parroċċa taż-Żejtun. Kien fl-1955 meta Mons. Mikiel Spiteri, l-arċipriet taż-Żejtun ta’ dak iż-żmien, deherlu li din il-biċċa art setgħet tiġi żviluppata f’Ċentru għal skopijiet edukattivi, soċjali u reliġjużi, u għalhekk ġie mqabbad il-perit Orazio Diacono biex jagħmel il-pjanti ta’ dan il-proġett. It-tifsila ta’ dawn il-pjanijiet kienet tinkludi kappella (li llum m’għadhiex teżisti u minflok hemm l-uffiċċji parrokkjali), librerija (fil-preżent dawn il-kotba qegħdin preservati u merfugħa f’post ieħor), sala fejn in-nies tal-lokal setgħu jiltaqgħu (illum Alexandria Hall), u swali oħra fejn bdew jinġabru bosta oġġetti li kienu relatati b’xi mod jew ieħor maż-Żejtun (fil-preżent il-mużew). Ironikament, l-ewwel ġebla ta’ dan il-bini tqiegħdet fid-29 t’April 1956 (proprju 57 sena qabel it-telfa ta’ Dun Overend) mill-arċipriet Mons. Mikiel Spiteri fil-preżenza tal-Isqof Emmanuel Galea, liema ġebla mmarkata b’salib, tinsab fil-ġenb tal-lemin tal-entratura ta’ dan il-bini. F’Diċembru tal-1962 din il-binja ġiet inawgurata iżda l-mużew kien jinfetaħ għall-pubbliku darba fis-sena biss, waqt il-purċissjoni tal-festa ta’ Santa Katarina. Hawnhekk huwa neċessarju li wieħed jifhem id-differenza fil-perspettiva ta’ dak il-perjodu fejn l-għan prinċipali tal-mużew kien li jsalva u li jippreserva l-affarijiet kollha li għandhom x’jaqsmu maż-Żejtun, aktar milli biex jesebihom. Min-naħa l-oħra, illum, l-emfasi tiffoka iżjed lejn il-kapaċità li dawn il-ġabriet tat-tifkiriet ikunu kapaċi jirrakkuntaw storja.

    Iltqajt ma’ Dun Gino Gauci fejn huwa spjegali fid-dettall dwar it-tqassim tal-mużew. L-ewwel kamra ser tkun iddedikata għall-materjal viżiv li juri l-iżvilupp soċjo-kulturali taż-Żejtun u tal-parroċċa tiegħu. Iż-żewġ swali l-oħra ser jinkludu diversi esebiti fosthom: kollezzjoni ta’ artifatti arkeoloġiċi tal-fuħħar li nstabu f’numru ta’ oqbra tal-perjodu Puniku-Ruman f’xi nħawi taż-Żejtun, affarijiet marbutin mal-ewwel parroċċa taż-Żejtun li kienet iddedikata lil Santa Katarina (illum magħrufa bħala ta’ San Girgor), oġġetti konnessi mal-parroċċa l-ġdida fosthom kalċi li jmur lura għat-18 il-seklu u li llum jintuża waqt il-festa ta’ Santa Katarina, dokumenti li jirrakkuntaw l-istorja taż-Żejtun bħal ngħidu aħna t-talba li saret miż-Żwieten lill-Granmastru Hompesch biex ir-raħal tagħhom jingħata t-titlu ta’ belt, u esebizzjoni ta’ ħwejjeġ antiki li kienu jintużaw fil-liturġija u li huma partikolari mmens minħabba n-nisġa distinta tad-drapp tagħhom.

    Barra minn hekk, dan il-mużew jinkludi wkoll esebizzjoni ta’ skulturi u kwadri li huma ħafna għal qalb Dun Gino Gauci, speċjalment peress li hu espert u lekċerer tal-Istorja ta’ l-Arti. L-ewwel żewġ statwi li tkellimna dwarhom inġiebu mill-parroċċa antika ta’ San Girgor u t-tnejn huma maħduma mill-injam bi stil Barokk. L-istatwa ta’ San Mikiel ġiet maħduma minn zokk ta’ siġra, kif jikkonfermaw iċ-ċrieki ta’ siġra evidenti hekk kif taqleb il-pedestall u hija kollha indurata għalkemm xi partijiet minnha ġew miżbugħa matul is-snin. Il-provenjenza ta’ din l-istatwa mhiex magħrufa imma probabbilment inħadmet fi Sqallija minn artist b’influwenza artistika Spanjola. Min-naħa l-oħra, l-istatwa ta’ San Ġużepp bil-Bambin f’idu ġiet mibnija permezz ta’ numru ta’ twavel tal-injam li tqiegħdu fil-forma li naraw illum. Anki jekk ma tkunx tifhem wisq fl-arti, mill-ewwel tintebaħ li din l-istatwa hija ta’ ċertu valur peress li l-libsa tal-qaddis trid sebgħa għajnejn biex tħares lejha daqs kemm hi sabiħa u dettaljata, kemm fil-kuluri magħżulin u kif ukoll fit-teknika tad-dekorazzjoni tagħha. B’xorti tajba din l-istatwa qatt ma ġiet mimsusa u allura għadna nistgħu ngawdu l-indurar u l-kuluri kollha oriġinali. Ta’ min isemmi illi snin ilu, meta din l-istatwa kienet fil-parroċċa ta’ San Girgor, kien hemm l-użanza li meta titwieled tarbija, l-ġenituri tagħha kienu jirregalaw libsa ta’ tarbija lil din il-knisja ħalli għal xi ġranet tintlibes mill-Bambin ta’ San Ġużepp li kien jinqala’ apposta.

    Statwa ċkejkna imma b’rakkont interessanti hija dik li turi lil Ġesù għarkubbtejh quddiem kolonna, akkompanjat b’żewġt anġli mbikkma. Għal Dun Gino din l-istatwa minn dejjem kienet kemmxejn kurjuża, partikolarment minħabba l-pożizzjoni ta’ Kristu li mhux soltu narawha hekk. Infatti, wara ħafna riċerka, huwa sab li dan ix-xogħol kien qiegħed jirrappreżenta lil Ġesù wara l-flaġellazzjoni u li b’hekk din l-istatwa hija unika fil-gżejjer tagħna. Biex ifehemni aħjar, Dun Gino fetaħ in-niċċa tal-istatwa, silet maktur mill-but u rranġah f’idejn l-id il-leminija tal-figura ta’ Kristu. Huwa stqarr li dan id-dettall skoprieh wara li studja xi xogħolijiet tal-artist Spanjol Bartolome’ Esteban Murillo li fit-18 il-seklu spiss kien pitter xeni li jixbħu ferm lill-kompożizzjoni ta’ din l-istatwa, li turi lil Kristu qed jiġber il-porpra mill-art wara li din tneħħiet minn fuqu sabiex jiġi flaġellat. Mhux darba u tnejn li l-esperti tal-arti jużaw din is-sistema biex ikunu jistgħu jifhmu aħjar ix-xogħolijiet li jkollhom quddiemhom, l-aktar minħabba li ġeneralment, l-istili tal-iskultura u tal-pittura sikwit jirriflettu lil xulxin matul perjodi differenti. Intant, wara li għal numru ta’ snin dan ix-xogħol kien maħsub li huwa tal-artist Malti Xandru Farrugia, riċentement Dun Gino kkonferma li din l-istatwa fir-realtà kienet xogħol Spanjol. Dan seħħ meta huwa ħa lil Marjorie Trusted, Kuratrici Anzjana tal-Victoria and Albert Museum f’Londra u esperta tal-istatwi Spanjoli, biex tara dan ix-xogħol li kien jinsab fil-knisja tas-Salvatur, fir-Raħal t’Isfel, iż-Żejtun. Hi spjegatlu kif iċ-ċavetta għal din it-taħbila kienet tinsab f’dettalji żgħar imma ċari mmens: fid-dmugħ tal-anġli u fl-għaraq tad-demm ta’ Kristu li kienu magħmula mill-ħġieġ, u fix-xagħar tal-għajnejn ta’ Kristu li kien xagħar tassew.

    Esebit ieħor affaxxinnati huwa l-abbozz maħdum mill-bronż li juri l-magħmudija ta’ Kristu u li fuqu kienet inħadmet l-istatwa artistika magħmula mill-irħam li fil-preżent tinsab fuq l-artal tal-Kattidral ta’ San Ġwann, il-Belt. Il-prestiġju ta’ dan l-abbozz huwa li dan ġie maħdum mill-iskultur Alessandro Algardi minn Bologna li kien artist magħruf ħafna u antagonist kbir tal-iskultur ta’ fama Gian Lorenzo Bernini. Fortunatament dan ix-xogħol ġie akkwistat mill-aħwa Salvatore u Katarina Caruana, magħrufa bħala Ta’ Nardu, li fl-1892 irregalawh lill-Parroċċa taż-Żejtun u b’hekk issa jista’ jitgawda mill-pubbliku.

    Imxejna lejn il-kwadri kbar imwaħħla mal-ħitan tal-mużew u waqafna quddiem l-akbar wieħed minnhom li juri x-xena tal-martirju ta’ Santa Katarina u li dwaru dan l-aħħar inħolqot il-leġġenda li l-kreatur tiegħu seta’ kien Caravaggio. Huwa fatt illi xi figuri minn dan il-kwadru u l-istil ta’ kif jaqa’ d-drapp ġew imfassla fl-istil ta’ Caravaggio u għalhekk hu maħsub illi jekk ma kienx hu li għamel dax-xogħol, probabbilment kien xi artist ieħor li kien qrib ħafna tiegħu. Madanakollu hemm ħafna elementi oħra, bħall-profil tat-tifel, li huma batuti wisq biex ikunu ta’ dan l-artist mill-iprem. Din il-leġġenda ssawret meta dan l-aħħar il-kwadru ntbagħat Firenze biex jiġi restawrat u hekk kif ratu r-restawratrici Lapucci dehrilha li din setgħet kienet biċċa xogħol mhux iffirmata ta’ Caravaggio. It-teorija tagħha ġiet ibbażata fosthom fuq ix-xebħ li għadni kif semmejt, fuq il-fatt li dan il-kwadru huwa vertikali (kif kien jippreferi jaħdimhom dan l-artist), u partikolarment fuq l-anatomija u l-wiċċ tal-figura mixħuta fl-art li aktar għandhom dehra maskili milli dik femminili. Infatti l-ipoteżi hija li dan seta’ kien il-kwadru oriġinali tal-qtugħ ir-ras ta’ San Ġwann il-Battista li ġie ordnat mill-Ordni mingħand Caravaggio biex jitpoġġa fl-Oratorju tal-Kattidral ta’ San Ġwann. Possibilment, dan il-kwadru kellu jiġi skartat minħabba li l-Ordni xtaqet kwadru orizzontali u minflok, aktar tard, ix-xena ġiet modifikata minn xi artist ħabib ta’ Caravaggio fuq ordni ta’ kavallier devot ta’ Santa Katarina taż-Żejtun, sabiex iservi bħala ex-voto f’ġieħ din il-qaddisa wara li hu ħelisha mill-mewt waqt taqbida qalila. Infatti fil-ġenb tax-xellug tal-kwadru hemm xi kitba akkumpanjata minn mappa li turi l-ħbit tal-inħawi fejn illum hemm il-belt Valletta u fix-xena jidher ukoll l-akwedott ta’ Wignacourt li b’hekk jagħti indikazzjoni tad-data tat-18 il-seklu. Sadanittant, mill-istudji tekniċi li saru fuq il-kwadru jidher ċar illi l-figura tal-kavallier, il-kitba u l-mappa ġew miżjuda aktar tard.

    Kwadru ieħor sinifikattiv huwa maħsub li juri l-Gran Karrakka (flagship) ‘Santa Maria’ tal-Gramastru l’Isle Adam. Mhux magħruf min pitter dan il-kwadru iżda dan ix-xogħol sab ruħu ż-Żejtun meta familja rregalatu lil Dun Spir Grixti li poġġieh fiċ-ċentru taż-żagħżagħ, magħruf bħala d-Domus. Għal dawn l-aħħar snin, peress li dan il-kwadru huwa antik ferm u anki minħabba l-valur sentimentali tiegħu, huwa kien jinsab protett u magħluq ġo kamra. Imma b’hekk ftit li xejn nies setgħu qatt igawduh. Għaldaqstant ġie deċiż li dax-xogħol jiġi misluf lill-mużew sabiex ikun jista’ jiġi apprezzat minn dawk kollha li jżuru l-post, speċjalment minn dawk li huma interessati fil-qasam marittimu peress li fih jidhru ħafna dettalji u affarijiet partikolari fosthom li dan ix-xini kien iddekorat bis-siġar u b’arloġġ kbir.

    Kwadru ieħor interessanti huwa dak tal-Madonna taċ-ċirkunċiżżjoni li juri lil Bambin li għadu kif ġie ċirkonċiż qiegħed jistrieħ fi ħdan Ommu. Dan ix-xogħol ġie maħdum bi stil rinaxximentali u oriġinarjament kien jifforma parti minn kwadru trittiku fejn fuq il-pannelli tal-ġenb tiegħu kien hemm ix-xbiehat ta’ Santa Katarina u ta’ San Pawl. Madanakollu meta fl-1614 seħħ attakk qawwi mill-furbani fuq il-knisja ta’ San Girgor, il-pannelli tal-ġenb ġew meqruda waqt li l-bqija ġarrab diversi daqqiet fuqu. Peress li dan il-kwadru kien għażiż ħafna għan-nies tal-post, tqabbad l-artist Don Pedro Malo y de Villa Vicencio li kien jaħdem fil-bottega ta’ Mattia Preti, sabiex jirrestawrah. Iżda dan kif lesta xogħolu, iffirma ismu u ta x’jifhem li kien hu li ħadem il-kwadru fl-1662. Però minn riċerka ta’ Charlene Vella, lekċerer fid-Dipartiment tal-Istorja ta’ l-Arti, jidher li dan ix-xogħol seta’ kien tal-artist Antonio de Saliba peress li hemm xebħ kbir bejn dan il-kwadru u xogħolijiet oħra tiegħu. Intant, meta saru xi testijiet bl-x-rays inkixef il-wiċċ oriġinali tal-Madonna taħt dak ġdid li kien għamel Vicencio u l-kwadru ġie restawrat. Iżda għal min hu interessat li jara x’kien bidel dan l-artist, wieħed jista’ jara r-rikostruzzjoni tiegħu li hemm quddiem l-artal tar-rużarju fil-parroċċa taż-Żejtun.

    Ċertament rakkonti bħal dawn jgħinu aktar lill-viżitaturi biex japprezzaw l-esebiti ta’ mużew ta’ din ix-xorta. Bħas-soltu, hemm ħafna aktar oġġetti interessanti x’wieħed jixtarr, fosthom kwadri ta’ personaġġi magħrufa fiż-Żejtun bħal dak ta’ Dun Ġwann Tabone u ta’ Dun Ġwann Farrugia. Għaldaqstant kulħadd huwa mistieden biex għada t-Tnejn 18 ta’ Novembru, fis-7.00pm, jattendi għall-kunċert vokali li ser jittella’ fil-knisja parrokkjali taż-Żejtun mill-kor ‘Collegium Musicum’ taħt it-tmexxija ta’ Mro. Prof. Dion Buhagiar, Maestro di Cappella Cathedralis. Wara, l-E.T. il-President ta’ Malta, Dr George Abela, ser jinawgura l-ftuħ uffiċjali tal-Mużew tal-Parroċċa taż-Żejtun.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela ĠABRIET IT-TIFKIRIET (3 Parti) fit-Torċa tas-17 ta’ Novembru 2013)

    2013.11.17 / no responses / Category: Torca - Features & Articles