Posts Tagged ‘Edmond Sciberras’

  • IL-KOBOR FIL-MINJATURA

    Ħarreġ lil moħħok biex jaħseb dwar affarijiet kbar għax inti qatt ma tista’ tasal aktar milli kapaċi taħseb… Benjamin Disraeli (1804-1881)

    Jiena persuna li nħobb nissorprendi, forsi għax personalment niddejjaq nagħmel l-istess affarijiet. Ir-ritwali u r-ripetizzjonijiet jifgawni. Wara ftit tal-ġranet nagħmel l-istess ħaġa, nibda nħoss il-bżonn ta’ arja ġdida, il-ħtieġa li niftaħ ġwienħajja u ntir il-bogħod minn dik is-sitwazzjoni.

    Ikolli nammetti li mhux minn dejjem kont hekk. Sa ftit snin ilu kont nemmen illi l-konswetudni tal-ħajja toffrilek protezzjoni u sigurtà u sa ċertu punt hekk hu. Iżda ta’ dan trid tħallas prezz għali – dak li ma tieħux riskju u li toħnoq is-sens ta’ avventura ġewwa qalbek. Huwa ħafna aktar faċli tgħix bl-inqas riskju possibbli għax hekk tiżbalja ħafna inqas. Imma mbagħad kapaċi jiġrilek bħal dak illi difen it-talenti tiegħu u b’hekk qatt ma kattarhom. Min jaf il-Bibbja, jaf l-istorja kif tkompli….

    Bl-istess għan meta nkun qed nagħżel x’ser nippreżentalkhom kull ġimgħa, nipprova noħloq varjetà. Inkun nixtieqkom tistaqsu ‘Min jaf biex ser toħroġ did-darba?’. Huma bosta dawk li qegħdin taħt il-mira tal-pinna tiegħi. Imma mbagħad hemm min jissorprendini billi jieħu l-inizzjattiva hu stess billi jistedinni mmur nixtarr dak li hu għandu għal qalbu. Tiskanta, f’dawn il-każi kull darba nibqa’ meraviljata bil-kapaċità ta’ ċertu individwi li darba kellhom ħolma u ħadmu biex għamluha realtà!

    “Għandi knisja minjatura imma kbira tant li tidħol fiha…” stadni Simon Mercieca biex iqanqalli l-kurżità. Għedt tidħol fiha x’jiġifieri? Forsi ddaħħal naqra rasek u tittawwal ġewwa? Iżda kemm kont il-bogħod! Kif Simon bexxaq il-bieb fuq il-kapolavur tiegħu, kelli nisforza biex ma jaranix b’ħalqi miftuħ!

    Quddiemi tfaċċat minjatura ta’ knisja mill-isbaħ. Id-dettallji li fiha jitilfuk, tant li kull darba li tifrex ħarstek fuq xi naħa minnhom, tirrealizza li d-darba ta’ qabel kienet ħarbitlek xi ħaġa.

    “Mibnija fuq skala wieħed għal kull sitta,” bdieli d-diskors Simon meta ra li kont bqajt bla kliem. “Hi 25 pied fonda, 15-il pied wiesgħa u għolja 11-il pied.”

    Il-preċiżjoni u l-professjonalità tax-xogħol huma ta’ livell tali li għal darba ħassejtni fini daqs ġgant hekk kif dħalt nimxi ġewwa fiha. Daqs li kieku dħalt f’xi xena mir-rakkont ta’ Gulliver u n-nies ċkejknin tal-post daħħluni fil-knisja tagħhom.

    “Dil-knisja hija maħduma fuq stil Barokk u għandha forma ta’ salib Latin. Fiha 15-il artal: l-artal maġġur, 8 artali matul iż-żewġ korsiji, 2 fil-kappelluni u wieħed fil-kor, ieħor fil-kappella tas-Sagrament, ieħor fl-oratorju u ieħor fis-sagristija.”

    Kull artal kellu xi xogħol artistiku jżejjnu…

    “Dawk ix-xogħolijiet huma pitturi ta’ veru maħduma minn artisti professjonali,” kompla jispjegali. “Barra minn hekk bosta minnhom huma kopji ta’ xogħlijiet li jinstabu fil-knejjes tagħna. Ħa nsemmilek Simon Merciecax’uħud… hawn kopja tat-titular l-antik tal-Kunċizzjoni ta’ Bormla u dik tas-Sacre Cuor f’Tas-Sliema. Imbagħad hemm tal-Mosta, ta’ Ħaż-Żebbuġ, ta’ Ħal-Luqa u tal-Għargħur. Hemm ukoll xogħol minnhom li kkupjajnih minn ktieb li rajna ta’ pittura barranija u ieħor li ħdimnih oriġinali apposta imma b’idea minn pittura ta’ Giuseppe Calì. L-uniċi xogħlijiet li mhumiex pitturi huma l-kwadri tal-Via Sagra għax dawk huma santi. Interessanti tinnota illi dak il-kurċifiss li hemm fil-kappellun tax-xellug huwa kopja tal-kurċifiss li jinsab fil-Knisja ta’ Ġieżu, l-Belt Valletta u huwa xogħol ta’ Pullu Magro. Fil-kappellun l-ieħor hemm kopja tal-kwadru tal-Madonna tal-Karmnu li hemm fiż-Żejtun. U fil-kappella tas-Sagrament hemm kopja ta’ San Pawl tar-Rabat.”

    Hekk kif ħarsti waqgħet fuq is-sedji tal-kor miżbugħin kulur il-kewba, donni bdejt nagħraf ix-xebħ ma’ knisja partikolari u xtaqt inkun naf kellix raġun…

    “Ifhem, jekk toqgħod tqis, il-knejjes tagħna għandhom ħafna xebħ bejniethom. L-istil tal-mudell tiegħi huwa liberu u mhux marbut ma’ knisja partikolari. Però tista’ tgħid li niġi mnebbaħ ħafna mill-knejjes tagħna. Ormaj il-festi saru parti minn ħajti, mhux il-marċi taf imma l-knejjes. Nieħu l-kamera miegħi u noqgħod napprezza u noħlom. Meta tolqotni xi ħaġa neħdilha diversi ritratti sabiex b’hekk inkun nista’ nifliha minn kull angolu. Permezz t’hekk ma jkollix għalfejn nerġa’ mmur fuq il-post jekk jinħoloqli xi dubju jew xi diffikultà.”

    Flimkien ma’ Simon kien hemm ukoll missieru Salvu li jgħinu ħafna fix-xogħol ta’ dan il-mudell…

    “Ħares il-fuq lejn il-koppla,” qalli Salvu. “Dik hija l-koppla tal-Knisja ta’ Bormla. Ħadna magħna fotografu professjonali fuq il-post u mbagħad hu kabbrilna r-ritratt biex joqgħod fil-qies li ridna. Min-naħa l-oħra, għas-saqaf ħadna l-idea mill-Knisja tal-Gudja.”

    Kont kurjuża nkun naf kif nibtet din l-idea f’moħħ Simon. Huwa stqarr miegħi li qatt ma kien abbati imma għamel żmien involut ħafna fil-festi. Bqajt ngħawwar għall-istorja oriġinali…

    “Proprjament jien minn Ħal-Tarxien. Konna ngħixu ħdejn il-Knisja tal-Lunzjata. In-nannu tiegħi kien dilettant ħafna tal-minjaturi u kellu artal li kien għal qalbu ħafna. Darba, meta kont għadni naqra ta’ Il-knisja - minjaturatifel, hu tani artal ċkejken. Ftit wara tħajjart nixtri sett pasturi żgħar minn ħanut u xtaqt inkun naf min ħadimhom. Qassis ħabib tiegħi ħaseb li kienu xogħol Nazzareno Gauci miż-Żejtun, magħruf bħala Diżma. Ħadni għandu imma sibt li ma kienx għamilhom. Madanakollu, waqt li kont hemm, rajtu qed jaħdem sett tal-vari tal-Ġimgħa l-Kbira u ntlift warajhom. Ma qgħadtx bi kwieti qabel xtrajthom. Kien fihom sitt pulzieri kollox imma kienu huma ż-żerriegħa li nibbtu dan kollu,” spjegali hekk kif kburi kburi dawwar idejh madwar il-kobor tal-minjatura tal-knisja tiegħu.

    “Dak kien l-1988. Sena wara biegħħejt kollox u ordnajt sett ieħor ta’ 12 il-pulzier ukoll mingħand Diżma. Għaddew is-snin u llum għandi sett ta’ 12-il vara li huma maħduma mill-artist u statwarju bravissimu Renzo Gauci. L-aktar li jispikka minnhom bla dubju huwa l-monument li ġie wkoll indurat u mlibbes minn David Mercieca.”

    Ma’ kull fejn tmiss, Simon beda jsemmili nies differenti li taw sehemhom biex dan il-mudell jilħaq il-livell professjonali li jinsab fih illum. F’ħin minnhom, it-ton tiegħu nbidel hekk kif urini xogħol partikolari…

    “Dak xogħol Noel Cauchi, ħabib tiegħi li ħadem ħafna xogħol hawnhekk. Sfortunatament, il-ġimgħa li għaddiet kelli mmur għall-funeral tiegħu hekk kif miet ħabta u sabta waqt inċident li seħħ waqt li kien fuq xogħlu. Għadni mriegħed sal-lum bl-aħbar. Lanqas nista’ nemmen.”

    Emozzjonat għall-aħħar Simon urini l-istatwa tal-Madonna tal-Karmnu, dik ta’ San Ġużepp u tal-Madonna tar-Rużarju – kollha xogħlijiet mill-ifjen ta’ Noel. Il-lopop li magħhom jiddendlu l-linef tal-knisja waqt il-festa ta’ Corpus Domini wkoll huma xogħlijiet minn tiegħu fost ħafna affarijiet oħra.

    Qlibna d-diskors u Simon kompla jirrakkuntali kif oriġinarjament din il-minjatura kellha l-forma ta’ U u kienet ferm iżgħar minn dik li hemm illum. Fil-fatt kien jarma l-knisja biss għall-Ġimgħa l-Kbira u waqt dawk il-jiem kien jeħodha għal xi wirjiet.

    “Meta xtrajt din id-dar għamilt kamra fuq il-bejt u armajt dal-mudell hemm. Imma mbagħad irraġunajt li kienet ħasra li kont qed nieħu dak ix-xogħol kollu għal 4 ġimgħat fis-sena biss. Iddeċidejt li nżid xi affarijiet oħra fostom il-prospettivi (l-iskultura li hemm madwar il-kwadri tal-artali) u l-artali nfushom. Sa fl-aħħar, fl-2003 ġieni ċans biex nixtri l-garaxx ta’ taħt id-dar u għażilt li nuża parti minnu biex inkabbar dan il-mudell. Issa ilni għal dawn l-aħħar 10 snin inżid fuqu. Dejjem insib xi ħaġa oħra x’nagħmel. Dan l-aħħar żejjint is-saqaf bil-pittura li nħadmet fuq it-tila ġewwa Għawdex mill-pittur Josef Camilleri. Iddekorajt ukoll is-soqfa tan-navi (il-kurituri tal-ġnub tal-knisja) bl-iskultura.”

    Fil-fatt f’dawn l-aħħar snin Simon beda jiftaħ din il-knisja għall-pubbliku…

    “Il-knisja tkun armata f’diversi festi imma għall-pubbliku niftaħha 3 darbiet fis-sena: fil-Ġimgħa l-Kbira, fil-festa ta’ Corpus Domini u f’daż-żminijiet, meta tkun armata għall-festa tal-Lunzjata peress li ħafna drabi din tiġi qrib ħafna tal-Ġimgħa Mqaddsa.”

    Fost l-armar tagħha l-knisja għandha 5 niċeċ li tnejn minnhom ġew skolpiti minn Edmond Sciberras. Fuq in-naħa ta’ barra tal-Knisja, merfugħa f’diversi armarji apposta, Simon għandu t-tiżjin li juża skont il-festa tal-ġurnata.

    “Kull festa għandha l-libsa tagħha u għalhekk jinbidel l-armar skont il-festa. Ngħidu aħna l-ħitan, minflok bl-aħmar kif qed tarahom issa,  fil-Ġimgħa l-Kbira niksuhom b’damask iswed u b’tużell vjola fuq l-L-artal tal-knisja mżejjen għall-festa tal-Lunzjataartal maġġur. Nagħmlu wkoll il-bandalori maħduma bl-idejn minn Anna Giordimaina. Għall-Għid il-Kbir imbagħad għandi l-istatwa ta’ Kristu Rxoxt maħduma mill-istatwarju Ġlormu Dingli. Fil-Corpus il-konċentrazzjoni tkun fuq l-artal maġġur fejn ikun hemm ġilandra b’raġġiera kbira tar-ram warajha, xogħol ta’ Twanny Zammit u bl-ewkaristija fiha mdawwra b’sett gandlieri u bil-kontri. Għal din iċ-ċelebrazzjoni partikolari għandi wkoll sett linef maħdumin minn Anthony Azzopardi u diversi anġli li huma xogħol Renzo Gauci.”

    Tridu taraw biex temmnu d-dettall ġenwin ta’ din il-biċċa xogħol. Il-kitba tista’ tipprova tiddeskrivi kemm tiflaħ imma tant hemm x’tara li tintilef fuq hiex ser taqbad titkellem. Xogħol Simon huwa għal kollox differenti minn dal-qasam imma permezz ta’ dan id-delizzju huwa tgħallem jaħdem ħafna affarijiet għall-knisja tiegħu…

    “Taf x’jigrilek… ikollok l-għira għax-xogħol, kif jgħidu, u minn hemm u minn hawn tagħmlu. Ġieli noħlom b’xi ħaġa ġdida u nipprova nagħmilha. Ħafna drabi jirnexxieli. Meta ma nasalx, nagħtiha lil ħaddieħor u jagħmilieli hu.

    L-istruttura ta’ dil-knisja bnejnieha jien u missieri bl-għajnuna ta’ Pawlu u Anton Agius flimkien ma’ Mario Vassallo li ħa ħsieb ix-xogħol tal-fibre. Id-diżinn tagħha huwa ta’ Renzo Gauci -l-artist prinċipali ta’ dil-knisja. Prattikament hija mibnija mill-injam u mill-ġibs. Ħdimna s-saqaf mill-aluminium biex ma jkunx tqil wisq.”

    Simon spjegali kemm iddedika ħin għal dan il-mudell. Fil-fatt bħalissa l-knisja tinsab imżejjna b’14-il linfa li ħadulu sena ta’ xogħol bla waqfien biex saru. Iż-żewġ linef il-kbar tal-kappelluni ħadulu madwar sitt xhur oħra.

    Aktar ma jgħaddi l-ħin, aktar bdejt niskopri dettalji interessanti fostom kif ġieli mix-xejn Simon jirnexxielu jagħmel affarijiet mill-isbaħ…

    “Inħobb immur għal car-boot sales u minn hemm insib ħafna affarijiet. Ġieli jdumu s-snin merfugħin għandi sakemm insib użu għalihom. Per eżempju ara, dawn il-globi tal-brazzi huma l-kisja tal-plastik li jkollhom fihom xi ġugarelli żgħar tat-tfal, mentri dawk il-globi akbar tal-linef huma blalen tat-tennis. Dawk t’hemm, ara, huma biċċiet mil-logħob tal-ludo. Dawk l-istilel tal-gandlieri huma studs tal-jeansijiet u dawk t’hemm, li għandhom il-brazzi mdendlin magħhom, huma buttuni kbar tal-kowtijiet. Imbagħad hemm dik il-biċċa mill-linfa li hija pajp irqiq li jintuża għall-akwarjums.”

    Ma tistax ma tammirax tali kreattività. Simon saħansitra tgħallem il-passi bażiċi tal-ganutell minn għand martu biex ħadem il-fjuretti ta’ fuq l-artali. Il-knisja kienet imdawwla bil-linef, brazzi u gandlieri, kollha mixgħula permezz ta’ transformer apposta li oħroġ il-għaġeb, ibnu Mikael ta’ 8 snin diġa’ jaf iħaddem…

    “Peress li kollox jaħdem permezz tat-transformer nagħtih tester u hu joqgħod jiwwajerja l-wires u jqabbad il-linef. Jieħu pjaċir ħafna!”

    Xi xogħol ieħor maħdum apposta fiċ-ċokon, Simon irnexxielu jsibu minn għand kumpannija Ġermaniża li tispeċjalizza f’dawn l-oġġetti. Fost dawn stajt nara buqari, gandlieri, slaleb, il-post fejn jiġi espost is-sagrament u numru ta’ affarijiet oħra.

    Il-lista tal-kwantità tan-nies li ħadmu fuq din il-minjatura huma bla tarf…. Manuel Barbara, ħajjat mill-iprem u kuġin ta’ missieru għamel ix-xogħol tal-pavaljuni li fassal Simon stess. Il-lopop ġew indurati minn Daniel Schembri. Il-Lunzjata, li għaliha hu ddedikat it-titular ta’ din il-knisja, ġiet maħduma minn John Massa bi żgraffit minn Philip Grech. Sett gandlieri mill-isbaħ li kien hemm fuq l-artal huma xogħol ta’ Freddie Cauchi u l-erbgħa nisa bibbliċi huma ta’ Christ Micallef. Fuljett li jispjega fit-tul ix-xogħol li sar fuq din il-knisja nħadem minn Alfred Massa.

    “Nittama li ma nsejt lil ħadd,” qalli Simon hekk kif għasar moħħu biex jara ħallix lil xi ħadd barra. “Jekk fil-każ nitlobhom jiskużawni għax naf li huwa mpossibbli li ssemmi n-nies kollha li ħadmu fiha.”

    Imma wara kollox, x’inhu l-iskop ta’ dan il-proġett?

    “Is-sodisfazzjon li tara x-xogħol tiegħek lest u li tara l-apprezzament tan-nies,” weġibni fil-pront. “Bi pjaċir ngħid li bħal llum sena ġew madwar elf persuna jżuru l-knisja tiegħi. Żaruha ħafna persuni distinti u anki numru kbir ta’ dilettanti ta’ dan it-tip ta’ delizzju. Dis-sena stedint lill-arċisqof biex jiġi jaraha imma s’issa għadni ma nafx jekk hux ser jilqa’ l-istedina tiegħi. Nieħu pjaċir ħafna kieku jiġi.”

    Bla dubju xogħol bħal dan huwa ta’ min jinkoraġġih. Hekk kif sellimna lil xulxin u l-bieb ta’ barra ngħalaq warajja, tħassibt kemm aktar teżori sbieħ bħal dawn jinstabu fis-satra tad-djar tagħna. Nittama li ż-żmien jagħtini parir u li niskopri xi xogħol sabiħ ieħor bħal dan sabiex inkun nista’ naqsmu magħkom.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tad-29 ta’ Novembru 2009)

    2009.11.29 / no responses / Category: Torca - Perspettivi