Posts Tagged ‘Marsaskala’

  • AKTAR MA NĦAFFER AKTAR INSIB

    “Jiena għandi vantaġġ li ma nsuqx,” bdieli d-diskors l-personaġġ li kellimt dil-ġimgħa, Tony Terribile. “Għaldaqstant kull fejn immur ikolli nimxi u b’hekk insib aktar ċans biex nosserva mill-qrib it-toroq li nkun għaddej minnhom.”

    Perspettiva interessanti! Personalment ma nistax nimmaġinani ma nsuqx u wisq inqas li nara dan bħala vantaġġ. Madanakollu fhimt sewwa x’ried ifisser bi kliemu u l-ftit ħin prezzjuż li għaddejt fil-kumpanija tiegħu, fetaħli orizzonti ġodda dwar kif nista’ napprezza iżjed it-toroq tagħna.

    Umilment Tony jiddeskrivi lilu nnifsu bħala ‘dilettant ta’ dak kollu li hu Malti’. Imma ċertament huwa ħafna aktar minn hekk. L-imħabba tiegħu lejn l-istorja ta’ pajjiżu Tony Terribilenebbħitu biex mhux biss jgħożż il-wirt storiku tagħna imma saħansitra biex b’inizjattiva personali jiġbor tagħrif siewi dwar l-għadd kbir ta’ teżori Maltin li forsi ħafna minna bilkemm nagħtu kashom. Fost xogħolijietu, laqgħatni l-ktieb tiegħu ‘Niċeċ u statwi fit-toroq Maltin’ li jikkonsisti f’ġabra ta’ informazzjoni u ritratti dwar in-niċeċ u l-istatwi li nsibu f’Malta.

    “L-interess tiegħi f’dawn in-niċeċ u statwi beda madwar 40 sena ilu. Sakemm kont għadni żgħir kont noqgħod ninnota biss it-toroq varji f’Tas-Sliema fejn kont noqgħod. Meta mbagħad bdejt nitfarfar u bdejt noħroġ il-barra minn dawn l-inħawi, skoprejt kemm kien hemm aktar x’tara anki f’diversi postijiet oħrajn.

    Darba minnhom ġietni f’rasi li naqbad il-kamera ċkejkna li kelli u nibda niġbed ir-ritratti tan-niċeċ u l-istatwi li niltaqa’ magħhom. Fuq kollox, meta kont immur lura d-dar, kont inniżżel id-dettalji tagħhom fostom: tat-triqat fejn jinsabu, id-dati u xi informazzjoni li jkun hemm imniżżla fuq il-plakek tagħhom u anki xi ġrajjiet li nkun smajt jew qrajt dwarhom.

    Maż-żmien indunajt li kont sibt speċi ta’ teżor li iktar ma kont inħaffer fih, aktar kont insib oġġetti prezzjużi. Dak li kien beda biss bħala biċċa xogħol personali għall-interessŻejtun - niċċa tal-1861 tiegħi biss tant kiber li deherli li kien dnub li ma naqsamx dak il-materjal kollu mal-oħrajn. U hekk twieled dan il-ktieb dwar in-niċeċ li jinsabu f’Malta. Ta’ min insemmi illi Patri Serafin Borg ippubblika ktieb simili dwar in-niċeċ li hemm fil-gżira t’Għawdex.”

    Naturalment qabel iltqajt ma’ Tony ħadt ħsieb li nagħti daqqa t’għajn tajba lill-ktieb tiegħu. Intbaħt kemm akkost li ngħidValletta - niċċa antika li nħobb tant il-patrimonju storiku Malti, kont għadni prattikament ma naf xejn dwar dan is-suġġett. Sakemm waslet il-ġurnata tal-laqgħa tagħna bdejt nimraħ aktar madwar in-niċeċ u l-istatwi li sibt fi triqati u b’hekk irnexxieli nikkonferma li f’pajjiżi letteralment kull kantuniera għandha storja x’tirrakkonta.

    “Kieku napprezzawhom it-toroq ta’ Malta huma mużew! Imma llum kulħadd bil-karozza u jibqa’ għaddej mgħaġġel u ma jara xejn.

    Għalija dawn in-niċeċ u statwi huma monumenti żgħar ta’ mħabba. Kollha għandhom sinifikat u xi ġrajja marbuta magħhom tan-nies li ħadmu biex sawwruhom. Uħud minnhom huma xogħolijiet artistiċi maħduma mill-aqwa skulturi lokali. Oħrajn tant huma antiki li ftit li xejn nafu dwarhom u għalkemm hija evidenti l-id tajba li ħadmithom, ħadd ma jaf min għamilhom. Ħasra!”

    Fil-fatt skont Tony waħda mill-eqdem niċeċ datati tmur lura sat-tmintax il-seklu.

    “Tinsab l-Imdina fil-mina magħrufa bħala ‘Tal-Għarreqin’ u tikkonsisti f’riliev sabiħ tal-Madonna bil-Bambin. Hi niċċa devota ħafna u spiss tkun mixgħula u mżejna bil-fjuri.”

    Bla dubju dawn ix-xogħolijiet huma xhieda tar-rabta tal-poplu mar-reliġjon tiegħu. Bosta minnhom huma kopji tal-istatwi titulari tal-post iżda mbagħad issib ukoll diversi Marsa - waħda mill-aktar niċeċ devoti llumstatwi li saru bħala radd ta’ ħajr kemm b’mod individwali u kif ukoll b’għaqda fost iċ-ċittadini tar-raħal jew belt.

    “L-akbar ammont ta’ niċeċ huma dedikati lill-Madonna b’mod speċjali lil Santa Marija tal-Karmnu.

    Fil-fatt l-aktar niċċa li għad għandha devozzjoni kbira sal-ġurnata ta’ llum hija n-niċċa mdaqqsa tal-Madonna ta’ Lourdes li tinsab fi Triq Diċembru XIII.

    Nistgħu ngħidu li dawn in-niċeċ u l-istatwi nsibuhom f’kull belt u raħal ta’ gżiritna. L-aktar post miżgħud bihom huwa Ħal-Qormi fejn hemm madwar 200 biċċa xogħol. L-inqas wieħed huwa Ħal-Safi Żejtun - niċċa antika ma' faċċata ta' dar privatagħalkemm meta tqis iċ-ċirkustanzi tal-post tara li xorta hemm ammont ta’ xogħolijiet konsiderevoli.

    In-niċeċ u l-istatwi tal-qaddis patrun jispikkaw. Però imbagħad ġieli ssib xogħolijiet ta’ qaddisin li ma jkunux daqshekk magħrufa u meta tfittex dwarhom ġeneralment issib li dawn ikunu saru fuq inizzjattiva personali.

    Eżempju simili hija n-niċċa tal-Madonna tal-Grazzja li tinsab f’kantuniera bejn Triq is-Santwarju u Triq il-Kbira f’Ħaż-Żabbar. L-istatwa twaqqfet minn Vitor Caruana b’radd ta’ ħajr lill-Madonna talli nħeles mill-attakk li l-Franċiżi għamlu f’dan il-post fl-1798. Hija xogħol ta’ Mariano Gerada li kien skultur mill-iprem kemm fil-ġebla u anki fl-injam.”

    Dawn ix-xogħolijiet ifakkru wkoll ċertu ġrajjiet li għadda minnhom pajjiżna. Fostom insibu għadd ta’ xbiehat li saru b’ringrazzjament mis-superstiti tal-marda qalila tal-pesta li ħakmet lil Malta fl-1813.

    “Partikolarment f’Ħal-Qormi, fejn din il-marda ħalliet bosta vittmi, insibu numru ta’ niċeċ imwaqqfa f’ġieħ Santu Rokku li huwa l-qaddis patrun ta’ din il-marda. Madanakollu personalment naħseb illi B'Kara - Niċċa f'tal-Infettiwieħed mill-aqwa monumenti li jfakkar daż-żmien hija l-istatwa ta’ San Bastjan, patrun ieħor tal-pesta. Din l-istatwa saret fl-1815 minn Ċikku u Gerolamo Fabri u qiegħda fil-bidu tal-istess raħal.

    Daqstant ieħor hija imprezzabbli n-niċċa li tinsab fl-inħawi tal-Infetti f’Birkirkara fejn l-isem innifsu jixhed illi f’dal-post kienu ġew midfuna l-vittmi tal-epidemija tal-pesta u l-kolera.

    Fuq ton aktar pożittiv anki n-niċċa li tinsab fi Triq il-Vitorja fl-Isla tfakkar dan il-gwaj. Iżda did-darba x-xbieha magħrufa bħala l-Madonna tan-Nofs saret bħala ringrazzjament talli ħadd minn din il-belt ma kien intlaqat minn din il-marda qerrieda.”

    Ma’ l-aktar niċeċ devoti wieħed kien isib ukoll numru ta’ indulġenzi.

    “In-nies kienet titlob lill-Isqof biex isiru l-indulġenzi fuq l-aktar niċeċ li huma kellhom devozzjoni lejhom. L-indulġenzi kienu jikkonsistu f’talb li jsir quddiem dawn in-niċeċMsida - niċċa devota sal-llum sabiex jinħafru l-pwieni mill-purgatorju. Mill-kitbiet li jinstabu fuq diversi niċeċ nafu illi dawn l-indulġenzi kienu għadhom jingħataw sas-snin ħamsin. Fil-fatt faċċata tal-Knisja ta’ Ħ’Attard insibu niċċa ta’ Santa Marija li ngħatawlha l-indulġenzi fl-1949.

    F’nofs is-seklu d-devozzjoni tal-indulġenzi bdiet tmajna sakemm spiċċat għal kollox. Madanakollu permezz ta’ dawn il-kitbiet dwar l-għoti tal-indulġenzi lin-niċeċ, illum nistgħu nsiru nafu ż-żmien meta bejn wieħed u ieħor saru dawn ix-xbiehat.”

    Ir-rakkonti marbuta ma’ dax-xogħolijiet huma kkuluriti u varjati ferm.

    “Waħda min-niċeċ li kienu ferm devoti tinsab faċċata tal-ġnien pubbliku li jgħaqqad l-Imsida mal-inħawi tal-Pietà. Hija niċċa tad-Duluri li għalkemm mhiex xi waħda ta’ livell għoli artistiku fl-istess ħinMsida - niċċa ta' Giuseppe Calì tfakkarna fi ġrajja ħelwa ta’ mħabba ta’ personaġġ magħruf sewwa f’pajjiżna. Fil-fatt din in-niċċa twaqqfet mill-pittur famuż Giuseppe Calì wara li l-Madonna qalgħatlu l-grazzja li jiżżewweġ lil Perennia Pace; tfajla li kienet toqgħod proprju f’dak l-isqaq u li hu tilef għaqlu warajha. Ġewwa n-niċċa huwa poġġa pittura tad-Duluri li pinġa huwa stess u għal diversi snin kull min kien jgħaddi mill-inħawi, kien jieqaf jgħid Ave Marija quddiemha. F’dawn l-aħħar snin, minħabba raġunijiet ta’ sigurtà, il-pittura tneħħiet min-niċċa u tpoġġiet fil-parroċċa tal-Imsida.

    Eżempju ieħor hija l-istatwa ta’ San Ġiljan li tinsab fil-bajja ta’ San Ġiljan. Din l-istatwa tmur lura lejn l-ewwel nofs tas-seklu 19 u magħha hemm marbuta tradizzjoni qawwija u folkloristika li ġejja mill-imgħoddi. Snin ilu minn taħt din l-istatwa kienet tgħaddi nixxiegħa tal-ilma ġieri. L-ommijiet li kien ikollhom lil uliedhom morda kienu jeħduhom f’din in-nixxiegħa u wara jgħoddsuhom s’għonqhom fir-ramel. Sadanittant l-omm kienet tinxteħet f’riġlejn San Ġiljan u titolbu:

    “Dak mhux ibni,

    Bdiltuli.

    Tfejjaqhuli

    Jew inħallihulek f’wiċċek.”

    Wara l-ilbies tat-tarbija kienu jinsarru u jindifnu fir-ramel u l-ħamrija għax kienu jemmnu li b’hekk il-marda tindifen magħhom għal dejjem. Din id-drawwa damet snin twal issir, tant li fl-1935 Sir Temi Zammit semmiegħa fil-ktieb tiegħu u żied jgħid li maż-żmien twieled qawl li kien jgħid “Mur indifen f’San Ġiljan”. Illum in-nixxiegħa għosfrot iżda l-istatwa ta’ San Ġiljan għadha wieqfa bħala tifkira tal-imgħoddi.”

    Għalkemm bosta min-niċeċ u l-istawi huma maħduma mill-ġebla Maltija, jeżistu numru ieħor mnaqqxa fl-injam.

    “Min ma kienx jiflaħ iħallas għax-xogħol tal-ġebel kien jordna n-niċeċ u l-istatwi tal-injam. Huma niċeċ sbieħ ferm però għandhom problema kbira: ma jservux daqs dawk tal-ġebel u għalhekk jeħtieġu aktar kura.

    Bosta minn dawn ix-xbiehat tal-injam insibuhom fil-Kottonera u fil-parti t’isfel tal-Belt Valletta. Madanakollu nsibu uħud minnhom f’lokalitajiet oħra; waħda mill-eżempji ewlenin tinsab qrib l-Għajn tal-Valletta - niċċa tal-injamĦasselin fi Triq il-Wied fl-Imsida. Fiha hemm meqjuma riliev sabiħ tal-Madonna tħaddan lil Ġesù mejjet fi ħdanha. Din hija waħda mill-isbaħ u mill-ikbar niċeċ tal-injam li għandna fi gżiritna u hi maħduma b’sengħa kbira.”

    Tony għarraffni illi kien hawn ħabta meta dawn in-niċeċ u l-istatwi bdew jinsterqu.

    “Matul is-snin sirt naf dawn ix-xogħolijiet b’għajnejja magħluqa u għalhekk ninnota aktar meta togħsfor xi waħda minnhom. Niċċa tipika hija waħda ta’ San Nikola li kien hemm fi Triq is-Santwarju f’Ħaż-Msida - niċeċ antiki li jsebbħu l-faċċati tad-djar tagħnaŻabbar u li ma nafx x’sar minnha! Lil xi niċeċ oħra insterqulhom il-fanali li kellhom quddiemhom jew il-grampuni li kienu mdawwrin bihom fejn dari kienu jitpoġġew it-tazzi taż-żejt sabiex jinxtegħlu fil-festa.

    Darba minnhom saħansitra spiċċajt il-Qorti fuq każ simili. Kont qiegħed ġewwa ħanut tal-antikitajiet u fost l-affarijiet li kellu, nilmaħ niċċa li kienet insterqet xi ftit tal-ġranet qabel minn raħal partikolari. Avżajt lill-Kunsill Lokali, sar rapport l-għassa u spiċċajt nixhed il-Qorti biex nikkonferma li dik kienet l-istess niċċa. Id-destin ried li xi snin qabel kont ħadtilha ritratt fil-post fejn kienet poġġuta u n-negattiva ta’ dak ir-ritratt intużat bħala prova.”

    Xtaqt inkun naf mingħand Tony kif inhu l-istat in ġenerali ta’ dawn ix-xogħolijiet?

    “Illum jeżisti ħafna interess dwar dawn in-niċeċ u statwi u bosta huma konxji tal-valur storiku tagħhom. Huma wkoll protetti mill-awtoritajiet u ħadd ma jista’ jċaqlaqhom minn posthom mingħajr permess.

    Il-biċċa l-kbira tagħhom qegħdin fi stat mhux ħażin, oħrajn huma traskurati mmens filwaqt li numru minnhom intilfu għax insterqu u ħadd ma ta kas.

    Forsi anki b’nuqqas ta’ għarfien ċertu niċeċ saritilhom il-ħsara meta nżebgħu peress li idealment dawn għandhom jitħallew kif kienu oriġinarjament. Infatti f’ċerti xogħolijiet li riċentement ġew restawrati, stajna naraw xi dettalji sbieħ li qabel kienu moħbija.

    Jiena nagħfas fuq il-Kunsilli Lokali biex jaraw li dawn it-teżori storiċi tagħna jkunu protetti u apprezzati. Nemmen li xogħolijiet bħal dawn għad għandhom sinifikat qawwi u huma xhieda tal-valuri Żejtun - niċċa miżbughareliġjużi tal-poplu Malti. Naħseb illi kieku kellna nerġgħu ndaħħlu d-drawwa li jinbnew dawn in-niċeċ fil-qalba tal-blokok tal-appartamenti ġodda tagħna, xbiehat bħal dawn ikunu kapaċi joħolqu sens ta’ ġabra u għaqda fost in-nies tal-inħawi.”

    Dan l-aħħar Tony Terribile qiegħed jagħti sehemu fi proġett ġdid li għandu l-iskop li jiġbor kemm jista’ jkun tagħrif dwar in-niċeċ u l-istatwi li fadal sabiex b’hekk dawn ikunu jistgħu jiġu protetti aħjar.

    Barra minn hekk, proprju dax-xahar tħabbar illi s-Segretarjat Parlamentari responsabbli mill-Kunsilli Lokali qed jagħti għajnuna finanzjarja lilValletta - Niċċa tal-injam fi stat ħażin uħud mill-Kunsilli Lokali madwar Malta u Għawdex biex iwettqu proġetti u interventi ta’ restawr fuq numru ta’ xogħolijiet li fostom jinkludu dawn in-niċeċ u statwi antiki.

    Din l-aħbar fakkritni mill-ewwel f’niċċa antika ta’ San Spiridione li tinsab fi Triq il-Gardiel Marsaskala. Għal dawn l-aħħar erbgħa snin, din l-istatwa li nħadmet fl-1909 kienet M'Scala - niċċa tal-1909 ta' San Spiridioneqegħdha fi stat imwiegħer peress li eżatt biswitha nbena blokk imdaqqas ta’ appartamenti kbar. B’xorti tajba meta kkuntattjajt lis-Sindku Mario Calleja, dan ikkonfermali illi l-Kunsill kien ser jirċievi fondi biex jibda xogħol ta’ restawr fuq xi niċeċ antiki u fostom fuq din in-niċċa partikolari. Nistqarr li nħossni tassew sodisfatta li finalment ser nara lil din in-niċċa titressaq f’post aktar sikur u xieraq fejn tista’ titgawda aktar minn kullħadd.

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-25 ta’ Lulju 2010)

    2010.07.25 / 1 response / Category: Torca - Perspettivi

  • INTI TAFHA L-ISTORJA TIEGĦEK?

    “Dawk li ma jistghux jitghallmu mill-istorja huma destinati li jirrepetuha.” George Santayana 1863 – 1952 (filosofu u kittieb)

    Sa minn meta l-ġenituri tiegħi ħaduni nara l-ewwel postijiet storiċi Maltin, qalbi ntilfet wara l-istorja. Kelli xewqa kbira li meta nikber insir arkeologa sabiex b’hekk inkun nista’ ngħix ma’ din l-imħabba tiegħi. Kont ukoll noħlom li xi darba bir-riċerka u t-tiftix tiegħi, anki jiena nkun nista’ nħalli kontribut f’pajjiżi bħal kif għamlu dawk ta’ qabli u li lejhom kelli ammirazzjoni kbira. Sfortunatament meta wasal iż-żmien biex nagħżel triqti u mort nieħu parir professjonali, tawni x’nifhem illi aħjar nagħżel triq oħra għax f’Malta ma kienx hawn futur għal dak ix-xogħol. Ta’ żagħżugħa li kont aċċettajt dan ir-raġunar. Kien żball kbir! Kultant trid titgħallem taħseb b’moħħok u tagħti anki lok lill-ħsus ta’ qalbek. Fil-fatt ħdimt f’diversi oqsma oħra għal kollox differenti imma fil-fond ta’ qalbi kont naf fejn xtaqet tgħix ruħi. Meta nħobb xi ħaġa jien, diffiċli toħroġieli minn qalbi….

    Dawn il-ħsibijiet ġrew minn quddiem għajnejja hekk kif poġġejt biex nikteb l-artiklu ta’ din il-ġimgħa. Bħali, Kenneth Mizzi għandu ħafna għal qalbu l-istorja ta’ Malta. Xhieda ta’ dan huma x-xogħlijiet numerużi li huwa ħadem kollha relatati ma’ das-suġġett.

    Fil-fatt dik kienet l-ewwel mistoqsija li għamiltlu, għaliex ġeneralment xogħlijietu huma ffukati fuq l-istorja ta’ Malta?

    “Għax dawn id-daqsxejn ta’ gżejjer tagħna jaffaxxinawni. Fihom daqs naqra imbagħad għandhom dak il-ġid kollu storiku li ftit issib bħalu madwar id-dinja. Tmur fejn tmur, tara l-istorja madwarek. Tidħol fil-knejjes tara dawk ir-rikkezzi kollha: l-arkitettura, l-arti, il-kultura. Li jiddispjaċini hu illi fl-opinjoni tiegħi illum iż-żagħżagħ Maltin ma tantx huma daqshekk kolti dwar is-suġġett tal-istorja ta’ pajjiżhom. Ma tantx jagħtu każ. Forsi jien żbaljat, imma hekk naħseb.

    Għalhekk l-iskop ta’ dan ix-xogħol hu li nressqu aktar l-istorja lejn in-nies, speċjalment lejn il-popolin li forsi ma tantx ikollu l-opportunità li jżur u jara dawn il-postijiet jew jisma’ dwarhom. Jiena trabbejt f’Bormla man-nies tal-baċir. Kont iffortunat biżżejjed illi fil-ħajja stinkajt u rnexxejt filwaqt li uħud minn sħabi tal-iskola għadhom jitħabtu biex isibu x-xogħol. Allura nħossni obbligat li nagħti lura ftit milli naf jien.”

    Kienu Ulied Maltin li ntroduċewni max-xogħol ta’ Horizons – dokumentarji ta’  ftit minuti ta’ informazzjoni storika li kienu qed jixxandru fuq stazzjon televiżiv lokali…

    “Ulied Maltin kien suċċess kbir u permezz tiegħu kkonfermajna illi għal xogħol bħal dan hawn għatx kbir. L-idea tiegħu bdiet b’kumbinazzjoni. Niftakar li kien ikkuntattjani Albert Marshall u talabni Ulied Maltinnagħmillu xi fillers qosra ta’ xi tlett minuti għat-televiżjoni biex ixandarhom bejn programm u ieħor. Xi ġranet wara ġie ibni jistaqsini biex nagħtih daqqa t’id għax kellu proġett tal-iskola dwar l-istorja. Ma domtx ma ntbaħt li kienet teżisti problema kbira biex issib din l-informazzjoni. Nassumi li ħafna jiftakru ż-żmien meta kellek tmur il-librerija, tfittex qalb qabda kotba u taħli ħafna ħin biex forsi ssib xi ħaġa. Imbagħad tmur b’dawn il-mazz kotba biex tagħmel il-kopji u waħda tiġik mgħawwġa u oħra tiġik bis-sinjal iswed fin-nofs. Għedt le, m’inix ser nerġa’ ngħaddi minn dak kollu! U hekk nibtet l-idea ta’ Ulied Maltin. B’ġebla waħda lqatt żewġ għasafar.

    Fil-fatt Ulied Maltin huwa l-ewwel enċiklopedija bil-Malti tan-natura tiegħu. L-ewwel pakkett fih ħames volumi u jikkonsisti fi ktejjeb u f’DVD li jwasslu informazzjoni qasira imma konċiża dwar personalitajiet Maltin, monumenti Maltin, politiċi Maltin u dwar l-arkeoloġija tal-gżejjer tagħna. Peress illi d-DVD huwa maħdum b’reżoluzzjoni għolja, ir-ritratti li fih jistgħu jiġu pprintjati faċilment. Biex nagħtik eżempju, jekk qed tfittex dwar Dun Karm Psaila ser issib ir-ritratt tiegħu, tal-ġenituri tiegħu, tal-bieb fejn kien joqgħod u nformazzjoni bażika oħra importanti. Minn hemm imbagħad, jekk wieħed irid, jista’ jkompli jfittex u jistħarreġ f’postijiet oħra.

    Għalkemm nemmen illi hemm bżonn ta’ dokumentarji ta’ dan it-tip biex jixxandru fuq l-istazzjonijiet tagħna, jkolli nammetti illi ma tantx issib interess min-naħa tal-istazzjonijiet. Fil-fatt kemm naraw programmi dwar dawn is-suġġetti? Ftit li xejn. Meta tmur tippreżentahom għand xi stazzjon, jgħidulek biex tixtri l-airtime u ddur għar-riklami. Imma d-dokumentarji mhux popolisti bħal xi drama. Jolqtu biss ċertu settur ta’ nies.”

    Kenneth dawwarni mal-uffiċċju tiegħu u beda jurini aktar xogħlijiet b’tema storika. Kont kurjuża għala l-maġġoranza tagħhom għandhom l-istess preżentazzjoni: dik ta’ ktejjeb u CD jew DVD?

    “Il-pubblikazzjonijiet tagħna huma mmirati biex jolqtu lil kulħadd… ibda mit-tfal tal-iskola, ibqa’ tiela’ sa dak l-anzjan li forsi qatt ma tgħallem jaqra u asal anki sat-turist li jixtieq jiskopri aktar dwar Kenneth Mizzipajjiżna. Fl-istess ħin inżommu dejjem f’moħħna illi ġeneralment il-paċenzja tal-maġġoranza tan-nies li joqogħdu bil-qiegħda u jisimgħu jew jaqraw xi ħaġa hija pjuttost qasira. Għaldaqstant naraw illi l-informazzjoni li tingħata dejjem tkun preżentata b’mod dirett u nformattiv imma fil-qosor. Nafu wkoll illi l-viżwal huwa ħafna aktar effettiv fuq il-memorja tan-nies. Għalhekk il-kotba kollha jkunu akkompanjati minn DVD li jieħdok fuq il-post u jurik sal-inqas dettalji li tkun qed tisma’ dwarhom.

    Ngħidu aħna bħalissa għaddej id-dokumentarju tagħna Katakombi fuq wieħed mill-istazzjonijiet lokali. Fih għandna filmati li ħadd qatt ma rahom bħal ngħidu aħna ċertu graffiti li kien skopra Temi Zammit waqt l-iskavi tiegħu u li issa permezz tad-dawl u t-teknika moderna stajna nwasslu lill-pubbliku. Hemm ukoll filmati ta’ kollezzjonijiet privati li nstabu waqt xi skavar li sar taħt id-djar tan-nies.

    Fuq din l-istess linja għandna wkoll Raħal Twelidi li huwa sett ta’ kotba u DVDs li jipprovdu tagħrif siewi dwar lokalitajiet differenti bħal Qrendi, r-Rabat u Marsaskala. Ikolli ngħid illi permezz ta’ dan ix-Marsascala coverxogħol aħna stess nitgħallmu ħafna wkoll. Biex nagħtik eżempju, bosta jaħsbu illi Marsaskala huwa post pjuttost modern li għadu qed jinbena. Fir-realtà iġġib għajnejk wara widnejk meta tagħraf kemm iħaddan storja fih.”

    Uħud minn dawn id-dokumentarji huma preżentati b’żewġ lingwi: Malti u Ingliż. Xtaqt inkun naf kemm huwa mfittex prodott simili barra minn pajjiżna?

    “Ħafna! L-emigranti Maltin ikunu qegħdin bil-ħerqa jistennew xi ħaġa ġdida minn għandna. Għat-turist dawn il-pubblikazzjonijiet huma tifkira tal-kultura Maltija. Ngħidu aħna l-kotba bid-DVD tal-Vari u ta’ L-Assunzjoni ta’ Marija joffru spettaklu mill-isbaħ tal-vari Maltin, tal-fided tal-knejjes u tal-arti li fihom. Issib ukoll informazzjoni dettaljata dwar il-fratellanzi Maltin, il-bidu tal-knejjes infushom u l-artisti li ħadmu fihom.”

    Lil Kenneth sibtu mħabbat qed jipprepara ktieb ġdid L-Istejjer tal-Istorja b’kitba ta’ Ġorġ Peresso li proprju l-Ħadd 15 ta’ Novembru 2009 fil-5:30pm ser issir il-preżentazzjoni tiegħu waqt il-Fiera Nazzjonali tal-Ktieb f’Dar il-Mediterran. Tlabtu jagħtini aktar informazzjoni dwaru…

    “L-Istejjer tal-Istorja ser ikun sett ta’ erbgħa kotba li jirrakkuntaw l-istorja ta’ Malta minn Żmien il-Ħaġar sa meta Malta ssieħbet fl-Unjoni Ewropea. Huwa proġett edukattiv u divertenti mhux biss għat-L-Istejjer tal-Istorja - CDtfal imma anki għal dawk li jħobbu jisimgħu l-istejjer. Dan għaliex il-ktieb għandu miegħu wkoll CD b’mużika komposta apposta sabiex wieħed ikun jista’ jimmaġina aħjar x’inhu jinqara. Ngħidu aħna tisma’ t-tinqix fuq il-ġebel, iż-żiemel jiżgħer u l-mewġ iħabbat. L-istejjer huma ppreżentati b’mod sempliċi, fil-fatt minn għajnejn it-tfal, li fl-istorja jkunu qed jgħixu f’dawk iż-żminijiet. Huma stejjer fittizji iżda li jirrakkuntaw fatti veri u allura min jismagħhom awtomatikament ikun qed jitgħallem ukoll dwar l-istorja ta’ pajjiżna.”

    Fl-isfond ta’ din il-kamra, jiena u nikteb, qed nisma’ s-CD ta’ dan il-ktieb tant interessanti. Proprju kif qalli Kenneth stajt insegwi t-tinqix tat-tempju hekk kif it-tfal kienu qed jirrakkuntaw dwar ix-xogħol ta’ nannuwhom li kien naqqax tat-tempji. L-istorja l-oħra ħaditni nisma’ l-ġrajja tan-nawfraġju ta’ San Pawl u kif it-tfal ta’ ċenturjun li kien jgħix f’Malta ta’ dawk iż-żminijiet, għen lil San Pawl jgħix f’pajjiżna. Ikolli nammetti illi l-maltemp li għaddej bħalissa qed ikompli jgħin biex idaħħalni fl-atmosfera tal-ħsejjes tas-CD bir-riħ ivenven, ix-xita tfaqqa’ u l-baħar isabbat bla ħniena…

    Qabel tlaqt xtaqt nisma’ minn fomm Kenneth għala jemmen illi wieħed għandu jagħti importanza lill-istorja ta’ pajjiżu?

    “Għax l-għarfien ta’ l-istorja ta’ pajjiżek tagħmlek persuna sħiħa. X’jagħżel poplu minn ieħor? Mhux il-lingwa, l-istorja u l-kultura tiegħu? Il-poplu Malti, bit-tajjeb u l-ħażin tiegħu huwa riżultat ta’ dak kollu li għadda minnu matul iż-żminijiet. Huwa wkoll riżultat tal-ħakmiet ta’ ċiviltajiet differenti li wħud mix-xogħlijiet li ħadmu dawn f’pajjiżna għadna nistgħu ngawduhom sa llum. M’għandix dubju illi kieku aħna ma ġejnix influwenzati minn dawn in-nies b’kulturi oħra, il-poplu Malti kien ikun ferm differenti minn kif nafuh illum. Għalhekk tajjeb li tkun taf dwar l-istorja ta’ pajjiżek… għax turik għaliex int dak li int illum.”

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-15 ta’ Novembru 2009)

    2009.11.15 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • X’INHU L-AĦJAR GĦAT-TFAL?

    Hekk kif it-tfal jibdew joqorbu lejn l-età tal-iskola jew hekk kif l-omm tiddeċiedi li tixtieq tmur taħdem, sikwit tinqala’ l-kwistjoni dwar x’inhu l-aħjar għat-tfal. It-tfal għandhom jitħallew ma’ xi qraba jew ikun aħjar li kieku jmorru f’xi childcare centre ħalli jilħqu jidraw is-sistema tal-iskola? Imma x’joffru c-childcare centres u x’inhuma r-rekwiżiti tal-kindergartens? Tibda tisma’ kull tip ta’ opinjoni minn hemm u minn hawn. Uħud jgħidulek ukoll li hekk kif jirfsu ġo childcare centre jew fl-iskola, it-tfal iktar morda milli le. Imma dan minnu? Tkellimna ma’ sid ta’ żewġ childcare centres, ma’ żewġ għalliema tal-kindergarten u ma’ kirurgu tat-tfal sabiex inwieġbu l-mistoqsijiet prinċipali li jkunu jixtiequ jafu bosta mill-ġenituri…

    INTERVISTA: ANNA SALIBA u ROSETTE BONELLO – Kindergarten Assistants

    X’inhu dak li tkunu qed tistennew li jkunu jafu jagħmlu tfal tal-eta’ tal-kindergarten?

    Ħafna ġenituri jaħsbu illi l-iskop tal-kindergarten huwa illi t-tfal jibdew jitgħallmu n-numri u l-ittri. Imma mhux dak l-iskop ewlieni. Fl-ewwel sena tagħhom fl-iskola, l-għan prinċipali huwa illi dawn it-tfal Rosette Bonello u Anna Saliba jitgħallmu l-affarijiet bażiċi tal-ħajja, bħal ngħidu aħna jitgħallmu jikkomunikaw, jistennew, jaqsmu l-affarijiet bejniethom u jidraw il-manjieri tajbin. Huwa importanti ħafna wkoll illi dawn it-tfal ikunu kapaċi jinqdew weħidhom fit-toilet: li jafu jniżżlu l-qalziet u jtellgħuh għax aħna ma nistgħux nidħlu magħhom. L-użu tal-gażaża u l-qlejba mhumiex permessi fl-iskola għax it-tfal għandhom ħabta jdaħħlu dawn l-oġġetti f’ħalq xulxin. Iżda l-aktar punt kritiku huwa illi t-tfal għandhom jiġu mgħallma minn qabel xi tfisser li tmur l-iskola. Il-ġenituri għandhom ipoġġu bil-qiegħda magħhom u jitkellmu ċar. Jgħidulhom “Ara, issa inti ser tmur l-iskola. Ikollok għalliema li tkun tħobbok ħafna u anki ħafna tfal biex toqgħod tilgħab magħhom. U mbagħad jiena nitlaq u meta jsir il-ħin nerġa’ niġi għalik.” Din tal-aħħar importanti ħafna għax fil-bidu t-tfal ikollhom il-biża’ li l-omm ħalliethom f’dak il-post u m’għandiex l-intenzjoni li terġa’ tmur lura għalihom. B’daqsxejn djalogu minn qabel, tiġi evitata ħafna tbatija.

    X’inhuma l-akbar ostakli għat-tfal li jattendu l-iskola tal-kinder għall-ewwel darba?

    Il-firda mill-omm hija l-aktar waħda iebsa. Imbagħad hemm ukoll illi għall-bidu t-tfal ma jkunux drawna. Għalihom aħna nies barranin. Il-post huwa differenti, il-kumdità u l-libertà li jkun hemm id-dar ma jsibuhiex fl-iskola għax hawnhekk hawn ċertu regoli. Iżda l-bidu għal kulħadd iebes. Anki aħna l-adulti meta mmorru x’imkien ġdid inħossuna mifxula, aħseb u ara naqra ta’ tifel żgħir!

    Bħala għalliema tal-kindergarten, taraw differenza bejn tfal li jkunu attendew ic-childcare centres u oħrajn li le?

    Mhux dejjem għax skont it-tfal u l-ambjent li jkunu trabbew fih. Hemm tfal li jkunu diġa’ mgħallma u ppreparati sewwa mill-ġenituri, oħrajn ikollhom ħuthom akbar u allura jkunu drawha xi ftit is-sistema. Fejn l-omm tkun taħdem u t–tfal jitħallew man-nanna, id-distakk mill-omm ikun laħaq sar u allura t-tfal ma jbatux mill-firda meta jiġu l-iskola. Però imbagħad kultant, iva, ninnutaw ċerti differenzi, għalkemm insostnu illi dan ma japplikax għat-tfal kollha. Per eżempju hemm tendenza illi kultant it-tfal li jkunu attendew fiċ-childcare centres ikunu aktar indipendenti u aktar jafu xi tfisser li tmur l-iskola. Ikollhom aktar kunċett ta’ ħin u jafu li wara l-iskola, l-omm ġejja għalihom. Uħud ikollhom aktar vokabularju, jafu jaqsmu l-affarijiet mal-oħrajn, jafu x’inhu kju, imdorrijin jaħslu jdejhom wara t-toilet jew wara li jieklu, jibżgħu aktar għall-ġugarelli u għall-kotba, kapaċi joqogħdu bil-qiegħda jisimgħu storja u mhux jiġru ‘l hawn u ‘l hemm u wara li jilgħabu bil-ġugarelli, jiġbruhom lura. Xi ħaġa illi ġeneralment it-tfal li jkunu mdorrijin id-dar, ma jkunux imgħallma jagħmlu.

    Kemm jistgħu jgħinu l-ġenituri biex it-tfal ikunu aktar ippreparati għall-ewwel sena tagħhom fil-kinder?

    Il-preparazzjoni tat-tfal mill-ġenituri hija neċessarja immens. Ma jistax ikun li t-tfal jintbagħtu l-ewwel ġurnata l-iskola u ma jafux x’laqagħthom. Il-kooperazzjoni tal-ġenituri flimkien mal-għalliema tgħin ħafna biex it-tfal jgħixu l-ewwel esperjenza tagħhom tal-iskola b’mod pjaċevoli. Ngħidu aħna, dawk it-tfal li jibku fil-bidu, għandna nibdewlhom l-iskola ftit ftit kuljum. Ċertu ġenituri ma jkunux jistgħu jifmuha din u minflok isostnu biex iħallu ‘l uliedhom il-ġurnata kollha għax jgħidulek li dawn m’għandhom xejn inqas minn ħaddieħor. Tgħin ħafna wkoll jekk it-tfal jiġu mħarrġa minn qabel għas-sistema tal-iskola bħal f’dawk li huma drawwiet, per eżempju li jixorbu l-ilma, li jaqtgħu il-gażaża u n-nappy, li ma jorqdux f’nofsinhar u li jikkomunikaw sewwa x’għandhom bżonn. L-għażla tal-ħwejjeġ u ż-żraben li jlibbsu lit-tfal għandha tkun għaqlija biex kemm jista’ jkun it-tfal ikunu komdi u mingħajr periklu. Ix-xagħar għandu jkun miġbud minħabba li t-tfal żgħar iħobbu joqogħdu ras ma’ ras. Jekk it-tfal għandhom xi allerġiji huwa neċessarju li aħna nkunu nafu għax it-tfal għandhom it-tendenza li jħalltu u jaqsmu.

    Il-kindergarten hija l-bidu tal-edukazzjoni tat-tfal tagħna. Introduzzjoni tajba tgħin biex il-quddiem it-tfal ikomplu mexjin sewwa fis-sistema skolastika. Bħala għalliema aħna napprezzaw illi meta t-tfal jikbru jibqgħu jiftakru l-iskola bħala l-post fejn tgħallmu u fejn lagħbu u fejn ħadu pjaċir anki mal-għalliema tagħhom.

    ——————————————————————————————————————————

    INTERVISTA: CHRIS FEARNE – Kirurgu tat-Tfal

    Uħud isostnu illi l-attendenza fiċ-childcare centres iżżid il-mard fit-tfal. X’tikkummenta?

    Hekk kif iċ-ċentri ta’ kura tat-tfal u trabi isiru aktar aċċessibbli, huwa importanti illi l-ġenituri jkunu mgħarrfa dwar l-implikazzjonijiet għal saħħet it-tfal li jattendu f’dawn iċ-ċentri.

    Hemm żewġ kategoriji bażiċi ta’ kif is-saħħa tat-tfal tista’ tkun affettwata fil-childcare centres: dik tal-‘injuries’ u l-oħra tal-infezzjonijiet.

    Injuries

    Ħa nibdew bl-injuries. Ma tistax tistenna illi fejn ikun hemm it-tfal jilagħbu mhux ser ikun hemm min iweġġa’. U t-tfal jistgħu iweġġgħu u jkorru kemm jekk ikunu fiċ-childcare centres u kif ukoll jekk ikunuChris Fearne d-dar jew għand in-nanna. Fil-fatt studji f’pajjiżi oħra wrew illi iżjed hemm ċans illi tfal żgħar ikorru d-dar jew fil-‘playing field’ milli f’childcare centre. Probabbilment għax fiċ-ċentri tat-tfal issir emfażi kbira biex dawn il-problemi iġu evitati. L-injuries tat-tfal żgħar huma ta’ żewġ tipi – hemm dawk li jiġru minħabba azzjoni tat-tfal stess, bħal waqgħat, gdim jew daqqiet u dawk li jiġru minħabba l-ambjent taċ-ċentru bħal ngħidu aħna, minħabba xi apparat difettuż jew logħob perikoluż. Għalhekk huwa importanti illi ċentri li jilqgħu lit-tfal fihom ikunu iċċertifikati li huma safe u li jkunu spezzjonati b’mod regolari mill-awtoritajiet. Huwa neċessarju wkoll illi kull min jaħdem mat-tfal ikollu taħriġ ta’ x’għandu jagħmel f’każ ta’ injury.

    Infezzjonijiet

    It-tieni tip ta’ problema għas-saħħa tat-tfal fil-childcare centres għandha x’taqsam ma’ l-infezzjonijiet. Dawn bħal ma’ jaf kulħadd jittieħdu minn persuna għall-oħra. U allura tarbija jew tifel żgħir li ser ikun f’kuntatt viċin ma’ ħafna tfal oħra ser jimrad iżjed. Pero’ anke hawn, mhux kulħadd l-istess. Dawk it-trabi li jkunu ‘breastfed’ għandhom vantaġġ minħabba illi l-ħalib ta’ l-omm jagħti ċerta protezzjoni kontra l-mard infettiv. Barra minn hekk tfal żgħar li jkollhom ħuthom akbar minnhom x’aktarx li jkunu diġà ltaqgħu ma’ ħafna mikrobi li ħuthom ikunu ġabu d-dar. Dan iwassal biex dawn it-tfal ikunu laħqu rabbew protezzjoni akbar meta jmorru fiċ-childcare centres. Min-naħa l-oħra, tarbija li mhux ‘breastfed’ u li m’għandiex ħutha akbar minnha, ser timrad ta’ spiss fl-ewwel ftit xhur fiċ-childcare centre.

    Importanti ħafna illi tfal li jkunu ser jattendu f’dawn iċ-ċentri jkunu ħadu t-tilqim li jkun hemm bżonn. Dan it-tilqim iservi ħafna biex ibiegħed mard infettiv. Dan l-aħħar ħarġet tilqima ġdida kontra d-dijareja li l-gvern għadu mhux qed jagħti b’xejn. Jien inħeġġeġ lill-ġenituri kollha, speċjalment lil dawk li ser idaħħlu lit-tfal fiċ-ċentri sabiex jużaw dan il-vaċċin. Tfal u għalliema li jkunu jattendu ċ-ċentri għandhom ukoll jitlaqqmu għal kontra l-influwenza fil-bidu ta’ kull xitwa.

    Ta’ min jiġbed l-attenzjoni wkoll ta’ dawk il-ġenituri li jkollhom it-tfal morda sabiex ma’ jeħduhomx fiċ-ċentri sakemm dawn jirkupraw. Dan mhux biss għas-saħħa tat-tfal infushom imma wkoll ħalli kemm jista’ jkun dan il-mard ma jinfirixx mat-tfal l-oħra.

    chrisfearne@gmail.com

    ——————————————————————————————————————————-

    INTERVISTA: MARIJA HAMMETT – SID TA’ TENDER LOVING CARE CENTRES– M’SCALA U FGURA

    Kif bdiet l-idea li tiftaħ dawn ic-childcare centres?

    Kont iddeċidejt li noħroġ naħdem imma l-akbar diffikultà li ltqajt magħha dak iż-żmien, kienet li nsib childcare centre. Irrealizzajt li kien hemm bżonn serju ta’ dawn iċ-ċentri u minn hemm bdiet l-idea li niftaħ childcare centre tiegħi. It-tfal minn dejjem kienu importanti ħafna f’ħajti. Mill-ewwel ġranet f’dan ix-xogħol ġdid intbaħt li fl-aħħar kont sibt posti. Qabel dan kont ħdimt f’diversi xogħlijiet imma qatt ma kont daqshekk kuntenta. Illum ma nistax nimmaġinani nagħmel xogħol ieħor.

    X’inhuma s-servizzi li joffru c-childcare centres tiegħek?

    Is-servizzi tac-childcare centres tiegħi huma mibnija direttament fuq il-bżonnijiet u t-talba tal-klijenti. F’Marsaskala ċ-ċentru jiftaħ għall-ħinijiet itwal minn dak taċ-ċentru li għandi l-Fgura u jilqa’ t-tfal Marija Hammett anki s-Sibt. Apparti li noffru s-servizz ta’ childcare, jiġifieri li nieħdu ħsieb u li nedukaw lit-tfal sakemm il-ġenituri jkunu x-xogħol, aħna noffru wkoll is-servizz li nżommu t-tfal qabel u wara l-iskola. Dan l-arranġament sar għal dawk il-ġenituri li jibdew ix-xogħol kmieni u għal dawk li jdumu x-xogħol aktar mill-ħinijiet li fihom tispiċċa l-iskola. Għall-kumdità tal-ġenituri, aħna noffru wkoll is-servizz tagħna waqt il-vakanzi tal-iskola bħal dawk tal-Għid, tal-Milied eċċ. Bl-istess għan, għandna wkoll is-servizz ta’ Skola Sajf illi fiha jistgħu jattendu wkoll it-tfal ta’ Kinder 1 u 2 bi programm speċjali adattat għalihom. Mat-tfal iż-żgħar nagħmlu anki n-nappy changing filwaqt li lit-tfal akbar nittrenjawhom biex jitgħallmu jmorru t-toilet weħidhom (rekwiżit importanti għall-iskola). Ovvjament kollox jieħu l-ħin tiegħu u biex it-tfal jitħarrġu sew, aħna nirrakkomandaw li t-tfal jinġiebu fiċ-ċentru ta’ l-inqas minn sitt xhur qabel tibda l-iskola tal-Kinder Garten.

    Liema etajiet ta’ tfal jistgħu jattendu fic-childcare centres tiegħek?

    Hawnhekk naċċettaw minn trabi sa tfal ta’ tlett snin. Iżda kif għedtlek, fil-vaganzi u fis-Sajf ikollna wkoll tfal sa ħames snin.

    X’inhu l-iskop ta’ childcare centre?

    Inizzjalment l-iskop huwa illi t-tfal jilħqu jidraw il-firda minn mal-omm, li aktar tard trid issir bilfors minħabba l-attendenza fl-iskola tal-kindergarten. Iżda child care centre joffri lit-tfal ħafna aktar minn hekk. Permezz tat-taħlit ma’ tfal oħra, it-tfal jitgħallmu wkoll diversi kapaċitajiet bażiċi bħal dik li jissoċċjalizzaw u jikkomunikaw ma’ tfal oħra. Jitħarrġu f’dawn l-affarijiet b’mod sottili, mingħajr lanqas biss ma jindunaw. Għax kollox isir permezz tal-logħob. Fiċ-ċentri tagħna, għandna jattendu wkoll numru ta’ tfal barranin u dan iservi ta’ vantaġġ kemm għat-tfal Maltin u kemm għat-tfal barranin infushom, li wħud minnhom saħansitra jitgħallmu jitkellmu bil-Malti permezz tat-tfal l-oħra. Iżda finalment l-iskop prinċipali tagħna huwa illi t-tfal jieħdu pjaċir.

    X’attivitajiet isiru fic-childcare centres?

    Is-servizz li noffru aħna mhux biss servizz ta’ babysitting imma ta’ Educare (jiġifieri li filwaqt li nieħdu ħsieb it-tfal, nedukawhom ukoll). Għaldaqstant il-carers tagħna huma kollha kwalifikati f’Early Childhood Education. L-attivitajiet li jsiru fiċ-ċentri tagħna huma kollha bbażati fuq il-PILESS (Physical, Intellectual, Language, Emotional, Social & Spiritual Development). Għalhekk naraw illi kull meta qed nagħmlu xi attività, din tkun maħsuba biex tolqot kemm jista’ jkun minn dawn il-punti. Fost il-bosta attivitajiet li nagħmlu hemm it-tpinġija, il-krafts, l-istory-telling u l-kant. Għandna wkoll ħafna ġugarelli, logħob edukattiv u kotba.

    X’inhuma l-benefiċċji ta’ dawn iċ-ċentri?

    Kif qed tara, il-benefiċċji huma bosta. F’ċentri bħal dawn it-tfal ma jitħallewx quddiem xi sett tat-TV, ma jagħmlu xejn, imma jitħarrġu f’kapaċitajiet bażiċi li aktar tard ikunu jridu jużaw anki l-iskola. Bħala parti mit-taħriġ tiegħi personali, jiena għamilt 100 siegħa fl-iskola tal-kindergarten ta’ Marsaskala u allura nista’ nibni aħjar il-programmi tiegħi ħalli nipprepara lit-tfal għas-sistema tal-iskola. It-taħriġ tagħna jgħinna wkoll nindunaw b’xi problema fl-iżvilupp tat-tfal u b’hekk id f’id mal-ġenituri, nkunu nistgħu naħdmu biex jekk jista’ jkun, il-problema tiġi kkoreġuta jew għall-inqas indirizzata. Benefiċċju ieħor huwa illi f’dawn iċ-ċentri t-tfal irabbu ċerta immunità għall-mikrobi komuni. Dawk it-tfal li jibqgħu d-dar u ma jitħalltux ma’ tfal oħra ma jkollhomx immunità u jkollhom jgħaddu minn dan il-perjodu waqt l-ewwel sena tal-kindergarten.

    Il-benefiċċji taċ-ċentri jgawdu minnhom ukoll il-ġenituri. Hawnhekk ma jersqux biss ġenituri li jmorru għax-xogħol. Illum il-mentalità inbidlet ħafna u l-kelma tiġri wkoll. Il-progress fit-tfal kulħadd jieħu pjaċir bih. Barra minn hekk, dawk il-ġenituri li jkollhom wild wieħed, jitgħallmu jinqatgħu bil-mod minn dik ir-rabta qawwija minn ma’ wliedhom. Mhux it-tfal biss iħossuha l-firda meta jmorru l-iskola! Dik l-omm li f’daqqa waħda ssib ruħha weħidha d-dar, tbati wkoll. Fl-istess ħin, meta t-tfal jattendu fiċ-ċentri, l-omm ikollha ftit ħin liberu għaliha biex tagħmel l-affarijiet tagħha u meta t-tfal jirritornaw id-dar, l-omm ikollha aktar ċans tgħaddi ħin magħhom b’mod trankwill.

    X’diffikultajiet tiltaqgħu magħhom f’dan ix-xogħol?

    Ċertu ġenituri fil-bidu jkollhom daqsxejn dubju humiex qed jagħmlu sew li jħallu lil uliedhom fiċ-ċentri. Aħna konxji illi magħna qed jiġu afdati l-egħżeż teżori tagħhom u nafu illi fil-bidu hawn min isibha diffiċli. Iżda ftit ftit, ir-rapport jinbidel ħafna tant li dawn il-ġenituri jispiċċaw ħbieb tal-qalb tagħna. Diffikultà oħra hija illi mhux it-tfal kollha jkunu lesti biex jinqatgħu mill-omm jew min-nanniet. F’dawn il-każi aħna nirrakkomandaw illi t-tfal jitħallew għandna gradwalment, siegħa siegħa biex b’hekk nagħtuhom ċans jidraw. Din it-tranżizzjoni hija importanti ħafna għax jekk ma ssirx sewwa, aktar il-quddiem it-tfal ser isibu diffikultà biex jidraw l-iskola. L-inkwiet fil-familji huwa kwistjoni oħra li niltaqgħu magħha u aħna rridu noqogħdu attenti li nagħtu l-protezzjoni xierqa lil dawn it-tfal. Problema oħra hija l-mard fit-tfal. Aħna nagħtu ċ-ċans li meta t-tfal jimirdu ma jintilfux il-flus li jitħallsu għax ikunu jistgħu jiġu f’ġurnata oħra. Iżda ssib min jibqa’ jinsisti li t-tifel m’għandux mard li jittieħed u f’dan il-każ ikolli nitlobhom ċertifikat mingħand it-tabib li jiċċertifika li t-tifel ikun tajjeb biex jattendi fiċ-ċentru biex b’hekk nevita l-mard minn fuq it-tfal l-oħra. Jeżistu diffikultajiet bħal f’kull xogħol ieħor imma s-sodisfazzjon jegħleb il-problemi kollha.

    X’parir tagħti lil dawk il-ġenituri li jixtiequ jibgħatu lit-tfal tagħhom f’xi child care centre?

    Li jduru diversi ċentri u jaraw il-postijiet b’għajnejhom. Li jikkonfermaw illi ċ-ċentri huma liċenzjati kemm minħabba l-professjonalità u kif ukoll għax il-gvern joffri eżenzjoni mit-taxxa lil dawk il-ġenituri li jibgħatu lit-tfal tagħhom f’childcare centres liċenzjati. Issib min iċempillek u jistaqsik bilkemm iżżomm is-siegħa. Dak mhux prinċipju li trid taħdem fuqu meta inti qed tikkonsidra li tafda lill-uliedek ma’ xi ħadd. Trid tikkonferma illi l-post hu adattat, li m’hemmx periklu, li hemm ambjent pjaċevoli u li t-tfal qed jieħdu l-aqwa servizz. Iċ-ċentri jeżistu biex jagħtu servizz lill-ġenituri li qed iħallsu, però wkoll lit-tfal li qed jużawh. L-għan taghna huwa li naħdmu id f’id mal-ġenituri, però qatt li nieħdu posthom.  Aħna naċċertaw li t-tfal ikunu qed jigu ikkurati b’imħabba u tenerezza.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-31 ta’ Mejju 2009)

    2009.05.31 / no responses / Category: Torca - Perspettivi