Posts Tagged ‘Mintoff’

  • L-GĦERF TAX-XIĦ U L-ENERĠIJA TAŻ-ŻAGĦŻUGĦ

    Mhux soltu li nitratta s-suġġett tal-politika għax ma nħossx li hi l-linja tiegħi. Madanakollu din il-ġimgħa żort il-wirja tal-istorja tal-Partit Laburista li kienet imtella’ fiċ-Ir-ritratt oriġinali tas-suffaraĊentru Nazzjonali Laburista u mpressjonajt ruħi ferm bil-mod professjonali u dettaljat li nħadmet bih. Ċertament ma bsartx li l-wirja kienet daqshekk grandjuża, akkost li ħafna kienu ssuġġerewli biex immur nagħtiha titwila.  Infatti nistqarr li mort bil-ħatfa biex nara x’hemm u minflok sibt ruħi mitlufa nimxi bejn il-kurituri ta’ informazzjoni, ritratti u filmati. Fosthom laqgħatni ritratt partikolari li kien juri grupp ta’ nies, li wħud minnhom kienu qed isaffru biex itellfu l-meetings tal-laburisti. U hemm, fin-nofs tar-ritratt, iżżomm id tifla żgħira, nilmaħ lill-kunjata tiegħi, Helen Vella, li dakinhar, b’kurżità, kienet marret tittawwal biex tara x’inhu jiġri u spiċċat f’ritratt storiku! Maħkuma minn din l-atmosfera, iddeċidejt li nkellem żewġ individwi li għandhom il-politika ferm għal qalbhom u li l-mod kif daħlu f’dal-qasam, ukoll kien imnebbaħ minn ġrajjiet li llum jagħmlu parti mill-Istorja ta’ pajjiżna.

    William Lewis u Joseph M Zrinzo huma t-tnejn Koordinaturi Distrettwali tal-Partit Laburista. Għażilt li nkellem lilhom peress li William huwa żagħżugħ li ilu biss minn Ottubru li għadda f’din il-ħatra, filwaqt li Joseph ilu madwar 15 il-sena jħaddan din ir-responsabbiltà. Kelli kurżità nifhem jekk din id-differenza fl-esperjenza u fl-età kienetx taffetwa l-perspettiva tagħhom…

    Joseph beda bi kwotazzjoni tal-Perit Mintoff.

    “Darba kont qed nitkellem ma’ Mintoff u qalli dawn il-kelmiet “Jien irrid l-għerf tax-xiħ u l-enerġija taż-żagħżugħ biex naċċerta ruħi li d-dinja tibqa ddur.”

    Iż-żgħażagħ dejjem kienu l-fibra tal-Partit Laburista u jekk trid tikkonferma dan, tista’ tħares lejn dawk li fl-1958 bdew il-ġlieda għall-indipendenza u l-ħelsien ta’ Malta. F’dak iż-żmien jekk tara f’min kienet tikkonsisti l-maġġoranza tan-nies li sofrew u li spiċċaw il-ħabs tintebaħ li kienu żgħażagħ. Bosta għadhom jiftakru l-famuża battalja ta’ Raħal Ġdid, meta ż-żgħażagħ kienu ġġieldu bil-ġebel mal-qawwiet Ingliżi. Ta’ min ifakkar li ħafna mill-affarijiet li qed ingawdu llum huma sforz tal-kuraġġ taż-żgħażagħ ta’ dakinhar.

    L-anzjan għadda minn ċertu esperjenzi tal-ħajja li ż-żagħżugħ għadu m’għaddiex minhom. Għalina dak huwa żmien li għadda u mar u ma tistax terġa’ iġġibu lura għax telaq. Imma jiena nemmen li xorta jkun għad fadal l-opportunità li ssarraf dik il-maturità akkwistata mill-esperjenza tal-ħajja, billi tgħin liż-żagħżugħ ħalli jasal fl-ambitu li jixtieq, iżda li fl-istess ħin tevitalu li jaqa’ fin-nases tal-ħajja.

    Iż-żagħżugħ huwa rappreżentanza tal-progress innifsu u għalhekk ma tistax tara progress mingħajr ma temmen fiż-żagħżugħ. Jingħad illi l-progress tista’ tipprova tagħmillu l-bsaten fir-roti imma ma tista’ qatt trażżnu għal kollox. Għaldaqstant huwa inutli li tipprova taqta’ qalb iż-żagħżugħ għax fl-aħħar mill-aħħar, xorta ser jipprova jgħaddilek minn dik it-triq. Mela minflok, l-aħjar għażla hija li timxi id f’id miegħu sabiex jilħaq dak l-għan li qed jipprova jippromwovi.”

    William min-naħa tiegħu insista fuq il-ħtieġa tal-anzjan.

    “Wieħed għandu bżonn lill-ieħor. L-entużjażmu taż-żagħżugħ u l-ħolm tiegħu biex iwettaq ideat ġodda, bla dubju għandhom bżonn is-sosteniment tal-esperjenza tal-anzjan. Għax wara kollox jiena Mix-xellug - William Lewis u Joseph M Zrinzonemmen li ż-żgħażagħ huma kontinwazzjoni tal-anzjani u li dawn qed ikomplu fuq dak li l-anzjani bnew. B’hekk l-ideali oriġinali jibqgħu ħajjin matul is-snin ta’ wara filwaqt li jkomplu jissaħħu fuqhom ideat ġodda li ‘l quddiem jgħaddu f’idejn iż-żgħażagħ tal-ġenerazzjoni li jmiss. Kif stajt tara sewwa inti wkoll, kull min żar il-wirja li tella’ l-partit seta’ jikkonferma illi tul l-istorja tiegħu, dejjem kien hemm l-anzjani u ż-żgħażagħ imexxu flimkien.”

    Infatti t-tnejn saħqu miegħi illi biex wieħed jilħaq l-ideal tiegħu, l-ewwel nett irid ikun jaf, minn fejn telaq.

    “Biex tkun bniedem komplut, trid tkun taf minn fejn tlaqt u trid tkun taf fejn trid tmur. Jekk inti ma tafx minn fejn tlaqt, qatt ma tista’ tasal fejn trid tmur għax inti ma tafx fejn int, mitluf. Issa l-Partit Laburista mhux talli dejjem kien partit li jaf minn fejn telaq imma qatt ma nesa minn fejn telaq.”

    Joseph sostna li dik kienet differenza prinċipali bejn partit u ieħor.

    “Teżisti differenza kbira bejn politiku u politikant fejn il-politiku huwa dak li jaħdem biex iwassal policy maħluqa għall-ġid komuni biex tagħti riżultat, mentri l-politikant jagħmel dak li jaqbel għalih personali u għal xi erba’ ħbieb tal-ħbieb.

    Anki jekk inti sempliċiment tħares lejn l-innu tal-Partit Laburista, tifhem il-ġmiel tal-ideali li fih: li tħobb il-proxxmu tiegħek, li tgħin lill-batut u li ssostni lill-ħaddiem. Hu kredu kollu bbażat fuq minn fejn telaq dan il-partit u dik tagħmel id-differenza bejn il-PL u l-PN; dik li l-PL dejjem tela’ fil-gvern biex jaħdem għall-ġid komuni. Nammetti li l-PL għamel l-iżbalji tiegħu wkoll. Hekk jew hekk, kull bniedem li jagħmel xi ħaġa, għandu ċ-ċans li ser jiżbalja xi darba jew oħra. Però jekk wieħed jara l-opri kbar li l-PL għamel lejn in-nazzjon Malti jifhem aħjar x’qed ngħid.

    Jiena jiddispjaċini li ċerti affarijiet siewja bħal dawn ma tantx jissemmew, kultant lanqas mill-partit stess. Ngħidu aħna fi tfuliti, il-maġġoranza tat-tfal tal-età tiegħi spiċċaw emigraw. Il-Maltin kienu jitilqu bl-eluf kull sena minħabba n-nuqqas ta’ xogħol. Iżda kif tela’ l-labour fl-1971 l-emigrazzjoni mietet. Il-PL dejjem irnexxielu joħroġ b’ideat ġodda, bosta drabi b’kuraġġ kbir, akkost ix-xkiel qawwi li kellu jiffaċċja ruħu miegħu. Biss biss nista’ nsemmi s-sitt punti li għamel Mintoff u li għalihom ħa l-interdett filwaqt li llum ironikament dawn jagħmlu parti mill-kostituzzjoni tagħna. L-istess nistgħu ngħidu għal dak li qiegħed jagħmel il-mexxej tagħna ta’ llum, Dr Joseph Muscat bil-proposta tal-introduzzjoni tad-divorzju f’Malta.

    Jiena ma rridx nintilef fl-Istorja u fil-passat imma jekk hemm bżonn ċertifikat fejn il-PL għolla liż-żgħir u refa’ n-nazzjon fuq saqajh, ‘l hemm ngħid lin-nies biex iħarsu. Għax jiena nemmen bis-sħiħ li l-miraklu li l-PL għamel f’dawk iż-żminijiet, kapaċi jerġa’ jirrepetih illum jekk jingħata l-opportunità li jmexxi mill-ġdid.”

    William li llum huwa perit, jisħaq li huwa laħaq fejn laħaq proprju bis-saħħa tal-miżuri ġodda li kien għamel il-PL.

    “Ma nista’ qatt ninsa l-ġid li jiena ħadt mill-PL meta fosthom huwa tani l-possibilità li nidħol nistudja l-università ħalli nkun nista’ nibni l-karriera tiegħi. Missieri kien ħaddiem u li kieku ma kienx għall-PL, qatt ma kien ser ikollu fondi biżżejjed biex idaħħalni l-università.

    Missier William, Charlie Lewis, kien ukoll dak li inizzjah fil-ħidma għall-partit…

    “Minn meta kont daqsxejn ta’ tfajjel, missieri kien jeħodni insegwi l-meetings ta’ Mintoff. Sfortunatament is-snin tat-tmeninijiet ma tantx għamlu ġieħ lill-politika Maltija. Ma nista’ ninsa qatt per eżempju William Lewisl-inċidenti li kienu seħħew f’Ħaż-Żebbuġ meta waqt manifestazzjoni paċifika tal-laburisti kienu ntefgħu xi ballavostri fuq in-nies. Jiena kont qiegħed hemm dakinhar flimkien ma’ missieri u kuġinti u rajt il-konfużjoni li nqalgħet. Niftakar lil missieri jiġri bina lejn il-karozza u mbagħad jerġa’ lura biex jara jekk setax jagħti xi għajnuna lil dawk li ġew feruti. Aħna konna pparkjati ġo sqaq u f’ħin minnhom jien fettilli noħroġ mill-karozza u mmur nittawwal il-barra. U kien eżatt f’dak il-ħin li nara pulizija fuq mutur għaddej sparat minn ħdejja jiskidja fit-triq prinċipali. Kienu inċidenti li baqgħu stampati f’moħħi u kienu proprju huma li ħeġġewni biex ninvolvi ruħi fil-politika. Barra minn hekk, missieri dejjem kien attiv fil-kumitat tal-Ħamrun u kien minn hemm li hu rawwimni u fejn f’dawn l-aħħar snin kont involut f’karigi differenti.”

    L-istorja ta’ kif Joseph daħal fil-politika hija daqstant ieħor imqanqla…

    “Jiena ġej minn familja ultra nazzjonalista però ħu ommi nzerta laburist kbir. Dan kellu l-kuraġġ li fi żmien id-dnub il-mejjet kien imur iqassam il-Ħelsien. Jiena kelli madwar 15 il-sena u kont abbati imma bil-moħbi t’ommi kont immur inqassam il-Ħelsien miegħu. Bħala abbati kont nara b’għajnejja l-biża’ tan-nies minħabba l-bulettin. Allaħares ngħidlek il-ġrajjiet kollha li seħħu fejn il-laburisti batew ħafna. Biex nagħtik eżempju wieħed nista’ nsemmilek meta flimkien ma’ tal-Mużew kienu jtellgħu lilna t-tfal biex nitfgħu l-purfun fl-inħawi li jkun sar fihom xi meeting tal-labour “ħalli niddiżinfettaw il-post mid-dnub il-mejjet”.

    Ironikament kienet proprju din l-attitudni li ġibditni lejn il-PL. Jiena kont ġej minn familja tal-faxxa ta’ fuq tal-klassi medja. Kont immur skola privata u tista’ tgħid li ma kont nieqes minn xejn. Imma Joseph M Zrinzombagħad bħala boy-scout bdejt immur ngħin biex jitqassmu l-prodotti tal-CARE. Din kienet għajnuna Amerikana li kienet qed tingħata lill-Maltin peress li l-poplu tagħna ma kienx ħa l-Marshall Aid tal-gwerra. Konna mmorru nqassmu xi oġġetti bażiċi bħad-dqiq, zokkor, ġobon u butir f’numru ta’ djar. Kienet esperjenza li ħasditni għax rajt faqar li jien għalija ma kienx jeżisti. Skantajt kif xi wħud minnhom kienu jieklu ħobż imdellek bix-xaħam għax il-butir ma kienux jafu x’inhu. Meta qassamna l-ġobon f’ċertu djar, dik kienet l-ewwel darba li dan-nies kienu qatt daqu l-ġobon f’ħajjithom. Niftakarni mmur id-dar u nargumenta. Il-familja tiegħi kienet reliġjuża ħafna u kienet tagħmel bosta karità imma xorta waħda kienet taċċetta r-raġunar li kien qed jiġi propagat f’dawk iż-żminijiet – li wħud kienu nħalqu sinjuri u oħrajn kienu foqra u li ħadd ma kellu jibdel dis-sitwazzjoni. Tant hu hekk li min mill-foqra kien jittanta jgħolli rasu biex forsi jitla’ tarġa aktar il-fuq, kważi kważi kien jingħadd li qed jagħmel xi dnub mejjet. Kont niddispra b’dan ir-raġunament għax kont ngħid li allura dawn in-nies ma kellhom lil ħadd min jaqbeż għalihom. Imma mbagħad sibt is-sostenn fiz-ziju tiegħi li malajr beda jeħodni miegħu għall-meetings ta’ Mintoff. U hekk kif tibda tisma’ lil Mintoff jitkellem bħal donnu xi ħadd jagħtik injezzjoni qawwija ta’ eroiżmu fil-vina u tħoss saħħa daqs li kieku tista’ tmur taqleb kull m’hemm.

    Sal-ġurnata ta’ llum għadni nsib nies li ma jridux jemmnu li jien laburist. Anzi ġieli jidhru artikli u jgħidu li jien nazzjonalist! Imma jiena sa minn tfuliti qatt ma rajt il-valur umanitarju fil-PN bħalma narah fil-PL – xejn iktar u xejn inqas. Hemm affarijiet li kienu ħżiena fil-partit imma l-ideal li inti trid tgħin u ġġib kemm jista’ jkun ġid u ugwaljanza għal kulħadd, għalija dak huwa l-aqwa prinċipju. Min jaf il-PL, min jifhem l-ideal tiegħu, min jifhem l-ispirtu li l-PL jipprova joħloq, mhux talli jaċċettah imma talli jiġbdu biex jaħdem għalih.”

    Fost ir-responsabbiltajiet tal-Koordinaturi Distrettwali hemm dik li joħolqu attivitajiet biex kemm jista’ jkun jiġbru d-distrett flimkien. Dan l-aħħar William, għalkemm pjuttost novizz f’dal-qasam, irnexxielu joħroġ b’idea li mill-ewwel intogħġbot ferm.

    Infatti Joseph sostna illi “Permezz tal-idea tal-attività tal-maratona li ħareġ biha William, bħala Koordinatur Distrettwali, mar anki oltre minn hekk għax b’hekk mhux qed jingħaqad biss l-ewwel distrett imma d-distretti kollha. Hawnhekk qed naraw eżempju ċar kif idea brillanti ta’ żagħżugħ ingħatat l-appoġġ immedjat kemm mill-eżekuttiv u kif ukoll mis-sostenituri kollha tal-partit u flimkien ħdimna biex din titwettaq. Nistgħu ngħidu li permezz tal-maratona, William ser jagħmel eżatt dak li qed jippriedka Dr Joseph Muscat – dik li joħloq moviment ġdid, did-darba permezz tal-mixi jew ġiri.”

    Fil-fatt minn sempliċi idea li tnisslet f’Diċembru waqt attività oħra tal-partit, William sab ruħu qed jieħu ħsieb attività nazzjonali.

    “Mill-ewwel bdejna għaddejjin bil-preparamenti u bl-organizzazzjoni ta’ din il-maratona li l-għan prinċipali tagħha huwa illi jgħaqqad lil kulħadd flimkien f’familja waħda. Għaldaqstant l-oġġettiv finali ta’ Freedom Day Fun Rundin il-maratona mhux ser ikun dwar min ser jiġi l-ewwel imma li kull min jipparteċipa jasal sal-aħħar u jifraħ mal-wasla. Issa min jiflaħ jiġri jista’ jagħżel il-maratona ta’ 7km u min jiflaħ jimxi, għandu distanza ta’ 3km. Naturalment din hija attività li ser tiġbed anki lill-familji li jridu jqattgħu ftit ħin flimkien u għalhekk qed naħdmu biex noħolqu atmosfera pjaċevoli matul ir-rotot magħżula. Peress li oriġinarjament l-idea ħarġet mill-ewwel distrett, ir-rotta ġiet ippjanata biex tgħaddi minn quddiem iċ-ċentri laburisti tal-lokalitajiet tal-Belt, il-Furjana, il-Pietà, il-Marsa u l-Ħamrun. Iżda min hawn ninxtieq insostni li din mhiex attività tal-ewwel distrett biss imma tal-partit kollu.

    Permezz ta’ din il-maratona nixtiequ nħeġġu kemm l-ispirtu tal-komunikazzjoni bejnietna u kif ukoll dik li wieħed jieħu ħsieb saħħtu. Barra minn hekk dawk li ser jipparteċipaw f’din l-attività ser ikunu jistgħu jiltaqgħu mal-amministrazzjoni tal-partit li wkoll ser ikunu qed jieħdu sehem kemm fil-mixja u kif ukoll fil-ġirja. Ta’ min isemmi li anki Dr Joseph Muscat beħsiebu jipparteċipa f’din il-maratona għalkemm għalissa għadu indeċiż jekk jagħżilx li jimxi jew jiġri. Finalment, hekk kif tiġi fi tmiemha din il-maratona, ser tibda l-maratona ta’ ġbir ta’ fondi għall-PL u l-parteċipanti kollha huma mistiedna li jingħaqdu magħna.”

    Din il-maratona ser issir fil-31 ta’ Marzu 2011 u r-reġistrazzjonijiet għaliha ser jibqgħu jinġabru sas-26 ta’ Marzu 2011 fejn titħallas miżata żgħira għall-parteċipazzjoni. Wieħed jista’ japplika minn One Complex, miċ-Ċentru Nazzjonali Laburista u miċ-ċentri laburisti kollha tal-lokal. Ser jingħata ċertifikat lil kull parteċipant, filwaqt li numru limitat ta’ wrist bands bl-arma tal-partit se jingħataw lil dawk li jirreġistraw l-ewwel. Kull parteċipant għandu jilbes flokk abjad jew aħmar. Għal aktar informazzjoni u applikazzjonijiet tistgħu iċċemplu fuq 21249900, inkella email: funrun@partitlaburista.org, jew il-website www.partitlaburista.org, u anki mill-facebook Freedom Day Fun Run.

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-20 ta’ Marzu 2011)

    2011.03.20 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • X’HEMM ISBAĦ MILL-ĦELSIEN?

    Jeżistu biss żewġ tipi ta’ wirt dejjiemi li nistgħu nittamaw li xi darba ngħaddu lil uliedna. Wieħed huwa l-egħruq; l-ieħor, il-ġwienaħ…. Hodding Carter (1907 – 1972) – ġurnalist u awtur.

    Wieħed mill-vjaġġi tiegħi ħadni l-Eġittu; post grandjuż mogħni b’arkeoloġija mill-aqwa. Intlift inżur id-diversi nħawi li dwarhom kont qrajt biss fil-kotba. Żgur li kienet esperjenza li ma ninsa qatt. Madanakollu waqt din il-vaganza kienu ħaduni wkoll nara zoo mimli annimali u fost l-istagħġib ta’ kulħadd, fl-eqqel tal-istaġun sajfi, nilmaħ ors polari! X’inhi ħuta barra mill-ilma? Lanqas tibda mas-sofferenza li deherli li kien għaddej minnha dak l-annimal. Niftakar li bqajt inħares lejh hekk kif beda jxengel rasu b’ħeffa min-naħa għall-oħra tal-gaġġa tiegħu, qisu xi wieħed miġnun. Kien qiegħed jagħmel hekk f’silenzju perfett imma f’għajnejh u fil-movimenti tiegħu stajt nara d-disperazzjoni li kellu. Kien mument qasir ħafna imma qawwi biżżejjed tant li nħaraq f’moħħi. U kull meta niġi f’sitwazzjoni li ma nkunx nista’ nittolleraha aktar, sikwit jiġi dan l-imsejken ors quddiem għajnejja u ma nistrieħx qabel niskappa.

    Għalija m’hemm xejn isbaħ mill-ħelsien! Iżda kemm minna nistgħu ngħidu li aħna tassew ħielsa u liberi? Ngħixu f’dinja fgata bl-irbit, bil-liġijiet u bid-dmirijiet. Iżda min-naħa l-oħra meta tmur tfittex x’għandek tieħu, bosta drabi ssib li hemm ftit li xejn. Biss biss jekk trid tiekol, trid taħdem u għaldaqstant jeħtieġlek issegwi sensiela ta’ obbligi. Jekk int miżżewweġ, hemm id-dmirijiet lejn il-familja. Jekk għandek xi ħolma li biex titwettaq, trid minn ħaddieħor, ikollok tbaxxi rasek għar-regoli tagħhom u ġeneralment miskin int! Donnu jekk trid tkun liberu verament, ma jista’ jkollok xejn għax kollox fih ir-rabta tiegħu.

    Dal-ħsieb spiss kien itaqqalni għax ma jistax ikun li ma taspira għalxejn fil-ħajja u jkolli nistqarr li għext diversi snin marbuta mar-rieda u l-volontà tal-oħrajn. Però mal-milja taż-żmien irrealizzajt illi hemm niċċa minn fejn stajt ngħaddi għax il-ħelsien reali jeżisti fil-libertà tal-ħsieb u tal-mod kif tgħix mingħajr ma tippermetti lil ħadd jorbtok. Ikolli ngħid li ridt ħafna forza u kuraġġ biex ngħix ħielsa għax kemm id-dinja u b’mod speċjali l-bnedmin donnhom ma jaħmlux lil dawk li ma jikkonformawx mal-bqija u jagħmlu minn kollox biex jeħduhom lura għall-forma oriġinali li għandhom l-oħrajn. Iżda l-benna tal-ħelsien, ġaladarba tidħol f’demmek, trabbilek ġwienaħ kbar u sodi u bħal annimal fjabesk, meta tara lil xi ħadd ġej ixekklek, ma tistrieħx qabel tqaċċat il-katini li jipprova joħonqok bihom u ttir il-bogħod il-bogħod minnu.

    Probabbli dal-karattru fforma għax jien dejjem kelli nqatta’ bi snieni biex nakkwista dak li rrid. Ħadd qatt ma ġie u tani xejn għalxejn. Jista’ jkun ukoll li jiena ngħożż tant is-sensazzjoni tal-ħelsien għax għext tfuliti nisma’ r-rakkonti dwar kemm pajjiżi ssielet biex akkwista l-libertà mill-ħakma tal-barrani. U għalkemm kont għadni daqsxejn ta’ tifla, fija nibtet passjoni u tnaqqxet marka ta’ kburija li tinbet f’dawk kollha li għalihom il-ħelsien huwa sagru. Niftakar li kien hemm kanzunetta partikolari ‘Ma Niċħdek Qatt’ li kienet tqanqal fija wisq din it-tema u anki fiċ-ċokon tiegħi, kienet tnissel fija xrar qawwija ta’ patrijottiżmu. Biż-żmien din il-kanzunetta saret għażiża għalija daqs l-Innu Malti nnifsu u sal-lum għadha tislitli d-dmugħ minn għajnejja meta nismagħha tindaqq.

    Għalhekk tistgħu taħsbu x’kienet ir-reazzjoni tiegħi meta waħda mill-familjari tagħha laqqgħatni mal-awtriċi – Carmen Dimech. U hekk kif kont qed insuq biex niltaqa’ magħha, mill-ġdid apprezzajt kemm dax-xogħol tal-kitba mhux talli ma joħonqokx, imma jagħtik il-libertà li tagħmel ħolmitek realtà….

    “Iva, dik il-kanzunetta hija maħbuba ħafna u akkost li għaddew tant snin, għadni nismagħha tindaqq spiss speċjalment meta joqrob Jum il-Ħelsien jew meta tkun ġurnata ta’ patrijottiżmu,” bdiet il-kliem Carmen.  “Għalija hija kanzunetta speċjali wkoll għax kienet proprju l-ewwel waħda li jiena ktibt biex nipparteċipa f’festival u rbaħt mill-ewwel.

    Kont ħadt sehem biha fl-1984 fil-Festival Wardakanta li f’dawk is-snin kien avveniment importanti ħafna f’pajjiżna u minnu ħarġu wħud mill-isbaħ kanzunetti. Interessanti nsemmi illi fl-ewwel festival li Carmen u Dorian bit-trofew għal 'Ma Niċħdek Qatt' sar kien rebaħ ħija bil-kanzunetta ‘Toni l-Faru’. Imbagħad jiena ħadt sehem fit-tieni wieħed u ġejt l-ewwel b’‘Ma Niċħdek Qatt’. Il-mużika kienet tas-Surmast Carmelo Zammit u l-kantant kien Dorian Micallef li dak iż-żmien kellu biss 14-il sena. Żgur li ma kontx dħalt bl-idea li ser niġi l-ewwel imma l-kanzunetta nzerta li kellha l-elementi kollha neċessarji biex tkun rebbieħa: mużika tajba, kliem sabiħ u nterpretazzjoni eċċellenti mill-kantant. L-emozzjoni li ħassejt dakinhar lanqas tista’ titfisser! Niftakar illi Norman Hamilton kien qiegħed imexxi s-serata u kien ħabbar it-tielet u t-tieni rebbieħa. Meta wasal għall-ewwel post kien żamm ftit sekondi silenzju u hekk kif qal li rebħet ‘Ma Niċħdek Qatt’ l-udjenza qamet kollha f’daqqa ċċapċap bil-ferħ. Għadni nemozzjona ruħi sal-lum kull darba li nara l-vidjow u narana lkoll telgħin għall-premju.”

    Carmen ġabet magħha diversi albums tar-ritratti. Wieħed minnhom kien miżgħud bit-tifkiriet ta’ din il-kanzunetta fostom b’diversi ritratti u siltiet maqtugħa mill-gazzetti.

    “Kull fejn kienet tissemma’ l-kanzunetta jew Dorian, kont naqtagħhom u nżommhom bħala rikordju. Dak kien żmien li ġabli ħafna ferħ f’ħajti. Nixtieq li jkolli l-opportunità li nerġa’ niltaqa’ ma’ Dorian Micallef ħalli nara x’sar minnu għax issa ilna ma niltaqgħu ħafna!”

    Minn wara dak il-festival, Carmen qatt ma ħarset lura aktar.

    “Wara li rbaħt tgħidx kemm kienu jċempluli ġenituri biex nikteb kanzunetta għal uliedhom. Għamel ħabta t-telefon ma kienx jieqaf mument. Fil-fatt ktibt aktar minn 200 kanzunetta. Kien hemm min jitlobni niktiblu l-kliem u mbagħad iqabbad lil ħaddieħor jagħmillu l-mużika. Oħrajn kienu jġibuli l-mużika lesta u jiena nfassal il-kliem għaliha.

    Ġeneralment nikteb kanzunetti bil-Malti għax il-lingwa tagħna nħobbha ħafna u jiena bniedma patrijottika mmens. Ġieli ktibt ukoll kanzunetti bl-Ingliż sabiex nieħu sehem għall-Eurovision imma sfortunatament qatt ma daħluli. Ma jfissirx li għax ma kienux tajbin taf! Imma għal dak il-festival ikun hemm ħafna kompetizzjoni ħarxa u diffiċli ferm biex jintagħżel ix-xogħol tiegħek.”

    Carmen kompliet tirrakkuntali kif bdiet din il-ġibda lejn il-kitba.

    “Missieri kien bniedem interessanti ferm. Ix-xogħol kien jivvintah biex jaqla’ xi ħaġa għall-familja. Kellu ħanut tiegħu u dejjem kien jara kif ser joħloq xi oġġett ġdid biex ikun jista’ jbiegħu. Dak kollu li Carmen Dimechssemmi kien kapaċi jagħmlu fostom kien jibni t-tajr, ipoġġi l-ħelu ġox-xorti, jaqli l-krips u jaħdem il-maskri tal-karnival. Jiena u ħija konna nammirawh ħafna u twebbilna niktbulu kanzunetti dwar dax-xogħlijiet varji tiegħu filwaqt li nużaw il-mużika ta’ xi diska popolari u noqogħdu nkantawhielu. Kien jieħu pjaċir ferm.

    Imbagħad ta’ xi 13-il sena tħajjart nibda nħarbex xi poeżija. Dħalt fl-Għaqda tal-Poeti u xi poeżiji minn tiegħi ġew ippubblikati f’kotba flimkien ma’ dawk ta’ xi poeti oħra. Ftit ftit tibda tagħmel aktar kuraġġ sakemm finalment bdew jitfaċċaw il-festivals u ddeċidejt li nipparteċipa.”

    Imma jekk tkun kapaċi tikteb poeżija, awtomatikament tikteb kanzunetta?

    “Jiena minn dejjem emmint illi kanzunetta mhiex ħlief poeżija mmużikata u għalhekk ma sibtiex diffiċli. Naturalment irid ikollok it-talent fik u mbagħad jekk tħaddmux, dik hija biċċa tiegħek.”

    Liema hija l-kanzunetta favorita tiegħek?

    “Inti meta jkollok it-tfal, liema minnhom ikun il-favorit? Daqstant ieħor il-kanzunetti għax kollha speċjali għalija.

    ‘Ma Niċħdek Qatt’ tatni sodisfazzon kbir. Imma daqstant ieħor ‘Quddiem l-Inkwadru tal-Madonna’ li kienet kantata minn Gillian Attard. Darba minnhom waqt programm tar-radju, din il-kanzunetta ġiet magħżula bħala d-diska tas-seklu għax hi l-aktar diska bil-Malti li tindaqq f’pajjiżna.”

    X’jispirak biex tikteb?

    “Ġeneralment il-patrijottiżmu u r-reliġjon.  Inħobb illi permezz tal-kitba tiegħi nwassal messaġġ. Għandi diversi kanzunetti dwar il-Madonna fostom ‘Ġilju tal-Widien’ u ‘Quddiem l-Inkwadru tal-Ktejjeb tal-WardakantaMadonna’. Din tal-aħħar intogħġbot wisq mill-pubbliku u nħossni kburija li għalkemm għaddew is-snin in-nies baqgħet titlob li tindaqq. Ħa nfehmek xi tfisser did-diska għan-nies… darba fost l-oħrajn resaq raġel lejja u meta kkonferma li kont jiena li ktibt dik id-diska qalli “Permezz tal-kanzunetta tiegħek jiena erġajt lura flimkien ma’ marti.” Jista’ jkollok sodisfazzjon akbar minn hekk? Tħossok kuntenta li stajt tagħmel xi ħaġa għall-ġid u tirringrazzja ‘l Alla ta’ dan id-don, għalkemm partikolarment din id-diska aktar nemmen li kienet il-Madonna li mexxietli idi biex niktibha milli li ktibtha jien!

    Fil-fatt dik il-kanzunetta nkitbet fuq każ reali li kien għaddej il-qorti f’dak iż-żmien u n-nies xebgħu jitolbuni biex nikteb diska oħra ħalli ngħid kif kompliet l-istorja. Imma fi tliet minuti ma tistax tirrakkonta storja ta’ familja. U għalhekk tħajjart nikteb teleserial ta’ 12 il-episodju fejn fih ftaħt aktar dan ir-rakkont. Imma ma kienx mument! Għax għalkemm ilni 6 snin li lestejtu u tgħidx kemm ilni ndur bih f’diversi stazzjonijiet tat-TV, għadni ma rnexxiliex insib lil xi ħadd interessat li jaħdmu. Dan it-teleserial ġieli semmejtu f’intervisti oħra u n-nies spiss jistaqsuni meta ser jarawh. Iżda għidli kif naqbad infehemhom li mhux minni jonqos?”

    Carmen kompliet tfehemni li l-muża sikwit tiġi ħabta u sabta.

    “Darba meta konna waqt il-honeymoon, jiena u żewġi Salvu, ħriġna nagħmlu żewġ passi. F’ħin minnhom nara pakkett tas-sigaretti fl-art, ġbartu, ħadtlu l-karta minn ġo fih u ktibt poeżija lil żewġi dak il-ħin stess.

    Darb’oħra kont fuq il-karozza tal-linja u kelli noħroġ karta mill-portmoni u nikteb il-kanzunetta ‘Id-dinja mgħaġġla’ li aktar tard kantahieli Tony Camilleri.

    ‘Il-Ġenna f’Minjatura’ ktibtha meta żort il-ġnien tal-Palazz tal-Girgenti. Il-post affaxxinani mmens u ma flaħtx ma noqgħodx bil-qiegħda u nħażżeż erba vrus fuq dak li kont qed nara u nħoss.”

    Carmen hija wkoll il-kittieba ta’ diversi reċti qosra li l-atturi tagħhom huma kollha tfal.

    “F’Ħaż-Żebbuġ fejn mort noqgħod, tellgħajt diversi reċti għan-nies tal-lokal. Kont inġib trailer kbir fil-wesgħa ta’ quddiem id-dar tiegħi u nagħmel palk minnu. Kienu jieħdu sehem ħafna tfal tal-akkwati u kien ikollhom kostumi mill-aqwa apparti reċtar tajjeb ferm. Kull sena kienu jiġu jħabbtuli n-nies biex indaħħlilhom lit-tfal tagħhom fir-reċta jew biex jagħtuni xi lbiesi li setgħu jintużaw bħala kostumi. Kont nieħu pjaċir inrawwimhom fid-drama u narahom jinteressaw ruħhom.

    Illum qed nagħmel l-istess man-neputijiet tiegħi. Peress li aħna familja kbira ħafna, spiss nikru xi sala bejnietna u n-neputijiet joqogħdu jkantaw il-kanzunetti jew jirreċtaw dak li nkun għallimthom jien.”

    Il-familja hija għażiża ħafna għal Carmen tant li qegħdha tikteb il-bijografija tagħha sabiex tħalli memorja vasta dwar ħajjitha.

    “Hija bijografija personali ħafna li qed nikteb għall-membri tal-familja tiegħi biss. Nixtieq li dawn ikunu jafu kemm kelli ħajja mżewwqa u kkulurita, kemm rajt gwaj u kemm fraħt. Il-ħajja ta’ kulħadd Il-familja ta' Carmen Dimechikollha t-tlajja’ u l-inżul tagħha imma kultant ċertu ħajjiet ikunu mimlija b’numru ta’ esperjenzi. Qegħdha nikteb bil-mod imma fid-dettall ħafna tant li ibni ż-żgħir qalli li meta jaqrahom iħossu daqs li kieku qed jitkellem miegħi. Fil-fatt f’dawn l-aħħar ġimgħat kont qegħdha ħdejh f’Nottingham fejn joqgħod, peress li kellhom it-tielet tarbija u tellgħajtlu ftit kitba oħra minn tiegħi. Imma did-darba qalli “Ma, dawn il-memorji għalissa ma rridx naqrahom aktar. Waqt li hawn int irrid ingawdi lilek. Issa meta ma tkunx hawn aktar, ingawdik permezz tal-kitba tiegħek.”

    Tgħożż ukoll ħafna l-ħbieb…

    “Ara dan ir-ritratt ċkejken. Kemm bkejt biex xtratuli ommi! Veru konna fqar dak iż-żmien. Darba meta kont għadni l-iskola kienet saret reċta li daqskemm intogħġbot, it-taqsima tal-edukazzjoni talbitna naħdmuha fit-teatru Manoel. Kien ġie fotografu u ħa ritratt tal-grupp u ommi dan felħet tixtrili – l-iżgħar wieħed, fih daqs kaxxa tas-sulfarini. Imma ħabbejtu u bqajt bqajt sakemm kabbartu u wara 37 sena rnexxieli anki norganizza reunion fejn laqqgħajt lill-istudenti u l-għalliema kollha li konna dakinhar. Kienet okkażjoni sabiħa ferm.”

    Innutajt illi Carmen kienet mara tassew umli. Fl-istess ħin għandha karattru fejn il-ħin kollu trid tagħmel xi ħaġa, lanqas kwiet toqgħod bil-qiegħda bis-sabar m’għandha. Anki l-kafè xorbot bil-wieqfa!

    Flimkien miegħi għal din l-intervista jiena ħadt ukoll lill-ħbieb tiegħi Alfred u Jasmine Grech li dwar din il-laqgħa huma ħadmu vidjow li tistgħu taraw fuq il-link: http://www.youtube.com/watch?v=OA6OWCZJurk

    Tistgħu taħsbu kif baqgħet Carmen meta semgħet lilna u b’mod speċjali lil Jasmine, mara mill-Malasja, inkantaw bil-qalb mad-diska ‘Ma Niċħdek Qatt’ hekk kif intfajna madwar mejda naraw il-filmati ta’ meta rebħet din il-kanzunetta:

    “Le le ma niċħdek qatt ja art twelidi

    Kull fejn immur niftaħar bil-ħelsien

    U jekk xi ħadd ikasbrek isib lili

    Difiża nkun għalik għax Malti jien.”

    Għajnejn Carmen ixxarrbu bid-dmugħ…

    “Hija ħaġa sabiħa ferm li tara ‘l min japprezza x-xogħol tiegħek.”

    Ma setax jonqos li l-kliem jaqa’ fuq Jum il-Ħelsien li dalwaqt ser inkunu qed niċċelebraw f’pajjiżna

    “Il-ġlieda għall-ħelsien jiena għextha fl-aqwa ta’ ħajti. Il-Perit Mintoff ħadem ħafna għall-ħelsien ta’ pajjiżna u kellu eluf ta’ nies warajh. Meta ħadna l-indipendenza, bosta postijiet baqgħu tal-Ingliżi u l-Maltin f’Malta stess, lanqas biss setgħu jidħlu fihom! Dik x’indipendenza hi, jekk mhix waħda falza? Lil Malta, dak iż-żmien Mintoff għollieha m’ogħla s-smewwiet u ħafna affarijiet saru tagħna l-Maltin.

    Il-ġurnata tal-31 ta’ Marzu 1979 ma ninsiha qatt. Kienu ilhom isiru ħafna preparamenti għaliha u għal darba, Mintoff fetaħ naqra jdejh għax kull siġra mliha bil-bozoz. Malta kollha kienet mixgħula. KienetPerit Duminku Mintoff ġurnata mistennija ħafna u akkost il-bard u x-xita qawwija li kien hemm dakinhar, kienu ħafna dawk li nġabru għall-okkażżjoni. Anki jiena kont hemm u aċċertajt ruħi li anki wliedi jkunu preżenti biex ikunu jistgħu jiftakru u jkunu onorati li anki huma għexu dawk il-mumenti.  Bħala tifkira ta’ dak il-jum ktibt ukoll poeżija ‘Dedika lill-31 ta’ Marzu 1979’ li tagħlaq hekk:

    “Għad tikbru wliedi w’tkunu kburin bħali

    Li kontu hemm mal-kotra f’dak il-jum

    Għad titla’ xemx f’dak l-għodu sħun ta’ Marzu

    Li tibqa’ ssaħħnek żgur kemm ħaj iddum.”

    Finalment wasal il-ħin biex insellmu lil xulxin u Carmen irregalatli s-cd ‘Mill-Pinna Tiegħi’ li fiha ġabra tal-aqwa kanzunetti tagħha. Tfajtha mill-ewwel iddoqq fil-karozza u hekk kif qbadt insuq lura lejn id-dar, inħallikhom tobsru liema kanzunetta smajt l-ewwel…

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-28 ta’ Marzu 2010)

    2010.03.28 / 1 response / Category: Torca - Perspettivi

  • IL-ĠLIEDA GĦAD-DRITTIJIET U D-DINJITÀ

    It-28 t’April 1958 jibqa’ mfakkar bħala wieħed mill-agħar ġranet li qatt ra pajjiżna. Nhar il-Ħadd 26 t’April 2009, fis-Sala taċ-Ċentru Laburista ta’ Raħal Ġdid fid-9:30am ser issir laqgħa ta’ diskussjoni biex jitfakkru l-avvenimenti li seħħew f’dawk iż-żminijiet u anki biex jinħoloq dibattitu dwar l-isfidi li qed jgħix illum il-poplu Malti. Iltqajna ma’ tnejn mill-organizzaturi sabiex naraw aħjar x’kien il-mottiv wara din l-inizzjattiva. Tkellimna wkoll ma’ Dr Joe Micallef Stafrace li jiftakar sewwa t-taqtiegħa ta’ dawk il-ġranet għax kien hemm hu wkoll fost il-folla tad-dimostranti….

    INTERVISTA: DR JOE MICALLEF STAFRACE (kien fost id-dimostranti tat-28 t’April 1958)

    X’ġara fit-28 ta’ April 1958?

    F’April tal-1958 il-ħaddiema ta’ mas-servizzi kellhom inkwiet kbir fuqhom minħabba s-sensji. Dak iż-żmien lil dawn il-ħaddiema tas-servizzi konna nħarsu lejhom bħala l-industrija tal-gwerra. F’din l-Dr J Micallef Stafraceindustrija tal-gwerra ma rridux naraw biss lit-tarzna, kif ħafna jagħmlu. Għax ma’ dawn kien hemm ukoll l-impjegati mal-Army u l-impjegati mar-Royal Airforce. Issa dak iż-żmien kien jiġri illi n-numru tal-ħaddiema kien jgħola u jinżel skont il-ħtiġijiet militari. Hija ironika li tgħid illi l-Maltin ta’ dak iż-żmien kienu jirraġunaw li allaħares kellha tikkwieta d-dinja għax kienu jispiċċaw b’qabda sensji. Min-naħa tiegħu, l-Gvern Ingliż qatt ma ried illi l-poplu Malti jkollu alternattiva ta’ xogħol ieħor ħalli hu jkolli dejjem sors ta’ xogħol għal lest skont il-bżonn tal-‘fortizza’ jiġifieri kompatibilment mas-sitwazzjoni internazzjonali. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija l-qagħda madwar id-dinja kienet damet ftit ma kkalmat. Kien hemm il-Gwerra Bierda, kien hemm il-problema tal-Kanal tas-Suez u ħafna problemi oħrajn. Jiġifieri ġeneralment dejjem kien hemm it-taqlib. Imma meta s-sitwazzjoni kienet tikkalma, l-unika triq għal Maltin kienet tkun l-emigrazzjoni.

    Fix-xahar t’April 1958, il-ħaddiema bdew jiltaqgħu u jagħmlu d-dimostrazzjonijiet fi Strada Rjali l-Belt. Kienu jkunu dimostrazzjonijiet paċifiċi. Imma jien ġo qalbi kont nobsor li għad tinqala’ xi waħda, bil-pulizija telgħin u neżlin il-Belt kuljum minħabba d-demostranti. Ġara illi għat-28 t’April 1958, il-GWU ordnat strajk ġenerali bi  protesta kontra dawn is-sensji. U l-istrajk kien suċċess kbir għax dakinhar Malta kollha waqfet. Mhux biss in-nies tas-servizzi u n-nies tal-gvern waqfu mix-xogħol, imma anki tal-ħwienet u dawk tat-trasport. Iżda għalkemm l-istrajk kien suċċess, ma ġiex bi prezz irħis għax il-ġrajjiet ta’ dakinhar tniżżlu fl-istorja ta’ Malta.

    Fil-ħarġiet tal-ġurnal Is-Sebħ t’April 1958, jiena irrakkuntajt dak kollu li rajt u smajt għax jiena wkoll kont hemm waqt id-dimostrazzjoni tat-28 t’April 1958. Fil-fatt Jiena kont hemm - Dr J Micallef Stafrace mal-Pulizijaf’ritratt li kien ġie ippubblikat, hemm jien imdawwar bil-pulizija. Nista’ ngħid li numru ta’ pulizija ġabu ruħhom ta’ ġentlomi waqt dawk il-ġrajjiet. Imma mhux kollha. Dak iż-żmien kien hemm il-Kummissarju Vivien De Gray li kien iddikkjara li kien serv tar-reġina. Iżda De Gray ma kienx kapaċi jiffaċċja l-folla u għalhekk bagħat lill-Assistent Kummissarju J Bonnici Soler minfloku. Dan kien bniedem selvaġġ. Id-dimostranti ma kienu qed jagħmlu l-ebda ħsara. Imma l-protesti li kienu qed isiru ta’ kuljum kienu qed jiġu rrappurtati fil-ġurnali, anki f’dawk internazzjonali u l-gvern Ingliż ta’ dak iż-żmien beda jiddejjaq. Immexxija minn Bonnici Soler, il-pulizija u l-kavallerija  ntefgħu fuq il-poplu bil-lembubi, jagħtu bl-addoċċ, kif ġie ġie u b’ċerta vendikazzjoni.

    Jiena li kont ħdejn  il-bieb ta’ Kastilja fi Triq Merkanti stajt nara dak kollu li kien qed jiġri. Parir li kien tani wieħed tas-CID il-lejl ta’ qabel, aktarx evitali li nlaqqata’ Biċċa mill-paġna tas-Sebħjien ukoll dakinhar. Niftakar li dan kien tani taħriġ ta’ kif għandi inġib ruħi waqt id-dimostrazzjonijiet. Jiġifieri li nimxi la ġenba, bil-ħajt wara dahri, ħalli b’hekk ma nkunx nista’ naqla’ daqqiet minn wara. L-aktar l-aktar jekk xi ħadd jiġi għalija, nkun naf min hu u nkun naf ukoll li ser jattakkani.

    Kien hemm folol kbar ta’ nies. U l-irjus saħnu u nqassmu sewwa f’dik il-ġurnata! Kull fejn il-Pulizija bdiet tara żewġ persuni flimkien, bdiet tiġri warajhom u ttihom bla ħniena. Fil-fatt numru ta’ nies li 28April1958 - Il-Ġensssawwtu, lanqas biss kienu demostranti imma sempliċiment inzertaw għaddejjin minn hemm f’dak il-waqt. Uħud minn dawk li waqgħu mal-art taħt id-daqqiet tal-lembubi saħansitra komplew jingħataw daqqiet bis-sieq. Fil-ġenn u d-dagħdiegħa li kellhom fuqhom dakinhar il-Pulizija, lanqas intebbħu li kienu qed isawwtu wkoll lil xi membri tas-CID pajżana li kien hemm mal-folla! Kien hemm għadd ta’ feruti li ħafna minnhom kellhom daqqiet fuq rashom. U dan meta l-lembubi suppost jintużaw għad-daqqiet fuq l-ispalla. Kienu mumenti ta’ ħasra. Pulizija Maltin f’isem Gvern Ingliż isawwtu bla ħniena lil Maltin oħra bħalhom għax dawn riedu d-drittijiet tagħhom imħarsa. Iżda dan xorta ma kissirx il-moral tad-dimostranti. Jien spiċċajt nieħu ħsieb lil xi feruti. Wieħed mill-feruti niftakru jgħidli “Għal pajjiżi lest li nsofri aktar minn hekk.” Niftakar ukoll illi Agatha Barbara, li kienet Ministru dak iż-żmien, ġarret lill-feruti sad-djar tagħhom bil-karozza tagħha stess.

    Fit-28 t’April 1958 Malta uriet id-dwejjaq u d-diżapprovazzjoni tagħha għal mod mhux xieraq li bih ġiet ittrattata mill-Gvern Ingliż. Akkost dak li seħħ, kien strajk ta’ suċċess għax kien att b’saħħtu ta’ reżistenza. Wara dawn il-ġranet bdiet il-veru għajta li l-Ingliżi għandhom imorru lura f’pajjiżhom u li Malta għandha tingħata l-ħelsien.

    F’Mejju 1958, l-istess Agatha Barbara, Patrick Holland u oħrajn ġew arrestati u mibgħuta l-ħabs akkużati li xewxu lin-nies biex jaqalgħu l-inkwiet. Wara l-irvellijiet tat-28 t’April, il-Gvernatur Sir Robert Laycock ordna illi għat-tlett xhur li kien imiss, ħadd ma seta’ jorganizza meetings, dimostrazzjonijiet jew marċi la f’Malta u lanqas f’Għawdex. Fil-fatt niftakar li f’dik is-sena, l-Partit Laburista kien iċċelebra l-1 ta’ Mejju fl-Empire Stadium fil-magħluq.

    Kemm huwa importanti li ż-żagħżagħ ta’ llum ikunu jafu dwar ġrajjiet bħal dawn?

    Importanti ħafna. Iż-żagħżagħ ta’ llum ma waqgħux mill-ajru issa u Malta ma saritx għalihom issa. Huwa tajjeb li jkunu jafu biex wasalna s’hawn, kif wasalna s’hawn. Aħna għadna nitkellmu fuq l-Assedju Il-karikatural-Kbir li seħħ 400 sena ilu u dwar meta ġew il-Franċiżi! Allura kif ġrajjiet aktar riċenti, ta’ żmien il-kolonjaliżmu Ingliż u ż-żmien ta’ qabel il-gwerra u ta’ wara l-gwerra ma nitkellmux fuqhom? Illum dawn iż-żagħżagħ qed jaraw lill-ġenituri tagħhom b’pagiet mhux ħażin u bil-pensjonijiet. Kien il-Gvern Laburista li għamel dawn l-affarijiet. Jafuh dan? Jafu li sas-sebgħinijiet kien hawn in-nies jittallbu fit-toroq? Il-Partit Laburista twieled b’messaġġ soċjali. Il-Partit Nazzjonalista min-naħa l-oħra dejjem kien moħħu fil-kwistjoni kostituzzjonali – li Malta issir dominium status: jiġifieri li Malta tkun f’idejn il-Maltin imma li  s-sigurtà tibqa’ f’idejn l-Ingliżi, bir-reġina tibqa’ r-reġina ta’ Malta. Mintoff l-ewwel ħaġa li għamel irdoppja l-pagi b’ordni, għamel il-bonus, ic-childrens’ allowances u l-pensjonijiet.

    Temmen li għadha teżisti s-solidarjetá bejn il-ħaddiema?

    Il-ħaddiema mxew il-quddiem meta ngħaqdu fit-trade unions u mhux meta kulħadd mexa għal rasu. Fl-għaqda hemm is-saħħa. Iżda illum iċ-ċirkostanzi nbidlu. Hawn aktar individwaliżmu. Is-solidarjetà bejn il-ħaddiema naqset ferm. Dari, kien hemm aktar gwida ta’ prinċipji. Illum donnu li l-flus qed jirrovinaw lil kulħadd.

    ——————————————————————————————————————————

    INTERVISTA: STEPHEN ABELA – PRO – Każin Laburista ta’ Raħal Ġdid (Facebook – BCoolBLabour)

    Għaliex inħolqot l-inizjattiva tal-Facebook BCoolBLabour?

    Din l-inizjattiva ġiet maħsuba f’Diċembru li għadda minn grupp ta’ żagħżagħ li jiffrekwentaw il-Każin Laburista ta’ Raħal Ġdid, fosthom jiena. L-għan wara l-BCoolBLabour huwa li nwasslu l-messaġġ tal-Stephen Abela Partit Laburista taħt format modern u popolari. Bi pjaċir ngħid li l-Mexxej tagħna Dr Joseph Muscat kien l-ewwel wieħed li ssieħeb magħna, appuntu f’ Diċembru li għadda. Minn dakinhar ‘l hawn għandna kważi elf u mitejn sieħeb u sieħba. L-għan li nżommu l-paġna tal-facebook tagħna bl-Ingliż hu sabiex jintlaħqu kemm jista’ jkun individwi, u speċjalment barranin li jkunu jistgħu jsegwu x’qed jiġri fil-politika Maltija. Proġett simili bil-Malti għadu kif ġie imniedi taħt  l-awspiċju tal-Forum Żagħżagħ Laburisti u qed jieħdu ħsiebha Roderick Spiteri u Veronica Barbara.  Kull attività li nagħmlu noħorġuha fuq il-facebook BCoolBLabour, u issa anki mill-FZL Paola. Iżda BCoolBLabour mhux biss il-facebook. Aħna nippruvaw inqajjmu mistoqsijiet fuq issues partikolari u ġrajjiet kurrenti. Norganizzaw ukoll diversi laqgħat sabiex niddiskutu opinjonijiet u ideat. Għazilna l-isem BCoolBLabour għax kull ma naghmlu aħna rriduh mibni fuq ideat friski u progressivi f’forma differenti mis-soltu bil-għan li jappella għal kulħadd, speċjalment għaż-żagħżagħ. Fil-fatt din l-inizjattiva mhijiex l-unika ħaġa li għamel il-Każin Laburista ta’ Raħal Ġdid. Qed isir ukoll tibdil sostanzjali u mhux li jimxi biss fuq il-prinċipju li l-affarijiet isiru tajbin, iżda li jsiru aħjar. Min jiġi l-Każin, jista’ jara dan b’għajnejh fosthom billi jsegwi l-avviżi tal-Partit Laburista u tal-Kazin fuq electronic board mal-faċċata tal-każin. Iċ-Ċentru Laburista ta’ Raħal Ġdid  huwa mgħammar b’faċilitajiet ġodda bħal LCD TVS kbar u Big Screen fejn il-membri u sħabhom jistgħu jsegwu diversi avvenimenti sportivi minn madwar id-dinja kollha. Hemm ukoll sistema ta’ Wi-Fi b’xejn għall-użu ta’ kulħadd. Barra minn hekk nagħmlu ħidma kontinwa ta’ attivitajiet edukattivi. Is-Sajf li għadda ġbarna erba’ għalliema sabiex jagħtu lezzjonijiet b’xejn fil-Matematika, l-Malti, l-Physics u l-Ingliż lil dawk l-istudenti li kellhom jagħmlu r-re-sits. Permezz ta’ din l-inizjattiva bl-isem ta’ “Nikbru fit-Tagħlim”, 36 student minn madwar Malta kollha attendew għal dawn il-lezzjonijiet. Il-ħsieb kien biex ngħinu lil dawk il-ġenituri li ma jifilħux iħallsu għall-lezzjonijiet tal-privat. Kienet idea ġdida li jidhrilna li marret tajjeb ħafna.

    Min jista’ jissieħeb f’BCoolBLabour?

    Wieħed jista’ jissieħeb magħna billi jidħol bħala ‘friend’ fil-facebook. M’hemmx limitu ta’ età. Kull min huwa interessat li jara x’qegħdin nagħmlu jista’ jidħol fil-facebook jew jikkuntattjana fuq bcoolblabour@gmail.com .

    Fis-26 t’April li ġej, ser issir laqgħa ta’ diskussjoni biex jitfakkru l-ġrajjiet tat-28 t’April 1958. X’inhu l-iskop ta’ din l-attivitá?

    L-iskop huwa li nfakkru l-ġrajjiet ta’ dakinhar biex nuru illi l-affarijiet li għandna llum ma ġewx mix-xejn imma li kkontribwixxa ħafna għalihom il-Partit Laburista. Nixtiequ wkoll inqajjmu mistoqsija partikolari. Dak iż-żmien il-gvern Ingliż attakka d-drittijiet u d-dinjità tal-ħaddiema u taż-żagħżagħ u hedded l-għixien tagħhom u għalhekk dawn qamu għad-drittijiet tagħhom. Jiena jidhirli illi llum il-ġurnata l-affarijiet huma differenti. Imma d-dinjità tal-ħaddiem hija mheddha. Permezz ta’ din il-laqgħa, nixtiequ niddiskutu jekk il-ħaddiema u l-istudenti ta’ llum jaħsbux li d-drittijiet tagħhom huma mħarrsa biżżejjed.

    Min jista’ jattendi għal din il-laqgħa?

    Kulħadd huwa mistieden għal din il-laqgħa iżda napprezzaw ħafna l-attendenza taż-żagħżagħ. Din il-laqgħa ta’ diskussjoni ser titmexxa mill-ġurnalista Gerald Fenech. Ser tkun fil-format ta’ diskussjoni. Mhux ser ikun hemm panel stabbilit sabiex b’hekk kulħadd ikun flimkien u kulħadd jingħata ċ-ċans biex jgħid tiegħu. Ser ikun hemm ukoll diversi personalitajiet li kienu nvoluti dakinhar bħal Dr Vincent Moran, Salvu Sant, Anton Cassar li huwa wkoll storiku u kittieb u Dr Alex Sciberras Trigona li ser ipinġilna l-istampa lokali u anki dik internazzjonali. Jipparteċipaw f’din il-laqgħa ser ikun hemm ukoll Nikita Alamango, membru tal-Eżekuttiv FŻL u diversi Membri Parlamentari tal-lokal.

    Kemm huma relevanti għal-lum il-ġrajjiet li seħħew dakinhar?

    Jidhirli li huma relevanti ħafna. Il-ġrajjiet li jseħħu f’pajjiż inqabbilhom ma’ torri. Jekk tieħu l-ġebel minn taħt, jaqa’ kollox. Dawk iż-żminijiet kienu l-pedamenti ta’ llum. Minn hemm beda kollox. Aħna nemmnu li kull pass li għamilna fl-istorja ta’ pajjiżna kien importanti biex wasalna fejn wasalna. Ħaġa twasslek għall-oħra. U allura, iva, jiena napprezza ħafna l-Indipendenza li ġab George Borg Olivier daqs kemm napprezza wkoll il-Ħelsien li ġab il-Perit Duminku Mintoff. Għalija, ħaġa wasslet għall-oħra u niddejjaq nisma’ ħafna logħob bil-kliem dwar dawn il-ġrajjiet. Kif qal il-Mexxej tagħna Joseph Muscat, dawn huma kollha ġrajjiet li aħna l-Maltin għandna ngħożżu lkoll flimkien u ndaqs. Irridu naħsbu b’mod miftuħ u ċar.

    Fil-preżent, temmen li għadha teżisti s-solidarjetá bejn il-ħaddiema?

    Fejn hemm il-unions nemmen li hemm solidarjetà. Imma fuq postijiet tax-xogħol fejn m’hemmx union, ma naħsibx li hemm ħafna. Barra minn hekk, naħseb illi d-dinjità fuq ix-xogħol hija mhedda illum. Bosta drabi jkollok tagħmel anki dak li ma tridx għax inkella ssib ruħek barra.

    Min għandu jattendi għal din il-laqgħa?

    Għandu jattendi kull min jixtieq ikun jaf x’ġara fit-28 t’April 1958. Huwa importanti, speċjalment għal dawk li ma jafux b’dawn il-ġrajjiet li jiġu u jisimgħu x’għamlu missirijietna għal Malta u għall-poplu Malti. Importanti wkoll li kulħadd jiġi u jgħid tiegħu. Kulħadd huwa mistieden. Personalment għandi għal qalbi ħafna d-dinjità tal-bniedem. Jiena darba staqsejt lili nnifsi – x’inhu l-aħjar li jkollok id-dinjità u ma jkollokx il-flus jew li jkollok il-flus imma ma jkollokx id-dinjità? Dak inhar deherli li d-dinjita’ m’hemmx prezzha. Id-dinjita’ tal-persuna u tal-ħaddiem tiġi l-ewwel u qabel kollox. Il-ġrajjiet tal-1958 jitkellmu proprju fuq dan.

    —————————————————————————————————————————

    INTERVISTA: RODERICK SPITERI – Forum Żagħżagħ Laburisti – Raħal Ġdid

    X’inhu l-għan tal-Forum Żagħżagħ Laburisti?

    L-għan prinċipali tal-Forum Żagħżagħ Laburisti huwa li jiġbed liż-żagħżagħ lejn il-Partit Laburista, anki lil dawk li forsi illum mhumiex ta’ twemmin Laburista. Permezz tal-Forum aħna nwasslu l-messaġġ Roderick Spiteri tal-Partit liż-żagħżagħ. Norganizzaw diversi laqgħat u attivitajiet differenti. Il-fergħa taż-żagħżagħ ta’ Raħal Ġdid minn dejjem kienet waħda mill-aktar rinomati. Dan l-aħħar kienet għamlet xi żmien wieqfa imma issa qed terġa’ titrawwem. Nixtiequ illi dawk iż-żagħżagħ li llum għandhom sittax, sbatax il-sena u li fl-elezzjoni li ġejja jridu jivvutaw, ikunu jafu sewwa x’għandu x’joffrilhom il-Partit Laburista. Barra minn dan, huma dawn l-istess żagħżagħ li fi ftit snin oħra ser ikunu qed imexxu din l-Għaqda.  Dawn huma żagħżagħ li qatt ma raw il-partit tagħhom fil-gvern. Aħna nixtiequ li dawn iż-żagħżagħ li għadhom żgħar ikunu konxji ta’ x’għamel tajjeb il-Partit Laburista biex illum dawn għandhom dak li għandhom. Nixtiequ niddiskutu magħhom kif bosta minna qed nistudjaw bis-saħħa tal-Perit Mintoff. Bħala żagħżugħ ta’ 26 sena li wasalt biex insir perit, inħossni ispirat ħafna mill-Perit Mintoff li dejjem ħadem għal ħaddiem. Il-ġenituri tagħna kienu kapaċi jtellgħuna sewwa bis-saħħa tac-childrens’ allowance li nieda l-Perit Mintoff. In-nanniet tagħna jistgħu jagħtuna dik ix-xi ħaġa tal-pocket money bis-saħħa tal-pensjonijiet li ħoloq Mintoff. Irridu niftakru li dan kollu ġie mix-xejn, bis-saħħa tal-Partit Laburista.

    Min jista’ jissieħeb mal-Forum Żagħżagħ Laburisti?

    Fil-Forum Żagħżagħ Laburisti ta’ Raħal Ġdid qegħdin grupp ta’ żagħżagħ li hu immexxi minn Keith Glanville bħala President. Awtomatikament meta wieħed jissieħeb mal-Partit Laburista u jkun bejn l-età ta’ 16-il sena u l-35 sena huwa jkun jifforma parti wkoll mill-Forum Żagħżagħ Laburisti. Aħna naħdmu ħafna wkoll mal-bqija tal-membri tal-Każin u ngħinu lil xulxin kemm fl-ideat u kif ukoll fl-attivitajiet.

    Fis-26 t’April li ġej, ser issir laqgħa ta’ diskussjoni biex jitfakkru l-ġrajjiet tat-28 t’April 1958. X’inhu l-iskop ta’ din l-attivitá?

    Fit-28 t’April 1958, il-Maltin b’mod kollettiv ingħaqdu kollha flimkien u waqqfu lill-gvern Ingliż. Urew illi huma kapaċi jiġġieldu għad-drittijiet tagħhom, għal ħajjithom, għal pajjiżhom. Għalkemm forsi dakinhar ma ggwadanjajna xejn ekonomikament, bħala stimolu ta’ poplu dakinhar iggwadanjajna ħafna. Kieku ma kienx għal dawk il-ġlidiet ta’ dak iż-żmien, naħseb li ma konniex naslu fejn wasalna. F’din il-laqgħa ser niddiskutu fosthom kif f’dawk iż-żminijiet tal-ħamsinijiet, ħafna mis-servizzi li ngawdu minnhom illum, ma kienux jeżistu. Edukazzjoni b’xejn ma kienx hemm jew jekk kien hemm, kienet għat-tfal tas-sinjuri bħal kif kienet l-università. Pensjonijiet ma kienx hemm, sptarijiet b’xejn lanqas. Dawn kollha kellu jiġġieled għalihom il-ħaddiem f’dawk iż-żminijiet. Dan l-aħħar qed naraw kif l-istipendju tal-istudenti tal-università qed jiġi kkunsidrat bħala piż. Dan meta f’pajjiżna qed nippruvaw inħajjru biex dak li jkun jibqa’ jistudja. Diġà ma ħadnix l-istipendji li ġejna mwiegħda. Allura nistaqsi jien… l-istudenti ta’ llum ħa jagħmlu dak li għamlu l-istudenti bejn l-1996 u l-1998 meta ħarġu fit-toroq u riedu jkissru kull m’hemm għax il-Gvern Laburista iddeċieda li ried jagħmel kontroll fuq l-istipendji? Jew dakinhar il-gvern Laburista kien ħażin u l-gvern ta’ llum huwa tajjeb? Jistgħu jgħidulna l-istudenti ta’ llum jekk hux ser jipprotestaw jew jekk hux ser jibqgħu b’idejhom fuq żaqqhom?

    Kemm huma relevanti għal-lum il-ġrajjiet li seħħew dakinhar?

    Dak iż-żmien iż-żagħżagħ iġġieldu għad-drittijiet tax-xogħol tagħhom. Illum iż-żagħżagħ iridu jiġġieldu għad-drittijiet tal-kundizzjonijiet tax-xogħol u għad-dinjità fuq ix-xogħol. Jekk inti studjajt, sibt ix-xogħol denju għalik, sibt il-paga li jistħoqqlok? Illum veru hawn l-opportunità li ssiefer u li tgawdi mill-opportunitajiet li jeżistu f’pajjiżi oħra speċjalment fl-Ewropa. Imma per eżempju jien, l-uniku wild fil-familja tiegħi, għaliex għandi nitlaq barra minn Malta u nħalli lil ġenituri tiegħi weħidhom? Ser nerġgħu immorru lura għas-sittinijiet?

    Fil-preżent, taħseb li għadha teżisti s-solidarjetá bejn il-ħaddiema?

    Għalkemm illum hawn ħafna unions, illum teżisti ħafna biża’ li dak li jkun jitlef xogħlu. Mhux qed ngħidlek li m’għadiex teżisti s-solidarjetà. Imma tant m’hawnx alternattiva ta’ xogħol, li naħseb li l-biża’ li titlef xogħolok hija kbira wisq.

    Kemm temmen li diskussjoni bħal din għandha tappella għaż-żagħżagħ?

    Nemmen li diskussjoni bħal din għandha tappella b’mod speċjali għaż-żagħżagħ. Hija mezz kif aħna ż-żagħżagħ insemmgħu leħinna u nesprimu l-opinjonijiet tagħna. Nixtiequ ħafna li għal din il-laqgħa jattendu bosta żagħżagħ ħalli nisimgħu x’għandhom x’jgħidu huma. Huwa importanti illi kemm dawk li jafu x’ġara f’dak iż-żmien u wisq aktar dawk li ma jafux, jiltaqgħu magħna għal din id-diskussjoni u jiddiskutu magħna kemm dwar dak li ġara dakinhar u anki dwar x’qed jiġri illum ħalli fl-aħħar mill-aħħar nippruvaw inwasslu messaġġ lill-policy makers xi drittijiet għad fadlilhom il-ħaddiema illum u jekk fadlilhomx drittijiet.

    Dawk iż-żagħżagħ li jixtiequ jagħmlu kuntatt magħna jistgħu jagħmlu dan fuq fzlpaola@gmail.com

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tad-19 t’April 2009)

    2009.04.19 / no responses / Category: Torca - Perspettivi