omm | Fiona Vella

Posts Tagged ‘omm’

It-twelid fid-djar fil-passat

Il-ġimgħa li għaddiet iddiskutejt xi informazzjoni li ppreżentat Janice Caruana waqt attività riċenti organizzata minn Wirt iż-Żejtun fil-bini tal-Juventutis Domus, li kienet relatata mal-irwol tal-majjistra ta’ dari. Fl-artiklu ta’ qabel, semmejt xi dettalji u rakkonti dwar numru ta’ majjistri li taw is-servizz tagħhom bejn is-snin 1900 u l-1990.

F’din it-tieni parti, se nkun qed niffoka fuq l-esperjenza, il-perspettiva, u l-ġrajjiet tal-ommijiet li welldu matul dan il-perjodu.

L-EWWEL STADJU TAL-ĦLAS

“Kull ħlas għandu tliet stadji,” spjegat Janice. “L-ewwel stadju ġeneralment ikopri diversi siegħat fejn l-utru jirqaq, jitwal, jitwessa, u jinfetaħ. Il-mara tibda tħoss uġiegħ taħt id-dahar u fiż-żaqq.”

“Meta jibda dan l-uġiegħ, xi membru tal-familja li ma kienx ser ikun qed jassisti l-omm waqt it-twelid, kien imur isejjaħ lill-majjistra. Ħafna mill-majjistri kienu jidentifikaw ruħhom billi jwaħħlu plakka biswit il-bieb ta’ barra ta’ darhom li fuqha kien ikollha miktub l-isem u s-servizzi li joffru. Għal filgħaxija, kien hemm min ikollu wkoll lampa b’salib fuqha wara l-bieb biex in-nies isibu l-post malajr.”

“Jekk ma tkunx qed taqdi lil ħaddieħor, malli xi ħadd kien isejjħilha, kienet toħroġ taqdih. Kif tasal, hija kienet tiċċekkja fhiex waslet l-omm, fosthom: kemm infetħet, l-ilma, kemm qed ikun frekwenti l-uġiegħ, il-pożizzjoni u l-qalb tat-tarbija, u l-istorja tal-omm waqt it-tqala tagħha. Waqt din l-eżaminazzjoni, hija kienet tevalwa wkoll jekk hux ser ikun hemm il-bżonn ta’ xi mediċini jew l-għajnuna tat-tabib.”

“Imbagħad, skont f’liema stat tkun sabet lill-omm u jekk tkun il-prassi tagħha, il-majjistra kienet tneħħi xi pil tal-mara jew tagħtiha xi porga jew levattiv. Jekk l-omm tkun għadha fil-bidu wisq tal-ħlas, il-majjistra ġieli kienet titlaq tassisti lil ħaddieħor u mbagħad tirritorna.”

Meta l-majjistra ma tkunx mill-istess raħal/belt

“F’dawn il-każi, kien hemm sistema twila kif tintlaħaq il-majjistra. Infatti, hekk kif kien jibda l-uġiegħ, xi membru tal-familja kien jiġri lejn l-għassa tal-post sabiex jitlob lill-pulizija jċemplu lill-għassa tal-inħawi fejn toqgħod il-majjistra. Kif jasal il-messaġġ, pulizija kien joħroġ mill-għassa biex imur ifittex lill-majjistra u jagħtiha d-dettalji ta’ dawk li jirrikkjedu l-għajnuna tagħha. Minn hemm, il-majjistra kienet issib mezz kif tasal għand il-mara,” qalet Janice.

Ħlas mhux assistit

Imsejkna nisa! Mhux ta’ b’xejn li ġieli kien hemm każi fejn il-majjistri ma laħqux waslu fil-ħin. Biex tgħaxxaqha, il-mara muġugħa kien ikollha sserraħ għal kollox fuq x’jiddeċiedu ta’ madwarha, kif ser nirrakkuntalkhom hawn.

“Kien hemm mara tqila li kienet qiegħda taħdem fl-għalqa, meta qabadha l-uġiegħ tal-ħlas. Din marret tfittex ‘l ommha biex tgħidilha li kienet bdiet imma ommha dehrilha li kienet għadha lura u qaltilha “Toqgħodx iġġib il-majjistra għalxejn għax dik ikollha x’tagħmel!” Hi kompliet b’xogħolha filwaqt li bintha baqgħet muġugħa, sakemm finalment, l-omm indunat li l-mara veru kienet waslet biex twelled u marret issejjaħ lill-majjistra. Imma kien tard wisq għax meta dawn waslu d-dar, sabu li l-mara kienet laħqet welldet weħidha fuq is-sodda!”

X’kienu jagħmlu l-membri l-oħra tal-familja

“Fl-ewwel stadju, l-omm kienet tkun akkumpanjata biss mill-qraba; ġeneralment l-omm u l-kunjata. Meta staqsejt fejn ikun ir-raġel, kelli dawn ir-risposti: “Ir-raġel kien jibża’. Biex jagħmilhom orrajt imma mbagħad waqt it-twelid ma ried jara xejn.” Imma x’kien ikun xogħolu? “Ir-raġel kien joqgħod tiela’ u nieżel, jagħmel il-misħun u t-tejiet.” Oħra qaltli li ma kienx xieraq li ċerti membri jaraw dawn l-affarijiet, l-aktar it-tfal, ix-xebbiet u n-nisa tqal. Infatti, kif jibda l-ħlas, dawn kienu jinħarġu mid-dar b’xi skuża jew oħra sakemm jgħaddi kollox.”

“Kienu jkunu l-qraba li jagħmlu l-preparamenti għall-ħlas, fosthom jgħallu l-misħun, ilestu x-xugamani, jitfgħu inċirata, lożor ħżiena u xi ftit xugamani fuq is-saqqu peress li dan kien magħmul mill-ħaxix u wara riedu jorqdu fuqu, jipprovdu dawl tal-lampa u xi tip ta’ heater għas-sħana.”

IT-TIENI STADJU TAL-ĦLAS

Fit-tieni stadju, l-utru jirqar u jitwessa’, jiżdied l-uġiegħ u tkun meħtieġa l-assistenza tal-majjistra. Jibda jiżdied it-tqanżiħ, it-tarbija tibda nieżla u finalment tkun waslet biex titwieled. Wara li titwieled it-tarbija, il-kurdun kien jinqata’ b’żewġ metodi: bil-ħajt jew bl-għodda.

“Qabel is-sittinijiet, ma kienux jippermettu lill-omm li toqgħod f’ċerti pożizzjonijiet. Mir-riċerka tiegħi 71% welldu fuq daharhom jew fuq il-ġenb. Ma setgħux joqogħdu kokka jew iserrħu imma riedu bilfors jimteddu fuq is-saqqu. Dan inbidel mill-1960 ‘l hemm fejn il-mara bdiet tingħata l-opportunità li tagħżel f’liema pożizzjoni kienet tħossha l-aktar komda twelled.”

“F’dan l-istadju, il-majjistra kienet taħsel idejha u tilbes l-ingwanti u l-fardal. Jekk tkun ġejja minn twelid ieħor, kienet titlob lil xi ħadd mill-familja biex jgħallu l-għodod li hija tpoġġi ġo kontenitur tal-istainless steel sabiex jiġu eliminati l-mikrobi.”

“Meta staqsejt lin-nisa li ntervistajt x’kienet tagħmel u tgħid il-majjistra kif tasal, weġbuni hekk: “Marija l-majjistra kienet taħsel idejha u tgħidlek tridx nitolbu ftit?”, “Meta kienet tiġi Dolor il-majjistra u naraha tilbes il-fardal, kont nieħu r-ruħ għax ngħid, ejja wasalt!”, “Il-majjistra kienet tgħidli ‘Issa ħu n-nifs, onfoħ, u x’ħin tiġi l-wegħġa, imbotta, tibżax!’”, “Il-majjistra Serafina Delia tant kienet tajba li anki t-tfal minn ġol-blat kienet toħroġ!”

Postijiet tat-twelid

“Għat-twelid, uħud mid-djar kellhom kamra msejjħa alkova li kellha wisgħa ta’ madwar 5 b’6 piedi. Kienet tkun fis-sular t’isfel jew ta’ fuq u l-art kienet tkun miksija bil-madum minħabba l-iġjene, filwaqt li t-twieqi ma kienux jinfetħu biex ma jidħolx riħ. Spiss, l-alkova kienet tagħti għal kamra oħra. Filwaqt li wħud mill-kmamar kienu ddekorati u relattivament sbieħ, oħrajn kienu jkunu fl-għoli u jintlaħqu bi skalapiża li l-mara tqila u muġugħa kien ikollha titla’ biex twelled!”

“Kien hemm oħrajn li kienu jagħżlu li jwelldu fl-għorfa li kienet tkun l-istess kamra li jinnamraw fiha peress li kienet kemmxejn maqtugħa mill-bqija tad-dar. Fl-għorfa, meta jasal żmien il-ħlas, kienu jressqu s-sodda mal-ġenb tal-kamra ħalli ma jkunx hemm ventilazzjoni minħabba t-tarbija.”

Jekk dan qed tqisuh ftit li xejn komdu, fadal sitwazzjonijiet aktar diffikultużi. Għax dawk li kienu tqal waqt il-gwerra, mhux darba u tnejn li kellhom iwelldu f’xelter.

“Fix-xelters il-kbar spiss kont issib kamra apposta, bl-art miksija bil-madum u mogħnija bi ftit dawl u għamara. Din il-kamra kienet tkun il-bogħod mill-komun sabiex in-nies la jaraw u lanqas jisimgħu.”

Però d-dinja m’għanda qatt tarf kemm tiflaħ tagħtik fuq wiċċek. Infatti, waqt il-gwerra, kien hemm min kellu jwelled fuq tavla dejqa ġo xelter bla ebda kumdità ta’ xejn. Dan hu wieħed mill-inċidenti sfortunati li seħħew waqt mument bħal dan, li semgħet bih Janice:

“Il-mara tqila kellha 22 sena. Kienet armla għax żewġha nqatel waqt li kien qed jaqdi dmiru fil-gwerra. Bdielha l-uġiegħ waqt li kien għaddej attakk mill-ajru u meta sejjħet lill-majjistra, wara li eżaminatha, din qaltilha li kien fadlilha ftit u li kien aħjar li tmur tipprepara ruħha fix-xelter. Fir-realtà, il-majjistra kienet intebħet li kien hemm xi problemi fil-pożizzjoni tat-tarbija u marret malajr issejjaħ lit-tabib għall-għajnuna.”

“Meta dawn waslu, il-mara muġugħa kienet mimduda fuq tavla. Huma bdew jippruvaw idawwru lit-tarbija f’postha imma l-mara tant kienet muġugħa li bdiet twaqqafhom u ma setgħux jaħdmu sew. Għalhekk, it-tabib taha ftit sedattiv ħalli jikkalmalha l-uġiegħ u ftit wara, kompla jipprova jimmanipola t-tarbija. Madanakollu, l-omm baqgħet muġugħa u reġa’ kellhom diffikultà biex jgħinuha. Dan wassal lit-tabib biex jagħti lill-omm doża oħra ta’ sedattiv sakemm finalment, ħellsu lit-tarbija. It-tarbija twieldet imma l-omm tilfet ħajjitha minħabba li kien ngħatalha wisq sedattiv.”

Fatt interessanti dwar dan il-każ huwa li dan ir-rakkont għadda għand Janice proprju mingħand din il-bint li rnexxielha ssalva u li saret taf b’dil-ġrajja tagħhom mingħand in-nies li kien hemm dakinhar.

IT-TIELET STADJU TAL-ĦLAS

Fit-tielet stadju, wara aktar tqanżiħ, kienet toħroġ is-sekonda. Imbagħad il-majjistra kienet timmassaġġa l-utru u tara hemmx bżonn xi punti. Wara, taħsel lit-tarbija u lill-omm. Eventwalment, il-majjistra kienet tinforma lill-omm dwar il-bżonnijiet u n-nutrizzjoni tat-tarbija, filwaqt li tfakkarha li kellha tastjeni mis-sess għal mill-inqas erbgħin ġurnata.

“Jekk it-tarbija titwieled kiesħa, kienu jgeżwruha f’xugaman u jagħmluha viċin is-sħana. Majjistra qaltli li f’dan il-każ, kienu jagħmlu taħlita ta’ misħun, zokkor, u żewġ qatriet rum u jpoġġuha fuq ilsien it-tarbija. Min-naħa l-oħra, jekk it-tarbija titwieled vjola, huma kienu jogħrkuha bir-rum u jagħmlulha l-magħmudija. Jekk l-omm tibda titlef ħafna demm, kienu jsejjħu lit-tabib biex jagħtiha xi injezzjonijiet u l-mara tittieħed l-isptar.”

“Meta staqsejt lill-ommijiet x’kien idejjaqhom f’dak iż-żmien, dawn lmentaw hekk: “Iċ-ċinturini ta’ mas-sodda kienu jikkaġunawlna uġiegħ fl-ispalel u l-għada ma konniex nifilħu nerfgħu lit-tarbija”, “Minħabba li l-majjistra ma ħaslitx idejha tajjeb, it-tarbija tiegħi ħarġitilha infezzjoni fil-parti ġenitali tagħha u f’għajnejha”, “Il-punti qatt ma saru!”, “Kienu joħorġuli l-murliti”, “Il-kamra kienet kiesħa”, “Is-saqqu kien skomdu”, “Il-majjistra għafsitli wisq fuq żaqqi”. “Ma kellix pjaċir bil-kunjata li toqgħod ħdejja waqt il-ħlas”.”

Esperjenzi koroh waqt it-tqala ġieli wasslu biex koppja ma jkollha qatt aktar tfal.

“Waħda mara qaltli li meta kienet tqila bl-ewwel tarbija tagħha, it-tabib li suppost mar jgħinha, minflok ħareġ ta’ selvaġġ u biċċier. Kienu l-1958 u wara xahrejn tqala, din il-mara rat id-demm, taha ħass ħażin u n-nies sejjħu lit-tabib. Il-mara bdiet tiġi f’sensiha waqt li t-tabib kien qed jeżaminaha u għalhekk hu qalilha biex tixrob żewġ grokkijiet whisky u timtedd. Imbagħad, hu talab lil ommha biex tgħallilu l-istrumenti, rabat il-mara tqila mas-sodda bil-lożor, u dam siegħa u nofs jagħmlilha raxkament bla loppju! Meta raha tant muġugħa u bla loppju, żewġha beda jsabbat rasu mal-ħajt u minn dakinhar ‘l hawn ma kellhomx aktar tfal għax ma riedx jerġa’ jara lill-martu f’dik il-kundizzjoni.”

Il-preżentazzjoni se terġa’ ssir

Mhux possibbli ninkludi dak kollu li tkellmet dwaru Janice. Infatti, għal min jinteressaħ das-suġġett, hemm ħafna aktar x’wieħed jiskopri jekk jattendi għall-preżentazzjoni li ser issir mill-ġdid, il-Ġimgħa, 5 ta’ Ġunju 2015, fis-7:30pm, fl-uffiċċji tal-MUMN. Id-dħul huwa b’xejn.

Minħabba limitazzjoni ta’ spazju, min jixtieq jattendi, hu mitlub iċempel fuq 21448542 jew jibgħat messaġġ fuq administrator@mumn.org biex jirriserva post.

Fl-istess ħin, peress li Janice Caruana għadha għaddejjha b’din ir-riċerka dwar il-majjistri li ħadmu bejn l-1900 u l-1990, hija qed tistieden lil dawk kollha li jixtiequ jgħaddulha xi informazzjoni billi jikkuntattjawha fuq 79091700 jew janice6ft@gmail.com

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (11 parti) fit-Torċa tal-31 ta’ Mejju 2015)

Share on Facebook

2015.05.31 / no responses / Category: Torca - Features & Articles
Il-majjistra ta’ dari

Kien ritratt li deher dan l-aħħar fuq fuljett li ħareġ Wirt iż-Żejtun li qanqal it-tnissil ta’ dan l-artiklu. Kien juri kmajra għera għajr għal sodda dejqa tal-metall u xi aċċessorji oħra sempliċi. Skoprejt li fil-passat, din kienet tintuża bħala lwog għat-twelid tat-trabi. Bħala mara, tregħixt, u ħsibijieti dlonk ġrew fuq dawk l-imsejkna li ma kellhom l-ebda għażla ħlief li jintasbu f’dan il-post biex hemm jesperjenzaw wieħed mill-aktar mumenti diffiċli ta’ ħajjithom. Dlonk ħassejt il-bżonn li nkun naf aktar dwar dawn l-ommijiet u l-majjistri li kienu jassistuhom. Kien għalhekk li ngħaqadt mal-grupp imdaqqas ta’ parteċipanti li attendew fil-Juventutis Domus, iż-Żejtun, għall-preżentazzjoni tar-riċerka li wettqet Janice Caruana rigward xogħol il-majjistra bejn is-snin 1900 u l-1990.

Każ ta’ emerġenza jwassal għal riċerka

“Bħala ners li naħdem fid-Dipartiment tal-Emerġenza, waqt li darba minnhom kont xogħol f’ambulanza, sibt ruħi qed nassisti mara biex twelled lit-tarbija tagħha. Din l-esperjenza nisslet f’moħħi diversi mistoqsijiet dwar x’kien isir fil-passat waqt mumenti bħal dawn, fejn il-majjistri kellhom jimprovizzaw skont is-sitwazzjoni u l-ambjent li jsibu ruħhom fih, billi jagħmlu użu mill-għerf u l-kapaċità li kellhom aktar milli billi jserrħu fuq l-għodda tagħhom,” stqarret Janice Caruana.

Dawn il-ħsibijiet ħeġġewha biex tibda tagħmel riċerka għall-interess tagħha personali. Madanakollu, hi tant daħlet fil-profond ta’ dan it-tiftix, li spiċċat biex sabet ruħha għal għonq it-triq ta’ vjaġġ interessanti ta’ skoperta li ħadha lura lejn il-perjodu li jkopri s-snin bejn l-1900 u l-1990.

“Id-dokumentazzjoni u l-informazzjoni rigward il-majjistri u t-twelid fid-djar f’dik l-epoka huma skarsi ħafna. Infatti, ma ssib l-ebda dettalji ta’ x’kien isir fil-kamra tal-ħlas waqt it-twelid ta’ tarbija f’dawk is-snin,” spjegat Janice.

“Kien għalhekk li ddeċidejt li nibda nesplora l-perċezzjonijiet tal-ommijiet u tal-majjistri dwar il-ħlas li kien isir fid-djar bejn dan il-perjodu. L-għan prinċipali tiegħi kien li nsir naf aħjar x’kien ir-rwol tal-majjistra matul it-tqala, waqt il-ħlas, u kif ukoll wara t-twelid. Dan xtaqt nagħmlu billi nfittex l-istejjer u l-esperjenzi personali tan-nies li għaddew minn dawn l-esperjenzi waqt dan iż-żmien partikolari.”

L-istħarriġ

B’kollox, Janice intervistat 24 omm (23 minn Malta u waħda minn Għawdex) li bejniethom welldu 95 tarbija fid-djar tagħhom. Kollha kienu miżżewġa għax dari kien tabù li mara jkollha tarbija jekk ma tkunx ħadet l-istat tagħha. Fost dan it-twelid kien hemm: par tewmin, żewġ ħlasijiet mingħajr assistenza, tliet korrimenti, tliet itrabi li twieldu mejtin, u każ fejn mietet l-omm. L-età medja tan-nisa intervistati kienet ta’ 78, fejn l-iżgħar kellha 60 sena u l-akbar 99 sena.

Għal dan l-istħarriġ, hi tkellmet ukoll ma’ erbgħa nisa li fi żmienhom kienu jaħdmu bħala majjistri, filwaqt li ltaqgħet ukoll ma’ xi qraba ta’ tliet majjistri oħra li llum m’għadhomx magħna.

Kwalifiki meħtieġa biex issir majjistra

“Qabel l-1959, il-kwalifiki meħtieġa biex issir majjistra kienu li mara tkun taf tikteb u taqra bl-Ingliż u l-Malti, ikollha għarfien bażiku fis-somom,sentejn apprendistat is-Central Hospital,tkun assistiet mhux inqas minn 40 twelid, tilħaq il-kriterji kollha tal-medical board tal-gvern ta’ dak iż-żmien, tgħaddi mill-eżamijiet u jkollha diploma ta’ ners u majjistra, tħallas il-miżati, u tkun ta’ karattru u morali tajba,” għarrfitna Janice.

Ġużeppa Bonnici – majjistra

Din il-majjistra kienet miż-Żejtun u kienet tagħti s-servizzi tagħha Ħal-Għaxaq, iż-Żejtun u Marsaxlokk. Temmet il-kors tagħha fl-1934 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1960.

“Ġrajja partikolari li seħħet waqt ix-xogħol tagħha kien meta hi tilfet it-tarbija tagħha biex taqdi lil ħaddieħor. Kellha 7 xhur tqala u talbuha tassisti twelid ġo dar. Kien żmien it-Tieni Gwerra Dinjija u f’dak il-ħin, kienu neżlin il-bombi. Dan ma qatax qalb Ġużeppa imma d-destin ried li hekk kif tirfes fuq l-għatba tal-bieb tad-dar tal-klijenta tagħha, taqa’ bomba fil-viċin u tisplodi. Ir-raġel tal-mara ġera lejn il-majjistra biex jipproteġiha mill-blast iżda kien tard wisq. Madanakollu, Ġużeppa kompliet taħdem u ħelset lill-omm. Waqt dawn il-mumenti, hija ntebħet li ma kinetx qed tħoss lit-tarbija tagħha aktar. Fil-fatt, hekk kif lestiet minn xogħolha u marret tiċċekkja dwar il-qagħda tat-tarbija tagħha, ikkonfermat li kienet tilfitha.”

Maria Dolores Sapiano – majjistra

Din il-majjistra Żejtunija kienet tagħti s-servizzi tagħha fiż-Żejtun. Temmet il-kors tagħha fl-1934 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1960. Fi żmien it-Tieni Gwerra Dinjija, assistiet in-nisa refuġjati mill-Kottonera li kienu marru jsibu kenn fil-bini tal-Juventutis Domus.

Binha jiftakarha ssemmi li f’dak iż-żmien kienet tesperjenza mumenti fejn “waħda tgħajjat minn naħa u waħda tgħajjat minn oħra”.

“Kienet ammirevoli kif din il-majjistra, mingħajr ma taf xejn dwar l-istorja tat-tqala ta’ dawn in-nisa, kienet kapaċi tibqa’ għaddejja fuq xogħolha, u tassistihom bla problemi.

Maria Camilleri – majjistra

Kienet miż-Żejtun. Temmet il-kors tagħha fl-1941 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1979. Assistiet madwar 8000 twelid madwar Malta kollha. Irnexxielha tkopri dan ix-xogħol kollu minħabba li fl-aħħar tal-karriera tagħha, kienet tgħallmet issuq il-karozza.

“Rakkont partikolari waqt ix-xogħol tagħha jgħid illi darba minnhom, Maria ġiet rikoverata l-isptar u hekk kif intbagħtet lura d-dar, it-tabib irrakkommandalha li tistrieħ għal xi ġranet. Iżda x-xogħol tagħha m’għandux waqfien u żewġha ma damx ma sema’ l-bieb tad-dar iħabbat. Kien mar raġel jitlob l-għajnuna ta’ Maria minħabba li martu kienet waslet biex twelled. Żewġ Maria beda jipprova jfehmu li martu ma setgħetx toħroġ imma hi semgħetu, ħennet għall-omm, libset, u qamet biex tmur. B’kundizzjoni waħda – li titla’ timtedd fuq is-sodda biswit l-omm, sakemm din tasal biex twelled. U hekk ġara.”

Is-sabiħ fil-ħajja, speċjalment fil-gżejjer tagħna, fejn kulħadd jaf lil kulħadd, huwa li spiss ġrajja twassal għal oħra u b’hekk tibqa’ tiskopri affarijiet ġodda. Hekk seħħ fil-każ ta’ din il-majjistra peress li wara din id-diskussjoni, resaq lejja ċertu Joe Seychell sabiex jinfurmani li kien missieru Frans li kien għallem il-karozza lil Maria.

“Dak iż-żmien kienet meqjusa bħala xi ħaġa mhux wisq xierqa li mara titla’ ma’ raġel f’karozza. Imma Maria kienet taf lil missier missieri u allura s-sitwazzjoni nbidlet. Missieri kien sempliċiment dilettant tal-karozzi u xogħolu ma kienx li jgħallem. Infatti, wara li l-majjistra tħarrġet ma’ missieri, biex tmur għat-test tal-liċenzja, kellha titla’ ma’ wieħed magħruf bħala ‘Il-Lakkwati’ li kellu skola tas-sewqan. Meta għaddiet, Maria kienet fost l-ewwel nisa fiż-Żejtun li kellhom il-liċenzja tal-karozza,” qalli Joe.

“Hekk kif illum smajthom isemmu lil din il-majjistra, il-memorja tiegħi xegħlet bit-tifkiriet minħabba li niftakar lil Maria tiġi għand nannuwi, Karmenu Abela miż-Żejtun, li kellu ħanut ċkejken f’numru 38, Triq l-Ispirtu s-Santu, iż-Żejtun, fejn kien jaħdem bħala mastrudaxxa. Xogħolu kien jinvolvi t-tfassil ta’ biċċiet ta’ għamara u s-siġġijiet tal-knejjes li kienu jinbiegħu bir-radam. Kien għamel xi żmien ukoll jaħdem it-twiebet tal-adulti imma jien l-uniku twiebet li niftakar, għall-ħabta tas-snin ħamsin, kienu dawk bojod, tat-tfal. Mhux darba u tnejn li ħajt minnhom tal-ħanut kien ikun kollu miżgħud b’dawn it-twiebet stivati fuq xulxin peress li f’dak iż-żmien, kienu jmutu bosta trabi,” kompla jirrakkuntali.

“Ġieli nzertajt inkun ħdejn nannuwi meta kienet tiġi Maria titolbu tebut minn dawn. “Ħa neħodlok tebut għax mietet tarbija jaħasra,” kienet tgħidlu. “Ħudu u mbagħad nirranġaw,” kien jgħidilha. Għax għandek tkun taf li fost id-dmirijiet tagħha, Maria kienet ukoll tkeffen lit-tarbija sabiex tevita aktar tbatija minn fuq il-ġenituri li jkunu tilfuha. Niftakar drabi meta kont preżenti għal xi quddiesa tal-funeral ta’ xi tarbija u dawk li kienu jifilħu jħallsu, kienu jordnaw li t-tebut tat-tarbija tagħhom jinġarr b’karru abjad biż-żwiemel. Oħrajn li ma kienux jippermettu dan is-servizz, kienu minflok iqabbdu lil wieħed magħruf bħala Xifu biex iġorr it-tebut. Dan kien jorbot ċinturin miegħu u jimxi bit-tebut f’idejh sal-Parroċċa taż-Żejtun.”

Il-majjistri msemmija hawn fuq m’għadhomx magħna. Imma Janice rnexxielha tiltaqa’ ma’ erbgħa majjistri li ħadmu matul il-perjodu magħżul għar-riċerka, li tawha ħafna informazzjoni utli u interessanti.

Serafina Delia: Temmet il-kors fl-1942. Ħadmet bħala majjistra fi sptar barra minn Malta u anki fl-isptar St Luke’s. Serviet in-naħa t’isfel ta’ Malta u f’Għawdex.

Frances Cini: Majjistra Għawdxija. Temmet il-kors fl-1946. B’kollox assistiet 1000 twelid.

Raffaella Farrugia: Temmet il-kors fl-1959. Esperjenza vasta fl-isptar St Luke’s u anki barra minn Malta. B’kollox assistiet madwar 1000 twelid. Meta kienet taħdem l-Ingilterra, kienet iddur bir-rota min-naħa għall-oħra tassisti nisa differenti.

May Pecorella: Temmet il-kors fl-1944. Esperjenza vastaf’diversi sptarijiet. Assistiet aktar minn 6000 twelid. Kienet taħdem madwar Malta kollha imma l-aktar il-Ħamrun u Tas-Sliema. Hi qalet li kienet tikkollabora ħafna mal-majjistra Ġużeppa Bonnici taż-Żejtun.

X’kont issib fil-basket tal-majjistra

Janice kellha x-xorti li tifli mill-qrib żewġ basktijiet ta’ majjistri: wieħed tas-snin tletin u l-ieħor tas-snin erbgħin. Dan tal-aħħar kien għadu mimli bl-għodda u b’kollox kien jiżen madwar 5 kilos.

“Immaġina lill-majjistri għaddejjin il-ġurnata kollha b’dat-toqol f’idejhom!” irrimarkat.

“L-għodda li sibt kienu jinkludu: ingwanti, fardal, pinard (strument biex tisma’ l-qalb tat-tarbija), lubrikant, miżien, artery forceps, imqassijiet, siringi, pelvimeter (biex tkejjel il-qadd), inċirata għas-saqqu, stetoscope, delivery pack, ħajt tal-punti, u labar ta’ qisien varji.Kien hemm ukoll: kontenituri tal-istainless steel, disinfettant, suction tube (biex ikunu jistgħu jbattlu l-istonku tat-tarbija), reġistri tat-twelid, pinna, levattiv (biex tnaddaf l-imsaren minn ġewwa), ċinturini (kienu jintrabtu mas-sodda biex l-omm tagħmel forza magħhom waqt li tkun qed twelled), garżi u tajjar.”

Il-gass biex inaqqas l-uġiegħ kien projbit mill-Knisja!

F’dan il-basket, Janice sabet ukoll xi mediċini, fosthom dawk għal kontra l-uġiegħ inkluż gass imħallat mal-ossiġnu.

“Dan kien jintuża l-aktar mill-majjistri li kienu jaħdmu mal-MMDNA għax dawk ta’ qabel ma kienx ikollhom dan il-gass għad-dispożizzjoni tagħhom. Fatt interessanti huwa li dan il-gass li seta’ jtaffi l-uġiegħ lin-nisa waqt il-ħlas, għamel żmien ipprojbit mill-Knisja. Infatti, waqt ir-riċerka tiegħi, xi nisa stqarru li kienu ppreferew li jibqgħu jwelldu d-dar u jġarrbu t-tbatija li hemm bżonn minħabba li kienu jibżgħu li jagħmlu dnub jekk imorru l-isptar u jkunu offruti dan il-gass.”

Nota: Illum koprejt biss xi informazzjoni u ġrajjiet dwar il-majjistri. Il-Ħadd li ġej, dan l-artiklu jkompli jistħarreġ il-perspettiva u r-rakkonti tan-nisa tqal ta’ dari.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (10 parti) fit-Torċa tal-24 ta’ Mejju 2015)

Share on Facebook

2015.05.24 / 2 responses / Category: Torca - Features & Articles
SAPPORT BIEX TERĠA’ TIBDA…

Qabel jiena sirt omm, kont naħseb illi ma kinetx daqshekk diffiċli li tkun ġenitur. Kont noqgħod ninnota l-attitudnijiet ta’ diversi ġenituri oħra filwaqt li nixtarr u nimmemorizza min kien l-aħjar minnhom ħalli l-quddiem nagħmel bħalhom. Qrajt ukoll numru ta’ kotba u tħarriġt dwar kif tkun ġenitur tajjeb u dwar kif għandek tieħu ħsieb ‘l uliedek. Għalhekk meta wasal il-mument ħsibt li kont ippreparata sewwa. Imma ħej, akkost li bosta avżawni li ħajti kienet ser tinqaleb mill-lejl għan-nhar, qatt ma fhimt tassew x’riedu jfissru qabel sibt ruħi fis-sitwazzjoni.

Niftakar li l-ewwel reazzjoni tiegħi kien l-element ta’ sorpriża dwar kif ħlejqa daqshekk ċkejkna tista’ tibki u tagħmel daqstant storbju! Imbagħad hekk kif ħriġt mill-isptar u mort id-dar inħsadt meta ġejt wiċċ imb’wiċċ mar-realtà li ġiet afdata l-ħajja ta’ bniedem f’idi – jien li qatt ma rabbejt lil ħadd qabel. Tarbija ħelwa b’par għajnejn sbieħ u kbar tħares lejk, tiddependi għal kollox minnek u b’fiduċja assoluta li inti ser tagħtiha l-aqwa kura u mħabba. Tippanikja daqsxejn għall-ewwel imma ftit ftit tibda tidra u titgħallem u tħossok kburija li bis-saħħa tiegħek t-tarbija qegħdha tikber kuntenta u b’saħħitha.

Madanakollu kull ġurnata ġġib it-tibdil tagħha. Aktar ma t-tfal jikbru, aktar tibda toħroġ il-personalità tagħhom li mhux neċessarjament tkun preċiżament bħal tiegħek. Tibda ssib ruħek f’kunflitt bejn dak li jridu huma u dak li trid int. Jiġu waqtiet meta tixtieq tkun ħelwa ma’ wliedek imma fl-istess ħin tkun tridhom jirrispettawk u b’xi mod jifhmu dik iċ-ċertu awtorità tiegħek. Tkun tixtieq tagħtihom dik il-biċċa ċikkulata żejda imma min-naħa l-oħra tridhom jieklu ikel sustanzzjuż. Tkun trid li wliedek ikunu kemmxejn avventurużi imma fl-istess waqt ikollok il-biża’ li ser iweġġgħu.

Fuq dan kollu, speċjalment bħala mara, sikwit jiżdied il-piż li trid tieħu ċerti deċiżjonijiet fundamentali, fostom jekk hux ser tibqa’ taħdem jew jekk hux ser tieqaf. Jekk tagħżel li tibqa’, jeħtieġ li tara ma’ min ser tħalli ‘l uliedek, x’ħinijiet tista’ taħdem u x’ser tagħmel fil-każ li jkunu ma jifilħux. Min-naħa l-oħra jekk tikkunsidra li tieqaf, trid tara jekk dan hux ser ikun ta’ piż finanzjarju fuq il-familja, ikollok taċċetta li issa inti mara tad-dar u li ser tħalli warajk il-kariga tax-xogħol li kellek u li kultant ser jiġu mumenti fejn ser tħossok minsija u waħdek ħafna.

Tibda tagħraf li mhux faċli li tkun omm u li dak il-ħolm romantiku li kellek dwar it-trobbija ta’ wliedek, fih l-iebes tiegħu ukoll. Kultant jiġu drabi li tħossok mfarrka u għajjiena u tibda tiddubita kemm oriġinarjament kont kapaċi li tidħol għal responsabbiltà bħal dik. Tkun għatxana għal spalla fuq xhiex isserraħ, imqar għal ftit, sakemm tiġi f’tiegħek, sakemm ikollok is-saħħa terġa tibda mill-ġdid…

Proprju dwar dan is-suġġett dil-ġimgħa ltqajt ma’ Jacqueline Vella, il-ko-ordinatriċi ta’ Home-Start Malta; servizz issapportjat mill-Aġenzija Appoġġ b’kollaborazzjoni mal-Home-Start International u sponsorjat mill-HSBC Cares for Children Fund u mill- Vodafone Malta Foundation.

“Illum ninsabu konxji kemm huma essenzjali l-ewwel snin tat-trobbija għall-iżvilupp tat-tfal u kemm huwa vitali li dawn jgħixu f’ambjent protett u seren. Home-Start tikkunsidra illi l-ġenituri huma l-qofol biex jinħoloq dan l-ambjent ideali u għalhekk dan is-servizz ġie stabbilit biex joffrilhom sapport waqt li qed irabbu ‘l uliedhom fl-età ta’ inqas minn 5 snin. Home-Start tisħaq dwar l-importanza illi dawk il-ġenituri li huma għaddejjin minn xi diffikultà għandhom jitolbu l-għajnuna fil-pront għax aktar ma jirreaġixxu minn kmieni, anqas jitħallew jaqgħu lura u jkunu jistgħu jirkupraw malajr kemm jista’ jkun. Sfortunatament meta persuna tkun għaddejja minn żmien diffiċli, il-motivazzjoni u l-enerġija tista’ tonqsilha biex tagħti biżżejjed ħin lil uliedha.”

Kif oriġina dan is-servizz u kemm ilu jiġi applikat f’pajjiżna?

“Il-kunċett ta’ Home-Start oriġina fl-Ingilterra fl-1973 meta xi professjonisti li jaħdmu ma’ familji ta’ tfal żgħar irrealizzaw u fehmu l-importanza li jingħata sapport lill-ġenituri matul it-trobbija ta’ wliedhom. Malli beda jidher biċ-ċar kemm il-ġenituri setgħu jibbenefikaw minn dan is-servizz, Home-Start bdiet tiġi applikata anki f’pajjiżi oħra fostom f’Malta fejn dan is-servizz beda fl-2006.

Kif jingħata s-servizz ta’ Home-Start?

“Is-servizz tal-Home-Start jingħata permezz tal-voluntieri tagħna. Kif għedna, l-ġenituri huma l-aħjar persuni li jistgħu jagħtu l-aħjar formazzjoni u mħabba lil uliedhom. Għalhekk x’hemm aħjar minn ġenituri li jgħinu lill-ġenituri oħra? L-esperjenza li jkollhom il-voluntiera hija essenzjali biex ikunu voluntiera tajba, iżda barra minn hekk huma jingħataw ukoll taħriġ min-naħa tagħna. Persuni oħra li jkunu rabbew it-tfal minflok il-ġenituri naturali, bħal ngħidu aħna xi aħwa akbar, jistgħu wkoll ikunu voluntiera ma’ Home-Start għax huma wkoll għandhom ħafna x’jagħtu.

Il-voluntiera ta’ Home-Start jitħarrġu f’dan il-qasam matul kors ta’ 40 siegħa. Waqt dan il-kors, jiena nsir naf aktar mill-qrib lil dawn il-voluntiera u allura nkun nista’ nfassal aħjar ma’ liema tip ta’ familji jistgħu jaħdmu. Kull familja jkollha l-bżonnijiet u l-ambjent tagħha u daqstant ieħor kull voluntiera għandha n-natural u l-personalità tagħha. L-armonija bejn it-tnejn hija neċessarja biex dan is-servizz jingħata bl-aħjar mod possibbli.

B’ko-ordinazzjoni mal-familji, il-voluntiera jżuru darba fil-ġimgħa lill-familja assenjata lilhom u jagħtu sapport emozzjonali u prattiku.”

Min jista’ japplika għal dan is-servizz?

“Jistgħu japplikaw familji li għandhom wild jew aktar taħt il-5 snin u li jħossu li bħalissa għaddejjin minn xi sitwazzjoni diffiċli. Fil-preżent dan is-servizz qiegħed jingħata f’lokalitajiet partikolari: il-Kottonera, il-Kalkara, Ħaż-Żabbar, il-Fgura u ż-Żejtun. Bdejna minn dawn il-postijiet peress li hemmhekk konna diġà qed nagħtu xi servizzi kommunitarji u allura kellna l-pedamenti lesti biex jitwettaq anki dax-xogħol. Ġieli rnexxielna nagħtu das-servizz lil xi familji minn lokalitajiet oħra iżda għalkemm nixtiequ li nespandu das-servizz, niddependu ħafna min numru ta’ voluntiera li jkollna lesti biex jagħmlu dax-xogħol.

Nixtieq niċċara l-punt illi l-għan ewlieni ta’ Home-Start mhux li nġibu lill-ġenituri dipendenti fuqna imma li f’mumenti partikolarment diffiċli, nagħtuhom daqqa t’id sakemm ikollhom forza biżżejjed biex ikomplu weħidhom. Kultant bniedem ikollu biss bżonn ta’ daqsxejn kuraġġ, kelma ta’ ħabib, naqra attenzjoni u widna li tisimgħu mingħajr ma tiġġuddikah. Għalkemm it-trobbija tat-tfal hija xi ħaġa sabiħa, kultant taf tħarbat l-armonija li tkun laħqet inħolqot f’familja u wieħed jaf jitfixkel jekk ma jkollux ma’ min jista’ jaqsam dawn id-diffikultajiet. In-natura tal-problemi li jistgħu jinqalgħu huma ta’ kull xorta: single parent, it-twelid ta’ tewmin, separazzjoni, tarbija bi bżonnijiet speċjali jew saħansitra dik il-mara li marret toqgħod f’post ġdid, ma taf lil ħadd madwarha u tispiċċa iżolata jew il-bogħod mill-ħbieb u mill-familjari.”

X’inhu mistenni mill-voluntiera li jaħdmu ma’ Home-Start?

“Il-voluntiera għandhom rwol speċjali ħafna f’Home-Start. Taf int, il-familja tagħna dejjem hija daqsxejn sagra. Mhux ser naqbdu u nħallu lil kwalunkwe persuna tidħol f’darna u f’ħajjitna! Għalhekk aħna nenfasizzaw mal-voluntiera tagħna illi huwa privileġġ li dawn jingħataw l-opportunità li jidħlu fid-djar u fil-ħajja ta’ dawn il-familji. Wara ċertu numru ta’ żjarat, tinħoloq relazzjoni ta’ fiduċja u ta’ ħbiberija bejn il-familja u l-voluntier u din hija essenzjali biex l-iskop ta’ Home-Start jirnexxi. Għaldaqstant l-impenn f’dan ix-xogħol huwa neċessarju ħafna. Tal-inqas nirrikjedu illi l-voluntiera jagħtu s-servizz tagħhom għal 3 siegħat darba fil-ġimgħa għal madwar sena. Madanakollu nixtieq niċċara li aħna nifhmu wkoll il-bżonnijiet tal-voluntier u fejn nistgħu nirranġaw bejnietna.

Waqt is-servizz tagħhom il-voluntiera jiġu mitluba jagħtu sapport billi fuq kollox jisimgħu lil familji x’għandhom x’jgħidu, li jagħtuhom ċans jiftħu qalbhom, li jinteressaw ruħhom fihom, li juruhom diversi għażliet fil-ħajja u li forsi kultant jaqsmu xi esperjenza magħhom biex jibnulhom mill-ġdid il-kunfidenza fihom infushom. Fejn ikun hemm bżonn, imorru wkoll magħhom għal xi appuntament għand it-tabib jew l-iskola. U dan kollu jsir taħt kunfidenzjalità assoluta.

Il-voluntiera li għandna bħalissa huma kollha nisa għalkemm nixtiequ li jkollna rġiel ukoll. Kif kulħadd jista’ jifhem, mara ma’ mara tkun tista’ tifhem aktar mill-qrib il-bżonnijet tal-oħra. U daqstant ieħor fil-każ tal-irġiel. Nifhmu iżda li l-irġiel għandhom daqsxejn problema biex jivvolontarjaw peress li ħafna minnhom ikunu xogħol. Però nista’ nappella għan-nanniet u nfakkarhom li anki huma mistiedna jipparteċipaw f’dan is-servizz.”

Kemm kien ta’ suċċess s’issa Home-Start?

“F’das-sitwazzjonijiet is-suċċess kif tkejjlu? Ir-riżultati ta’ xogħol bħal dan ma tarahomx mill-lum għal għada. Jieħdu ż-żmien imma żgur li jservu ta’ ħafna ġid. Mhux kulħadd idum l-istess biex jerġa’ jiġi fuq saqajh u ovvjament jiddependi wkoll mit-tip ta’ diffikultà li jkollha kull familja.

Però biex inwieġbek, nista’ ngħidlek illi l-ewwel nett għandna voluntiera magħna li ilhom mill-bidu nett tat-tnehdija ta’ Home-Start u jinsabu kuntenti ħafna li għandhom l-opportunità li jagħmlu dax-xogħol. Barra minn hekk, il-familji b’mod volontarju jagħżlu li jibbenefikaw minn das-servizz u jingħataw l-għajnuna. Huwa tajjeb li nsemmi wkoll illi uħud minn dawn il-ġenituri, tant apprezzaw li meta kellhom bżonn huma ngħataw daqqa t’id, li llum huma stess huma volontarji magħna u issa qed jgħinu lil ħaddieħor!”

Dawk li huma interessati japplikaw bħala voluntiera ma’ Home-Start, fejn jistgħu jikkuntattjawkom?

“Bħalissa qed nagħmlu s-sitt sejħa għal voluntiera ma’ Home-Start. Għalhekk min jixtieq japplika bħala voluntier jew għal aktar informazzoni jista’ jċempel lit-tim ta’ Home-Start fuq 21678043 jew 99018398. Jista’ wkoll jibgħat email fuq: home.start@maltanet.net jew iżur il-website: www.appogg.gov.mt.”

Meta ddeċidejt li nagħmel din l-intervista, tlabt ukoll biex niltaqa’ ma’ xi ħadd mill-voluntiera biex tkellimni dwar din l-esperjenza tagħha. Rita, issa ilha 4 snin taħdem bħala volontarja ma’ Home-Start Malta u sal-lum hija tat is-servizz tagħha lil numru ta’ familji…

Kif sirt taf bis-servizz tal-Home-Start Malta u għaliex tħajjart tissieħeb bħala voluntiera?

“Sirt naf għall-ewwel darba b’Home-Start meta rajt lil Jacqueline fuq it-TV waqt li kienet qegħdha tagħmel sejħa għal voluntiera. Jiena stess kont għaddejt minn żmien fejn kelli bżonn l-għajnuna u sibt min jgħini u għalhekk dejjem xtaqt nagħti xi ħaġa lura. Fil-fatt mhux l-ewwel darba li għent lil sħabi f’xi mumenti diffiċli tagħhom. Kien għalhekk li tħajjart nissieħeb mal-Home-Start.”

Taħseb illi t-taħriġ li tieħdu huwa adegwat biżżejjed biex tkunu tistgħu twettqu dax-xogħol?

“Jiena mara tad-dar u għall-ewwel ikkonfondejt kemm ser inkun kapaċi nagħti das-servizz. Barra minn hekk kont drajt ngħix b’ċertu indipendenza; dik li nista’ mmur fejn u meta rrid naqdi l-qadi u nagħmel il-ħruġ tiegħi. U għalhekk qisni ddubitajt kemm ser inkun nista’ nżomm dan l-impenn. Iżda t-taħriġ li ngħatajt mill-Home-Start neħħieli dawn id-dubji u meta bdejt nara li stajt nagħmel il-ġid, aktar qawwejt qalbi, tant li sena wara sena nerġa’ noffri l-għajnuna tiegħi. Nammetti illi fil-bidu, meta tkun ser tiltaqa’ ma’ familja ġdida, tibqa’ tħoss dik iċ-ċertu nċertezza dwar kif ser tmur. Imma wara ftit it-tnejn nidraw lil xulxin u bil-mod il-mod tinbena ħbiberija ġdida. Fl-istess ħin matul il-kors nitgħallmu kif ma naqbżux ċertu limiti, billi noqogħdu attenti illi l-familji ma jsirux dipendenti fuqna u lanqas aħna ma nsiru involuti emozzjonalment iżżejjed magħhom.

Barra minn hekk, kemm il-kors li ngħatajna fil-bidu u anki l-laqgħat li jkollna b’mod regolari ma’ Jacqueline u l-voluntiera l-oħra nħoss li għenuni ħafna anki fil-ħajja tiegħi personali. Biex nagħtik eżempju: kif jiena issa għandi l-abbiltà illi ġod-dar ta’ dawn il-familji naf inżomm ċertu kontroll, daqstant ieħor sirt inżomm l-istess kontroll f’dari u dan jgħin ħafna fil-ħajja tal-familja tiegħi.”

Kemm jagħtik sodisfazzjon dan il-volontarjat?

“Ħafna! Ikabbrek bħala persuna għax tagħraf kemm inti kapaċi tkun ta’ benefiċċju għall-oħrajn. Permezz ta’ dan ix-xogħol qed nitgħallem aktar dwar il-bniedem. Fuq kollox qed nagħraf kemm ma tistax tiġġudika persuna mill-faċċata tagħha biss. Ma nieqaf qatt nimmeravilja ruħi mill-qalb kbira li nsib f’ċertu nies akkost il-bixra differenti ta’ kif jidhru minn barra. Fhimt illi ċertu attitudnijiet tal-persuni jkunu ġejjin minn bosta konsegwenzi partikolari u mhux għax ikunu hekk oriġinarjament. Meta tidħol mill-qrib fil-ħajja ta’ dawn l-individwi tibda tiskopri l-veru persuna u titgħallem tapprezza lilha u ċertu attitudnijiet tagħha. Ġieli rajthom iwettqu atti ta’ karità, akkost id-diffikultajiet li jkunu fihom, li jiena stess niddubita kontx inkun kapaċi nagħmilhom. Qatt ma ddejjaqt nakkompanja lil dawn il-persuni, akkost li kultant l-istil tal-ħajja tagħhom ikun ferm differenti minn tiegħi. Anzi nħossni kburija li jqisuni u jirreferu għalija bħala l-ħabiba tagħhom.”

Temmen illi dax-xogħol qed ikun ta’ benefiċċju għall-familji?

“Bla dubju! Għalkemm forsi r-riżultati ma tarahomx mill-ewwel jiena xorta nemmen illi t-tajjeb ikun qiegħed isir. Dan bħal meta konna żgħar u ommna kienet tgħidilna ħafna affarijiet u mbagħad nifhmuhom u nagħmluhom meta nikbru. L-istess dan is-servizz: biss biss it-tfal li qed jingħatalhom ambjent aħjar fil-familja tagħhom, il-quddiem nittama li jkunu kapaċi jagħmlu l-istess ma’ wliedhom.

Imbagħad ikun hemm ċertu bidliet li tibda tarahom mill-ewwel. Bħal ngħidu aħna, akkost li aħna ngħidulhom li jistgħu joqogħdu komdi d-dar, anki bil-paġama jekk iridu, tinnota li meta tmur inti żżurhom jibdew jaħslu xagħarhom u jilbsu pulit. Tinduna li diġà qed tagħtihom dik in-naqra motivazzjoni u skop biex jibdew iduru dawra magħhom infushom. Il-fatt li għandhom lil xi ħadd jismagħhom mingħajr ma jiġġudikahom jgħinhom ħafna biex jiftħu qalbhom u jaqsmu d-diffikultajiet u d-dubji tagħhom. Ftit ftit jibdew joħorġu minn qoxorthom u jsiru indipendenti sakemm ma jkollhomx bżonn aktar l-għajnuna tagħna.”

X’messaġġ tixtieq tgħaddi lil min qiegħed jikkunsidra li jingħaqad bħala volontarju ma’ Home-Start?

“Lil min hu mħajjar, nagħmillu kuraġġ għax huwa xogħol li jagħtik sodisfazzjon kbir. Tagħti ftit ħin minn tiegħek u għalkemm ma tmurx għal hekk, tirċievi lura ħafna inti wkoll. Permezz ta’ dax-xogħol issib lilek innifsek, titgħallem ħafna u timla’ dak il-vojt li kultant taf tħoss ġo fik.”

L-Aġenzija Appoġġ tifforma parti mill-Fondazzjoni għal Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali li tinkorpora wkoll Aġenzija Sedqa (www.sedqa.gov.mt) u Aġenzija Sapport (www.sapport.gov.mt.)

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-28 ta’ Frar 2010)

Share on Facebook

2010.02.28 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
BLA ULIED IMMA OMM TA’ ĦAFNA

Ommna żżommilna jdejna sakemm nikbru iżda mbagħad qalbna hija tagħha ghal dejjem… Imma dan is-sentiment japplika għal kulħadd? Anki jekk ommok tkun ħaqritek, warrbitek jew abbużatek? Għal mara, l-possibilitá li tkun omm hija waħda mill-akbar opportunitajiet f’ħajjitha. Allura x’iwassal biex mara tagħżel li tiċċaħħad milli tkun omm? Tkellimt ma’ Sister Josephine, Madre Superjura ta’ Dar Fra Diegu u flimkien magħha ddiskutejt dawn il-mistoqsijiet u ħafna oħrajn. Ta’ kuljum, Sister Josephine tgħix il-passjoni li t-tfal jgħaddu minnha minħabba l-firda minn ommhom. Għalkemm hi għażlet li qatt ma tkun omm uliedha, illum hija l-’omm’ ta’ bosta u bosta tfal li jfittxu l-imħabba u l-protezzjoni tagħha…

Kif bdiet il-vokazzjoni tiegħek biex issir soru?

Jiena kont ilni nħoss il-vokazzjoni għall-ħajja reliġjuża minn meta kelli tlettax-il sena. Però jkolli nammetti li għall-ewwel, kif ġeneralment jiġri f’dawn il-każi, ippruvajt ninjora din is-sejħa. Illum jiena persuna konvinta li din hija s-sejħa tiegħi. Imma speċjalment fil-bidu, kelli ċertu biża’ jekk inix nagħmel għażla tajba. Għaldaqstant f’żogħżiti jiena ħriġt ma’ ġuvni biex nikkonferma jekk dak li kont qed inħoss kienx minnu. Maż-żmien intbaħt illi meta kont noħroġ mal-boyfriend kont inħossni qisni qed nitraddixxi lil Alla għax f’qalbi kont inħoss x’jgħidli li Hu riedni għalih. Nistqarr li kont inħoss li qed nibdlu ma’ ħaddieħor. F’okkażjoni partikolari, niftakar li waqt li kont qegħdha mal-boyfriend, għaddew żewġ sorijiet minn quddiemna. Dak il-ħin qalbi riedet ittir bil-ferħ u addijo l-ġuvni li kelli miegħi. Kien proprju dak inhar fil-għaxija meta kkonfermajt il-vokazzjoni reliġjuża tiegħi u li Alla riedni għalih.

Iebsa biex teħodha din id-deċiżjoni?

Kull sejħa hija sejħa minn Alla, kemm għal dawk li jagħżlu li jibqgħu xebbiet u ġuvintur, kemm għal dawk li jagħżlu li jiżżewġu u kif ukoll għal dawk li jagħżlu l-ħajja reliġjuża. Aħna bħala nsara nemmnu illi lkoll kemm aħna, Alla jsejħilna għal xi missjoni. Il-vokazzjoni reliġjuża hija esperjenza li inti tħoss internament, speċjalment fil-mumenti ta’ talb, fejn inti tiskopri li tixtieq tagħmel xi ħaġa aktar għal Alla, li tkun kollok kemm int tiegħu. Naturalment hu ħafna importanti illi meta tħoss din ix-xewqa, titkellem mad-direttur spiritwali tiegħek sabiex tkun tista’ tiddixxerni jekk din hix il-vokazzjoni tiegħek jew le. It-tendenza normalment hija lejn il-ħajja miżżewwġa. Bosta drabi meta tisma’ n-nies jitkellmu, saħansitra anki fl-iskejjel, jippreżentawlek il-ħajja miżżewġa.

Mhiex faċli deċiżjoni bħal din. Jekk tagħżel li tkun soru, inti tagħżel ukoll li tinqata’ minn ċertu għażliet oħra li hemm għal kulħadd per eżempju: li inti ma jkollokx il-familja u l-ulied tiegħek. Kulħadd ikun jixtieq li jiżżewweġ u li jkollu il-familja tiegħu. Dik hi waħda mill-offerta li inti trid tagħmel lil Alla – il-kapaċità li jkollok l-ulied, li hija waħda mill-egħżeż possibilitajiet li għandha kull mara. Iżda l-aktar parti diffiċli għalija kienet li ninqata’ minn mal-familja tiegħi. Kelli 19-il sena meta ħadt din id-deċiżjoni. Kienet sitwazzjoni iebsa peress li xahar qabel kien miet missieri ħabta u sabta. Kelli nħalli lil ommi armla u weħidha għax ħuti l-oħra kollha kienu miżżewġin. Niftakar li malli għalaq għajnejh missieri, mort f’post għall-kwiet fid-dar tagħna u tlabt “Mulej jekk hi r-rieda tiegħek, ilni tant nistenna biex nidħol, ħa sseħħ ir-rieda tiegħek fija.” Dakinhar jiena tgħallimt xi jfisser l-abbandun totali f’idejn Alla: li inti tħalli lilek innifsek tiġi mmexxija minnu. Il-firda minn ommi kienet iebsa speċjalment fil-każ tiegħi meta letteralment kelli mmur Għawdex. Imma jkun hemm żmien fejn il-kuntatt mal-familja jkun limitat.

Sibt appoġġ għall-għażla tiegħek?

Iva. Ommi dejjem kellmitni ċar fuq din il-vokazzjoni tiegħi. Qatt ma ħassritli imma dejjem uritni l-verità. Niftakar illi wara l-funeral ta’ missieri, l-għada ġiet il-Madre Ġenerali id-dar sabiex issellem lil ommi u biex toffrilna l-possibilità li jiena nidħol soru sena wara. Imma b’mod l-aktar kuraġġjuż ommi weġbitha illi jekk Alla iddestina dik il-ġurnata għall-bintha, hi ma kinetx ser tħassarielu. Dan kien mument li jiena ma nsejt qatt u li żammni soda fl-aktar mumenti diffiċli ta’ ħajti. Il-kuraġġ ta’ ommi baqa’ dejjem l-akbar gwida tiegħi.

Għaliex għażilt li ssir soru Franġiskana?

Meta ġejt biex nagħżel ikkunsidrajt diversi kongregazzjonijiet. Jiena persuna dinamika ħafna. Nippreferi li fix-xogħol tiegħi jkolli kuntatt man-nies. Għażilt il-ħajja Franġiskana tal-Qalb ta’ Ġesù għax meta ħarist lejn it-tip t’appostolat li jwettqu, għaraft li teżisti varjetà t’appostolat bħall-edukazzjoni fl-iskejjel, ħidma mat-tfal u mal-anzjani, ix-xogħol tal-ostji u x-xogħol fl-orfanatrofji u fl-infermeriji kemm f’Malta u kemm f’pajjiżi oħra fejn aħna mxerdin. Fil-fatt meta dħalt soru jiena studjajt l-Università ta’ Malta u aktar tard ikkwalifikajt bħala social worker b’viżjoni għal dan l-appostolat li qed inwettaq issa.

X’inhu l-iskop ta’ Dar Fra Diegu?

Inizzjalment id-dar ta’ Fra Diegu ġiet imwaqqfa’ minn Fra Diegu Bonanno bl-għajnuna tal-Markiż Scicluna. L-istorja tgħid illi darba minnhom waqt li Fra Diegu kien qiegħed idur biċ-ċirka biex jiġbor xi ftit ħobż għall-komunita’ tiegħu, huwa ġie msejjaħ biex jgħin tfajla. Sabha tibki ġo kamra żgħira. Kienet tfajla li kienet taħdem fil-prostituzzjoni. Kienet inqabdet tqila u ma kinetx taf kif ser tagħmel f’dik is-sitwazzjoni. Fra Diegu ħadha għand oħtu u għenha. Minn hemm hu ġietu x-xewqa li jgħin lil aktar tfajliet biex jitbiegħdu mill-prostituzzjoni u fetaħ dar għalihom. Wara xi żmien induna li dik id-dar ma kinetx biżżejjed għalih u l-Markiż Scicluna għenu biex bena hawnhekk. U hekk bdiet din id-dar. Maż-żmien minflok it-tfajliet bdew jiddaħħlu l-orfni. Illum l-iskop inbidel kompletament. Hawnhekk aħna nilqgħu tfal li jkunu ġejjin minn familji bi problemi soċjali. Uħud mit-tfal ikunu soffrew minn xi tip t’abbuż bħall-abbandun, abbuż sesswali jew fiżiku li tkun ħarġet care-order fuqhom.

Minn fejn jinġiebu l-fondi biex titmexxa din id-Dar?

Għandna nuqqas kbir ta’ riżorsi. Aħna ngħixu prattikament bil-karità. L-uniku dħul li għandna huwa c-childrens’ allowance tat-tfal residenti hawn. Immaġina biss l-ispejjeż kbar li tinvolvi biex titmexxa din id-dar hekk kbira kemm f’dak li hu ‘daily running’ kif ukoll fil-manutenzjoni tagħha biex tinżamm bl-aktar mod dinjituż biex igħixu t-tfal fiha. Għalhekk id-dħul tac-childrens’ allowance l-anqas biss tibda bih. Imma Alla hu kbir u aħna nemmnu ħafna fil-providenza tiegħu. Nemmnu li Huwa dejjem jipprovdi. Ovvjament jiena nagħmel ħafna ħidma biex insib benefatturi li jistgħu jgħinuna. Fil-fatt nagħmel ħafna kuntatti biex inkunu nistgħu nwettqu proġetti kbar bil-għan li ntejjbu l-għixien tat-tfal sabiex u ngħinuhom permezz tat-terapija psikoloġika ħalli l-kura li jirċievu tkun kemm jista’ jkun professjonali. Tajjeb wieħed isemmi li kull sessjoni ta’ grupp therapy tiswilna 50 ewro kull darba. Nixtieq insemmi wkoll l-għajnuna kbira li jagħtina l-HSBC permezz tal-Care For Childrens Funds fejn joffrilna ħafna sapport u jisponsorjana regolarment fit-terapija.

Fiex jikkonsisti x-xogħol tiegħek u tas-sorijiet l-oħra ġewwa Dar Fra Diegu?

Aħna noffru lit-tfal li jgħixu magħna ġewwa Dar Fra Diegu l-imħabba, il-protezzjoni u l-gwida li għandhom bżonn biex kemm jista’ jkun huma jitgħallmu joħorġu mit-tbatijiet li jkunu għaddew minnhom.

Dan l-aħħar fil-midja nqalgħu ħafna polemiċi illi t-tfal mhux posthom fid-djar tas-sorijiet imma fil-foster homes. Jiena wkoll nemmen illi aħjar jgħixu f’familja. Imma dan ma japplikax għat-tfal kollha. Tfal li jkunu għaddew minn abbużi kbar, ikollhom bżonn ‘ifiequ’ qabel jiġu mibgħuta f’familja ġdida. Bosta drabi l-fejqan huwa iebes u ta’ tbatija, jieħu ħafna żmien u jirrikjedi nies professjonali f’dan il-qasam. Aħna hawnhekk ħdimna ħafna bħala tim biex intejjbu s-sistema u nkunu nistgħu noffru ambjent terawpetiku. M’għadux biżżejjed li titma’, tlibbes u toffri saqaf lit-tfal. Huwa wkoll meħtieġ is-servizz ta’ psikologi u psikjatri biex tkun tista’ isseħħ it-terapija fit-tfal bil-għan li dawn ifiequ mill-passat tagħhom. F’Dar Fra Diegu għandna anki gym biex waqt li t-tfal ikunu qed jieħdu t-terapija, jkunu jistgħu jiżvugaw ir-rabja, t-tensjoni u l-uġiegħ tagħhom hemm ġew. Iweġġgħuni ċertu kummenti ta’ wħud li jistagħġbu li għandna “il-lussu tal-gym”. L-affarijiet trid tifhem għaliex qegħdin hemm. Dan mhuwiex lussu imma bżonn biex jikkomplimenta t-terapija kif ukoll biex t-tfal jitgħallmu dwar il-ħtieġa ta’ l-eżerċizzju.

Kif tiddeskrivi r-relazzjoni tiegħek mat-tfal li tieħu ħsieb?

Nixtieqek tkun hawn xi darba fil-għodu ħalli tara kif inhi r-relazzjoni tiegħi mat-tfal. Minkejja li irrid inżomm r-rwol ta’ dixxiplina, jiena għandi relazzjoni sabiħa ħafna magħhom u minn qalbhom isejjħuli madre. B’ħarsa waħda lejhom inkun naf kull wieħed u waħda minnhom kif qamu kull fil-għodu. Jiena naħdem ma’ tfal imweġġgħa ħafna. Tfal li jkunu jridu ħafna attenzjoni u mħabba. Ikollhom għatx kbir li jħossuhom maħbuba u apprezzati. Xi ħaġa li tkun tonqos ħafna fihom. Isiru jħobbuk u ssir tħobbhom. Isiru parti minnek. Bi professjonalità iżżomm ċertu distanza…. Ħa nkun sinċiera. Dan l-aħħar il-midja nefħet ħafna l-kwistjoni ta’ Lourdes Home u ġibdet attenzjoni negattiva dwar id-djar tas-sorijiet u s-sorijiet infushom u ntefa’ dell ikrah fuqna lkoll. Jekk sar l-abbuż qatt mhu ser napprovah. Imma wieħed irid jiftakar illi s-sorijiet huma persuni umani. Billi nkunu lebsin it-tonka, ma jinbidel xejn mill-umanita’ tagħna. Ma jfissirx li għax aħna sorijiet qatt mhu ser niżbaljaw. Hija tassew inġusta illi f’soċjetà fejn kollox sar xejn mhu xejn, jekk jiżbalja reliġjuż/a qisha waqgħet id-dinja. Bil-qawwa t’Alla nissuperaw ċertu diffikultajiet imma mbagħad hemm limitu għal kollox. Minħabba din il-kwistjoni, kien hemm carers (sorijiet minn diversi kongregazzjonijiet) li riedu jirtiraw minn xogħolhom. Ma riedux jibqgħu jieħdu ħsieb it-tfal. U dan għaliex wieħed ikun qed jaħdem b’intenzjoni tajba u mbagħad tfaqqa’ waħda bħal din u kollox jibda jiġi meqjus bħala abbuż. Illum kważi tibża’ tersaq lejn it-tfal. Tiġi bejn ħalltejn x’għandek tagħmel. Tibda tistaqsi bejnek u bejn ruħek “Jekk tifla għandha bżonn tgħanniqa, nagħtihiela jew le? Jew ser jaħsbu li qed nabbużaha?”. Saħansitra t-tfal tagħna għaddew minn martirju minħabba din il-polemika li nqalgħet għax meta bdew imorru l-iskola, sħabhom bdew jistaqsuhom jekk is-soru lilhom tagħmlilhomx l-istess. Min-naħa l-oħra fejn ċertu tfal ma kellhomx ħażen jew ideat f’moħħhom, issa għandhom mezz biex ikunu jistgħu jimmanipulawk. Kumbinazzjoni ftit ilu kont qed nitkellem ma’ surġent tal-pulizija u għedtlu “Ħa nkellmek b’mod sincier. Nitkellmu ħafna fuq l-abbużi tat-tfal però sfortunatament qed inkunu aħna stess li qed niġu abbużati.” Illum xi tfal lanqas tista’ biss tħares lejhom għax jaraw x’ser jivvintaw. Waħda mill-affarijiet li niffaċċjaw hi li xi wħud mit-tfal ma japprezzawx dak li tkun qed tagħmel magħhom. Tagħmel ħin taħbat ser taqta’ qalbek, imma mbagħad taħseb ftit u tiftakar minn xhiex ikunu għaddew u tgħadirhom. Din hi l-missjoni tagħna, li ningħataw għal dawn it-tfal u nippruvaw nagħtuhom ħajja dinjituża.

Kemm temmen li inti u s-sorijiet l-oħra kapaċi tissostiwixxu l-imħabba ta’ omm?

Ir-realtà hija waħda: għat-tfal, ommhom tibqa’ ommhom akkost ta’ xi tkun għamlitilhom. Ikun hemm mumenti ta’ rabja għaliha meta jaraw li qed tonqoshom. Imma mbagħad ara ma ssemihielhomx! Ir-rwol tagħna huwa li kemm jista jkun noffrulhom il-bżonnijiet bażiċi illi jħossuhom maħbuba, aċċettati u apprezzati. Aħna nispiċċaw qisna ommijiet tagħhom. Jekk qalu ajma, jekk qamu bil-lejl… jiġu għandna. Aħna ngħixu magħhom 24 siegħa kuljum. It-tfal qegħdin fi gruppi ta’ għaxra f’kull appartament fid-Dar stess u nippruvaw noħolqulhom ambjent kemm jista’ jkun ta’ familja. Nippruvaw ngħallmuhom iqisu lil xulxin bħal aħwa. Nammetti li din diffiċli kultant. Imma dan anki bejn l-aħwa ta’ veru, aħseb u ara.

Liema hu l-akbar nuqqas li ġeneralment iħossu dawn it-tfal?

Għaddew minn liema trawma għaddew, ftit huma dawk it-tfal li ma jfittxux il-familja. Jiġifieri huma jibqgħu jħossu dik ix-xewqa li jirritornaw id-dar. Ir-raġunijiet huma diversi: hemm min għax tassew iħoss in-nuqqas tal-ġenituri u hemm min għax iqis hawnhekk bħala post ristrett peress li hemm ċertu limiti li jrid iżomm. Aħna nitkellmu ħafna mat-tfal u nkunu ċari magħhom. Ngħidulhom li aħna nifhmu li din mhiex l-għażla tagħhom u li mhux qegħdin magħna għax iridu imma kaġun taċ-ċirkustanzi. Min-naħa l-oħra jeżistu każijiet fejn it-tfal ikunu għaddew minn abbużi kbar u ma jkunux iridu jkellmu lill-ġenituri tagħhom. It-terapija tipprova tgħin imma kultant il-ħsara li ssir tkun irreparabbli.

Xi tfisser għalik l-omm?

Għalija l-omm hija kollox. Hija dik li tagħtni l-ħajja. Hija dik li tħobbni b’imħabba tal-ġenn. Hija dik il-persuna li tintuwixxi il-bżonnijiet ta’ wliedha qabel biss dawn jiġu kkomunikati lilha. Jiena dan kollu nagħmlu mat-“tfal tagħna” hawn ġew.

Xi tfisser is-soru għat-tfal ta’ Dar Fra Diegu?

Għalihom is-soru tiġi t-tieni omm li tissostitwixxi, sa ċertu punt, dak li t-tfal għandhom bżonn. Biex nagħtik eżempju ċar tal-imħabba tat-tfal lejn is-sorijiet, ser nirrakkuntalek ġrajja li seħħet ftit taż-żmien ilu. Sister Onorina, soru li kienet għamlet żmien twil tieħu ħsieb it-tfal, kellha kanċer u l-mewta tagħha ħadet fit-tul. Ma stajtx ma nitqanqalx bix-xena tat-tfal li rabbiet hi, fosthom Joseph Cuschieri flimkien m’oħrajn (li bħala tfal din is-soru kienet rabbithom fl-akbar għożża) mnikktin u mdawwrin magħha bl-akbar imħabba. Qalulna li għalihom dik kienet it-tieni omm tagħhom. Huma baqgħu ħdejn Sister Onorina tul l-agunija kollha tagħha u flimkien magħha għaddew mill-passjoni daqs li kieku kienet qed tmut ommhom. Lejl u nhar ma ċċaqalqux minn ħdejn is-sodda tal-mewt tagħha. Uħud minnhom kienu aktar jafu lilha milli lil ommhom għax Sister Onorina kienet soru li vera kienet omm għalihom għax baqgħet issegwihom anki wara li dawn iżżewġu.

Kemm taħseb li jagħmel differenza fil-ħajja tat-tfal il-fatt li jkunu mifruda mill-omm jew li jitrabbew mingħajrha? X’konsegwenzi hemm ta’ dan għall-futur tagħhom?

Tagħmel differenza kbira. Speċjalment meta t-tfal ikunu ttieħdu b’care order mill-familja mingħajr ma jkunu ngħataw ir-raġuni għaliex. Bosta drabi huma ma jifhmux għala ttieħdu mid-dar. Ċertu tfal ma jirrealizzawx illi jkunu qegħdin fil-periklu fid-dar tagħhom. Uħud mit-tfal ikunu għaddew minn tbatija li kultant wieħed lanqas biss jimmaġina li ssir tassew. Il-firda mill-omm għat-tfal hija weġgħa kbira. Ibatu ħafna mingħajr il-preżenza tagħha. Jibqgħu jfittxuha, iriduha u jixtiquha.

Meta fiċ-ċokon tagħhom it-tfal jitrabbew mingħajr l-omm, dan il-fattur jagħmel differenza kbira. Huwa fatt magħruf illi fl-ewwel tlett snin ta’ ħajjithom, it-tfal ikollhom bżonn ta’ ħafna affett ħalli jrabbu sens ta’ sigurtà u sens t’appartinenza. Ikollhom bżonn li wieħed jgħannaqhom u jbushom. Aħna nippruvaw nissostitwixxu dan għax inkella din tibqa’ defiċjenza f’ħajjithom. Barra minn hekk, dan in-nuqqas bla dubju jħalli l-konsegwenzi tiegħu fil-futur ta’ dawn it-tfal. Huwa bżonn li dawn ifiequ minn dan l-abbuż għax inkella huma stess il-quddiem jispiċċaw jirrepetu l-istess żbalji tal-ġenituri tagħhom għax ma jkunux jafu mod ieħor.

Illum li bħala soru għaddejt minn dawn l-esperjenzi, inbidlet l-opinjoni tiegħek ta’ xi tfisser omm?

Jiena ngħid kemm kelli trobbija sabiħa. Kemm kont ixxurtjata ta’ kemm kelli esperjenza sabiħa fit-trobbija tiegħi mill-ġenituri tiegħi. L-opinjoni tiegħi ta’ xi tfisser omm, għalija qatt ma tinbidel. Għalija omm li tidħol għall-impenn li trabbi l-ulied, għandha tonorah għal ħajjitha kollha. Il-figura tal-omm prinċiparjament hija dik li tagħti l-ħajja lil bniedem. Imma l-omm mhiex hekk biss… hi hija dik il-persuna li tibqa’ tagħti l-ħajja lill-uliedha sal-aħħar nifs ta’ ħajjitha.

X’inhu l-aħħar messaġġ tiegħek għal Jum L-Omm?

L-ewwel nett nixtieq ngħaddi messaġġ lill-ġenituri kollha sabiex dawn japprezzaw li t-tfal huma don minn Alla. Sfortunatament meta uħud mill-koppji jġibu t-tfal għal mument tal-pjaċir biss u ma jidħlux b’impenn biex irabbu lil uliedhom bis-serjetà, dawn jispiċċaw jiġru mingħand persuna għal oħra. Jiena m’għandi xejn kontra l-mara li taħdem. L-importanti hu illi n-nisa ma jabdikawx mir-responsabbiltà tagħhom bħala ommijiet – li jkunu hemm meta t-tfal jiġu lura mill-iskola u li jagħtu ħin ta’ kwalità lit-tfal. Ovvjament illum li l-idea tal-familja qegħdha tisfuma fix-xejn huwa ħafna aktar importanti li nfakkru illi familja tikkonsisti mill-missier, l-omm u t-tfal. Bħalissa hawn ħafna separazzjonijet u t-tfal iridu jitrabbew minn ġenitur wieħed. L-isfortuna sseħħ meta dawn it-tfal jidħlu fil-ġlieda għall-poter bejn il-ġenituri. It-tfal huma lejali lejn iż-żewġ ġenituri u jbatu ħafna meta jiġu bejn ħalltejn. Huwa neċessarju illi meta tinġieb tarbija fid-dinja, il-ġenituri iridu jassumu r-responsabbilta li jagħtu d-dinjita lil dik it-tarbija. Min-naħa l-oħra, l-ulied iridu japprezzaw dak kollu li l-omm b’tant sagrifiċċju tagħmel għalihom. Illum hawn ħafna ommijiet li jinsabu mweġġgħa għax jinsabu weħidhom. Jgħidulek tefgħuni hawn ġo home u ħallewni waħdi. Oħrajn jinsabu midfunin ġo djarhom, weħidhom u rari jżuruhom uliedhom. Tajjeb li napprezzaw lil dik il-persuna li dejjem kienet maġenbna fit-trobbija tagħna u matul ħajjitna kollha.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-10 ta’ Mejju 2009)

Share on Facebook

2009.05.10 / no responses / Category: Torca - Perspettivi