Partit Laburista | Fiona Vella

Posts Tagged ‘Partit Laburista’

L-GĦERF TAX-XIĦ U L-ENERĠIJA TAŻ-ŻAGĦŻUGĦ

Mhux soltu li nitratta s-suġġett tal-politika għax ma nħossx li hi l-linja tiegħi. Madanakollu din il-ġimgħa żort il-wirja tal-istorja tal-Partit Laburista li kienet imtella’ fiċ-Ċentru Nazzjonali Laburista u mpressjonajt ruħi ferm bil-mod professjonali u dettaljat li nħadmet bih. Ċertament ma bsartx li l-wirja kienet daqshekk grandjuża, akkost li ħafna kienu ssuġġerewli biex immur nagħtiha titwila. Infatti nistqarr li mort bil-ħatfa biex nara x’hemm u minflok sibt ruħi mitlufa nimxi bejn il-kurituri ta’ informazzjoni, ritratti u filmati. Fosthom laqgħatni ritratt partikolari li kien juri grupp ta’ nies, li wħud minnhom kienu qed isaffru biex itellfu l-meetings tal-laburisti. U hemm, fin-nofs tar-ritratt, iżżomm id tifla żgħira, nilmaħ lill-kunjata tiegħi, Helen Vella, li dakinhar, b’kurżità, kienet marret tittawwal biex tara x’inhu jiġri u spiċċat f’ritratt storiku! Maħkuma minn din l-atmosfera, iddeċidejt li nkellem żewġ individwi li għandhom il-politika ferm għal qalbhom u li l-mod kif daħlu f’dal-qasam, ukoll kien imnebbaħ minn ġrajjiet li llum jagħmlu parti mill-Istorja ta’ pajjiżna.

William Lewis u Joseph M Zrinzo huma t-tnejn Koordinaturi Distrettwali tal-Partit Laburista. Għażilt li nkellem lilhom peress li William huwa żagħżugħ li ilu biss minn Ottubru li għadda f’din il-ħatra, filwaqt li Joseph ilu madwar 15 il-sena jħaddan din ir-responsabbiltà. Kelli kurżità nifhem jekk din id-differenza fl-esperjenza u fl-età kienetx taffetwa l-perspettiva tagħhom…

Joseph beda bi kwotazzjoni tal-Perit Mintoff.

“Darba kont qed nitkellem ma’ Mintoff u qalli dawn il-kelmiet “Jien irrid l-għerf tax-xiħ u l-enerġija taż-żagħżugħ biex naċċerta ruħi li d-dinja tibqa ddur.”

Iż-żgħażagħ dejjem kienu l-fibra tal-Partit Laburista u jekk trid tikkonferma dan, tista’ tħares lejn dawk li fl-1958 bdew il-ġlieda għall-indipendenza u l-ħelsien ta’ Malta. F’dak iż-żmien jekk tara f’min kienet tikkonsisti l-maġġoranza tan-nies li sofrew u li spiċċaw il-ħabs tintebaħ li kienu żgħażagħ. Bosta għadhom jiftakru l-famuża battalja ta’ Raħal Ġdid, meta ż-żgħażagħ kienu ġġieldu bil-ġebel mal-qawwiet Ingliżi. Ta’ min ifakkar li ħafna mill-affarijiet li qed ingawdu llum huma sforz tal-kuraġġ taż-żgħażagħ ta’ dakinhar.

L-anzjan għadda minn ċertu esperjenzi tal-ħajja li ż-żagħżugħ għadu m’għaddiex minhom. Għalina dak huwa żmien li għadda u mar u ma tistax terġa’ iġġibu lura għax telaq. Imma jiena nemmen li xorta jkun għad fadal l-opportunità li ssarraf dik il-maturità akkwistata mill-esperjenza tal-ħajja, billi tgħin liż-żagħżugħ ħalli jasal fl-ambitu li jixtieq, iżda li fl-istess ħin tevitalu li jaqa’ fin-nases tal-ħajja.

Iż-żagħżugħ huwa rappreżentanza tal-progress innifsu u għalhekk ma tistax tara progress mingħajr ma temmen fiż-żagħżugħ. Jingħad illi l-progress tista’ tipprova tagħmillu l-bsaten fir-roti imma ma tista’ qatt trażżnu għal kollox. Għaldaqstant huwa inutli li tipprova taqta’ qalb iż-żagħżugħ għax fl-aħħar mill-aħħar, xorta ser jipprova jgħaddilek minn dik it-triq. Mela minflok, l-aħjar għażla hija li timxi id f’id miegħu sabiex jilħaq dak l-għan li qed jipprova jippromwovi.”

William min-naħa tiegħu insista fuq il-ħtieġa tal-anzjan.

“Wieħed għandu bżonn lill-ieħor. L-entużjażmu taż-żagħżugħ u l-ħolm tiegħu biex iwettaq ideat ġodda, bla dubju għandhom bżonn is-sosteniment tal-esperjenza tal-anzjan. Għax wara kollox jiena nemmen li ż-żgħażagħ huma kontinwazzjoni tal-anzjani u li dawn qed ikomplu fuq dak li l-anzjani bnew. B’hekk l-ideali oriġinali jibqgħu ħajjin matul is-snin ta’ wara filwaqt li jkomplu jissaħħu fuqhom ideat ġodda li ‘l quddiem jgħaddu f’idejn iż-żgħażagħ tal-ġenerazzjoni li jmiss. Kif stajt tara sewwa inti wkoll, kull min żar il-wirja li tella’ l-partit seta’ jikkonferma illi tul l-istorja tiegħu, dejjem kien hemm l-anzjani u ż-żgħażagħ imexxu flimkien.”

Infatti t-tnejn saħqu miegħi illi biex wieħed jilħaq l-ideal tiegħu, l-ewwel nett irid ikun jaf, minn fejn telaq.

“Biex tkun bniedem komplut, trid tkun taf minn fejn tlaqt u trid tkun taf fejn trid tmur. Jekk inti ma tafx minn fejn tlaqt, qatt ma tista’ tasal fejn trid tmur għax inti ma tafx fejn int, mitluf. Issa l-Partit Laburista mhux talli dejjem kien partit li jaf minn fejn telaq imma qatt ma nesa minn fejn telaq.”

Joseph sostna li dik kienet differenza prinċipali bejn partit u ieħor.

“Teżisti differenza kbira bejn politiku u politikant fejn il-politiku huwa dak li jaħdem biex iwassal policy maħluqa għall-ġid komuni biex tagħti riżultat, mentri l-politikant jagħmel dak li jaqbel għalih personali u għal xi erba’ ħbieb tal-ħbieb.

Anki jekk inti sempliċiment tħares lejn l-innu tal-Partit Laburista, tifhem il-ġmiel tal-ideali li fih: li tħobb il-proxxmu tiegħek, li tgħin lill-batut u li ssostni lill-ħaddiem. Hu kredu kollu bbażat fuq minn fejn telaq dan il-partit u dik tagħmel id-differenza bejn il-PL u l-PN; dik li l-PL dejjem tela’ fil-gvern biex jaħdem għall-ġid komuni. Nammetti li l-PL għamel l-iżbalji tiegħu wkoll. Hekk jew hekk, kull bniedem li jagħmel xi ħaġa, għandu ċ-ċans li ser jiżbalja xi darba jew oħra. Però jekk wieħed jara l-opri kbar li l-PL għamel lejn in-nazzjon Malti jifhem aħjar x’qed ngħid.

Jiena jiddispjaċini li ċerti affarijiet siewja bħal dawn ma tantx jissemmew, kultant lanqas mill-partit stess. Ngħidu aħna fi tfuliti, il-maġġoranza tat-tfal tal-età tiegħi spiċċaw emigraw. Il-Maltin kienu jitilqu bl-eluf kull sena minħabba n-nuqqas ta’ xogħol. Iżda kif tela’ l-labour fl-1971 l-emigrazzjoni mietet. Il-PL dejjem irnexxielu joħroġ b’ideat ġodda, bosta drabi b’kuraġġ kbir, akkost ix-xkiel qawwi li kellu jiffaċċja ruħu miegħu. Biss biss nista’ nsemmi s-sitt punti li għamel Mintoff u li għalihom ħa l-interdett filwaqt li llum ironikament dawn jagħmlu parti mill-kostituzzjoni tagħna. L-istess nistgħu ngħidu għal dak li qiegħed jagħmel il-mexxej tagħna ta’ llum, Dr Joseph Muscat bil-proposta tal-introduzzjoni tad-divorzju f’Malta.

Jiena ma rridx nintilef fl-Istorja u fil-passat imma jekk hemm bżonn ċertifikat fejn il-PL għolla liż-żgħir u refa’ n-nazzjon fuq saqajh, ‘l hemm ngħid lin-nies biex iħarsu. Għax jiena nemmen bis-sħiħ li l-miraklu li l-PL għamel f’dawk iż-żminijiet, kapaċi jerġa’ jirrepetih illum jekk jingħata l-opportunità li jmexxi mill-ġdid.”

William li llum huwa perit, jisħaq li huwa laħaq fejn laħaq proprju bis-saħħa tal-miżuri ġodda li kien għamel il-PL.

“Ma nista’ qatt ninsa l-ġid li jiena ħadt mill-PL meta fosthom huwa tani l-possibilità li nidħol nistudja l-università ħalli nkun nista’ nibni l-karriera tiegħi. Missieri kien ħaddiem u li kieku ma kienx għall-PL, qatt ma kien ser ikollu fondi biżżejjed biex idaħħalni l-università.

Missier William, Charlie Lewis, kien ukoll dak li inizzjah fil-ħidma għall-partit…

“Minn meta kont daqsxejn ta’ tfajjel, missieri kien jeħodni insegwi l-meetings ta’ Mintoff. Sfortunatament is-snin tat-tmeninijiet ma tantx għamlu ġieħ lill-politika Maltija. Ma nista’ ninsa qatt per eżempju l-inċidenti li kienu seħħew f’Ħaż-Żebbuġ meta waqt manifestazzjoni paċifika tal-laburisti kienu ntefgħu xi ballavostri fuq in-nies. Jiena kont qiegħed hemm dakinhar flimkien ma’ missieri u kuġinti u rajt il-konfużjoni li nqalgħet. Niftakar lil missieri jiġri bina lejn il-karozza u mbagħad jerġa’ lura biex jara jekk setax jagħti xi għajnuna lil dawk li ġew feruti. Aħna konna pparkjati ġo sqaq u f’ħin minnhom jien fettilli noħroġ mill-karozza u mmur nittawwal il-barra. U kien eżatt f’dak il-ħin li nara pulizija fuq mutur għaddej sparat minn ħdejja jiskidja fit-triq prinċipali. Kienu inċidenti li baqgħu stampati f’moħħi u kienu proprju huma li ħeġġewni biex ninvolvi ruħi fil-politika. Barra minn hekk, missieri dejjem kien attiv fil-kumitat tal-Ħamrun u kien minn hemm li hu rawwimni u fejn f’dawn l-aħħar snin kont involut f’karigi differenti.”

L-istorja ta’ kif Joseph daħal fil-politika hija daqstant ieħor imqanqla…

“Jiena ġej minn familja ultra nazzjonalista però ħu ommi nzerta laburist kbir. Dan kellu l-kuraġġ li fi żmien id-dnub il-mejjet kien imur iqassam il-Ħelsien. Jiena kelli madwar 15 il-sena u kont abbati imma bil-moħbi t’ommi kont immur inqassam il-Ħelsien miegħu. Bħala abbati kont nara b’għajnejja l-biża’ tan-nies minħabba l-bulettin. Allaħares ngħidlek il-ġrajjiet kollha li seħħu fejn il-laburisti batew ħafna. Biex nagħtik eżempju wieħed nista’ nsemmilek meta flimkien ma’ tal-Mużew kienu jtellgħu lilna t-tfal biex nitfgħu l-purfun fl-inħawi li jkun sar fihom xi meeting tal-labour “ħalli niddiżinfettaw il-post mid-dnub il-mejjet”.

Ironikament kienet proprju din l-attitudni li ġibditni lejn il-PL. Jiena kont ġej minn familja tal-faxxa ta’ fuq tal-klassi medja. Kont immur skola privata u tista’ tgħid li ma kont nieqes minn xejn. Imma mbagħad bħala boy-scout bdejt immur ngħin biex jitqassmu l-prodotti tal-CARE. Din kienet għajnuna Amerikana li kienet qed tingħata lill-Maltin peress li l-poplu tagħna ma kienx ħa l-Marshall Aid tal-gwerra. Konna mmorru nqassmu xi oġġetti bażiċi bħad-dqiq, zokkor, ġobon u butir f’numru ta’ djar. Kienet esperjenza li ħasditni għax rajt faqar li jien għalija ma kienx jeżisti. Skantajt kif xi wħud minnhom kienu jieklu ħobż imdellek bix-xaħam għax il-butir ma kienux jafu x’inhu. Meta qassamna l-ġobon f’ċertu djar, dik kienet l-ewwel darba li dan-nies kienu qatt daqu l-ġobon f’ħajjithom. Niftakarni mmur id-dar u nargumenta. Il-familja tiegħi kienet reliġjuża ħafna u kienet tagħmel bosta karità imma xorta waħda kienet taċċetta r-raġunar li kien qed jiġi propagat f’dawk iż-żminijiet – li wħud kienu nħalqu sinjuri u oħrajn kienu foqra u li ħadd ma kellu jibdel dis-sitwazzjoni. Tant hu hekk li min mill-foqra kien jittanta jgħolli rasu biex forsi jitla’ tarġa aktar il-fuq, kważi kważi kien jingħadd li qed jagħmel xi dnub mejjet. Kont niddispra b’dan ir-raġunament għax kont ngħid li allura dawn in-nies ma kellhom lil ħadd min jaqbeż għalihom. Imma mbagħad sibt is-sostenn fiz-ziju tiegħi li malajr beda jeħodni miegħu għall-meetings ta’ Mintoff. U hekk kif tibda tisma’ lil Mintoff jitkellem bħal donnu xi ħadd jagħtik injezzjoni qawwija ta’ eroiżmu fil-vina u tħoss saħħa daqs li kieku tista’ tmur taqleb kull m’hemm.

Sal-ġurnata ta’ llum għadni nsib nies li ma jridux jemmnu li jien laburist. Anzi ġieli jidhru artikli u jgħidu li jien nazzjonalist! Imma jiena sa minn tfuliti qatt ma rajt il-valur umanitarju fil-PN bħalma narah fil-PL – xejn iktar u xejn inqas. Hemm affarijiet li kienu ħżiena fil-partit imma l-ideal li inti trid tgħin u ġġib kemm jista’ jkun ġid u ugwaljanza għal kulħadd, għalija dak huwa l-aqwa prinċipju. Min jaf il-PL, min jifhem l-ideal tiegħu, min jifhem l-ispirtu li l-PL jipprova joħloq, mhux talli jaċċettah imma talli jiġbdu biex jaħdem għalih.”

Fost ir-responsabbiltajiet tal-Koordinaturi Distrettwali hemm dik li joħolqu attivitajiet biex kemm jista’ jkun jiġbru d-distrett flimkien. Dan l-aħħar William, għalkemm pjuttost novizz f’dal-qasam, irnexxielu joħroġ b’idea li mill-ewwel intogħġbot ferm.

Infatti Joseph sostna illi “Permezz tal-idea tal-attività tal-maratona li ħareġ biha William, bħala Koordinatur Distrettwali, mar anki oltre minn hekk għax b’hekk mhux qed jingħaqad biss l-ewwel distrett imma d-distretti kollha. Hawnhekk qed naraw eżempju ċar kif idea brillanti ta’ żagħżugħ ingħatat l-appoġġ immedjat kemm mill-eżekuttiv u kif ukoll mis-sostenituri kollha tal-partit u flimkien ħdimna biex din titwettaq. Nistgħu ngħidu li permezz tal-maratona, William ser jagħmel eżatt dak li qed jippriedka Dr Joseph Muscat – dik li joħloq moviment ġdid, did-darba permezz tal-mixi jew ġiri.”

Fil-fatt minn sempliċi idea li tnisslet f’Diċembru waqt attività oħra tal-partit, William sab ruħu qed jieħu ħsieb attività nazzjonali.

“Mill-ewwel bdejna għaddejjin bil-preparamenti u bl-organizzazzjoni ta’ din il-maratona li l-għan prinċipali tagħha huwa illi jgħaqqad lil kulħadd flimkien f’familja waħda. Għaldaqstant l-oġġettiv finali ta’ din il-maratona mhux ser ikun dwar min ser jiġi l-ewwel imma li kull min jipparteċipa jasal sal-aħħar u jifraħ mal-wasla. Issa min jiflaħ jiġri jista’ jagħżel il-maratona ta’ 7km u min jiflaħ jimxi, għandu distanza ta’ 3km. Naturalment din hija attività li ser tiġbed anki lill-familji li jridu jqattgħu ftit ħin flimkien u għalhekk qed naħdmu biex noħolqu atmosfera pjaċevoli matul ir-rotot magħżula. Peress li oriġinarjament l-idea ħarġet mill-ewwel distrett, ir-rotta ġiet ippjanata biex tgħaddi minn quddiem iċ-ċentri laburisti tal-lokalitajiet tal-Belt, il-Furjana, il-Pietà, il-Marsa u l-Ħamrun. Iżda min hawn ninxtieq insostni li din mhiex attività tal-ewwel distrett biss imma tal-partit kollu.

Permezz ta’ din il-maratona nixtiequ nħeġġu kemm l-ispirtu tal-komunikazzjoni bejnietna u kif ukoll dik li wieħed jieħu ħsieb saħħtu. Barra minn hekk dawk li ser jipparteċipaw f’din l-attività ser ikunu jistgħu jiltaqgħu mal-amministrazzjoni tal-partit li wkoll ser ikunu qed jieħdu sehem kemm fil-mixja u kif ukoll fil-ġirja. Ta’ min isemmi li anki Dr Joseph Muscat beħsiebu jipparteċipa f’din il-maratona għalkemm għalissa għadu indeċiż jekk jagħżilx li jimxi jew jiġri. Finalment, hekk kif tiġi fi tmiemha din il-maratona, ser tibda l-maratona ta’ ġbir ta’ fondi għall-PL u l-parteċipanti kollha huma mistiedna li jingħaqdu magħna.”

Din il-maratona ser issir fil-31 ta’ Marzu 2011 u r-reġistrazzjonijiet għaliha ser jibqgħu jinġabru sas-26 ta’ Marzu 2011 fejn titħallas miżata żgħira għall-parteċipazzjoni. Wieħed jista’ japplika minn One Complex, miċ-Ċentru Nazzjonali Laburista u miċ-ċentri laburisti kollha tal-lokal. Ser jingħata ċertifikat lil kull parteċipant, filwaqt li numru limitat ta’ wrist bands bl-arma tal-partit se jingħataw lil dawk li jirreġistraw l-ewwel. Kull parteċipant għandu jilbes flokk abjad jew aħmar. Għal aktar informazzjoni u applikazzjonijiet tistgħu iċċemplu fuq 21249900, inkella email: funrun@partitlaburista.org, jew il-website www.partitlaburista.org, u anki mill-facebook Freedom Day Fun Run.

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-20 ta’ Marzu 2011)

Share on Facebook

2011.03.20 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
ID-DINJA ANTIKA TA’ TFULITI

Li kieku kellek l-opportunità li treġġa’ lura l-arloġġ u tgħix mill-ġdid żogħżitek, x’tagħżel? Il-preżent jew il-passat?

Niftakar li meta kont tifla kont nixtieq ħafna li jkolli dar tal-pupi…. waħda bħal dawk li kont nara fuq il-kotba li kienu jagħtuna naqraw l-iskola jew li kont nissellef mill-librerija. Kienet tkun dar kbira, imqassma bi kmamar sbieħ u mimlija b’għamara ċkejkna. Il-karozza kienet tkun ipparkjata fil-garaxx, iż-żwiemel jistrieħu fl-istalel u pjanti mill-isbaħ kienu jżejnu l-konservatorju mal-ġenb tad-dar. Kont nintilef inħares lejn l-istampa filwaqt li noħlom li meta nikber ikolli dar bħalha eżatt. Naturalment ma kellix idea kemm ridt flus biex nixtri dar bħal dik. Ta’ tifla li kont, lanqas biss kont intbaħt li anki biex nixtri dar tal-plastik kienet problema dak iż-żmien.

Minflok, missieri b’ħafna mħabba u paċenzja kien għallimni kif nikkonverti kaxxa mdaqqsa tal-kartun f’dar tal-logħob. Konna npinġu l-bibien u t-twieqi mad-dawra tagħha u mbagħad naqtgħuhom min-nofs bl-imqass biex jinfetħu. Wara konna naqsmu l-kaxxa permezz ta’ żewġ kartuniet u b’hekk kien ikolli erbat ikmamar. Il-bqija kien kollu f’idejja hekk kif kont naqbad biċċiet tal-karti u npinġihom biex nagħmel il-wallpaper, l-art u dak kollu li jiġini f’moħħi. Il-ġugarelli ż-żgħar li kienu joqogħdu fil-kmamar, kollha kont insibilhom xi post x’imkien…. anki lil xi suldat li kont nieħu baxx baxx mingħand ħija. L-immaġinazzjoni kienet is-sigriet tal-kuntentizza tiegħi.

Illum binti għandha dar ċkejkna tal-pupi imma bilkemm tħares lejha. Lanqas taf b’liema ġugarell ser taqbad tilgħab daqs kemm għandha. Kamra mimlija ġugarelli jixxenqu biex jintrefgħu u jilgħabu ma’ xi ħadd. Ġieli jagħtini li nintefa’ nilgħab bihom jien imma l-ħajja mgħaġġla ta’ daż-żmien ftit tħallilek ċans…. Għaldaqstant ħassejtni tassew kurjuża meta l-ħabiba tiegħi Liliana tarrfitli illi taf wieħed illi jikkollezzjona d-djar tal-pupi. “Huma l-għożża tiegħu,” qaltli. “Issa nlaqqgħak miegħu u tifhem għaliex.”

Reginaldo Schembri laqagħni għandu daqs li kieku kien ilu jafni s-snin. Illum jgħodd it-73 sena imma għadu fuq ruħu mhux ħażin. Inkejjuż u ċajtier u kif kienet qaltli Liliana, d-djar tal-pupi huma d-dinja tiegħu.

“Ejja ħa tarahom, ejja,” sejjaħli l-ġewwa f’daru hekk kif beda jagħti l-istruzzjonijiet lil bintu Suzanne biex tiftaħ il-faċċati tad-djar waħda wara l-oħra.

“Dan il-passatemp l-ieħor tiegħu tafx, li jgħajjatli l-ħin kollu,” lissnet bit-tbissima Suzanne hekk kif b’paċenzja u bi ħlewwa kbira bdiet iżżarma l-faċċati tad-djar kbar li għandu Reginaldo f’diversi kmamar.

“35 sena ilu ħdimt l-ewwel dar. Kont ħdimtha kollha jien, bl-għamara b’kollox. Wara li lestejtha kont tajtha lit-tifla ta’ ħabib tiegħi,” beda jgħidli. “Imbagħad ħames snin wara ħdimt din id-dar bil-faċċata ċelesti. Din ukoll ivvintajtha kollha jien mill-bidu. Interessanti illi l-għamara li fiha hija dik li kelli fid-dar tiegħi fiż-żmien li ħdimtha. Innota l-gwardarobba kemm fiha xogħol,” kompla jispjegali b’ħeġġa, “dik għamiltha kollha jien b’idejja! Għandi għodda ċkejkna biex naħdem dawn l-affarijiet imma bis-sega tal-arkett nagħmel kollox. Dak kollu li jiġini f’moħħi.”

“Ifakkruni f’żogħżiti,” qalli malli staqsejtu x’inhu l-iskop li jikkollezzjona dawn id-djar. “Permezz tagħhom inżomm l-isbaħ memorji tiegħi ħajjin.”

Staqsejtu x’kien ix-xogħol li kien jagħmel meta kien żagħżugħ….

Jien kont naħdem bħala kuntrattur ma’ missieri Ġużè Schembri. Missieri kien bniedem magħruf u maħbub ħafna. Kien negozjant kbir u kien iħaddem bosta nies miegħu. L-ewwel kellu banka tal-lottu imbagħad rama garaxx bil-karozzi tal-kiri. Ftit ftit kellu wkoll fabbrika tal-madum, tax-xemgħa u oħra tal-għaġin. Meta fl-1939 missieri żar l-Amerika, huwa baqa’ mpressjonat ferm bir-Radio City Theatre t’hemmhekk. Tant hu hekk illi meta rritorna Malta qalilna illi jekk xi darba jibni teatru jsemmih l-istess. U hekk għamel! Baqa’ baqa’ sakemm bena r-Radio City Opera House li kienet magħrufa ħafna għall-operetti, t-teatrini u għall-artisti famużi li kienu joffru l-isbaħ spettakli fih.”

Xtaqtu jsemmili xi nies magħrufa li jiftakar jieħdu sehem…

“Ma nista’ qatt ninsa lill-Prinċipessa Russa Nathalie Poutiatine li kienet ballerina mill-iprem. Min jaf kemm qattajt siegħat sħaħ inħares lejha tiżfen! Kien jiġi wkoll ikanta t-tenur Malti Oreste Chircop. Lil Oreste jien niftakru għadu qed jitgħallem ikanta. Kien jitħarreġ għand Madame Ravaglia f’dar fil-Ħamrun li hi kienet tikri mingħand missieri wara li kien waqa’ t-Teatru Rjal bil-gwerra.”

Reginaldo intilef jirrakkuntali dwar il-passat tiegħu. Kienet ovvja ħafna l-ammirazzjoni li huwa kellu lejn missieru li barra li kien bniedem ħabrieki, kien ukoll benefattur kbir.

“Fir-Radio City darba nħadem dramm bl-isem ‘Il-magħżula minn Alla’ li kien jirrakkonta l-ġrajja ta’ Fatima. Kien deher fuq ħamest’ijiem u l-flus li kienu nġabru, kienu ngħataw bħala fondi għall-bini tal-Knisja ta’ Fatima li hemm fil-Guardamangia.”

Ġużè Schembri kien ukoll politiku li wara l-qasma fil-Partit Laburista kien għażel li jaħdem flimkien mat-Tabib Boffa. Kien f’dawn iż-żminijiet illi l-familja Schembri għamlet ħbiberija mar-Reġina Eliżabetta.

“Konna nikrulha l-Villa Guardamangia meta kienet tiġi Malta. Mhux darba u tnejn li fil-għodu kont immur inżurha u nsibha tixxemmex fuq it-taraġ. Kienet mara mill-aħjar magħna imma isma’ din,” qalli Reginaldo b’ħarsa mqarqċa. “Darba minnhom dehrilha illi waħda mit-twieqi tal-villa kellha bżonn laqgħa żebgħa u qabbdet lil min jiżbogħilha kif riedet hi. Taf li mbagħad naqqsitilna l-ispejjeż li ħallset, mill-kera li kellha tagħtina?”

Il-familja Schembri għamlet żmien tgħix f’Villa Parisio, Ħal-Lija. Imma Reginaldo li kien il-ħames wild, jiftakar illi l-biċċa l-kbira ta’ ħajtu qattagħha jgħix f’Villa Guardamangia. Bħala residenza tas-Sajf l-familja kellha wkoll il-Villa Rosa, f’San Ġorġ.

“Kien f’dawk l-inħawi li ltqajt mal-mara tiegħi Tereża. Hi kienet taħdem ir-rakkmu ma’ Grixti tal-Belt. Niftakarha ċara l-ewwel darba li rajtha. Kont għedtilha int għalija. Anki hi ħadet grazzja miegħi mill-ewwel imma ma stajtx ngħid l-istess għall-kunjata li ma riditni b’xejn. Akkost li kont noqgħod inżiegħel biha u ndawwarha bil-karozzi lussużi li kellna! Iżda maż-żmien din l-istorja nqallbet ta’ taħt fuq għax qabel ma mietet kienet sejjħitli ħdejha u qaltli ‘Qatt ma rajt raġel bħalek.”

B’nostalġija kbira f’għajnejh Reginaldo kompla jirrakkuntali kif martu mardet meta kienet għadha fit-tletinijiet tagħha….

“Għamilt minn kollox biex naraha mfejjqa. Meta kienet għamlet l-aħħar ġranet tagħha fl-Isptar San Luqa kont norqod ħdejha kuljum. Iżda b’dispjaċir kbir tiegħi xorta waħda mietet u ħallietni. Ma nista’ ninsiha qatt. Lilha biss ħabbejt. Qatt ma ridt nerġa’ niżżewweġ. Kont naf li mhu ser insib lil ħadd aktar bħalha. Għadni naħseb fiha kuljum u nixtieq li qegħdha hawn ħdejja…. Għalhekk dan l-istil ta’ djar, din l-għamara. Nagħmel siegħat ħdejhom u mbagħad nagħlaq għajnejja u nibda nimmaġinani f’dawk iż-żminijiet meta kont ngħix ġo djar bħal dawk, niġri minn kamra għall-oħra.”

Waħda mill-aktar djar għal qalbu hija l-Grosvenor Hall, dar li fiha ftit aktar minn ħames piedi għoli.

“Ilni naħdem fuqha s-snin. Biex tlestiha dar bħal din trid ħafna xogħol u paċenzja.”

Tlabtu jispjegali pass pass kif tinbena dar tal-pupi…

“Jiena nirċievi numru ta’ rivisti mingħand kumpaniji li jbiegħu dawn id-djar. Ikolli nammetti miegħek illi anki nħares lejhom biss fuq l-istampi nitgħaxxaq. Minn fuqhom inkun nista’ nagħżel it-tip ta’ dar li tolqotni. Id-dar tiġi f’kit, biċċa biċċa. Tkun tista’ tagħżel id-dar miżbugħa lesta, la kemm tgħaqqadha flimkien. Imma jien nippreferi nagħmel kollox jien skont il-gosti tiegħi. Anki l-madum nagħmel jien, kaxxa kaxxa, waħda sewda u waħda bajda kontra xulxin u noqgħod inwaħħalhom bil-mod. Mhux la kemm taqbad u tagħmilhom dawn l-affarijiet. Irid ikollok ċertu ħila u ħafna dedikazzjoni. L-għamara nordnaha minn fuq l-istess rivisti. Togħġobni ħafna l-għamara stil Vittorjan, bħal dik li kien ikollna ġod-djar tagħna f’żogħżiti. Għandi wkoll dar li żejjintha b’għamara fuq stil antik Malti u ġiet sabiħa ħafna wkoll. Hu daqsxejn passatemp għali għax kollox jiswa l-flus imma jien naf naħdem xi wħud mill-affarijiet u nżidhom fid-djar tiegħi. Ara dawk l-inkwadri per eżempju… qed tarahom? Dawk jien u l-mara,” urieni Reginaldo hekk kif beda jidħak bil-qalb u jurini l-oġġetti żgħar u ħelwin li mela l-kmamar tad-djar tal-pupi bihom. “Dak li jagħmilhom uniċi… l-irtokki personali tiegħek. Dawk il-ballavostri jien żidthom. Anki dawk it-tapiti, il-purtieri, l-arloġġ antik Malti, il-platti taċ-ċeramika mal-ħitan u t-terrazzini. Il-bibien per eżempju kienu bojod imma jien tajthom lil wieħed mastrudaxxa biex jagħtihom il-lostru. Hekk għandhom dehra professjonali u aktar realistika. U dawk il-linef ordnajthom apposta mingħand kumpanija li taħdem il-ħġieġ.”

Mal-ewwel daqqa t’għajn ma kontx intbaħt bihom dawn l-oġġetti kollha li beda jindikali. Imma ftit ftit, permezz tal-entużjażmu tiegħu, bdejt nifli l-kmamar aħjar u aktar ma beda jgħaddi l-ħin, aktar stajt nara d-dettalji u nifhem x’ifisser dan il-passatemp għalih.

Kull kamra ġo kull dar kienet imżejjna b’mod realistiku, bl-aċċessorji kollha meħtieġa u b’ħafna lussu wkoll. Ġo waħda mill-kmamar tal-ikel, kien hemm sett sħiħ ta’ platti u kikkri taċ-ċeramika mpoġġija fuq il-mejda, donnhom għal-lest sakemm jaslu l-mistiedna. Minn wara l-ħġieġ tagħhom, l-armarji fil-kmamar differenti, kienu mogħnija bi platti u buqari ċkejknin… kollox irranġat sabiħ daqs li kieku l-id ta’ mara ħawtiela kienet tieħu ħsiebhom. L-umbrella kienet lesta għax-xita fl-entrata, il-kpiepel sbieħ tax-xemx imdendlin u ppreparati għall-ħarġa, il-gazzetti tal-ġurnata mpoġġija ħdejn is-sufan u d-dawl kien jixgħel fil-linef kbar u fil-lampi ta’ ħdejn is-sodod. Li kieku l-pupi li kienu qed iżejjnu l-kmamar kellhom jieħdu l-ħajja, ma kienu ser isibu xejn nieqes biex jgħixu ħajja mill-aħjar.

“Qatt ma tlesti għax dejjem issib xi ħaġ’oħra x’tivvinta. U jien dak li noħlom bih nibqa’ nsostni fuqu sakemm nagħmlu. Hekk ngħaddiha l-ġurnata.”

Reginaldo ħadni f’kamra żgħira mdawwra bl-affarijiet kollha li jkollu bżonn għal dan ix-xogħol: kolla, kuluri, żebgħa, biċċiet irqaq tal-injam, makkinarju u mitt ħaġ’oħra.

“Inħoss sodisfazzjon u nofs meta nkun qed naħdem fuq id-djar tiegħi. Permezz tagħhom inżomm ħaj dak iż-żmien li dari kont ngħix fih. Iż-żmien modern ta’ llum xejn ma jolqotni. Nippreferi d-dinja antika ta’ tfuliti. Ikun hemm min jidħak meta jismagħni nitkellem hekk. Imma f’żogħżiti jiena għext f’kuntentizza kbira u hemm irrid nibqa’ ngħix,” sostna Reginaldo hekk kif induna li kienet iċċaqalqet biċċa għamara minn postha u sejjaħ lil Suzanne biex tiġi tirranġahielu malajr.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-23 t’Awwissu 2009)

Share on Facebook

2009.08.23 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
GĦALIEX TWAQQAF IL-PROĠETT TAL-CRAFTS VILLAGE F’TA’ QALI?

Villaġġ li ġie ippjanat biex jaqdi n-neċessitajiet ta’ żmien il-gwerra għadu validu illum? Wara dawn is-snin kollha, għaliex għadna nilqgħu lit-turisti f’post li jesprimi biċ-ċar it-telqa li hemm? U fuq kollox, għaliex intelqu għal rieħhom dawk li qed jippruvaw iżommu ħajja t-tradizzjoni tas-sengħa Maltija? Il-proġett tal-villaġġ tal-artiġġjanat veru twaqqaf għax l-Unjoni Ewropeja m’approvatx il-fondi għalih? X’jaħsbu s-sidien u x’inhi l-pożizzjoni tal-Partit Laburista rigward dan il-proġett f’Ta’ Qali?

INTERVISTA: Paul Said – Direttur Valletta Glass

Kif bdejt taħdem fil-villaġġ tal-artiġġjanat f’Ta’ Qali?

Storja twila! Jien ilni hawn mill-1971. Iżda fir-realtà l-istorja tal-familja tagħna ma’ dal-post hija ferm iktar antika minn hekk. In-nannu tiegħi u ħutu kienu jaħdmu f’dawn l-inħawi matul il-ħames snin tal-gwerra. Hawnhekk kien hawn l-airstrip tal-militar Ingliż u huma kienu joffru s-servizz bħala kuntratturi. Xogħolhom kien li jirranġaw il-ħsara li kienu jħallu warajhom l-attakki mill-ajruplani tal-gwerra Taljani u Ġermaniżi. Kienu jaħdmu fuq it-toroq, ir-runway, il-huts u l-kmamar tal-madwar (li kienu fis-sit fejn hemm l-istadium illum). Niftakar liz-ziju tiegħi jgħidli li ġieli l-istess kamra bnewha tlett darbiet f’ġimgħa! F’dan il-post, qabel il-gwerra, ftit li xejn kien hawn bini. Ġie organizzat mill-Ingliżi waqt il-gwerra li kienu jużawh bħala l-bażi tagħhom. Kienu ikkultivawh u kien post nadif u mqassam sewwa… x’differenza illum. Sal-1970 ħadd ma seta’ jidħol mingħajr il-permess tal-Ingliżi. Niftakar ta’ tifel li kont, meta kont żgħir, min jaf kemm il-darba dħalt bir-rota ma’ sħabi u kienu jiġu jkeċċuna ‘l barra. Taf int, iktar kemm ma tkunx tista’ tidħol x’imkien, iktar tkun trid tara x’hemm. 95% mill-huts li fadal kienu hawn fi żmien il-gwerra. Il-hut tiegħi oriġinarjament kienet Kordin u mbagħad inġiebet hawn.

Jien dħalt f’dax-xogħol meta kelli 16-il sena. Ix-xogħol li jsir bl-idejn minn dejjem kien jiġbidni. Dħalt naħdem mal-Imdina Glass u hemmhekk kien hemm wieħed Taljan li kien influwenzani bil-kbir. Meta kont narah jaħdem kien jispirani ħafna. Kont inħoss dik ix-xi ħaġa ġo fija li ma nafx kif naqbad nispjegaha – li kienet tgħaġġibni kif tista’ qisek mix-xejn tagħmel xi ħaġa malajr. Għamilt disgħa snin naħdem hemm. Imbagħad kien hemm perjodu meta x-xogħol kien daqsxejn ħażin u kien hemm meta jiena u ħija ddeċidejna li niftħu hawn għal rasna. Bdejna norganizzaw ruħna akkost it-tfixkil kbir li konna nsibu speċjalment mill-Istat. Trid tagħmel xi ħaġa u ma tistax, trid tkabbar u ma tistax. Taħli ħafna żmien u enerġija għalxejn. L-affarijiet hekk kif tgħaddi s-saħna tal-mument minn fuqhom, jintilef l-interess dwarhom u tkun trid timxi għal xi ħaġa oħra. Wara xi erbgħa snin li konna hawn, is-sid tal-Imdina Glass li kien Ingliż, avviċinana biex jara kienx jinteressana nixtru n-negozju tiegħu. Irranġajna u ħadnih u ħija mar jieħu ħsieb l-Imdina Glass filwaqt li jien bqajt nieħu ħsieb il-Valletta Glass.

Illum m’għadnix nagħmlu vażuni biss imma nagħmlu bosta affarijiet oħra bħal pittura, ħġieġ għall-bibien, arloġġi eċċ. Mort għal diversi korsijiet speċjalment f’Venezja fejn hemm l-aqwa artisti ta’ dan ix-xogħol. Bi pjaċir ngħid li xogħolna jintogħġob ħafna u saħansitra nqassmu f’diversi ħwienet madwar Malta u anki barra mill-pajjiż.

X’taħseb dwar il-kundizzjonijiet tal-post li taħdem fih u kemm tikkunsidra li dawn jirriflettu fuq il-bejgħ tiegħek?

U żgur li jirriflettu fuq il-bejgħ! Hawnhekk messu hawn post fejn it-turist iqatta’ nofs ta’ nhar, mhux jiġi kwarta u jitlaq. Jiena kont wieħed minn dawk li dejjem tlabt biex jirranġa ruħu dan il-post. Imma nemmen li jrid isir crafts village ta’ veru, bil-ħsieb li t-turist li jiġi hawn, jieħu pjaċir u jqatta’ s-siegħat hawn. Jekk l-ewwel darba jiġi ma’ tour, f’ġurnata oħra jiġi waħdu għax ikun ħa gost.

Jidhirlek li hu apprezzat ix-xogħol tagħkom mill-barranin u mill-Maltin?

It-turisti japprezzawh ħafna dan il-craft tagħna tal-ħġieġ. Sikwit jistaqsuk kif tibda u kif taħdem u kemm iddum biex titgħallem sengħa bħal dik. Wara jibgħatulek ċertu emails u jgħidulek li ġew il-ħanut tiegħek u apprezzaw kemm il-ħanut tiegħek huwa differenti minn ta’ ħaddieħor. Għalija dan l-isbaħ kumment għax hekk inħossni tassew kburi li għandi xi ħaġa unika veru tiegħi. Sfortunatament il-kwalità tat-turist m’għadiex bħalma kienet. Il-baġit tiegħu naqas ħafna. Qabel kienu jiġu ċertu cruise liners li kienu tajbin ħafna għalina għax kienu jiġu jixtru l-aqwa affarijiet. Illum il-prezzijiet tal-cruises raħsu u ssib kull tip ta’ turist. Għalkemm il-maġġoranza tal-bejgħ tagħna jmur għand it-turist, il-Malti, jekk ikun jaf bik, japprezza wkoll. U f’dawn il-każi, il-Maltin jixtru affarijiet aħjar minn dak li jieħdu t-turisti.

Issa kontu ilkhom 17-il sena tiġu mwegħda illi l-villaġġ ta’ Ta’ Qali kien ser jiġi mibni mill-ġdid. X’tikkummenta?

Ilu aktar minn hekk! Il-villaġġ tal-artiġġjanat ilu ħa jsir mill-1978. Kien hemm xi pjanti imma kienu baqgħu fuq l-ixkaffa. Jiena li nixtieq hu li hawnhekk ma jkunx hawn ħwienet imma crafts village. U m’hemmx għalfejn nonfqu ħafna miljuni taf! Żgur mhux il-100 unit li kienu ippjanati, l-aktar l-aktar xi 25 wieħed iddedikat speċifikament għas-snajja’ biss. Kieku sar dak il-proġett ħafna units kienu ser jispiċċaw vojta u jintużaw għal użu ieħor. Dan ifisser li l-pajjiż ikun għamel spiża kbira għalxejn biex noqogħdu nħallsuhom taxxi jiena u int. Jiena naħseb li min kien qed jieħu ħsieb dan il-proġett fetaħ idejh u kien hawn min approfitta ruħu biex jixtri l-art u jinnegozjaha u mhux għax riedha għal xi sengħa. Sewwa, mela jiena nagħmel investiment biex naħdem u nħaddem u l-gvern ibiegħ proprjetà lil xi ħadd biex dan ibiegħa lil ħaddieħor; jagħmel il-flus u jitlaq ‘l hemm. Imbagħad jieħu l-proprjetà xi impurtatur li jġib l-affarijiet miċ-Ċina u jkissirni. Kieku l-pajjiż ikun għamel dawk l-ispejjeż kollha għalxejn għax il-proġett ma jirnexxix.

Temmen illi dan il-proġett twaqqaf għax Malta ma ngħatatx fondi mill-Unjoni Ewropeja?

Veru ma kienx hawn fondi. Immaġina, wasal għala widnejja li min ipprova jidħol għat-tenders ta’ dan il-proġett, kien ser jaħdem u mbagħad jitħallas għaxar snin wara! Barra minn hekk l-Unjoni Ewropeja ma kienet ser tapprova qatt dawk il-miljuni kollha għal proġett bħal dak. Dak mhux crafts village kien imma villaġġ sħiħ. Il-proġett mill-ewwel ma kienx organizzat tajjeb. Anki l-istimi li saru ma kienux ġusti. Per eżempju mill-istima li għamel il-perit tal-proġett għall-istima tal-perit tagħna kien hemm differenza kbira.

Kif ġejt affetwat mill-waqfien ta’ dan il-proġett?

Dur dawra m’hawnhekk u kulħadd jgħidlek li jirringrazzjaw ‘l Alla li waqaf il-proġett li kien hemm maħsub għax hekk jew hekk aħna ma konnix naqblu miegħu. Kien hemm min qalli li ġie sfurzat biex jiffirma. Kif kien il-proġett ma kienx ippjanat għall-villaġġ tal-artiġġjanat kif kien qed jintqal. Anzi naħseb illi kieku hawn kien jimtela’ bl-abbuż sakemm il-crafts kienu jispiċċaw darba għal dejjem. Fil-massa, l-impurtaturi jiġu żgur. Jiena għalija, ħalli jkun hawn min għandu s-sengħa bħali u nikkompetu bejnietna fuq l-istess linja. Imma mhux lest nikkompeti ma’ min jimporta għax ma nkunux qed nikkompetu fuq l-istess livell. Dak ma jkollux l-istess spejjeż tiegħi u jkollu vantaġġ akbar fuqi, biex wara kollox ibiegħ prodott inferjuri u mhux Malti. Il-proġett huwa importanti li jsir. Imma jrid isir bil-ħsieb u b’konsultazzjoni magħna ħalli b’hekk isir pjan li jkun veru utli u ta’ gwadann għall-pajjiż.

Kemm huwa possibbli illi x-xogħol tiegħek jiġi relokat fil-Baċir Numru 1?

Sa fejn naf jien, mhux qed jingħad illi aħna ser immorru hemm imma li ħa jagħmlu craft ieħor f’dak il-post. Biex immexxi dal-kobor li għandi jien ma naħsibx li hemm spazju biżżejjed fil-Baċir Numru 1. Jien ma nafx sew kif inhu l-post għax rajtu mill-bogħod u ma nafx x’hemm hemm ġew.

X’tixtieq li jsir mill-villaġġ tal-artiġġjanat ta’ Ta’ Qali? Temmen li l-bidliet li qed jiġu ikkunsidrati issa bejn il-GRTU u l-gvern ser jgħinuk?

Ngħidlek id-dritt ma nafx fuqhiex qed titkellem dwar din tal-GRTU. Sa fejn naf jien il-GRTU ma kellmunix u ma rriferewx magħna dwar xi taħdidiet mal-gvern. Issa jekk ħaddieħor jaf, jien ma nafx. Jiena lili ma kellimni ħadd. Nemmen illi l-GRTU għandha d-dmir li titkellem ma’ kulħadd.

Staqsejtni x’nixtieq li jsir mill-villaġġ. L-ewwel nett trid tieqaf id-drawwa illi l-pjanti tal-villaġġ tal-artiġġjanat jibqgħu jinħadmu fuq dak li hawn bħalissa. Dan il-bini inbena fi żmien il-gwerra u sfortunatament mill-1978 ‘l hawn kull min ipprova jagħmel pjanta, dejjem ipprova jżewwiġha ma’ dak li diġa’ hawn. Anki dan il-proġett li kien hawn l-aħħar kien imfassal hekk. Jiena nemmen li wieħed irid jinsa dak kollu li hawn u jgħid jien ħa nagħmel villaġġ tal-artiġġjanat.

Żball kbir ieħor fl-opinjoni tiegħi kien dak li tagħmel spazju għall-parking li jkollu kuntatt mal-ħwienet tal-crafts. Dak dejjem kien l-iżball ta’ kull min għamel il-pjanti t’hawn. Għax b’hekk ovvjament kulħadd ikun irid imurlek ħdejn il-parking area biex it-turist l-ewwel ma jilħaq lilu. Kieku jien il-parking neliminah minn mal-crafts kollu. Minflok nagħmel daħla tipikament Maltija, b’passaġġ li jwassal għall-pjazza li tifrex madwar il-villaġġ kollu. B’hekk it-turist b’daqqa t’għajn ikun jista’ jara ‘l kulħadd u probabbilmet kif ikun qiegħed hemm, jidħol għand kulħadd. U mhux kif qegħdin issa! Kif qiegħed imqassam hawn, hawn fuq ma jitla’ ħadd. In-nies ħdejn il-parking area jieqfu. Jekk ikun hawn mitt ruħ, għoxrin biss jitilgħu ħdejna minnhom. Il-post tant hu mitluq li x’ħin jibdew mexjin ‘l hawn fuq jaħsbu li m’hawn xejn u ma jiġux. Għax m’hawnx x’jiġbdek. Għalhekk huwa neċessarju illi l-pjanta tal-proġett issir bil-ħsieb li t-turist ġie u ra lil kulħadd. Trid tagħmilha li ħadd ma jkun jista’ japprofitta ruħu mill-okkażżjoni. Hawn dik dejjem kienet problema kbira – li t-turist jiġi għand min qiegħed quddiem u għand min qiegħed ftit lura ma jmurx. Insemmi lil xi ħadd li qiegħed ftit passi ‘l bogħod minni – Paul Haber tal-Alka Ceramics. Għalija hu wieħed mill-aqwa artisti li hawn fiċ-ċeramika u l-pottery, wieħed minn dawk il-ftit li veru jaf x’inhu xogħol biex imbagħad it-turisti qatt ma jilħquh. Mhux ħasra? Insostni li l-proġett irid ikun maħsub biex jilħaq lil kulħadd.

Fuq kollox nemmen li l-proġett għandu jibda miċ-ċokon. Ħalli mbagħad issib oħrajn li jitħajjru għas-sengħa u jiżdiedu mal-villaġġ oriġinali. Hawn post kemm trid għalhekk. Barra minn hekk, irid jiġi impost li dan is-sit jintuża esklużivament minn dawk tal-crafts lokali. U mhux jiġi t-turist u jsib ix-xogħol taċ-Ċina f’villaġġ bħal dak. Sfortunatament għamel żmien meta daħlet id-drawwa bil-ħwienet tal-ħabba gozz, bl-affarijiet magħmulin iċ-Ċina. Kienu għamlu ftit kummerċ fil-pajjiż imma naħseb li llum qed ibatu l-konsegwenzi tal-iżbalji li għamlu qabel. Għax meta xi ħadd jiġi jixtri xi ħaġa ta’ kwalità minn għandek jista’ jerġa’ jiġi darb’oħra. Imma jekk tkun biegħejtlu xi ħaġa inferjuri, żgur li mhux ser tgħaddilu minn moħħu jerġa’ jersaq fil-ħanut tiegħek. Ix-xogħol taċ-Ċina meta tbiegħ dan ix-xogħol, forsi veru għandek iktar qliegħ. Imma mbagħad imorru fuq monti barra minn Malta u jsibuhom hemm ukoll. Issibhom f’kull kantuniera u kullimkien. Huwa fatt magħruf kif jitħallsu dan-nies, kultant saħansitra bir-ross! U x’talent jista’ jagħmel dan jekk ma tħallsux sew? Jekk ikollu talent lanqas jipprova joħorġu għax jirraġuna, għalfejn? Il-bniedem li jitħallas sewwa u jaħdem u jipprova jiżviluppa lilu nnifsu, inti tħallsu u hu lilek iżommok ħaj.

Fuq kollox idealment, kif dejjem sħaqt, il-villaġġ tal-artiġġjanat il-ġdid għandu jiġi ppjanat madwar il-ġnien li hawn f’Ta’ Qali. Hekk jinħoloq ambjent sabiħ u pjaċevoli fejn wieħed jieħu pjaċir jiġi.

Il-Ministeru tal-Finanzi, l-Ekonomija u l-Investiment sostna illi ħadd minnkhom mhu ser jiġi mġiegħel jitlaq mill-villaġġ tal-artiġġjanat ta’ Ta’ Qali. Imma intom tistgħu tibqgħu taħdmu fil-kundizzjonijiet preżenti?

Le. Hawnhekk hawn bżonn li jirranġa ruħu kif għandu jkun. U kif diġà għedt qabel, m’hemmx għalfejn jintefqu miljuni kbar. F’pajjiżi oħra bħall-Ingilterra, in-nies qed jiġu mħajjra jaqbdu s-snajja’. Imbagħad aħna għandna dan it-talent fil-pajjiż u qed inħallu lil min jaqta’ qalbu, jagħlaq u jmur jagħmel xogħol ieħor kif diġà ġara lil xi wħud li kienu jaħdmu hawn. Mhux sewwa li dawk li jibqgħu irossu sninhom bħali u jippruvaw jagħmlu kuraġġ biex jibqgħu għaddejjin, jitħallew għal rieħhom. Wara kollox villaġġ bħal dan, jekk isir sewwa, ikun ta’ ġid kbir għall-pajjiż kollu.

————————————————————————————————————————

INTERVISTA: PERIT CHARLES BUHAGIAR A&CE, MP – Kelliem Ewlieni għall-Infrastruttura u Xogħlijiet Pubbliċi

X’jidhirlek mill-qagħda preżenti tal-villaġġ tal-artiġġjanat f’Ta’ Qali?

Il-villaġġ ta’ l-artiġġjanat f’Ta’ Qali ra l-bidu tiegħu fis-sittinijiet meta diversi persuni Ingliżi kienu stabilixxew negozji ta’ l-artiġġjant f’bini li qabel kien tas-servizzi Ingliżi li kien jifforma parti minn Ta’ Qali
Airfield. Maż-żmien dan il-bini ġie akkwistat minn persuni Maltin u fl-amministrazzjoni Laburista tas-sebgħinijiet, din l-area inbidlet f’dak li hu magħruf bħala l-villaġġ ta’ l-artiġġjanat f’Ta’ Qali jew aħjar Ta’ Qali Crafts Village. Sfortunatament matul dawn l-aħħar għoxrin sena ftit li xejn sar xogħol ta’ manutenzjoni f’dan il-villaġġ, bil-konsegwenza li hemm ħsarat kbar fit-toroq u abbandun u telqa sħiħa fl-areas pubbliċi. Agħar minn hekk l-imprendituri li xtaqu jimmoderizzaw il-bini qadim tagħhom għas-spejjeż tagħhom, ma tħallewx jagħmlu dan bl-iskuża li dan il-villaġġ għandu bżonn pjan komprensiv. Dan wassal sabiex anke bini użat għall-artiġġjanat iddetterjora ħafna.

Kemm taħseb illi dan il-villaġġ jikkontribwixxi għall-valur miżjud fil-qasam turistiku?

Dan il-proġett jifforma parti integrali mill-prodott turistiku Malti. Dan minħabba li t-turisti li jiġu jżuruna, ma jiġux biss għall-bahar, għar-ramel u għax-xemx iżda wkoll għall-kultura tagħna. L-artiġġjant jifforma parti importanti mill-kultura tagħna u għalhekk ħafna turisti jispiċċaw jixtru is-souvenirs tagħhom minn Ta’ Qali. Wieħed irid iżid ukoll li diversi fabbriki li hemm f’Ta’ Qali, saħansitra jesportaw l-prodotti tagħhom li jfisser li dawn il-fabbriki jikkontribwixxu wkoll għall-valur ta’ l-esportazzjoni minn Malta.

Temmen illi l-proġett f’Ta’ Qali twaqqaf għax Malta ma ngħatatx fondi mill-Unjoni Ewropeja?

Għal dan il-proġett, il-livell ta’ investiment meħtieġ min-naħa tal-gvern hu limitat biss għall-irranġar tat-toroq u spazji pubbliċi kif ukoll għall-bini ta’ faċilitajiet pubbliċi. Żgur li dan l-investiment m’għandux jeċċedi l-ħames miljun ewro. Ma nistax nifhem għala l-gvern qiegħed jirrifjuta li jwettaq dan il-proġett irrispettivament jekk il-fondi jiġux mill-Unjoni Ewropeja meta l-istess gvern lest jonfoq il-fuq minn sittax il-miljun ewro sabiex jagħmel barriera quddiem il-katidral ta’ San Ġwann.

Taħseb illi x-xogħol tal-artiġġjanat li bħalissa qed isir f’Ta’ Qali jista’ jiġi relokat fil-Baċir Numru 1?

Xi ħwienet tax-xogħol li hemm f’Ta’ Qali jistgħu jiġu relokati fl-area madwar il-Baċir Nru 1. Però fabbriki li jimportaw il-materja prima bil-containers jew dawk li għandhom makkinarju goff ħafna, mhux possibbli jiġu relokati f’dan il-post minħabba nuqqas ta’ spazju. Aktar minn hekk, filwaqt illi li jkollok ħwienet ta’ l-artiġġjanat madwar il-Baċir Nru 1 hi ideja tajba, fl-opinjoni tiegħi dawn il-ħwienet iridu jkunu ta’ artiġġjanat li għandu xi konnessjoni mal-baħar bħal ngħidu aħna: mastrudaxxi li jibnu d-dgħajjes, dawk li jagħmlu l-ħbula, imprendituri li jħitu l-bnadar u l-qlugħ, ħaddieda, eċċ.

X’tikkumenta dwar il-prijoritajiet tal-gvern fejn għandhom x’jaqsmu l-proġetti kapitali u dawk infrastrutturali fosthom fir-rigward tal-villaġġ tal-artiġġjanat f’Ta’ Qali?

Bla dubju, fi żmien ta’ riċessjoni internazzjonali, jagħmel sens illi bħal ma qegħdin jagħmlu gvernijiet oħra, il-gvern Malti jinvesti fi proġetti infrastrutturali produttivi. Għal dan il-għan, il-villaġġ ta’ l-artiġġjanat f’Ta’ Qali jikkwalifika bħala tali proġett. Min-naħa l-oħra, il-proġetti l-oħra msemmija bħalissa, jiġifieri dak ta’ l-iżvilupp tas-sit tat-Teatru Rjal u dak ta’ Bieb il-Belt, kif ukoll dak ta’ l-estensjoni tal-mużew tal-Kon Katidral ta’ San Ġwann, l-impatt tagħhom long term fuq l-ekonomija huwa inqas.

X’inhi l-pożizzjoni tal-Partit Laburista rigward dan il-proġett f’Ta’ Qali?

Il-pożizzjoni tal-Partit Laburista hi li l-gvern għandu jipproċedi bil-kuntratti ma’ l-imprendituri u jagħtihom il-propjetà tagħhom b’titolu ta’ użu għal 65 sena kif diġà miftiehem. Qabel ma jsir hekk, irid jiġi assigurat li l-bini qiegħed jintuża għall-iskop li ingħata, jiġifieri għall-artiġġjanat u f’każ li dan mhux isir, il-gvern jieħu l-bini lura. Imbagħad dan l-istess bini jista’ jerġa’ jingħata mill-gvern għal skop preċiż ta’ artiġġjanat, preferibilment tat-tip li sal-lum m’hemmx f’Ta’ Qali. Is-sidien tal-bini għandhom jintalbu jirranġaw il-propjetà tagħhom (jekk ikun il-każ) għas-spejjeż tagħhom fi żmien stipulat u skond parametri preċiżi imposti mill-MEPA. Il-gvern irid jirranġa t-toroq u l-ispazji pubbliċi u jipprovdi faċilitajiet pubbliċi fejn ma jeżistux. Ix-xogħlijiet kollha jridu jitlestew fi żmien stipulat. B’hekk jinbena villaġġ tas-snajja’ li filwaqt li jaqdi l-funzjonijiet ta’ l-imprendituri, jagħmel ġieh lil pajjiżna.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-8 ta’ Frar 2009)

Share on Facebook

2009.02.08 / no responses / Category: Torca - Perspettivi