ricerka | Fiona Vella

Posts Tagged ‘ricerka’

Il-majjistra ta’ dari

Kien ritratt li deher dan l-aħħar fuq fuljett li ħareġ Wirt iż-Żejtun li qanqal it-tnissil ta’ dan l-artiklu. Kien juri kmajra għera għajr għal sodda dejqa tal-metall u xi aċċessorji oħra sempliċi. Skoprejt li fil-passat, din kienet tintuża bħala lwog għat-twelid tat-trabi. Bħala mara, tregħixt, u ħsibijieti dlonk ġrew fuq dawk l-imsejkna li ma kellhom l-ebda għażla ħlief li jintasbu f’dan il-post biex hemm jesperjenzaw wieħed mill-aktar mumenti diffiċli ta’ ħajjithom. Dlonk ħassejt il-bżonn li nkun naf aktar dwar dawn l-ommijiet u l-majjistri li kienu jassistuhom. Kien għalhekk li ngħaqadt mal-grupp imdaqqas ta’ parteċipanti li attendew fil-Juventutis Domus, iż-Żejtun, għall-preżentazzjoni tar-riċerka li wettqet Janice Caruana rigward xogħol il-majjistra bejn is-snin 1900 u l-1990.

Każ ta’ emerġenza jwassal għal riċerka

“Bħala ners li naħdem fid-Dipartiment tal-Emerġenza, waqt li darba minnhom kont xogħol f’ambulanza, sibt ruħi qed nassisti mara biex twelled lit-tarbija tagħha. Din l-esperjenza nisslet f’moħħi diversi mistoqsijiet dwar x’kien isir fil-passat waqt mumenti bħal dawn, fejn il-majjistri kellhom jimprovizzaw skont is-sitwazzjoni u l-ambjent li jsibu ruħhom fih, billi jagħmlu użu mill-għerf u l-kapaċità li kellhom aktar milli billi jserrħu fuq l-għodda tagħhom,” stqarret Janice Caruana.

Dawn il-ħsibijiet ħeġġewha biex tibda tagħmel riċerka għall-interess tagħha personali. Madanakollu, hi tant daħlet fil-profond ta’ dan it-tiftix, li spiċċat biex sabet ruħha għal għonq it-triq ta’ vjaġġ interessanti ta’ skoperta li ħadha lura lejn il-perjodu li jkopri s-snin bejn l-1900 u l-1990.

“Id-dokumentazzjoni u l-informazzjoni rigward il-majjistri u t-twelid fid-djar f’dik l-epoka huma skarsi ħafna. Infatti, ma ssib l-ebda dettalji ta’ x’kien isir fil-kamra tal-ħlas waqt it-twelid ta’ tarbija f’dawk is-snin,” spjegat Janice.

“Kien għalhekk li ddeċidejt li nibda nesplora l-perċezzjonijiet tal-ommijiet u tal-majjistri dwar il-ħlas li kien isir fid-djar bejn dan il-perjodu. L-għan prinċipali tiegħi kien li nsir naf aħjar x’kien ir-rwol tal-majjistra matul it-tqala, waqt il-ħlas, u kif ukoll wara t-twelid. Dan xtaqt nagħmlu billi nfittex l-istejjer u l-esperjenzi personali tan-nies li għaddew minn dawn l-esperjenzi waqt dan iż-żmien partikolari.”

L-istħarriġ

B’kollox, Janice intervistat 24 omm (23 minn Malta u waħda minn Għawdex) li bejniethom welldu 95 tarbija fid-djar tagħhom. Kollha kienu miżżewġa għax dari kien tabù li mara jkollha tarbija jekk ma tkunx ħadet l-istat tagħha. Fost dan it-twelid kien hemm: par tewmin, żewġ ħlasijiet mingħajr assistenza, tliet korrimenti, tliet itrabi li twieldu mejtin, u każ fejn mietet l-omm. L-età medja tan-nisa intervistati kienet ta’ 78, fejn l-iżgħar kellha 60 sena u l-akbar 99 sena.

Għal dan l-istħarriġ, hi tkellmet ukoll ma’ erbgħa nisa li fi żmienhom kienu jaħdmu bħala majjistri, filwaqt li ltaqgħet ukoll ma’ xi qraba ta’ tliet majjistri oħra li llum m’għadhomx magħna.

Kwalifiki meħtieġa biex issir majjistra

“Qabel l-1959, il-kwalifiki meħtieġa biex issir majjistra kienu li mara tkun taf tikteb u taqra bl-Ingliż u l-Malti, ikollha għarfien bażiku fis-somom,sentejn apprendistat is-Central Hospital,tkun assistiet mhux inqas minn 40 twelid, tilħaq il-kriterji kollha tal-medical board tal-gvern ta’ dak iż-żmien, tgħaddi mill-eżamijiet u jkollha diploma ta’ ners u majjistra, tħallas il-miżati, u tkun ta’ karattru u morali tajba,” għarrfitna Janice.

Ġużeppa Bonnici – majjistra

Din il-majjistra kienet miż-Żejtun u kienet tagħti s-servizzi tagħha Ħal-Għaxaq, iż-Żejtun u Marsaxlokk. Temmet il-kors tagħha fl-1934 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1960.

“Ġrajja partikolari li seħħet waqt ix-xogħol tagħha kien meta hi tilfet it-tarbija tagħha biex taqdi lil ħaddieħor. Kellha 7 xhur tqala u talbuha tassisti twelid ġo dar. Kien żmien it-Tieni Gwerra Dinjija u f’dak il-ħin, kienu neżlin il-bombi. Dan ma qatax qalb Ġużeppa imma d-destin ried li hekk kif tirfes fuq l-għatba tal-bieb tad-dar tal-klijenta tagħha, taqa’ bomba fil-viċin u tisplodi. Ir-raġel tal-mara ġera lejn il-majjistra biex jipproteġiha mill-blast iżda kien tard wisq. Madanakollu, Ġużeppa kompliet taħdem u ħelset lill-omm. Waqt dawn il-mumenti, hija ntebħet li ma kinetx qed tħoss lit-tarbija tagħha aktar. Fil-fatt, hekk kif lestiet minn xogħolha u marret tiċċekkja dwar il-qagħda tat-tarbija tagħha, ikkonfermat li kienet tilfitha.”

Maria Dolores Sapiano – majjistra

Din il-majjistra Żejtunija kienet tagħti s-servizzi tagħha fiż-Żejtun. Temmet il-kors tagħha fl-1934 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1960. Fi żmien it-Tieni Gwerra Dinjija, assistiet in-nisa refuġjati mill-Kottonera li kienu marru jsibu kenn fil-bini tal-Juventutis Domus.

Binha jiftakarha ssemmi li f’dak iż-żmien kienet tesperjenza mumenti fejn “waħda tgħajjat minn naħa u waħda tgħajjat minn oħra”.

“Kienet ammirevoli kif din il-majjistra, mingħajr ma taf xejn dwar l-istorja tat-tqala ta’ dawn in-nisa, kienet kapaċi tibqa’ għaddejja fuq xogħolha, u tassistihom bla problemi.

Maria Camilleri – majjistra

Kienet miż-Żejtun. Temmet il-kors tagħha fl-1941 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1979. Assistiet madwar 8000 twelid madwar Malta kollha. Irnexxielha tkopri dan ix-xogħol kollu minħabba li fl-aħħar tal-karriera tagħha, kienet tgħallmet issuq il-karozza.

“Rakkont partikolari waqt ix-xogħol tagħha jgħid illi darba minnhom, Maria ġiet rikoverata l-isptar u hekk kif intbagħtet lura d-dar, it-tabib irrakkommandalha li tistrieħ għal xi ġranet. Iżda x-xogħol tagħha m’għandux waqfien u żewġha ma damx ma sema’ l-bieb tad-dar iħabbat. Kien mar raġel jitlob l-għajnuna ta’ Maria minħabba li martu kienet waslet biex twelled. Żewġ Maria beda jipprova jfehmu li martu ma setgħetx toħroġ imma hi semgħetu, ħennet għall-omm, libset, u qamet biex tmur. B’kundizzjoni waħda – li titla’ timtedd fuq is-sodda biswit l-omm, sakemm din tasal biex twelled. U hekk ġara.”

Is-sabiħ fil-ħajja, speċjalment fil-gżejjer tagħna, fejn kulħadd jaf lil kulħadd, huwa li spiss ġrajja twassal għal oħra u b’hekk tibqa’ tiskopri affarijiet ġodda. Hekk seħħ fil-każ ta’ din il-majjistra peress li wara din id-diskussjoni, resaq lejja ċertu Joe Seychell sabiex jinfurmani li kien missieru Frans li kien għallem il-karozza lil Maria.

“Dak iż-żmien kienet meqjusa bħala xi ħaġa mhux wisq xierqa li mara titla’ ma’ raġel f’karozza. Imma Maria kienet taf lil missier missieri u allura s-sitwazzjoni nbidlet. Missieri kien sempliċiment dilettant tal-karozzi u xogħolu ma kienx li jgħallem. Infatti, wara li l-majjistra tħarrġet ma’ missieri, biex tmur għat-test tal-liċenzja, kellha titla’ ma’ wieħed magħruf bħala ‘Il-Lakkwati’ li kellu skola tas-sewqan. Meta għaddiet, Maria kienet fost l-ewwel nisa fiż-Żejtun li kellhom il-liċenzja tal-karozza,” qalli Joe.

“Hekk kif illum smajthom isemmu lil din il-majjistra, il-memorja tiegħi xegħlet bit-tifkiriet minħabba li niftakar lil Maria tiġi għand nannuwi, Karmenu Abela miż-Żejtun, li kellu ħanut ċkejken f’numru 38, Triq l-Ispirtu s-Santu, iż-Żejtun, fejn kien jaħdem bħala mastrudaxxa. Xogħolu kien jinvolvi t-tfassil ta’ biċċiet ta’ għamara u s-siġġijiet tal-knejjes li kienu jinbiegħu bir-radam. Kien għamel xi żmien ukoll jaħdem it-twiebet tal-adulti imma jien l-uniku twiebet li niftakar, għall-ħabta tas-snin ħamsin, kienu dawk bojod, tat-tfal. Mhux darba u tnejn li ħajt minnhom tal-ħanut kien ikun kollu miżgħud b’dawn it-twiebet stivati fuq xulxin peress li f’dak iż-żmien, kienu jmutu bosta trabi,” kompla jirrakkuntali.

“Ġieli nzertajt inkun ħdejn nannuwi meta kienet tiġi Maria titolbu tebut minn dawn. “Ħa neħodlok tebut għax mietet tarbija jaħasra,” kienet tgħidlu. “Ħudu u mbagħad nirranġaw,” kien jgħidilha. Għax għandek tkun taf li fost id-dmirijiet tagħha, Maria kienet ukoll tkeffen lit-tarbija sabiex tevita aktar tbatija minn fuq il-ġenituri li jkunu tilfuha. Niftakar drabi meta kont preżenti għal xi quddiesa tal-funeral ta’ xi tarbija u dawk li kienu jifilħu jħallsu, kienu jordnaw li t-tebut tat-tarbija tagħhom jinġarr b’karru abjad biż-żwiemel. Oħrajn li ma kienux jippermettu dan is-servizz, kienu minflok iqabbdu lil wieħed magħruf bħala Xifu biex iġorr it-tebut. Dan kien jorbot ċinturin miegħu u jimxi bit-tebut f’idejh sal-Parroċċa taż-Żejtun.”

Il-majjistri msemmija hawn fuq m’għadhomx magħna. Imma Janice rnexxielha tiltaqa’ ma’ erbgħa majjistri li ħadmu matul il-perjodu magħżul għar-riċerka, li tawha ħafna informazzjoni utli u interessanti.

Serafina Delia: Temmet il-kors fl-1942. Ħadmet bħala majjistra fi sptar barra minn Malta u anki fl-isptar St Luke’s. Serviet in-naħa t’isfel ta’ Malta u f’Għawdex.

Frances Cini: Majjistra Għawdxija. Temmet il-kors fl-1946. B’kollox assistiet 1000 twelid.

Raffaella Farrugia: Temmet il-kors fl-1959. Esperjenza vasta fl-isptar St Luke’s u anki barra minn Malta. B’kollox assistiet madwar 1000 twelid. Meta kienet taħdem l-Ingilterra, kienet iddur bir-rota min-naħa għall-oħra tassisti nisa differenti.

May Pecorella: Temmet il-kors fl-1944. Esperjenza vastaf’diversi sptarijiet. Assistiet aktar minn 6000 twelid. Kienet taħdem madwar Malta kollha imma l-aktar il-Ħamrun u Tas-Sliema. Hi qalet li kienet tikkollabora ħafna mal-majjistra Ġużeppa Bonnici taż-Żejtun.

X’kont issib fil-basket tal-majjistra

Janice kellha x-xorti li tifli mill-qrib żewġ basktijiet ta’ majjistri: wieħed tas-snin tletin u l-ieħor tas-snin erbgħin. Dan tal-aħħar kien għadu mimli bl-għodda u b’kollox kien jiżen madwar 5 kilos.

“Immaġina lill-majjistri għaddejjin il-ġurnata kollha b’dat-toqol f’idejhom!” irrimarkat.

“L-għodda li sibt kienu jinkludu: ingwanti, fardal, pinard (strument biex tisma’ l-qalb tat-tarbija), lubrikant, miżien, artery forceps, imqassijiet, siringi, pelvimeter (biex tkejjel il-qadd), inċirata għas-saqqu, stetoscope, delivery pack, ħajt tal-punti, u labar ta’ qisien varji.Kien hemm ukoll: kontenituri tal-istainless steel, disinfettant, suction tube (biex ikunu jistgħu jbattlu l-istonku tat-tarbija), reġistri tat-twelid, pinna, levattiv (biex tnaddaf l-imsaren minn ġewwa), ċinturini (kienu jintrabtu mas-sodda biex l-omm tagħmel forza magħhom waqt li tkun qed twelled), garżi u tajjar.”

Il-gass biex inaqqas l-uġiegħ kien projbit mill-Knisja!

F’dan il-basket, Janice sabet ukoll xi mediċini, fosthom dawk għal kontra l-uġiegħ inkluż gass imħallat mal-ossiġnu.

“Dan kien jintuża l-aktar mill-majjistri li kienu jaħdmu mal-MMDNA għax dawk ta’ qabel ma kienx ikollhom dan il-gass għad-dispożizzjoni tagħhom. Fatt interessanti huwa li dan il-gass li seta’ jtaffi l-uġiegħ lin-nisa waqt il-ħlas, għamel żmien ipprojbit mill-Knisja. Infatti, waqt ir-riċerka tiegħi, xi nisa stqarru li kienu ppreferew li jibqgħu jwelldu d-dar u jġarrbu t-tbatija li hemm bżonn minħabba li kienu jibżgħu li jagħmlu dnub jekk imorru l-isptar u jkunu offruti dan il-gass.”

Nota: Illum koprejt biss xi informazzjoni u ġrajjiet dwar il-majjistri. Il-Ħadd li ġej, dan l-artiklu jkompli jistħarreġ il-perspettiva u r-rakkonti tan-nisa tqal ta’ dari.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (10 parti) fit-Torċa tal-24 ta’ Mejju 2015)

Share on Facebook

2015.05.24 / 2 responses / Category: Torca - Features & Articles
EJJA NAGĦTUH X’JAQRA LILL-POPLU

Dil-ġimgħa se nlaqqagħkom ma’ ħabib antik tiegħi li permezz tiegħu jiena komplejt insaħħaħ imħabbti lejn il-kotba. Sirt nafu l-ewwel darba meta bħala studenta, f’sajf minnhom, sibt ruħi qed naħdem fil-Librerija Pubblika Ċentrali li hemm il-Furjana. Bl-għajnuna ta’ Horace Portelli li kien jaħdem hemmhekk, tħarriġt fl-ewwel passi ta’ librara u b’hekk stajt nifhem aħjar x’jinvolvi s-self tal-kotba. Niftakar li Horace kien ħa lili u lil xi wħud minn sħabi taħt ‘il-mantell tiegħu’ u b’hekk bidlilna esperjenza, li taħt it-tmexxija ta’ persuna oħra kienet għoddha sejra tiqras, għal waħda pożittiva, pjaċevoli u memorabbli. Sal-lum il-ġurnata, aktar minn għoxrin sena wara, kull meta mmur il-librerija, għadni mmur infittxu biex ngħid kelma miegħu u mal-ħaddiema l-oħra li llum ngħoddhom kollha bi ħbiebi.

Illum Horace huwa l-Manager tal-Customer Care Unit tal-Libreriji Pubbliċi.

“Issa ilni 30 sena naħdem hawn imma xorta waħda għadni nħossni eżatt bħall-ewwel ġurnata li dħalt f’dax-xogħol.

Dħalt f’dal-qasam għax il-kotba minn dejjem kont inħobbhom. Nemmen illi l-qari kapaċi jagħnik b’dak l-għerf li l-ebda persuna oħra mhu kapaċi tagħtik. Għalhekk meta ġiet l-opportunità li nidħol fid-dipartiment tal-libreriji ħtaft l-okkażjoni u minn dakinhar ‘l hawn qatt ma mxejt f’xi dipartiment ieħor. Hawnhekk inħossni f’posti u aktar ma jgerrbu s-snin aktar qed nibni esperjenza li permezz tagħha nkun nista’ ngħin aħjar lill-pubbliku in ġenerali. Fil-ħajja ma tieqaf titgħallem qatt għax dejjem hemm fejn tista’ tirranġa għall-aħjar. U huwa proprju dak l-għatx biex inkun naf aktar li jżommni għaddej b’entużjażmu anki wara dawn is-snin kollha naħdem fl-istess post.”

Imma f’dal-qasam ix-xogħol tal-Customer Care x’jinvolvi?

“L-ewwel prijorità hija dejjem li nagħtu servizz ta’ eċċellenza lill-klijenti tagħna. Fil-fatt ta’ min isemmi illi d-dipartiment tal-libreriji kien l-ewwel wieħed li fetaħ il-Quality Service Charter li nieda l-gvern. Ta’ sodisfazzjon ukoll kienu d-diversi premijiet li rbaħna għas-servizz li nagħtu lill-klijenti tagħna.

Bil-kuntrarju ta’ x’jaħsbu wħud, ix-xogħol tal-customer care huwa pjuttost vast. Primarjament aħna qegħdin hawn biex nilqgħu l-ilmenti u s-suġġerimenti tal-klijenti tagħna. Hawnhekk jidħlu wkoll il-formoli kollha ta’ sħubija mal-libreriji sabiex jiġu proċessati. Interessanti tkun taf illi dawn il-formoli jmorru lura sal-1976 u għalhekk numru minnhom huma pjuttost uniċi peress li jirrappreżentaw individwi prominenti li llum m’għadhomx magħna.

Bil-għan li nxerrdu dejjem aktar l-imħabba lejn il-qari, fil-ġranet tal-iskola norganizzaw ukoll bosta orientation visits għall-istudenti fejn dawn jiġu mgħarrfa dwar is-servizzi tagħna u jittieħdu għal dawra madwar il-librerija kollha.

Bl-istess skop, noħorġu anki barra mill-librerija u mmorru nagħmlu laqgħat ġol-kunsilli lokali biex inkomplu nħajjru aktar nies jissieħbu magħna. Ma rridx ninsa ngħid li permezz ta’ arranġamenti li saru mal-kunsilli lokali, dawn jagħtuna ħafna għajnuna fostom fondi biex jinxtraw kotba ġodda għal-librerija tal-lokalità tagħhom. Barra minn dan, bħala rappreżentant għall-media, jiena nipparteċipa wkoll f’xi programmi tar-radju u tat-tv u dejjem intambar fuq l-importanza tal-qari.

Finalment nagħtu wkoll it-taħriġ u kull għajnuna li jkun hemm bżonn lill-ħaddiema tagħna li għandna mxerrda fid-diversi libreriji madwar Malta u Għawdex.”

X’tip ta’ servizzi jeżistu fil-Librerija Pubblika Ċentrali?

“Ninsistu ħafna fuq is-sistema ta’ one-stop-shop fejn il-klijent jiġi u jinqeda minn kollox. Fil-fatt illum biex wieħed jissieħeb mal-librerija hija ferm faċli. Adult kemm iġib karta tal-identità miegħu u tinħariġlu card dak il-ħin stess li tintitolah biex jissellef erbgħa kotba għal tliet ġimgħat. It-tfal jistgħu jiġu ma’ xi ġenitur li jippreżenta l-karta tal-identità tiegħu u l-card tat-tifel jew tifla tinħareġ immedjatament.

Apparti mill-għażla sabiħa ta’ kotba ta’ kull ġeneru, l-librerija toffri wkoll servizz ta’ referenza fejn il-klijent jista’ wkoll jagħmel xi photocopies li jkun jeħtieġ. Waħda minn dawn hija s-sezzjoni tal-Melitensia li tikkonsisti f’kollezzjoni ta’ kotba dwar Malta u dak kollu li għandu x’jaqsam ma’ awturi Maltin. Wieħed isib ukoll ġurnali ta’ dawn l-aħħar tliet snin. Issa li dalwaqt tibda l-iskola dis-sezzjoni jżuruha ħafna studenti għall-proġetti tagħhom. Sezzjoni oħra ta’ referenza tinkorpora kotba dwar diversi suġġetti.

Fil-librerija għandna wkoll sezzjoni awdjo-viżiva fejn wieħed isib numru ta’ internet points u audio u video casettes kemm edukattivi u anki dawk ta’ divertiment bħal films tat-tfal.

Parti għal qalbna ħafna hija s-sezzjoni li tieħu ħsieb lil nies bi bżonnijiet speċjali. Għal dawn il-klijenti aħna noffru s-servizz ta’ talking books, li jikkonsistu f’casettes irrekordjati bil-qari tal-kotba. Dawn il-kotba nirrekordjawhom aħna stess fir-recording studio tagħna u jiġu moqrija b’mod volontarju minn nies professjonali. Dan is-servizz jintuża ħafna wkoll mill-anzjani li jkunu qed isibu diffikultà biex jaqraw. Is-selezzjoni ta’ kotba hija tant enormi li min japplika għal dawn it-talking books jintbagħtlu katalgu biex jagħżel liema minnhom l-aktar jolqtuh. Ftit ftit il-membri ta’ dan is-servizz jibdew jirċievu bil-posta u mingħajr ħlas uħud mill-casettes magħżula. Imbagħad meta jlestu minnhom, kemm jaqilbu l-envelope fin-naħa tal-indirizz tagħna u jibagħtuhom lura.

Huwa importanti ħafna li nfehmu illi d-dettalji tal-kotba kollha li jinsabu fil-libreriji kollha ta’ Malta u Għawdex jistgħu jintlaħqu wkoll permezz tas-sit www.libraries.gov.mt. Dan jinkludi katalgu elettroniku li permezz tiegħu wieħed ikun jaf ukoll f’liema librerija qiegħed il-ktieb li jixtieq u jista’ jirriservah jekk dan ikun qiegħed misluf barra. Minn das-sit wieħed jista’ wkoll iġedded il-kotba mislufa lilu.

Ta’ min isemmi wkoll illi jekk wieħed ma jsibx xi ktieb li jixtieq, il-librerija tikkunsidra s-suġġerimenti tal-pubbliku għax-xiri ta’ xi kotba li bħalissa m’humiex fuq l-ixkafef tagħha.”

Bil-card tista’ tinqeda f’kull librerija?

“Iva imma għalissa l-ktieb ikun irid jiġi rritornat fil-librerija li jkun ittieħed minnha. Aktar il-quddiem nixtiequ li naslu f’punt fejn wieħed iħalli l-ktieb misluf f’liema librerija jrid u dan jirritorna ruħu b’mod awtomatiku lejn il-post li jkun ħareġ minnu.”

Għaliex tinsistu daqshekk fuq il-qari?

“Għax il-qari huwa ċ-ċavetta tas-sistema edukattiva tal-bniedem. Jekk wieħed joqgħod il-bogħod minn dak kollu li hu miktub jkun qed jitlef xi ħaġa kbira li tista’ tissarraf f’għerf.

Kulħadd jaf li hemm żewġ tipi ta’ għerf. Hemm dak li jinħoloq permezz tal-istudju akkademiku u hemm ieħor li jinġieb mill-esperjenza tal-ħajja u mill-qari. L-ewwel tip ta’ għerf huwa neċessarju biex wieħed iġib iċ-ċertifikati u jsib xogħol tajjeb bihom. Però l-ieħor iservi biex wieħed jgħix il-ħajja b’sodisfazzjon u b’ċertu livell ta’ tagħrif dwar bosta affarijiet. Bniedem li jaqra tagħrfu mill-ewwel għax ikun kapaċi jitkellem fuq diversi suġġetti u għalhekk anki jekk forsi wieħed ma jkunx ta’ skola kbira, permezz tal-qari jkun kapaċi jkompli diskursata man-nies.

Anki kotba b’sempliċiment storja fittizja huma kapaċi jkabbru l-għerf fil-qarrej. Dan minħabba li ħafna mir-rakkonti jkunu qed jirriflettu l-ħajja tas-soċjetà u allura joffru wkoll diversi ideat. Dawn il-kotba jiftħu wkoll tieqa għall-imaġinazzjoni, għal kitba aħjar bil-Malti u għall-użu ta’ espressjonijiet aktar mirquma li jgħinu lil dak li jkun jesprimi ruħu aħjar.”

Taħseb li jeżistu nies li jaħsbu li mhumiex denji li jidħlu jissellfu minn librerija għax iħossuhom li mhux ta’ skola biżżejjed?

“Iva naħseb li hemm minnhom. Imma lil dawn aħna għandna d-dmir li nuruhom li huma żbaljati. Fid-dinja m’hawn ħadd għar-rimi u l-librerija qegħdha għal kulħadd. Huwa għalhekk li għandna kull xorta ta’ kotba sabiex b’xi mod nolqtu l-gosti u l-livelli ta’ nies differenti.

Dal-punt inħoss li huwa validu ħafna u nixtieq niftaħ aktar fuqu. F’dal-pajjiż kultant għandna d-diżgrazzja li nitkellmu b’wisq pessimiżmu. Donna nhedew nikkritikaw bl-amment biex imbagħad ma nagħmlu xejn ta’ ġid. Fostom iweġġagħni kliem bħal meta jingħad li l-poplu Malti ma jħobbx jaqra. Imma dan mhux minnu! Hawnhekk għandna ħafna membri li jiġu jissellfu l-kotba regolarment. Biss biss ngħidlek illi mill-bidu tas-sena ‘l hawn diġa’ nkitbu mat-3000 membru ġdid u dan meta dan l-aħħar, kull sena qed jiżdiedu 5000 membru ġdid.

Nammetti li jiena bniedem pożittiv u nippreferi nara t-tazza nofsha mimlija. Naċċetta wkoll illi għad fadal perċentwal ta’ nies li ma jaqrawx u agħar minn hekk, perċentwal ta’ nies illiterati. Imma dan ma jfisser xejn ħlief li rridu nxammru aktar il-kmiem ħalli niġbdu aktar nies lejn it-tagħlim u l-qari.

Imma n-nies ma jinġibdux lejk billi tikkritikahom bl-amment u xxandar messaġġi negattivi bħal dawn mal-irjieħ kollha. In-nies u b’mod speċjali t-tfal għandhom bżonn l-inkoraġġiment. Naqbel meta ssir kritika kostruttiva imma din għandha tiġi ddirezzjonata f’postijiet relevanti minn fejn tista’ tittieħed xi tip ta’ azzjoni.”

It-tfal huma ħafna għal qalb Horace tant li għal 11 il-sena konsekuttivi huwa kien involut fi programm ta’ Story-telling…

“Waqafna f’dawn l-aħħar 3 snin minħabba ċirkustanzi li ma kellnix kontroll fuqhom. Imma għal 11 il-sena sħaħ dawn il-programmi kienu ta’ suċċess kbir.

Jiena kont immexxihom. L-għan tiegħi kien li ngħallem lit-tfal li l-qari huwa pjaċir u mhux xi ħaġa ta’ bilfors biex tgħaddi mill-eżami tal-iskola. Għaldaqstant apparti mill-qari, l-programm kien jinkludi fih ukoll il-parteċipazzjoni ta’ numru ta’ personalitajiet differenti li kienu jiġu jferrħu lit-tfal.

Bil-kuntrarju tal-pariri li ngħatajt, insistejt fuq il-parteċipazzjoni tal-ġenituri waqt dawn il-programmi. B’hekk b’ġebla waħda kont qed nolqot tnejn għax it-tfal kienu qed jassoċjaw il-qari mal-pjaċir filwaqt li l-ġenituri kienu qed jitgħallmu s-sengħa ta’ kif għandhom jimxu ma’ wliedhom fejn jidħol il-qari. Kien ta’ sodisfazzjon kbir li nara tfal jidħlu bilkemm jitkellmu u jispiċċaw wara erbgħa programmi, jgħidu iktar minni… li huwa miraklu! Oħrajn illum kibru u huma studenti fl-università u jiġu jfittxuna u jgħidulna kemm għamilnilhom ġid meta ħabbibnihom mal-kotba.

Fuq kollox dawn il-programmi kienu jsiru fil-librerija tat-tfal għax jiena ridt inneħħi l-idea tas-silenzju u li ma tistax tiftaħ ħalqek hemmhekk. F’librerija ta’ referenza ċertament li ma tistax tagħmel storbju imma mhux f’librerija tat-tfal! It-tfal biex jieħdu pjaċir iridu jikkomunikaw u jiddiskutu. Barra minn hekk iridu jingħataw iċ-ċans li jagħżlu l-kotba li jridu huma u mhux dawk li jippreferu l-ġenituri tagħhom.”

Horace jinsisti li l-ġenituri flimkien mal-għalliema huma l-qofol wara l-edukazzjoni totali tat-tfal.

“Insostni illi t-tnejn iridu jaraw illi l-qari jiġi ppreżentat lit-tfal b’mod leġġer u sabiħ u mhux b’forza. Idealment il-qari jsir ftit ftit kuljum. Ċertament ma jimpressjonawni xejn dawk il-ġenituri li jgħiduli li t-tfal ma jħobbux jaqraw imma mbagħad ġieli tiġi ġurnata u jaqraw salt kotba f’daqqa. Il-qari jixbaħ lit-taħriġ fl-isport – ma tistax tgħid illum ma nagħmilx u għada nagħmel id-doppju.

U hekk kif qed nitkellmu dwar it-tfal, nixtieq niġbed l-attenzjoni tal-ġenituri li fil-libreriji t-tfal jistgħu jinkitbu mal-ewwel snin tagħhom. Hemm min joqgħod jistenna li uliedu jkollhom dawk l-erbgħa snin qabel idaħħalhom membri. Imma fil-librerija hawn kotba għal tfal ħafna iżgħar. Il-ktieb irid isir ħaġa waħda mill-ħajja ta’ wliedna u dan isir aktar possibbli jekk nintroduċuh magħhom sa mill-ewwel snin.”

Dis-sena Horace huwa ferm kuntent bir-riżultati tal-librerija…

“Fl-aħħar budget li sar kellna aħbar tajba fejn ingħatajna €100,000 bħala somma supplimentari biex nixtru kotba ġodda għall-librerija. Kienet xi ħaġa ġdida għal Malta u bil-pjaċir ngħid li għamilna l-mirakli bihom! Xtrajna enormità ta’ kotba ġodda u n-nies reġgħet bdiet tersaq lejn il-libreriji. Fil-fatt bejn Jannar u Awwissu 2010 ġew mislufa mas-70,000 ktieb aktar mis-sena ta’ qabel, li mhiex ċajta.

U hawnhekk nixtieq nagħmel appell minn qalbi – hekk kif qiegħed jiġi ppjanat il-budget ta’ dis-sena, nispera ħafna li nerġgħu niġu kkunsidrati mill-ġdid għal dis-somma. €100,000 jafu jkunu ftit għal ħafna imma ħafna għalina. Wara kollox kulħadd jaf illi l-qari huwa s-sigriet ta’ poplu b’saħħtu li kapaċi jirraġuna u jiddiskuti u li jilħaq livelli aħjar ta’ edukazzjoni. Mela ejja nagħtuh x’jaqra lill-poplu!”

Minbarra l-qari, wieħed mit-tiri prinċipali tal-librerija huwa illi jingħata rikonoxximent lill-awturi Maltin…

“Dan is-sajf id-Dipartiment tal-Libreriji flimkien mal-Ministeru tal-Edukazzjoni organizzaw il-Kampanja Libreriji. Din kienet tikkonsisti f’għadd ta’ attivitajiet immirati biex joħolqu aktar għarfien dwar is-servizzi tal-libreriji u anki dwar l-awturi Maltin infushom.

Laqqgħajna l-awturi Maltin mal-pubbliku u tellgħajna numru ta’ esebizzjonijiet. Dan huwa proġett li għadu fil-bidu tiegħu imma ma rridux naqtgħu qalbna. Jeħtieġ li l-awtur Malti nagħtuh dak li jistħoqqlu. Ma jistax ikun li ngħollu mas-sema awtur barrani u mbagħad ma napprezzawx awtur Malti!

F’dawn il-ġranet li ġejjin se nkunu qed nagħmlu rendikont ta’ kif morna permezz ta’ din il-kampanja ħalli nkomplu nibnu fuqna s-sena d-dieħla. Għandna wkoll ħafna attivitajiet oħra ppjanati imma għalissa għadhom qed jinħmew!”

X’jidhirlu mill-kummenti ta’ wħud li l-futur tal-ktieb huwa mhedded mit-teknoloġija ta’ llum?

“Il-ktieb ma jista’ jispiċċa qatt għax min iħobb il-ktieb jaf li s-sensazzjoni li jagħtik ktieb ma jagħtihulek l-ebda kompjuter. Ix-xamma tal-ktieb, il-kwalità tal-karti minn ktieb għall-ieħor, il-fatt li tista’ ġġorru miegħek kullimkien u tieqaf u tkompli meta trid. Għidli x’hemm isbaħ milli ssib ktieb jistennik fuq il-komodina biswit is-sodda tiegħek? Dawn huma emozzjonijiet li jesperjenzaw biss dawk li jħobbu jaqraw u ċertament l-ebda skrin elettroniku ma jagħtihomlok.”

Jiena ngħożż lil kull min jagħmel xi ħaġa b’passjoni u indubbjament l-imħabba li Horace iwettaq xogħolu biha, mhi xejn inqas minn hekk. Xtaqt nagħlaq billi nistaqsih 30 sena fil-librerija, x’ħallew fih?

“Sodisfazzjon kbir! Jiena nemmen ħafna fil-poplu Malti u nemmen ħafna fit-tfal tagħna. Kuntent li permezz ta’ xogħoli qed inkun mezz ta’ inkoraġġiment biex il-qari jixtered aktar f’pajjiżna. Meta wara bosta snin tibqa’ tara l-apprezzament ta’ dawk li tkun għent li jibqgħu jiġu jfittxuk għax jemmnu li inti darba tajthom daqqa t’id, dik xi ħaġa kbira għalija. Għidli kif tista’ ma tkunx għal qalbek f’xogħol bħal dan?”

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-26 ta’ Settembru 2010)

Share on Facebook

2010.09.26 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
L-UŻU SOSTENIBBLI TAR-RIŻORSI

L-IOI Malta Operational Centre (IOI-MOC) huwa ċentru stabbilit fl-Università ta’ Malta sabiex iwettaq riċerka u studji filwaqt li jippromwovi l-edukazzjoni, it-taħriġ u t-tagħrif relatati mal-oqsma tal-baħar. Dan iċ-ċentru huwa wieħed minn diversi ċentri operattivi li jaqgħu taħt il-kappa tal-International Ocean Institute li huwa NGO internazzjonali iddedikat għar-riċerka u l-għarfien tal-ibħra u r-riżorsi tagħhom fil-politika internazzjonali u fl-iżvilupp sostenibbli tagħhom. L-IOI-MOC tgħin ukoll fit-tisħiħ tal-istituzzjonijiet lokali li għandhom responsabbiltajiet relatati mal-baħar u toffri servizz ta’ riċerka anki fuq livell nazzjonali. Fost il-miri bażiċi ta’ dan iċ-ċentru nsibu l-użu sostenibbli tar-riżorsi u l-ispazju tal-baħar u tal-konservazzjoni tal-ambjent tiegħu. Dan l-aħħar l-IOI nieda l-‘International Training Course on Regional Ocean Governance’ pemezz taċ-ċentru Malti IOI-MOC. Sabiex insiru nafu aktar, tkellimna ma’ wieħed mill-parteċipanti u mad-direttur ta’ dan iċ-ċentru…

INTERVISTA: DR ALDO DRAGO – Direttur IOI-MOC

L-IOI għadha kif temmet l-‘International Training Course on Regional Ocean Governance’. Fiex jikkonsisti dan il-kors u x’inhu l-għan tiegħu?

Dan il-kors għandu warajh 30 sena esperjenza tal-International Ocean Institute fit-tagħlim dwar l-immaniġġjar u r-regolamentazzjoni tal-baħar. Il-kunċett tal-IOI huwa mibni fuq il-prinċipju illi kull ma jeżisti fil-baħar u kull m’hawn fid-dinja mhuwiex biss tal-popli preżenti imma jappartjeni wkoll lill-ġenerazzjonijiet li ġejjin wara. Għaldaqstant hemm l-obbligu illi jiġi salvagwardjat l-ambjent ta’ madwarna u biex dan isehh fil-prattika, jeħtieġ it-tagħlim, il-bidla fil-mentalità, kif ukoll titjib fit-teknologija biex tipprovdi l-għodda meħtieġa u x-xjenza biex nifhmu aħjar in-natura. Waħda mill-emfażi ta’ dan il-kors hija fuq l-implikazzjonijiet tal-Integrated Maritime Policy tal-Unjoni Ewropeja għall-ibħra reġjonali Ewropej u l-implimentazzjonijiet prattiċi tagħha filwaqt li jittieħdu in konsiderazzjoni id-differenzi li jeżistu bejn il-baħar Mediterranju, il-baħar l-Iswed, il-baħar Baltiku u l-Caspian Sea. Jekk nieħdu l-eżempju tal-baħhar Mediterranju, huwa fatt magħruf illi bosta mill-pajjiżi ta’ dan ir-reġjun mhumiex membri tal-Unjoni Ewropeja. Fl-istess ħin biex ikollok policy marittima ħolistika fil-Mediterran li taħdem verament, ma jistax ikollok pajjiżi li jimxu ma’ ċerti prinċipji u oħrajn le. Mhux qed ngħidu illi l-pajjiżi kollha (anki dawk li mhux imsieħba fl-Unjoni Ewropeja) jridu jsegwu dak li tiddetta l-Ewropa, imma almenu huwa meħtieġ illi jkun hemm qbil fuq ċerti prinċipji fundamentali u titħaddan prattika komuni. Permezz ta’ dan il-kors tinħoloq l-opportunità illi l-partecipanti li jattendu anki mill-pajjizi ġirien tal-Unjoni Ewropeja jieħdu magħhom it-tagħlim li jirċievu u possibilment japplikawh f’pajjiżhom. Il-Kummissjoni Ewropeja tħares lejn dan il-kors bħala għodda tajba biex jippromwovi dan l-aspett u għalhekk hija waħda mill-isponsors tiegħu. Finalment dan il-kors jaqdi l-missjoni tal-IOI – li jxerred it-tagħlim favur l-użu sostenibbli tar-riżorsi tal-baħar b’mod li l-ġid tad-dinja jitqassam b’għaqal madwar il-popli tad-dinja kollha.

Min jista’ jattendi għal dan il-kors?

Il-mira prinċipali tagħna hija lejn il-pajjiżi tan-naħa tal-Lvant tal-Ewropa u dawk tan-naħa t’isfel tal-Mediterran. It-targit tagħna mhumiex studenti żgħar imma individwi professjonali li diġà jaħdmu f’dan il-qasam jew li għandhom xi attività relevanti f’pajjiżhom. Fl-istess ħin il-parteċipanti jridu jkunu ta’ età biżżejjed żagħżugħa illi jkollhom futur quddiemhom sabiex aħna nkunu nistgħu nagħtuhom is-saħħa biex jirnexxu f’xogħolhom billi nipprovduhom b’viżjoni aktar wisgħa. Il-parteċipanti ta’ dan il-kors jiġu minn diversi setturi: NGOs, ministeri, istituti tar-riċerka, universitajiet u ħafna oħra. Hemm numru ta’ kriterji li jridu jintlaħqu biex wieħed ikun jista’ jattendi. Għalkemm huwa diffiċli li dawn il-kriterji jintlaħqu kollha, aħna nagħtu preferenza lil dawk li l-aktar joqorbu lejhom. Barra minn hekk, nagħżlu apposta individwi li ġejjin kemm mill-qasam tar-riċerka kif ukoll minn dak maniġerjali. Dan huwa aspett uniku tal-kors għax ġeneralment dawn iż-żewġ kategoriji ma jifhmux lil xulxin. Bosta drabi issib illi l-managers jaħsbu li m’għandhomx bżonn ix-xjenza biex jimxu, filwaqt li x-xjenzati jista’ jkun li ma jirrealizzawx kif ir-riċerka tagħhom jirriduċuwha ġo applikazzjonijiet li jkunu jistgħu jużaw il-managers biex itejjbu l-attivitajiet tagħhom. Fatt ieħor huwa illi dan il-kors jiswa l-flus u aħna nippruvaw nilqgħu applikazzjonijiet mingħand dawk illi jistgħu jsostnu partijiet mill-ispejjeż. Madanakollu bosta drabi tħallas kollox l-IOI u dan jinkludi l-vjaġġ, l-akkomodazzjoni f’Malta, allowance żgħira lill-parteċipanti u l-ispejjeż ġenerali tal-kors inkluż tal-lecturers barranin.

Ikollkhom parteċipazzjoni tajba? Jattendu Maltin?

Dejjem ikun hemm ħafna interess anki minn Maltin, imma f’bosta mill-każi tinħoloq problema peress li huwa diffiċli li titlaq mix-xogħol għal ħames ġimgħat konsekuttivi. Il-kors ta’ din is-sena kien ir-raba’ wieħed tax-xorta tiegħu. Attendew tnax-il barrani u wieħed Malti li jaħdem mal-Forzi Armati ta’ Malta. Dan huwa aspett ieħor importanti – li kull sena kellna tal-inqas parteċipant Malti. Fil-fatt minn dan il-kors ibbenefikaw numru ta’ entitajiet Maltin billi l-ħaddiema tagħhom ġew imrawwma aktar f’dan il-qasam. Bi pjaċir innutajna illi din is-sena kellna grupp mill-aqwa, b’varjeta tajba ta’ individwi li ġew minn oqsma differenti u li segwew u pparteċipaw b’interess matul il-kors kollu.

Waqt dan il-kors, tirreferu għall-kwistjonijiet ambjentali Maltin?

Il-kors huwa interattiv ħafna u l-parteċipanti jingħataw bosta eżerċizzji prattici. Ġeneralment niffukaw fuq ir-reġjuni Ewropej u mhux fuq Malta biss. Wieħed ma jistax jibqa’ biss fin-niċċa tiegħu imma jeħtieġ illi jiftaħ il-viżjoni tiegħu sabiex jifhem aħjar kif l-attivitajiet tal-oħrajn f’oqsma oħra relatati miegħu jistgħu jservu biex huwa jtejjeb l-operat tiegħu. Wieħed mill-aktar assignments importanti huwa li naqsmu l-parteċipanti f’erbgħa gruppi – wieħed għal kull reġjun. Fl-aħħar tal-kors kull grupp irid jippreżenta Regional Ocean Policy. Dan ifisser illi permezz tat-taħriġ u l-informazzjoni li jkunu ġabru matul il-kors, kull grupp irid jibni b’mod fittizju ftehim bejn il-pajjiżi f’dak ir-reġjun u fih ifassal x’inhuma l-miri prinċipali li l-pajjiżi qablu li għandhom jilħqu biex itejbu l-użu tar-riżorsi b’mod sostenibbli. Waqt dan l-eżerċizzju il-parteċipanti jieħdu sehem f’numru ta’ laqgħat fittizji li jorganizzaw huma stess biex jissimulaw l-proċess li bih jaslu għal ftehim bejn il-pajjiżi permezz ta’ laqgħat ta’ esperti u ta’ ministri. F’dan l-eżerċizzju, l-partecipanti jirċievu l-għajnuna ta’ esperti mqabbda apposta sabiex jindokraw lill-parteċipanti u jħarrġuhom b’mod professjonali biex jinbena ftehim internazzjonali u jintgħelbu l-konflitti. Flimkien jitgħallmu jindividwaw il-prijoritajiet tar-reġjun, jagħmlu r-rakommandazzjonijiet tagħhom u jiddiskutu biex jiksbu l-ftehim mal-entitajiet li jsibu quddiemhom. Apparti dan iżda nagħtuhom ukoll progett ta’ studju dwar Malta, fuq tema partikolari relatata mal-baħar. Hawnhekk il-parteċipanti jinqasmu f’żewġ gruppi u jagħmlu studju fuq il-baħar Malti biex joħorġu b’ideat dwar xi attivitajiet li jistgħu jsiru jew li jistgħu jinbidlu sabiex aħna l-Maltin nisfruttaw ir-riżorsi li għandna f’pajjiżna bl-aħjar mod possibbli.

Tista’ issemmilna xi wieħed mill-punti li tqajjmu fir-rigward ta’ Malta waqt dan il-kors?

Malta għandha x-xorti li fost il-pajjiżi Ewropej tħaddan l-akbar persentaġġ ta’ baħar fil-ġurisdizzjoni tagħha meta ikkomparat mal-medda tal-art. Imma aħna qegħdin nisfruttawha biżżejjed din ir-realtà biex ekonomikament nieħdu l-frott minnha? Id-dominju tal-baħar għandu potenzjal kbir biex jgħin fl-ekonomija tal-pajjiż. Għalhekk huwa importanti ħafna li nagħrfu sewwa x’nistgħu nieħdu minnu. U hawn mhux qed insemmi biss ir-riżorsi naturali tiegħu, li forsi l-baħar tagħna ma tantx għandu, ħlief ħut u ħlejjaq oħra. Il-baħar jista’ jintuża għal numru ta’ attivitajiet. Per eżempju f’Malta qed inħarsu lejn l-enerġija alternattiva u qed nibbażaw ħafna fuq ix-xemx u r-riħ. Iżda jeżisti potenzjal ieħor li ma tantx nagħtuh importanza kbira – is-saħħa tal-mewġ. Kieku f’Malta insibu mezz kif nisfruttaw dan il-qasam, bla dubju jkollna sors għall-enerġija li jista’ jirrendi ħafna.

Dawk li huma interessati jkunu jafu aktar dwar l-IOI u dwar dan il-kors, minn fejn jistgħu iġibu din l-informazzjoni?

Hemm numru ta’ siti fuq l-internet li jagħtu aktar tagħrif dwar dan iċ-ċentru u l-attivitajiet tiegħu. Is-sitt ufficcjali tal-IOI Malta Operational Centre (IOI-MOC) huwa www.capemalta.net. Tagħrif dwar il-kors li tkellimna fuqu jintlaħaq permezz tas-sit www.capemalta.net/ioimoc/course2008/. Tagħrif dwar l-IOI internazzjonali jinstab fuq http://www.ioinst.org/.

——————————————————————————————————————————-

INTERVISTA: VJERAN PIRSIC – President tal-Assoċjazzjoni Ambjentali Eko Kvarner

Inti wieħed mill-parteċipanti li attendejt għall-‘IOI Malta International Training Course on Regional Ocean Governance’. X’deherlek minn dan il-kors?

Il-kors kien interessanti ħafna u ta’ benefiċċju għalija speċjalment minħabba li kelli l-opportunità li naqsam l-esperjenzi u niddiskuti dwar diversi kwistjonijiet ambjentali u ekoloġiċi mal-parteċipanti l-oħra li kienu ġejjin minn pajjiżi differenti. B’hekk stajt nara stampa aktar sħiħa ta’ dak li qed jiġri madwar id-dinja. Veru li illum huwa faċli ħafna illi tidħol fl-internet u tagħmel ir-riċerka minn hemmhekk. Imma dan m’għandu x’jaqsam xejn maċ-ċans li tisma’ l-esperjenzi diretti tan-nies u li jkollok il-possibilità li tistaqsihom u tiddiskuti magħhom.

Għaliex tħajjart tattendi għal dan il-kors?

Jiena l-President tal-Assoċjazzjoni Ambjentali Eko Kvarner fil-Kroazja. F’dawn l-aħħar snin, kont involut f’diversi kwistjonijiet ambjentali. Flimkien ma’ sħabi l-membri l-oħra tal-assoċċjazzjoni, nistinka kemm niflaħ biex nara li pajjiżi jkun protett minn kull forma ta’ theddid ta’ din ix-xorta. Attendejt għal dan il-kors għax huwa mal-linja ta’ dak li jien ngħix għalih kuljum – il-ġid ambjentali. Barra minn hekk, l-assoċjazzjoni Eko Kvarner tixtieq tistabilixxi istitut indipendenti minnha, li jiġbor fih esperti minn diversi oqsma sabiex jgħinu fit-tħaris tal-ambjent. Għalqastant l-għan l-ieħor għala attendejt għal dan il-kors kien li xtaqt niltaqa’ ma’ individwi oħra li bħali jaħdmu f’dan il-qasam u li fl-istess ħin jgħixu r-realtajiet tal-pajjiż tagħhom. Kont interessat li nara x’kienu l-problemi tagħhom u kif jaħdmu biex isolvuhom. Fl-aħħar mill-aħħar ir-riżultat, kif għedtlek, kien soddisfaċenti ħafna.

Kif bdiet l-Assoċjazzjoni Eko Kvarner?

Din l-assoċjazzjoni nħolqot meta fuq il-gżira Kroata tiegħi Krk, beda jiġi ikkunsidrat il-proġett Druzba Adria li kien jikkonsisti fit-tqegħid ta’ kanen sabiex jintużaw għat-trasport taż-żejt mir-Russja. Dan kien ifisser illi madwar 15-il miljun tunellata ta’ żejt kienu ser jibdew jiddaħħlu mill-port ta’ Omisajl fuq il-gżira ta’ Krk fin-Nord ta’ l-Adrijatiku. Proġett bħal dan kien ser joħloq diversi problemi fiż-żona tagħna. L-ikbar biża’ kienet it-tniġġis tal-baħar, kemm minħabba l-possibilità ta’ xi inċident marittimu li jista’ jikkaġuna t-tixrid taż-żejt, kif ukoll għall-ilma tas-saborra (‘ballast water’) tal-vapuri illi meta’ jintrema’ f’ibħra differenti minn dawk ta’ fejn ikun inġabar, jaf joħloq dannu kbir fl-organiżmi lokali marittimi u allura wkoll fil-flora u fil-fawna tal-pajjiż. It-turiżmu, li minnu aħna niddependu ħafna, ukoll kien ser jiġi affetwat ħażin. Ma stajnix inħallu dan kollu jseħħ. Iddeċidejna li niġġieldu kontra dawn id-deċiżjonijiet. Flimkien ma’ diversi attivisti oħra ħloqna l-assoċjazzjoni ambjentali Eko Kvarner sabiex nipproteġu l-ambjent ta’ pajjiżna. Kienet battalja qalila għax fin-nofs kien hemm diversi interessi ta’ rjus kbar, fosthom tal-President Russu Vladimir Putin. Imma finalment irnexxielna nirbħu l-appoġġ tal-poplu meta 92% ivvutaw kontra l-proġett. Minn dakinhar ‘l hawn, ma ħarisna qatt aktar lura. Anzi, qed niġbru kemm nifilħu esperti magħna sabiex flok inkunu re-attivi insiru aktar pro-attivi u nagħrfu l-problemi qabel iseħħu.

Matul il-ħames ġimgħat ta’ dan il-kors kellek ċans issir taf ftit aktar lil Malta u lill-Maltin?

Iva. Żort diversi postijiet u stħarriġt bir-reqqa s-sitwazzjoni ta’ dil-ġżira. Il-Maltin jilqgħuk ħafna għalkemm ma nistax ngħid l-istess għas-sewwieqa tal-karozzi tal-linja. Servizz u nies diżappuntanti ferm. Sfortunatament lanqas ma kont impressjonat bl-istat ambjentali ta’ Malta. Meta tlajt fuq is-swar tal-Imdina u ħarist madwari, ħassejtni klawstrofobiku. Intbaħt li ftit li xejn għandkhom veġetazzjoni – kullimkien mibni. Min-naħa l-oħra, nammetti li mpressjonajt ruħi immens mill-Ipoġew, mill-istorja tal-pajjiż u mill-bini storiku tiegħu. Imma anki f’dan il-qasam hemm ħafna xi jsir. Il-lokalitajiet storiċi mhumiex reklamati biżżejjed, m’hemmx rotot diretti għalihom u meta tasal f’diversi postijiet, ma ssibx multi-media biex jispjegalek x’qed tara.

Fil-fehma tiegħek x’jista’ jsir biex l-ambjent Malti jiġi aktar attraenti?

L-ewwel nett waqqfu dan il-bini kollu u toħorġux aktar permessi! Għaliex qed tkomplu timlew kullimkien, issa anki b’bini għoli ta’ diversi sulari li xejn ma jixraq ma’ dil-gżira, meta għandkhom madwar 40,000 post vojt? Użaw lilhom. Ir-raba’ u l-art preservawha. Agħmlu l-ambjent kwistjoni pubblika, fejn kull proġett li jaf ikun ta’ theddida ambjentali jiġi mistħarreġ sewwa u mwaqqaf jekk ikun hemm bżonn. F’Malta jidher biċ-ċar li s-settur privat għandu saħħa kbira fil-pajjiż. Huwa fl-interess stess tal-poplu li jgħix f’pajjiż attraenti u li jkun kburi li jgħix fih. Iġġieldu għall-interessi tagħkom u ta’ pajjiżkhom. Irriklamaw lil Malta għall-interess kulturali tagħha u mhux biss għall-baħar u l-bajjiet. B’hekk tiġbdu turisti ta’ livell għola li jħallu ħafna aktar flus warajhom. Żidu l-livell tad-destinazzjoni u mhux tal-hotels. Jekk irrid immur vaganza biex noqgħod ġo hotel mill-aqwa immur Dubai u mhux niġi hawn. Imma mbagħad Dubai m’hemmx l-istorja li għandkhom hawn.

Liema huma l-aktar kwistjonijiet ambjentali li laqtuk f’pajjiżna?

Kif semmejtlek diġà, waħda mill-problemi f’dal-pajjiż jidhirli li hija l-użu bla rażan tal-art. Jiena li wkoll ġej minn gżira, nagħti ħafna importanza lis-sostennibilità tal-pajjiż. Hawnhekk tużaw l-elettriċità biex iġġibu l-ilma u qed tużaw ħafna mill-art għall-iskop tal-bini. X’tagħmlu li kieku kellha tinqala’ xi kriżi mondjali taż-żejt jew per eżempju jekk ma tkunux tistgħu timpurtaw ikel? Kif ser tħaddmu l-makkinarju? Għandkhom biżżejjed art fuqhiex tkunu tistgħu idduru biex issostnikhom għal dak iż-żmien? Għalkemm kwistjonijiet ta’ din ix-xorta fil-preżent jafu jidhru l-bogħod mir-realtà, wieħed irid joqgħod attent ħafna. Min qatt kien jobsor li l-Amerika setgħet issib ruħha fi kriżi finanzjarja kif ġara fl-2008? Huwa importanti li tinħoloq strateġija fuq waste-case scenario… li kieku tinqala’ kriżi, kapaċi tissoppravvivu? Hemm bżonn li fil-pajjiż ikun hemm strateġija tajba għal kull eventwalità. Jeħtieġ li jkun hemm viżjoni ċara msejjsa fuq studji serji biex il-pajjiż jingħata direzzjoni. Fuq kollox hemm bżonn li r-riżorsi tal-pajjiż jiġu utilizzati bl-aktar mod effiċjenti. Per eżempju f’Malta ilkhom is-snin tiddiskutu l-enerġija alternattiva. Għaliex wara das-snin kollha għadkhom m’għamiltu xejn? Għaliex meta għandkhom il-barka ta’ dix-xemx kollha, m’għandkhomx solar panels fuq kull bejt Malti? Dan l-argument m’għandux ikun kwistjoni ta’ profitti imma kwistjoni nazzjonali fejn il-gvern għandu l-obbligu li jissussidja jew li jagħti self sabiex il-poplu Malti kollu jikkontribwixxi permezz tal-ġbir tar-raġġi tax-xemx. Jiena naf illi t-triq hija iebsa. Imma m’hemmx soluzzjoni oħra. Jeħtieġ li l-poplu jqatta’ bi snienu biex jieħu dak li jistħoqqlu bi dritt. L-għan aħħari ta’ kull ċittadin Malti għandu jkun li pajjiżu jkun aktar sostenibbli.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-11 ta’ Jannar 2009)

Share on Facebook

2009.01.11 / no responses / Category: Torca - Perspettivi