Posts Tagged ‘stil rinaxximentali’

  • X’INHI DAR MINGĦAJR PRESEPJU?

    Huwa l-Milied li jkun hemm fil-qalb li jpoġġi l-Milied fl-arja… W.T Ellis

    Hekk kif jibda Diċembru, trid jew ma tridx, issib lil moħħok qed jibda jikkalkula l-ġranet li fadal għal Milied. Forsi biex tara kemm fadallek żmien biex tieħu vaganza mix-xogħol jew biex tqis kemm baqa’ ġranet biex tixtri r-rigali. Sfortunatament, ikolli nammetti illi meta nikbru, f’ħafna minna, dak is-sens ta’ meravilja u veneranza għal dawn iż-żminijiet jibda jintilef naqra. Imma dan kollu jinbidel hekk kif tibda trabbi lil uliedek. Tibda tapprezza t-tbatija li tgħaddi minnha l-omm u l-preokkupazzjoni tal-ġenituri biex jaraw kif ser jieħdu ħsieb ‘l uliedhom bl-aħjar mod. Fuq kollox tibda tagħraf l-imħabba kbira li jħossu lejhom …. dik l-emozzjoni bla qies li diffiċli biex titfisser. U forsi għalhekk terġa’ tibda titqanqal ċerta emozzjoni fik  hekk kif tħares lejn dik il-koppja u taraha tagħmel mill-aħjar biex tindokra lil dik it-tarbija ċkejkna. Jista’ jkun li bla ma nafu, meta ndaħħlu presepju d-dar, nkunu qed noffru djarna sabiex nagħtu kenn u rifuġju lil Bambin Ġesù u lill-ġenituri għeżież tiegħu. Għax wara kollox, fil-fond ta’ qalbna nafu illi dik it-tarbija fqajra fil-maxtura hija daqsxejn tagħna lkoll.

    It-tema tal-Milied kompliet tissaħħaħ fija hekk kif dil-ġimgħa ltqajt ma’ żewġ individwi li saħqu miegħi illi għalihom il-Milied hu s-sena kollha…

    Jesmond Micallef stedinni mmur nara l-pasturi tiegħu. Huwa bgħatli xi ritratti ta’ xogħlijietu u minn hemm, ma kellix bżonn ħafna aktar konvinzjoni biex nilqa’ l-istedina tiegħu. Mill-ewwel laqtitni l-umiltà kbira tiegħu akkost li x-xogħol li jagħmel huwa mill-isbaħ. Kelma ġġib lill-oħra u naturalment xtaqt inkun naf kif bdiet din in-namra tiegħu..

    “Hija interessanti tkun taf li kollox beda permezz tal-ġara li kienet toqgħod faċċata tagħna. Meta kont żgħir, bħat-tfal kollha l-oħra, kont inħobb inpinġi ħafna. Darba minnhom, Tessie Meli il-ġara tagħna, Jesmond Micallefrat xi tpinġijiet tiegħi u apprezzathom ħafna, tant li bdiet tħajjarni biex nattendi l-iskola tal-arti. Jiena kont tifel waħdi u l-ġenituri tiegħi kienu kemmxejn kbar fl-età. Għaldaqstant, għalkemm l-imħabba tagħhom kienet kbira u mimlija għożża, jista’ jkun illi affarijiet bħal dawn ma għarrfux jarawhom. Tessie marret tkellimhom u saħansitra bdiet twassalni hi stess sal-iskola. Hemmhekk tgħallimt il-bażi tal-arti: id-diżinn, l-anatomija tal-bniedem u l-kuluri. Minn hemm beda kollox u mbagħad komplejt. Jekk  xi ħadd iqabbdek it-triq trid titgħallem tkompli timxi waħdek. Fil-fatt fl-iskola tal-arti m’għallmunix kif nagħmel il-pasturi. Għamilt il-pasturi għax għażilt hekk jien. Imma dik ukoll ġiet b’mod naturali għax jien bqajt nattendi l-mużew għal 24 sena sħaħ. Hemmhekk, ta’ kull sena trid tipprepara numru ta’ grotti, statwi u bambini għall-premjazzjoni tat-tfal li jattendu l-mużew. F’dawn l-affarijiet ma tantx tista’ tesperimenta imma niftakar illi s-superjur kien jgħidilna: “Meta tkunu qed taħdmu oġġett, agħmluh bl-aħjar mod, daqs li kieku ser tagħtuh lit-tifel tar-reġina.” U meta kont nistaqsih kemm ser nagħmel kwantità, kien jgħidli biex naħdem kemm niflaħ għax aktar ma naħdem, aktar nitħarreġ f’din is-sengħa. U hekk kien.”

    Mal-medda taż-żmien Jesmond ħadem ukoll xi presepji imma dan l-aħħar iddeċieda li jiffoka biss fuq il-pasturi. Madanakollu l-ispeċjalità tiegħu huwa l-mod ta’ kif xorta waħda joħloq sfond ta’ presepju għal dawn il-figuri tiegħu.

    “ ‘Hemm regola waħda fl-arti. U din hija l-kreattività.’”ikkwotali Jesmond. “Jekk ma tikkreax ħa tibqa’ l-istess. Sfortunatament kultant jidhirli illi aħna l-Maltin, forsi minħabba li għamilna ħafna snin taħt popli oħra, tlajna b’mentalità ta’ inferjorità. Naħsbu illi l-barrani jinqala’ aktar mill-Malti. Imma aħna għandna t-tajjeb tagħna u għalkemm żgħar, għandna x’noffru. Fil-fatt, permezz ta’ dax-xogħol qed nikkonferma illi meta tagħmel xi ħaġa minn qalbek, toħroġ sabiħa. L-importanti huwa illi dejjem trid tara x’ser tivvinta. Hawn ara… ħa naqralek kwotazzjoni oħra,” qalli. “ ‘L-arka ta’ Noe ġiet mibnija mid-dilettanti filwaqt li t-Titanic inbena mill-professjonisti.’ Issa l-istorja ta’ dawn it-tnejn kulħadd jafha. X’irrid ngħid? Li biex taħdem dawn l-affarijiet, ma tridx tkun ta’ skola kbira jew xi professjonista. Jibbasta biss li jkollok l-imħabba u l-passjoni għall-oġġett u tagħmlu. Ovvjament trid ċertu tagħrif bażiku bħal dak li ħadt jien għax inkella l-figuri jiġuk żbilanċjati. Imma mbagħad aktar ma taħdem, ix-xogħol stess jgħallmek u waħdek tibda tesperimenta kif ser toħloq affarijiet ġodda.”

    Qanqalli l-kurżità il-għala kien iħobb juża l-kwotazzjonijiet. Mir-risposta tiegħu fhimt illi għandu l-istess fehma tiegħi dwar das-suġġett…

    “Għax dawk jibqgħu mmarkati f’moħħok. Huma sentenzi qosra imma konċiżi bħal dik id-daqqa fuq ras il-musmar. Jogħġbuni għax meta niftakar fihom juruni t-triq li rrid nimxi magħha.”

    Erġajna dawwarna d-diskors dwar ix-xogħol tiegħu.  Jesmond intilef jurini d-diversi pasturi u anki xi aċċessorji li jaħdem għal magħhom…

    “Ara, per eżempju dak l-isfond għamiltu bis-sufra antika, xi ħaġa li diffiċli ssibha fil-ġurnata ta’ llum għax issa jużaw materjal sintetiku. Ħafna mix-xogħol tiegħi naħdmu bit-terracotta imma nħobb nesperimenta b’bosta oġġetti oħrajn. Ngħidu aħna għall-iskrizzjoni ta’ dan l-anġlu użajt iċ-ċomb u sammart l-ittri fih. Dik l-istilla ħdimtha bi pjanċa rqiqa, mentri dan il-frott għamiltu billi ħallejt il-kuluri tax-xemgħa tat-tfal. Dawn il-bixkilel iż-żgħar insiġthom minn affarijiet tal-baħar li sibt mormija bħal xi oġġetti tas-sajjieda, spag u anki biċċa siġġu mkisser.”

    Xtaqtu jispjegali x’inhu l-iskop ta’ dax-xogħol u x’jispirah?

    “Dan ix-xogħol sar parti minn ħajti. Tista’ tgħid li ħajti noffriha għal dax-xogħol għax għalija dan huwa appostolat. Kif qaltilna Madre Tereża, jiena nipprova nkun bħal dak il-lapes iż-żgħir li l-Mulej jikteb Presepju ta' Jesmond Micallefbih. Hemm min jikteb bil-priedki filwaqt li jiena nipprova nikteb bil-pasturi. L-għan mhux li ngħidu li hu xogħol sabiħ għall-għajn biss. Għalija jekk ix-xogħol ma jmissx il-qalb, hemm xi ħaġa nieqsa u għalhekk permezz ta’ xogħli dejjem nipprova nwassal messaġġ. Per eżempju hawnhekk Ġesù tarbija huwa mgeżwer fil-maktur abjad bil-faxxi koħol li kienet tilbes Madre Tereża – sinjal modern tal-faqar li fl-istess ħin jagħti xejra oriġinali. L-iskop aħħari ta’ dan ix-xogħol huwa li tant ikun ta’ livell illi wieħed ma jerfgħux ġo kaxxa u jwarrbu hekk kif jgħaddu l-ġranet tal-Milied iżda jżommu ġo post adattat matul is-sena kollha. Għahekk noqgħod attent illi l-qisien ta’ dax-xogħlijiet ma jkunux goffi wisq.

    Għal dax-xogħol tispirani l-ħajja ta’ kuljum: l-affarijiet li niltaqa’ magħhom u l-pitturi li nara fil-knejjes. Jiena nipprova jkolli għajn li tara.”

    Jesmond tellagħni fil-workshop tiegħu fejn fih kellu l-forn (kiln) li jsajjar it-tafal fih. Kont kurjuża dwar il-proċess tax-xogħol…

    “Jien għalija Milied is-sena kollha għax dax-xogħol jintogħġob ħafna u biex inlaħħaq mal-ordnijiet, irrid naħseb minn qabel. Nagħmel minn Jannar sa Novembru naħdem imma mbagħad f’Diċembru nieqaf ħalli ngawdi l-Milied mal-familja.

    L-ewwel ma nibda naħdem fit-tafal. Inkun irrid inlesti numru ta’ xogħol mhux ħażin sakemm nimla’ l-forn kollu għax dan jieħu 12-il siegħa biex itella’ t-temperatura ta’ 950 grad celsius u 12-il siegħa oħra biex jibred. Il-prodott finali jkun tat-terracotta u jien niżbħu bl-acrylic jew biż-żebgħa taż-żejt u mbagħad inżejjinhom b’xi aċċessorji oħra.”

    Innutajt illi fil-workshop tiegħu kellu bosta xogħol ieħor li mhux kollha kienu konnessi mal-Milied: fostom biċċa xogħol tal-Ġimgħa l-Kbira u xi figuri mlibbsa bi stil antik Malti. It-timbru ta’ xogħlu huwa l-istil u d-dettall tal-ħwejjeġ tal-figuri tiegħu. Tkellimna fuq mitt ħaġ’oħra kollha interessanti ferm imma sfortunatament l-ispazju huwa limitat. Għaldaqstant ser inwasslilkhom l-aħħar messaġġ tiegħu…

    “Is-sabiħ fil-ħajja hu li tagħmel xi ħaġa inti. Però tagħmel tajjeb li tidħol f’għaqda għax b’hekk tkun tista’ taqsam l-ideat.

    Jien taf xi nħoss nieqes… li f’Malta m’hawnx mużew tal-presepji bħal kif hemm f’Għawdex u f’diversi postijiet oħra madwar id-dinja. Huwa sabiħ li nżommu t-tradizzjoni tal-presepju ħajja.”

    ***************************************************************************************************************

    Iltqajt ma’ Manuel waqt wirja li kien qed jieħu sehem fiha u bqajt impressjonata ħafna b’xogħlu. Kelli letteralment nofroq bejn in-nies biex inkun nista’ nara aħjar l-għażla Manuel Vellata’ presepji li kellu. Jien li l-affarijiet oriġinali jinżluli għasel, weħilt quddiem presepju partikolari mmens li ma stajtx nifhem x’inhu qabel Manuel fehemni t-tifsira tiegħu…

    “Dak presepju bi stil rinaxximentali,” qabad jispjegali b’entużjażmu hekk kif induna li nteressajt ruħi. “Presepju bħal dak jissimbolizza l-waqgħa tal-paganiżmu u l-bidu tal-Kristjaneżmu. Għalhekk qed tara l-bini nofsu mwaqqa’. L-istil rinaxximentali jrid kollox bl-eżatt għax f’dawk iż-żminijiet kienu jimxu b’ħafna simettrija. Il-pasturi li jżejjnuh huma bi stil Lhudi.”

    Dak li kelli bżonn biex neħel hemm. Fil-fatt Manuel kompla jispjegali kif hemm żewġ tipi oħra ta’ presepji…

    “Hemm l-istil Naplitan li tagħrfu mill-ewwel għax ma jkollux grotta u l-pasturi jkunu lebsin bil-qalziet. Barra minn hekk, dan ikun imqassam fi tlett biċċiet: in-nattività, it-taverna fejn issib in-nies jixorbu u jixxalaw u mbagħad għandek it-tħabbira. Kollox għandu tifsira f’dan it-tip ta’ presepju. L-ewwel nett jissimbolizza li qabel ġie Kristu fid-dinja n-nies kienu jgħixu f’ħajja ta’ xalar żejjed u ħafna ma kienux jagħtu każ -għalhekk Ġesù ġie biex isalvana. Anki l-pasturi għandhom it-tifsira tagħhom bħal dawk li jbiegħu l-ħut u l-ħaxix li ma jissimbolizzawx lin-nies infushom imma l-istaġuni. Il-problema tagħhom, dawn it-tip ta’ pasturi hu li diffiċli ħafna biex issibhom għall-bejgħ hawn Malta.

    Imbagħad fl-aħħar u mhux l-inqas hemm il-presepju tradizzjonali bil-grotta u l-pasturi kif nafuhom aħna.”

    Anki l-presepju tradizzjonali kellu dik il-laqta’ oriġinali tiegħu, mhux biss grotta imma mdawwar b’bini ieħor fostom bil-lukanda li ma kelliex post għal San Ġużepp, il-Madonna u t-tarbija tagħhom.

    Meta rani nkompli nistaqsi Manuel stedinni f’daru. Hemmhekk sibt l-aħħar ftit mudelli li kien għad fadallu fostom mudell mill-isbaħ illi kien qed jistenna lil sidu jmur jiġbru.

    “Innota naqra kemm fih dettallji,” stedinni Manuel. “Barra minn hekk ara ftit il-wiċċ tal-ħitan, it-toqob irqaq u l-kuluri realistiċi tiegħu. Il-presepju nnifsu, jekk toqgħod tilgħab miegħu, tagħmlu b’xi mod jew ieħor. Is-sigriet qiegħed fil-kapaċità biex tqarreb lejn il-verità n-nisġa tal-ġebla antika.”

    Tlabtu jgħidli pass pass kif jinħadem dan ix-xogħol…

    “Ara, l-ewwel irid ikollok il-pasturi għax naturalment fuqhom jinbena l-bqija tal-presepju. Imbagħad niskeċċja l-abbozz kif nixtieq nagħmel ix-xogħol. Jekk inkun qed naħdem għan-nies huma jiġu jaraw l-abbozz u jgħiduli jekk jogħġobhomx. Minn hemm nibda’ nqatta’ l-biċċiet tal-polystyrene (li hawn Malta nsejjħulu ġablo). Naħdem fuq iktar minn presepju wieħed fl-istess ħin. Ngħidu aħna, sakemm biċċa xogħol qed tinxef, ninkolla biċċa presepju jew naħraqlu xi parti minnu.”

    Kif taħarqu? Għaliex?

    “Għax bħala struttura, meta jitlesta l-presepju, aktar ikun qisu xi villa milli presepju ta’ żmien Kristu. Kollox ikun lixx, sabiħ u perfett tant li ġieli nitħassru naħarqu. Imma n-natura tal-presepju hekk titlob.

    L-aktar li nieħu pjaċir nagħmel dax-xogħol għal xit-3:00am. Nitla’ fuq il-bejt f’silenzju totali u taħt sema sabiħ mimli kwiekeb, nintilef naħdem u bilkemm ninduna bil-ħin. Jiena u nsawwar fih, inħossni qisni qiegħed ngħix hemm ġew. Peress li jien għaddej il-ħin kollu b’din in-namra tiegħi, jiena u l-mara sirna ngħixu l-Milied kuljum. Dejjem issibni bil-Bambin f’idi lili.”

    Niltaqa’ kemm niltaqa’ ma’ nies, il-ħlewwa ta’ ċertu ndividwi tibqa’ dejjem tissorprendini. Għajnejn Manuel kienu jarmu tbissima kontinwa u kull meta bdejt infaħħarlu xi ħaġa, arah jarma jidħak daħka ferriħija u ġenwina. Meta mbagħad ingħaqdet magħna martu Joanne letteralment bdejt inħossni qisni xi waħda minn tal-familja.

    “Kif kont qed ngħidlek, meta naħarqu, niffurmah imma peress li dan hu xogħol tal-idejn, diffiċli biex wieħed jiġi bħall-ieħor. Għaldaqstant tista’ tgħid li dik tagħtihom identità unika wkoll. Wara jkun imiss Dettall mill-presepju ta' Manuel Vellaxogħol Joanne biex iddawwru bit-tissues ħalli toħloq it-tissue effect. Xogħol ta’ paċenzja kbira imma illum hi saret tieħu pjaċir daqsi tagħmlu dax-xogħol. Wara ngħadduh b’passati tal-ġibs u kolla, innixfuh u jkun imiss li nagħtih il-kulur. Anki bil-kuluri nħobb nesperimenta ħafna bħal kif qed tara f’dak il-presepju b’kulur ħadrani. L-aħħar passi huma t-tpoġġija tal-pasturi u l-ħolqien ta’ diversi aċċessorji li noħolqu aħna stess b’dak kollu li jiġi f’idejna.”

    Joanne stqarret li dax-xogħol ta’ żewġha mhux minn dejjem kien għal qalbha…

    “Fil-bidu kien jaħdem fil-washroom u ma stajtx niċċaqlaq bih. Għalhekk niżżel kollox fil-garaxx. Wara ftit tal-ġranet, raġel li kien għaddej minn ħdejna nnota l-presepju li kien għamel Manuel u ma qgħadx kwiet qabel irnexxielu jixtrih. Minn hemm bdiet tiġri l-kelma u llum il-presepji tagħna huma mfittxija ħafna.”

    Id-demm għall-presepji jidher li ilu jiġri mhux ħażin fil-vini tal-familja kemm ta’ Manuel u kif ukoll ta’ Joanne. Fil-fatt iz-ziju u l-kuġin ta’ Manuel ħadmu fil-presepju tal-Istitut tan-Nazzarenu fiż-Żejtun. Filwaqt li n-nannu ta’ Joanne kien jibni l-presepji u l-mudelli tal-knejjes. Akkost ta’ dan kollu Manuel saħaq illi kien ħabibu Joe Falzon li ħajjru jibda dax-xogħol.

    “Issa ilni tlett snin għaddej u dejjem nipprova nesperimenta u nagħmel xi ħaġa aħjar minn tas-sena ta’ qabel. Fil-fatt għas-sena d-dieħla diġa’ għandi xi ħaġa tbherren f’moħħi. Inħobb nosserva ħafna madwari speċjalment il-bini sabiex nara jekk nistax indaħħal xi ħaġa minnu fil-presepji tiegħi. Meta togħġobni xi ħaġa, naqbad il-kamera u niġbed qabda ritratti. Ara per eżempju, qed tagħrfu t-torri ta’ Bettina? Ġieli nieħu wkoll xi ideat mill-kartolini tal-Milied. Isma’ ejja ara din… qed tarahom in-nies ġewwa?”

    Reġa’ beda jidħak ferħan. B’mod inġenjuż kien irnexxielu jdaħħal il-pasturi fil-kmamar tal-presepji u minn barra stajna naraw dak li kien qed iseħħ ġewwa. Kull presepju huwa wkoll armat b’sistema ta’ dawl ta’ 12V. Barra minn hekk huma miksija b’laqgħa plastik sabiex ma tiġrilhomx ħsara jekk jixxarrbu.

    “Nagħmlu x-xogħol minn qalbna,” qaltli Joanne. “Imma kultant taf x’idejjaqni? Tisma’ ħafna jgħidulek illi jixtiequ jippromwovu l-prodott Malti imma mbagħad meta tipprova żżid il-kwalità jibdew jinqalgħu l-problemi. Per eżempju xi klijenti jistaqsuna jekk nistgħux nagħtuhom il-presepju bil-kaxxa miegħu biex ikollhom fejn jerfgħuh meta jgħaddi kollox. Imma meta morna nieħdu stima minn fabbrika lokali qaltilna li l-iżgħar ordni hija ta’ elf kaxxa! Impossibbli taħdem hekk.”

    Xtaqt neħdilhom l-aħħar kumment dwar il-presepju fid-djar tagħna l-Maltin…

    “Il-presepju għamel ħabta ser jintnesa. Ħafna ntilfu wara s-siġra tal-Milied u l-Father Xmas. Imma f’dawn l-aħħar snin l-istorja nqalbet u l-imħabba lejn il-presepju reġgħet kibret sew. Għax il-presepju jiġbor il-familja madwaru u joħloq Milied isbaħ fid-dar li tilqgħu fiha.”

    Għal interess tal-qarrejja, ix-xogħlijiet ta’ Jesmond Micallef u Manuel Vella ser ikunu qegħdin jieħdu sehem fil-wirja tal-presepji organizzata mill-Għaqda Ħbieb tal-Presepju taħt il-knisja ta’ San Franġisk il-Belt mill-5 sal-20 ta’ Diċembru 2009. Wara din id-data, l-wirja ser titmexxa fis-sagristija tal-Valletta Waterfront.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-6 ta’ Diċembru 2009)

    2009.12.06 / no responses / Category: Torca - Perspettivi