tarzna | Fiona Vella

Posts Tagged ‘tarzna’

1960: L-EWWEL KAMP GĦALL-APPRENDISTI

Il-memorja hija bħal tfajjel miexi matul ix-xtajta. Ma tista’ qatt tgħid liema ċagħqa jista’ jiġbor u jgħożż flimkien mal-għeżeż affarijiet għal qalbu… Pierce Harris.

Aktar ma jgħaddi ż-żmien, aktar qed napprezza dan ix-xogħol tal-kitba. Permezz tiegħu qed ikolli l-privileġġ li niltaqa’ ma’ bosta individwi li wħud minnhom saħansitra jiftħuli l-bieb ta’ darhom u jilqgħuni għandhom. Huma mumenti mprezzabbli fejn tara bniedem li akkost li ma jafekx, fl-istess ħin qed jafda miegħek tant kummenti, tant emozzjonijiet, tifkiriet u perspettivi personali tiegħu. Sentiment inspjegabbli li jġibek konxja kemm kitba bħal din tqanqal nies biex jgħidulek l-istorja tagħhom u jħallu f’idejk biex imbagħad inti tagħtiha l-kulur tiegħek u biha twassal messaġġ lill-oħrajn….

Jgħidu li l-kliem bħaċ-ċirasa; waħda ġġib lill-oħra. F’dal-każ, intervista ġabet oħra. Fil-fatt kienet l-intervista li jiena għamilt xi ftit tax-xhur ilu lill-Maġġur Stanley Clews li ħajjret lil Lino Bonnici sabiex jikkuntattjani. Ħafna jista’ jkun li jiftakru lil Lino bħala wieħed mill-eks ħaddiema tat-Tarzna. Oħrajn aktarx jafuh bħala membru anzjan tal-iScouts. Bħal kif jiġri f’dal-laqgħat, tkellimna dwar diversi suġġetti. Imma ndubbjament l-aktar fatt għal qalb Lino u li dwaru xtaqni nikteb, kien dwar il-50 sena anniversarju mill-ewwel kamp tal-apprendisti ta’ Bailey (Malta) Ltd li hu, il-Maġġur u tim ta’ ħaddiema oħra waqqfu lura fl-1960.

“Illum tuġagħni qalbi meta nara s-sitwazzjoni preżenti tat-Tarzna u l-ħaddiema tagħha. Matul is-snin fit-Tarzna kien hemm nies ta’ sengħa kbira li ħadmu b’ħila. Niftakar sewwa ż-żmien meta t-Tarzna kienet ta’ stimulu kbir għall-ekonomija tal-pajjiż.

F’żogħżiti meta kont tiġi aċċettat biex tidħol taħdem it-Tarzna kont tqis lilek innifsek bħala xxurtjat. “Qisek irbaħt il-lotterija nazzjonali,” kien qalli missieri meta għaddejt mill-eżami u dħalt bħala apprendist. Fil-ħamsinijiet meta tispiċċa mill-iskola, ta’ 14 il-sena, ftit kellek għażliet. Jew kont tmur taħdem ma’ xi raħħal, bidwi jew mastrudaxxa, inkella ikollok issiefer. Fil-fatt din ta’ l-aħħar kienet l-iktar ħaġa li kienu qed jagħżlu biex jagħmlu ħafna miż-żgħażagħ. Min-naħa l-oħra, minn dawk li għażlu li jibqgħu f’pajjiżna, ħafna ppruvaw jidħlu t-Tarzna. Biex tintagħżel ridt tgħaddi għall-eżami u tiġi minn ta’ quddiem. Kien hemm saħansitra skejjel apposta biex jgħallmu għall-entrance tad-Dockyard fostom: nofs il-Kulleġġ tad-De La Salle, St Michael’s li kienet skola tal-mużew u anki xi skejjel privati bħal St Mary School f’Bormla. Meta dħalt jien, riedu jdaħħlu 164 apprendist. Jiena ġejt il-50 minn xi 600 li għamlu l-eżami! Dawk kienu żminijiet illi meta tidħol it-Tarzna kont temmen illi għandek xogħol sikur u li minn dakinhar sakemm tmut jew sakemm tagħlaq is-60 sena kont ser tibqa’ taħdem hemm.

Fit-Tarzna qabli kien hemm ukoll missieri u darba minnhom konna xi ħdax li niġu minn xulxin u naħdmu hemm. Għamilt 42 sena t-Tarzna – sal-1993. Bdejt minn apprendist imbagħad intbgħatt naħdem bħala engine fitter. Fl-1962 kont charge man u kelli l-opportunità li nkun parti mill-grupp ta’ ħaddiema li ħadmu fuq il-flood gate il-ġdida li saret meta twessgħu l-baċiri. Finalment ngħatajt ir-responsabbiltà ta’ estimator. Dax-xogħol kien ukoll ta’ sodisfazzjon kbir għax tani ċ-ċans li niltaqa’ u naħdem ma’ nies f’pajjiżi differenti.”

Fl-istess waqt, f’dawn is-snin, Lino kellu sehem importanti ħafna fl-iScouts.

“Kont ilni 10 snin fl-iScouts. Dħalt magħhom għall-ewwel darba fl-1950 f’Raħal Ġdid. Kien ħajjarni l-ħabib tiegħi Joe Micallef li diġà kien membru. Kien huwa li ntroduċieni mat-troupe leader Louis Falzon u minn hemm qatt aktar ma ħarist lura. Imma ara, ħa nurik l-istorja kollha…”

Minn armarju mimli kotba u albums tar-ritratti, Lino ħareġ ktieb oħxon b’qoxra ħamranija. Dal-ktieb li fih 592 paġna huwa kollu miktub minn Lino. Fih għandu ġabra ta’ memorji dettaljati ferm, b’numru kbir ta’ ritratti, ismijiet u dati. Fih jirrakkonta s-snin li għamel fl-iScouts mill-1959 sal-1981.

“Jiena bniedem li nħobb nikteb ħafna, speċjalment dwar dak kollu li ngħaddi minnu ġurnata wara l-oħra. Dan ktibtu meta ħriġt bil-pensjoni mit-Tarzna. Kont inqatta’ sagħtejn kuljum nikteb fih sakemm lestejtu. Uħud li rawh issuġġerewli li nibgħat kopja lill-biblijoteka daqs kemm fih dettalji. Imma jiena dan ktibtu għalija. Issa wara li ngħaddi jien, jaraw ta’ warajja x’iridu jagħmlu bih,” beda jispjegali hekk kif fetħu. Innutajt it-titlu tal-ewwel kapitlu, iddiżinjat b’kuluri sbieħ fuq l-ewwel folja – ‘L-isbaħ żmien ta’ ħajti’. “Iva hekk kien. Fl-iScouts jiena tħarriġt biex insir ċittadin tajjeb u utli għal pajjiżi. Aktar tard imbagħad kont jien stess li sawwart din il-kultura f’ħafna u ħafna tfal. Bl-uniformi wasalt sa District Commissioner tas-South District fejn kellna madwar 900 scout. F’April ta’ dis-sena nagħlaq 60 sena fl-iScouts għalkemm issa jiena sempliċiment membru.

Madanakollu qatt ma ninsa illi kienet propju l-ħidma li għamilt fl-iScouts li wasslitni biex nintagħżel mill-Maġġur Clews ħalli flimkien noħolqu l-ewwel kamp għall-apprendisti tat-Tarzna.”

U naturalment, anki f’dan il-każ, Lino kellu għadd ta’ noti, dettalji u ritratti li jfakkru dan l-avveniment.

“Għodwa waħda fl-aħħar ġimgħa ta` Marzu tal-1960, Freddie Galea li kien skrivan fid-dipartiment tal-personell ta’ Bailey (Malta) ġie biex ikellimni. Huwa qalli li l-Welfare and Sports Officer li kien għadu kemm ingħaqad mal-Kumpanija, il-Maġġur Stanley Clews, kien iddiskuta miegħu u ma’ Joe Manduca dwar il-possibbilità li jorganizza kamp fis-sajf għall-apprendisti tal-Kumpanija u għaldaqstant xtaq jara jekk kontx lest li ngħin biex dan il-proġett jitwettaq. Jiena mort niltaqa’ mal-Maġġur biex nara aħjar x’kien jinvolvi dax-xogħol. Dik kienet l-ewwel darba li ltqajt mal-Maġġur Clews u minn dakinhar bqajna ħbieb sal-lum.

Il-pjan kien li norganizzaw ġimgħa kamp għall-apprendisti ta’ l-ewwel u t-tieni sena. Stqarr illi kien għażel lili peress li sar jaf li kelli esperjenza twila fl-iScouts u fil-qasam tal-camping. Ħsibt daqsxejn fuqha u wara ftit ġranet aċċetajt dan l-inkarigu. It-tnejn li aħna stajna nagħżu l-bqija tat-tim li kellu jieħu ħsieb dal-proġett. Dawn kienu Joe Manduca, Freddie Galea, Pawlu Buhagiar, Joe Bonnici u Joe Camilleri li kollha kienu jaħdmu t-Tarzna u kienu wkoll Scouts jew ex-Scouts. Il-Maġ. Clews, minħabba l-esperjenza militari li kellu kien il-Camp Commander u jien id-deputat tiegħu.”

Dwar dan ħadt l-okkażżjoni biex nerġa’ nkellem ftit lill-Maġġur Clews li min-naħa tiegħu huwa fehemni illi l-Bailey (Malta) xtaqet tfiehem lill-apprendisti li hi kienet hemm għall-ġid tagħhom u li huma kellhom iħossuhom milqugħa mill-Kumpanija. Fil-fatt dal-kamp kien ingħata bħala ġimgħa extra leave u organizzat kollox il-Kumpanija nnifisha. Kienu qed jittamaw li b’hekk forsi setgħu jtaffu ftit id-diżgwid li kien hemm dak iż-żmien bejn il-management u l-unjins.

“Li torganizza kamp għall-apprendisti ta’ età minn erbatax sa sittax il-sena u li wisq probabbli qatt ma kienu għamlu lejl reqdin taħt it-tined u li lanqas ma kienu membri ta’ l-iScouts ma kinetx impriża daqshekk faċli. Aktar u aktar meta ġie deċiż illi dal-kamp isir Għawdex u dil-gżira fi żmien is-sittinijiet, ma kinetx dik ta’ llum. Fil-fatt Għawdex kien għadu magħluq għalih ħafna u fejn kellna nkunu, kienu nħawi pjuttost diżabitati,” kompla jfehemni Lino.

“Bdejna mill-qiegħ, niltaqgħu darba fil-ġimgħa, niddiskutu u norganizzaw dak li jeħtieġ għal biċċa xogħol li bħalha ma kellna l-ebda esperjenza. Diffikultà oħra kienu t-tined u l-aċċessorji l-oħra li teħtieġ għall-proġett bħal dan. Mingħand il-grupp tal-iScouts ma stajnix nisselfuhom għax dawn kellhom bżonnhom huma għall-attivitajiet tagħhom. Iżda l-kuntatti li kellu l-Maġġur f’ċertu ċrieki wassalna biex finalment nisselfu kollox mill-armata – għalkemm dawn widdbuna li din kellha tkun għal darba biss! Ħtiġijiet oħra li kien hemm bżonn inħadmu fit-Tarzna nnifisha: bħal screens għat-toilets li saru fid-dipartiment tat-tessuti, tankijiet għall-ilma li ġew adattati għall-ilma ħelu u saru fil-ħanut tal-kaldaran (coppersmiths) u arbli qosra għall kull ħtieġa, li saru fil-ħanut tal-joiners. Barra dawn, ġew mixtrija tmien portable toilets u kellna lista kbira ta’ bżonnijiet oħra għall-kamp ta` 84 ruħ u 7 staff li kienu neċessarji għal tmint’ijiem.

Wara xi żmien iltqajna ma’ 114 il-apprendist illi nteressaw ruħhom sabiex jipparteċipaw (għalkemm wara aktar laqgħat dan-numru niżel għal 84). Imbagħad jiena u l-Maġġur tlajna s’Għawdex bil-karozza tiegħu – Anglia De Lux 10303! L-ewwel kuntatt kien ma’ Dun Joe, il-qassis li kien responsabbli mill-Istitut ta` San Ġużepp f`Għajnsielem. Dan ħadna naraw medda ta` art u għelieqi li tiġi wara l-bajja tal-Qbajjar; li dak iż-żmien kienet totalment abbandunata apparti għal dar tas-sorijiet li kienet tintuża fis-sajf. Aħna kellna l-kompitu li nsibu min kien sid l-art u li nikkuntattjaw forn tal-ħobż u bejjiegħ tal-frott u l-ħaxix sabiex magħhom norganizzaw kollox.

Akkost dax-xogħol kollu, kien hemm min saħaq li mhux ser jirnexxielna nwettqu proġett bħal dan. Imma s-Sibt 20 t’Awwissu 1960 waslet il-ġurnata li jitlaq l-ewwel grupp. Għabbejna bosta mill-affarijiet fuq it-tugboat Carbine (tugboat qadima tal-ex-Ammiraljat li kienet tintuża għal xi xogħol ħafif fit-Tarzna) filwaqt li l-affarijiet tal-kċina nġarru minn trakk ta’ 25cwt li flimkien mas-sewwieq kienu għad-dispożizzjoni tagħna għat-tul kollu tal-kamp. Kienet ġurnata ta’ riħ u xemx tikwi imma xejn ma waqqafna milli narmaw dak kollu li konna tellgħajna magħna.

It-Tnejn 22 t’Awwissu 1960 waslu l-kumplament tal-apprendisti. Saret laqgħa fejn kulħadd ingħata struzzjonijiet dwar id-dmirijiet tiegħu u x’kien mistenni minnu. Għamilna wkoll roster għall-għassa bil-lejl, li kienet tibda mill-11:00pm sal-5:00am bi tliet campers fi tliet xiftijiet. Kellna wkoll membri għas-salvataġġ meta l-campers kienu jinżlu jgħumu fil-bajja tal-Qbajjar. Għalkemm ftit ftit ġejna qisna xi kamp militari, l-ilmenti kienu ftit ferm u konna sorpriżi kemm il-campers adattaw ruħhom malajr u kemm ikooperaw magħna.

Matul dil-ġimgħa kellna wkoll xi viżitaturi distinti bħal Sir Guy Grantham, l-Ammiral Cooke (li kien il-General Manager ta` Bailey), il-Personnel Manager W Dunford u anke l-Isqof Pace t`Għawdex.

Minbarra li kulħadd kellu dmirijietu, kien hemm ukoll bosta attivitajiet organizzati. Kienu ġranet sbieħ ferm fejn iċ-ċajt u l-iżżuffjettar ma naqasx. Min għadu ħaj minn dawn in-nies bla dubju ser jiftakar fir-reċti li konna nagħmlu kkombinati mad-diska li kienet popolari ħafna dak iż-żmien ‘Yellow polka-dot bikini’.

Sadanittant kienu ġew ukoll is-sorijiet joqogħdu fid-dar tagħhom u kien hemm min mar jistaqsihom jekk konnix qed nagħtuhom xi fastidju. Imma s-sorijiet ġew jgħidulna b’dan u qalulna wkoll li kienu rrispondewhom li mhux talli ma kienx hekk imma li proprjament kellhom il-wens bina peress li lanqas dawl ma kien għad hemm fit-triq. Insomma, kienet esperjenza mill-aqwa għal kulħadd: kemm għall-apprendisti li permezz t’hekk saru jafu aktar lil xulxin u allura setgħu jaħdmu aħjar flimkien fuq ix-xogħol u anki għalina l-organizzaturi li rajna proġett bħal dak jitwettaq b’suċċess!

Fl-1961 u fl-1962 l-istess leaders flimkien ma’ oħrajn ġodda organizzajna żewġ kampijiet oħra. Imma dawk huma stejjer oħra. Kien hemm anki kampijiet fi żmien Swan Hunter u aħna konna kburin li konna ftaħna t-triq għal din l-użanza.”

Lino beda jurini ritratt wara l-ieħor li huma ħadu f’dawn il-ġranet. Xtaqt inkun naf għaliex dan il-kamp baqa’ tant għal qalbu?

“Dak iż-żmien din kienet opportunità li mmidd għonqi għal biċċa xogħol ġdida li rnexxiet. Meta nittawwal f’dawn l-albums inħossni miexi fil-mogħdija tal-memorji. Għandi xewqa kbira li nkun naf x`sar minnhom dawk iż-żgħażagħ li kienu attendew għal dan l-ewwel kamp tal-apprendisti ta` Bailey(Malta)Ltd.”

L-ismijiet u d-dettalji ta’ dawn il-ġranet għadhom ċarissimi f’moħħ Lino, speċjalment meta dawn huma mniżżla kollha fi djarji li hu ilu jżomm mill-1950!

“Kien darriena missieri hekk. Kien jgħidilna biex inniżżlu dak kollu li nagħmlu ħalli meta nikbru nkunu nafu minn xhiex għaddejna. U jien bqajt inżomm din id-drawwa sal-lum. Inzertajt ukoll li nħobb ħafna d-dettall u l-qari. Fil-fatt l-aktar awtur li kien jogħġobni kien Robert Louis Stevenson proprju għaliex kien jikteb ħafna fid-dettall, tant li dak li jkun qed jiddeskrivilek, f’moħħok tarah qisu stampa. Minn dan l-awtur, tħajjart nagħmel l-istess. Apposta niżżilt dawk l-ismijiet u l-indikazzonijiet kollha, bl-iskop li min jaqra kitbieti, jkun jista’ jifhem aħjar x’qanqalni biex inniżżel dawn il-ġrajjiet u l-memorji li tant għadni ngħożż sal-lum!”

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-14 ta’ Marzu 2010)

Share on Facebook

2010.03.14 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
IL-ĠLIEDA GĦAD-DRITTIJIET U D-DINJITÀ

It-28 t’April 1958 jibqa’ mfakkar bħala wieħed mill-agħar ġranet li qatt ra pajjiżna. Nhar il-Ħadd 26 t’April 2009, fis-Sala taċ-Ċentru Laburista ta’ Raħal Ġdid fid-9:30am ser issir laqgħa ta’ diskussjoni biex jitfakkru l-avvenimenti li seħħew f’dawk iż-żminijiet u anki biex jinħoloq dibattitu dwar l-isfidi li qed jgħix illum il-poplu Malti. Iltqajna ma’ tnejn mill-organizzaturi sabiex naraw aħjar x’kien il-mottiv wara din l-inizzjattiva. Tkellimna wkoll ma’ Dr Joe Micallef Stafrace li jiftakar sewwa t-taqtiegħa ta’ dawk il-ġranet għax kien hemm hu wkoll fost il-folla tad-dimostranti….

INTERVISTA: DR JOE MICALLEF STAFRACE (kien fost id-dimostranti tat-28 t’April 1958)

X’ġara fit-28 ta’ April 1958?

F’April tal-1958 il-ħaddiema ta’ mas-servizzi kellhom inkwiet kbir fuqhom minħabba s-sensji. Dak iż-żmien lil dawn il-ħaddiema tas-servizzi konna nħarsu lejhom bħala l-industrija tal-gwerra. F’din l- $Dr J Micallef Stafrace$ industrija tal-gwerra ma rridux naraw biss lit-tarzna, kif ħafna jagħmlu. Għax ma’ dawn kien hemm ukoll l-impjegati mal-Army u l-impjegati mar-Royal Airforce. Issa dak iż-żmien kien jiġri illi n-numru tal-ħaddiema kien jgħola u jinżel skont il-ħtiġijiet militari. Hija ironika li tgħid illi l-Maltin ta’ dak iż-żmien kienu jirraġunaw li allaħares kellha tikkwieta d-dinja għax kienu jispiċċaw b’qabda sensji. Min-naħa tiegħu, l-Gvern Ingliż qatt ma ried illi l-poplu Malti jkollu alternattiva ta’ xogħol ieħor ħalli hu jkolli dejjem sors ta’ xogħol għal lest skont il-bżonn tal-‘fortizza’ jiġifieri kompatibilment mas-sitwazzjoni internazzjonali. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija l-qagħda madwar id-dinja kienet damet ftit ma kkalmat. Kien hemm il-Gwerra Bierda, kien hemm il-problema tal-Kanal tas-Suez u ħafna problemi oħrajn. Jiġifieri ġeneralment dejjem kien hemm it-taqlib. Imma meta s-sitwazzjoni kienet tikkalma, l-unika triq għal Maltin kienet tkun l-emigrazzjoni.

Fix-xahar t’April 1958, il-ħaddiema bdew jiltaqgħu u jagħmlu d-dimostrazzjonijiet fi Strada Rjali l-Belt. Kienu jkunu dimostrazzjonijiet paċifiċi. Imma jien ġo qalbi kont nobsor li għad tinqala’ xi waħda, bil-pulizija telgħin u neżlin il-Belt kuljum minħabba d-demostranti. Ġara illi għat-28 t’April 1958, il-GWU ordnat strajk ġenerali bi protesta kontra dawn is-sensji. U l-istrajk kien suċċess kbir għax dakinhar Malta kollha waqfet. Mhux biss in-nies tas-servizzi u n-nies tal-gvern waqfu mix-xogħol, imma anki tal-ħwienet u dawk tat-trasport. Iżda għalkemm l-istrajk kien suċċess, ma ġiex bi prezz irħis għax il-ġrajjiet ta’ dakinhar tniżżlu fl-istorja ta’ Malta.

Fil-ħarġiet tal-ġurnal Is-Sebħ t’April 1958, jiena irrakkuntajt dak kollu li rajt u smajt għax jiena wkoll kont hemm waqt id-dimostrazzjoni tat-28 t’April 1958. Fil-fatt $Jiena kont hemm - Dr J Micallef Stafrace mal-Pulizija$ f’ritratt li kien ġie ippubblikat, hemm jien imdawwar bil-pulizija. Nista’ ngħid li numru ta’ pulizija ġabu ruħhom ta’ ġentlomi waqt dawk il-ġrajjiet. Imma mhux kollha. Dak iż-żmien kien hemm il-Kummissarju Vivien De Gray li kien iddikkjara li kien serv tar-reġina. Iżda De Gray ma kienx kapaċi jiffaċċja l-folla u għalhekk bagħat lill-Assistent Kummissarju J Bonnici Soler minfloku. Dan kien bniedem selvaġġ. Id-dimostranti ma kienu qed jagħmlu l-ebda ħsara. Imma l-protesti li kienu qed isiru ta’ kuljum kienu qed jiġu rrappurtati fil-ġurnali, anki f’dawk internazzjonali u l-gvern Ingliż ta’ dak iż-żmien beda jiddejjaq. Immexxija minn Bonnici Soler, il-pulizija u l-kavallerija ntefgħu fuq il-poplu bil-lembubi, jagħtu bl-addoċċ, kif ġie ġie u b’ċerta vendikazzjoni.

Jiena li kont ħdejn il-bieb ta’ Kastilja fi Triq Merkanti stajt nara dak kollu li kien qed jiġri. Parir li kien tani wieħed tas-CID il-lejl ta’ qabel, aktarx evitali li nlaqqata’ jien ukoll dakinhar. Niftakar li dan kien tani taħriġ ta’ kif għandi inġib ruħi waqt id-dimostrazzjonijiet. Jiġifieri li nimxi la ġenba, bil-ħajt wara dahri, ħalli b’hekk ma nkunx nista’ naqla’ daqqiet minn wara. L-aktar l-aktar jekk xi ħadd jiġi għalija, nkun naf min hu u nkun naf ukoll li ser jattakkani.

Kien hemm folol kbar ta’ nies. U l-irjus saħnu u nqassmu sewwa f’dik il-ġurnata! Kull fejn il-Pulizija bdiet tara żewġ persuni flimkien, bdiet tiġri warajhom u ttihom bla ħniena. Fil-fatt numru ta’ nies li ssawwtu, lanqas biss kienu demostranti imma sempliċiment inzertaw għaddejjin minn hemm f’dak il-waqt. Uħud minn dawk li waqgħu mal-art taħt id-daqqiet tal-lembubi saħansitra komplew jingħataw daqqiet bis-sieq. Fil-ġenn u d-dagħdiegħa li kellhom fuqhom dakinhar il-Pulizija, lanqas intebbħu li kienu qed isawwtu wkoll lil xi membri tas-CID pajżana li kien hemm mal-folla! Kien hemm għadd ta’ feruti li ħafna minnhom kellhom daqqiet fuq rashom. U dan meta l-lembubi suppost jintużaw għad-daqqiet fuq l-ispalla. Kienu mumenti ta’ ħasra. Pulizija Maltin f’isem Gvern Ingliż isawwtu bla ħniena lil Maltin oħra bħalhom għax dawn riedu d-drittijiet tagħhom imħarsa. Iżda dan xorta ma kissirx il-moral tad-dimostranti. Jien spiċċajt nieħu ħsieb lil xi feruti. Wieħed mill-feruti niftakru jgħidli “Għal pajjiżi lest li nsofri aktar minn hekk.” Niftakar ukoll illi Agatha Barbara, li kienet Ministru dak iż-żmien, ġarret lill-feruti sad-djar tagħhom bil-karozza tagħha stess.

Fit-28 t’April 1958 Malta uriet id-dwejjaq u d-diżapprovazzjoni tagħha għal mod mhux xieraq li bih ġiet ittrattata mill-Gvern Ingliż. Akkost dak li seħħ, kien strajk ta’ suċċess għax kien att b’saħħtu ta’ reżistenza. Wara dawn il-ġranet bdiet il-veru għajta li l-Ingliżi għandhom imorru lura f’pajjiżhom u li Malta għandha tingħata l-ħelsien.

F’Mejju 1958, l-istess Agatha Barbara, Patrick Holland u oħrajn ġew arrestati u mibgħuta l-ħabs akkużati li xewxu lin-nies biex jaqalgħu l-inkwiet. Wara l-irvellijiet tat-28 t’April, il-Gvernatur Sir Robert Laycock ordna illi għat-tlett xhur li kien imiss, ħadd ma seta’ jorganizza meetings, dimostrazzjonijiet jew marċi la f’Malta u lanqas f’Għawdex. Fil-fatt niftakar li f’dik is-sena, l-Partit Laburista kien iċċelebra l-1 ta’ Mejju fl-Empire Stadium fil-magħluq.

Kemm huwa importanti li ż-żagħżagħ ta’ llum ikunu jafu dwar ġrajjiet bħal dawn?

Importanti ħafna. Iż-żagħżagħ ta’ llum ma waqgħux mill-ajru issa u Malta ma saritx għalihom issa. Huwa tajjeb li jkunu jafu biex wasalna s’hawn, kif wasalna s’hawn. Aħna għadna nitkellmu fuq l-Assedju l-Kbir li seħħ 400 sena ilu u dwar meta ġew il-Franċiżi! Allura kif ġrajjiet aktar riċenti, ta’ żmien il-kolonjaliżmu Ingliż u ż-żmien ta’ qabel il-gwerra u ta’ wara l-gwerra ma nitkellmux fuqhom? Illum dawn iż-żagħżagħ qed jaraw lill-ġenituri tagħhom b’pagiet mhux ħażin u bil-pensjonijiet. Kien il-Gvern Laburista li għamel dawn l-affarijiet. Jafuh dan? Jafu li sas-sebgħinijiet kien hawn in-nies jittallbu fit-toroq? Il-Partit Laburista twieled b’messaġġ soċjali. Il-Partit Nazzjonalista min-naħa l-oħra dejjem kien moħħu fil-kwistjoni kostituzzjonali – li Malta issir dominium status: jiġifieri li Malta tkun f’idejn il-Maltin imma li s-sigurtà tibqa’ f’idejn l-Ingliżi, bir-reġina tibqa’ r-reġina ta’ Malta. Mintoff l-ewwel ħaġa li għamel irdoppja l-pagi b’ordni, għamel il-bonus, ic-childrens’ allowances u l-pensjonijiet.

Temmen li għadha teżisti s-solidarjetá bejn il-ħaddiema?

Il-ħaddiema mxew il-quddiem meta ngħaqdu fit-trade unions u mhux meta kulħadd mexa għal rasu. Fl-għaqda hemm is-saħħa. Iżda illum iċ-ċirkostanzi nbidlu. Hawn aktar individwaliżmu. Is-solidarjetà bejn il-ħaddiema naqset ferm. Dari, kien hemm aktar gwida ta’ prinċipji. Illum donnu li l-flus qed jirrovinaw lil kulħadd.

——————————————————————————————————————————

INTERVISTA: STEPHEN ABELA – PRO – Każin Laburista ta’ Raħal Ġdid (Facebook – BCoolBLabour)

Għaliex inħolqot l-inizjattiva tal-Facebook BCoolBLabour?

Din l-inizjattiva ġiet maħsuba f’Diċembru li għadda minn grupp ta’ żagħżagħ li jiffrekwentaw il-Każin Laburista ta’ Raħal Ġdid, fosthom jiena. L-għan wara l-BCoolBLabour huwa li nwasslu l-messaġġ tal-Partit Laburista taħt format modern u popolari. Bi pjaċir ngħid li l-Mexxej tagħna Dr Joseph Muscat kien l-ewwel wieħed li ssieħeb magħna, appuntu f’ Diċembru li għadda. Minn dakinhar ‘l hawn għandna kważi elf u mitejn sieħeb u sieħba. L-għan li nżommu l-paġna tal-facebook tagħna bl-Ingliż hu sabiex jintlaħqu kemm jista’ jkun individwi, u speċjalment barranin li jkunu jistgħu jsegwu x’qed jiġri fil-politika Maltija. Proġett simili bil-Malti għadu kif ġie imniedi taħt l-awspiċju tal-Forum Żagħżagħ Laburisti u qed jieħdu ħsiebha Roderick Spiteri u Veronica Barbara. Kull attività li nagħmlu noħorġuha fuq il-facebook BCoolBLabour, u issa anki mill-FZL Paola. Iżda BCoolBLabour mhux biss il-facebook. Aħna nippruvaw inqajjmu mistoqsijiet fuq issues partikolari u ġrajjiet kurrenti. Norganizzaw ukoll diversi laqgħat sabiex niddiskutu opinjonijiet u ideat. Għazilna l-isem BCoolBLabour għax kull ma naghmlu aħna rriduh mibni fuq ideat friski u progressivi f’forma differenti mis-soltu bil-għan li jappella għal kulħadd, speċjalment għaż-żagħżagħ. Fil-fatt din l-inizjattiva mhijiex l-unika ħaġa li għamel il-Każin Laburista ta’ Raħal Ġdid. Qed isir ukoll tibdil sostanzjali u mhux li jimxi biss fuq il-prinċipju li l-affarijiet isiru tajbin, iżda li jsiru aħjar. Min jiġi l-Każin, jista’ jara dan b’għajnejh fosthom billi jsegwi l-avviżi tal-Partit Laburista u tal-Kazin fuq electronic board mal-faċċata tal-każin. Iċ-Ċentru Laburista ta’ Raħal Ġdid huwa mgħammar b’faċilitajiet ġodda bħal LCD TVS kbar u Big Screen fejn il-membri u sħabhom jistgħu jsegwu diversi avvenimenti sportivi minn madwar id-dinja kollha. Hemm ukoll sistema ta’ Wi-Fi b’xejn għall-użu ta’ kulħadd. Barra minn hekk nagħmlu ħidma kontinwa ta’ attivitajiet edukattivi. Is-Sajf li għadda ġbarna erba’ għalliema sabiex jagħtu lezzjonijiet b’xejn fil-Matematika, l-Malti, l-Physics u l-Ingliż lil dawk l-istudenti li kellhom jagħmlu r-re-sits. Permezz ta’ din l-inizjattiva bl-isem ta’ “Nikbru fit-Tagħlim”, 36 student minn madwar Malta kollha attendew għal dawn il-lezzjonijiet. Il-ħsieb kien biex ngħinu lil dawk il-ġenituri li ma jifilħux iħallsu għall-lezzjonijiet tal-privat. Kienet idea ġdida li jidhrilna li marret tajjeb ħafna.

Min jista’ jissieħeb f’BCoolBLabour?

Wieħed jista’ jissieħeb magħna billi jidħol bħala ‘friend’ fil-facebook. M’hemmx limitu ta’ età. Kull min huwa interessat li jara x’qegħdin nagħmlu jista’ jidħol fil-facebook jew jikkuntattjana fuq bcoolblabour@gmail.com .

Fis-26 t’April li ġej, ser issir laqgħa ta’ diskussjoni biex jitfakkru l-ġrajjiet tat-28 t’April 1958. X’inhu l-iskop ta’ din l-attivitá?

L-iskop huwa li nfakkru l-ġrajjiet ta’ dakinhar biex nuru illi l-affarijiet li għandna llum ma ġewx mix-xejn imma li kkontribwixxa ħafna għalihom il-Partit Laburista. Nixtiequ wkoll inqajjmu mistoqsija partikolari. Dak iż-żmien il-gvern Ingliż attakka d-drittijiet u d-dinjità tal-ħaddiema u taż-żagħżagħ u hedded l-għixien tagħhom u għalhekk dawn qamu għad-drittijiet tagħhom. Jiena jidhirli illi llum il-ġurnata l-affarijiet huma differenti. Imma d-dinjità tal-ħaddiem hija mheddha. Permezz ta’ din il-laqgħa, nixtiequ niddiskutu jekk il-ħaddiema u l-istudenti ta’ llum jaħsbux li d-drittijiet tagħhom huma mħarrsa biżżejjed.

Min jista’ jattendi għal din il-laqgħa?

Kulħadd huwa mistieden għal din il-laqgħa iżda napprezzaw ħafna l-attendenza taż-żagħżagħ. Din il-laqgħa ta’ diskussjoni ser titmexxa mill-ġurnalista Gerald Fenech. Ser tkun fil-format ta’ diskussjoni. Mhux ser ikun hemm panel stabbilit sabiex b’hekk kulħadd ikun flimkien u kulħadd jingħata ċ-ċans biex jgħid tiegħu. Ser ikun hemm ukoll diversi personalitajiet li kienu nvoluti dakinhar bħal Dr Vincent Moran, Salvu Sant, Anton Cassar li huwa wkoll storiku u kittieb u Dr Alex Sciberras Trigona li ser ipinġilna l-istampa lokali u anki dik internazzjonali. Jipparteċipaw f’din il-laqgħa ser ikun hemm ukoll Nikita Alamango, membru tal-Eżekuttiv FŻL u diversi Membri Parlamentari tal-lokal.

Kemm huma relevanti għal-lum il-ġrajjiet li seħħew dakinhar?

Jidhirli li huma relevanti ħafna. Il-ġrajjiet li jseħħu f’pajjiż inqabbilhom ma’ torri. Jekk tieħu l-ġebel minn taħt, jaqa’ kollox. Dawk iż-żminijiet kienu l-pedamenti ta’ llum. Minn hemm beda kollox. Aħna nemmnu li kull pass li għamilna fl-istorja ta’ pajjiżna kien importanti biex wasalna fejn wasalna. Ħaġa twasslek għall-oħra. U allura, iva, jiena napprezza ħafna l-Indipendenza li ġab George Borg Olivier daqs kemm napprezza wkoll il-Ħelsien li ġab il-Perit Duminku Mintoff. Għalija, ħaġa wasslet għall-oħra u niddejjaq nisma’ ħafna logħob bil-kliem dwar dawn il-ġrajjiet. Kif qal il-Mexxej tagħna Joseph Muscat, dawn huma kollha ġrajjiet li aħna l-Maltin għandna ngħożżu lkoll flimkien u ndaqs. Irridu naħsbu b’mod miftuħ u ċar.

Fil-preżent, temmen li għadha teżisti s-solidarjetá bejn il-ħaddiema?

Fejn hemm il-unions nemmen li hemm solidarjetà. Imma fuq postijiet tax-xogħol fejn m’hemmx union, ma naħsibx li hemm ħafna. Barra minn hekk, naħseb illi d-dinjità fuq ix-xogħol hija mhedda illum. Bosta drabi jkollok tagħmel anki dak li ma tridx għax inkella ssib ruħek barra.

Min għandu jattendi għal din il-laqgħa?

Għandu jattendi kull min jixtieq ikun jaf x’ġara fit-28 t’April 1958. Huwa importanti, speċjalment għal dawk li ma jafux b’dawn il-ġrajjiet li jiġu u jisimgħu x’għamlu missirijietna għal Malta u għall-poplu Malti. Importanti wkoll li kulħadd jiġi u jgħid tiegħu. Kulħadd huwa mistieden. Personalment għandi għal qalbi ħafna d-dinjità tal-bniedem. Jiena darba staqsejt lili nnifsi – x’inhu l-aħjar li jkollok id-dinjità u ma jkollokx il-flus jew li jkollok il-flus imma ma jkollokx id-dinjità? Dak inhar deherli li d-dinjita’ m’hemmx prezzha. Id-dinjita’ tal-persuna u tal-ħaddiem tiġi l-ewwel u qabel kollox. Il-ġrajjiet tal-1958 jitkellmu proprju fuq dan.

—————————————————————————————————————————

INTERVISTA: RODERICK SPITERI – Forum Żagħżagħ Laburisti – Raħal Ġdid

X’inhu l-għan tal-Forum Żagħżagħ Laburisti?

L-għan prinċipali tal-Forum Żagħżagħ Laburisti huwa li jiġbed liż-żagħżagħ lejn il-Partit Laburista, anki lil dawk li forsi illum mhumiex ta’ twemmin Laburista. Permezz tal-Forum aħna nwasslu l-messaġġ tal-Partit liż-żagħżagħ. Norganizzaw diversi laqgħat u attivitajiet differenti. Il-fergħa taż-żagħżagħ ta’ Raħal Ġdid minn dejjem kienet waħda mill-aktar rinomati. Dan l-aħħar kienet għamlet xi żmien wieqfa imma issa qed terġa’ titrawwem. Nixtiequ illi dawk iż-żagħżagħ li llum għandhom sittax, sbatax il-sena u li fl-elezzjoni li ġejja jridu jivvutaw, ikunu jafu sewwa x’għandu x’joffrilhom il-Partit Laburista. Barra minn dan, huma dawn l-istess żagħżagħ li fi ftit snin oħra ser ikunu qed imexxu din l-Għaqda. Dawn huma żagħżagħ li qatt ma raw il-partit tagħhom fil-gvern. Aħna nixtiequ li dawn iż-żagħżagħ li għadhom żgħar ikunu konxji ta’ x’għamel tajjeb il-Partit Laburista biex illum dawn għandhom dak li għandhom. Nixtiequ niddiskutu magħhom kif bosta minna qed nistudjaw bis-saħħa tal-Perit Mintoff. Bħala żagħżugħ ta’ 26 sena li wasalt biex insir perit, inħossni ispirat ħafna mill-Perit Mintoff li dejjem ħadem għal ħaddiem. Il-ġenituri tagħna kienu kapaċi jtellgħuna sewwa bis-saħħa tac-childrens’ allowance li nieda l-Perit Mintoff. In-nanniet tagħna jistgħu jagħtuna dik ix-xi ħaġa tal-pocket money bis-saħħa tal-pensjonijiet li ħoloq Mintoff. Irridu niftakru li dan kollu ġie mix-xejn, bis-saħħa tal-Partit Laburista.

Min jista’ jissieħeb mal-Forum Żagħżagħ Laburisti?

Fil-Forum Żagħżagħ Laburisti ta’ Raħal Ġdid qegħdin grupp ta’ żagħżagħ li hu immexxi minn Keith Glanville bħala President. Awtomatikament meta wieħed jissieħeb mal-Partit Laburista u jkun bejn l-età ta’ 16-il sena u l-35 sena huwa jkun jifforma parti wkoll mill-Forum Żagħżagħ Laburisti. Aħna naħdmu ħafna wkoll mal-bqija tal-membri tal-Każin u ngħinu lil xulxin kemm fl-ideat u kif ukoll fl-attivitajiet.

Fis-26 t’April li ġej, ser issir laqgħa ta’ diskussjoni biex jitfakkru l-ġrajjiet tat-28 t’April 1958. X’inhu l-iskop ta’ din l-attivitá?

Fit-28 t’April 1958, il-Maltin b’mod kollettiv ingħaqdu kollha flimkien u waqqfu lill-gvern Ingliż. Urew illi huma kapaċi jiġġieldu għad-drittijiet tagħhom, għal ħajjithom, għal pajjiżhom. Għalkemm forsi dakinhar ma ggwadanjajna xejn ekonomikament, bħala stimolu ta’ poplu dakinhar iggwadanjajna ħafna. Kieku ma kienx għal dawk il-ġlidiet ta’ dak iż-żmien, naħseb li ma konniex naslu fejn wasalna. F’din il-laqgħa ser niddiskutu fosthom kif f’dawk iż-żminijiet tal-ħamsinijiet, ħafna mis-servizzi li ngawdu minnhom illum, ma kienux jeżistu. Edukazzjoni b’xejn ma kienx hemm jew jekk kien hemm, kienet għat-tfal tas-sinjuri bħal kif kienet l-università. Pensjonijiet ma kienx hemm, sptarijiet b’xejn lanqas. Dawn kollha kellu jiġġieled għalihom il-ħaddiem f’dawk iż-żminijiet. Dan l-aħħar qed naraw kif l-istipendju tal-istudenti tal-università qed jiġi kkunsidrat bħala piż. Dan meta f’pajjiżna qed nippruvaw inħajjru biex dak li jkun jibqa’ jistudja. Diġà ma ħadnix l-istipendji li ġejna mwiegħda. Allura nistaqsi jien… l-istudenti ta’ llum ħa jagħmlu dak li għamlu l-istudenti bejn l-1996 u l-1998 meta ħarġu fit-toroq u riedu jkissru kull m’hemm għax il-Gvern Laburista iddeċieda li ried jagħmel kontroll fuq l-istipendji? Jew dakinhar il-gvern Laburista kien ħażin u l-gvern ta’ llum huwa tajjeb? Jistgħu jgħidulna l-istudenti ta’ llum jekk hux ser jipprotestaw jew jekk hux ser jibqgħu b’idejhom fuq żaqqhom?

Kemm huma relevanti għal-lum il-ġrajjiet li seħħew dakinhar?

Dak iż-żmien iż-żagħżagħ iġġieldu għad-drittijiet tax-xogħol tagħhom. Illum iż-żagħżagħ iridu jiġġieldu għad-drittijiet tal-kundizzjonijiet tax-xogħol u għad-dinjità fuq ix-xogħol. Jekk inti studjajt, sibt ix-xogħol denju għalik, sibt il-paga li jistħoqqlok? Illum veru hawn l-opportunità li ssiefer u li tgawdi mill-opportunitajiet li jeżistu f’pajjiżi oħra speċjalment fl-Ewropa. Imma per eżempju jien, l-uniku wild fil-familja tiegħi, għaliex għandi nitlaq barra minn Malta u nħalli lil ġenituri tiegħi weħidhom? Ser nerġgħu immorru lura għas-sittinijiet?

Fil-preżent, taħseb li għadha teżisti s-solidarjetá bejn il-ħaddiema?

Għalkemm illum hawn ħafna unions, illum teżisti ħafna biża’ li dak li jkun jitlef xogħlu. Mhux qed ngħidlek li m’għadiex teżisti s-solidarjetà. Imma tant m’hawnx alternattiva ta’ xogħol, li naħseb li l-biża’ li titlef xogħolok hija kbira wisq.

Kemm temmen li diskussjoni bħal din għandha tappella għaż-żagħżagħ?

Nemmen li diskussjoni bħal din għandha tappella b’mod speċjali għaż-żagħżagħ. Hija mezz kif aħna ż-żagħżagħ insemmgħu leħinna u nesprimu l-opinjonijiet tagħna. Nixtiequ ħafna li għal din il-laqgħa jattendu bosta żagħżagħ ħalli nisimgħu x’għandhom x’jgħidu huma. Huwa importanti illi kemm dawk li jafu x’ġara f’dak iż-żmien u wisq aktar dawk li ma jafux, jiltaqgħu magħna għal din id-diskussjoni u jiddiskutu magħna kemm dwar dak li ġara dakinhar u anki dwar x’qed jiġri illum ħalli fl-aħħar mill-aħħar nippruvaw inwasslu messaġġ lill-policy makers xi drittijiet għad fadlilhom il-ħaddiema illum u jekk fadlilhomx drittijiet.

Dawk iż-żagħżagħ li jixtiequ jagħmlu kuntatt magħna jistgħu jagħmlu dan fuq fzlpaola@gmail.com

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tad-19 t’April 2009)

Share on Facebook

2009.04.19 / no responses / Category: Torca - Perspettivi