Posts Tagged ‘Wied il-Għajn’

  • Il-ġrajja ta’ Grabiel

    Grabiel De Gabriele (l-ewwel wiehed mil-lemin) flimkien ma' shabu.JPGKarozza tal-linja bhal dik li xtara Grabiel..JPG

    Id-dar l-antika fejn kienet tghix il-familja ta' Pawlu Bianco.JPGIl-gabbana ta' Grabiel.JPG

    Ir-ristorant u t-terrazza ta' Grabiel.JPG

    Aktar ma jgħaddi ż-żmien, Wied il-Għajn qiegħed kull ma jmur jinbena u ftit ftit, l-għelieqi tal-inħawi qegħdin jogħsfru daqs li kieku qatt ma kienu. Infatti llum diġa’ hija diffiċli biex wieħed iġib quddiem għajnejh kif kien dan il-villaġġ għexieren ta’ snin ilu, aħseb u ara jekk irid imur lura għal mijiet ta’ snin. Sa mn’Alla li kultant jitfaċċa xi ritratt antik li jagħtina ħjiel ta’ kif kienu jidhru dawn l-inħawi għax huwa hekk biss li wieħed jista’ jifhem biċ-ċar in-natura pjuttost iżolata li kien jeżisti fiha dan il-post. Huwa wkoll permezz ta’ dawn l-immaġni li wieħed jista’ jara l- evidenza qawwija tal-valur ta’ ċerti binjiet storiċi ta’ dan ir-raħal li sfortunatament illum jinsabu maħnuqa bejn il-bini modern, filwaqt li wħud minnhom qegħdin fi stat imsejken ta’ abbandun li ċertament ma jistħoqqilhomx.

    Iżda mbagħad hemm ċerti ġrajjiet oħra li ftit li xejn jeżisti tagħrif dwarhom jekk mhux fil-memorja pubblika ta’ dawk li baqgħu jiftakruhom. Fost dawn hemm ir-rakkont interessanti dwar ir-ristorant magħruf bħala Ta’ Grabiel, li għalkemm illum għandu dehra moderna li ma tantx tvarja mill-istrutturi tipiċi ta’ żmienna, it-tnissil tiegħu huwa tassew romantiku u individwali. U proprju minħabba l-oriġini mhux tas-soltu ta’ dan ir-ristorant, u anki għax din il-ġrajja tiftaħ tieqa fuq l-istat tal-ambjent u tas-soċjetà ta’ dak il-perjodu, bħala kontribuzzjoni tiegħi f’din ir-rivista, għażilt li nitkellem ma’ wieħed mill-proprjetarji ta’ dan il-post, Pawlu Bianco, sabiex b’hekk il-qarrejja jkunu jistgħu japprezzaw parti mill-istorja ta’ Wied il-Għajn li ormaj għoddha ntesiet….

    Il-bidu ta’ dan ir-rakkont jeħodna lura lejn is-snin ħamsin meta Grabiel De Gabriele, li kien għamel diversi snin jaħdem kemm bħala baħri u kif ukoll bħala sajjied, iddeċieda li jaqleb paġna differenti f’ħajtu billi jittanta xortih f’tip ta’ xogħol għal kollox differenti. Dan kien żmien meta Malta kienet għadha qed tipprova ssib saqajha mill-ġdid wara t-tiġrif u l-ħsara li ħalliet warajha t-Tieni Gwerra Dinjija f’pajjiżna u bosta kienu dawk li kienu qed jaraw kif ser ikomplu jaqilgħu l-għixien ta’ kuljum.

    Grabiel kien jgħix fir-raħal ċkejken ta’ Wied il-Għajn fejn kienu joqogħdu biss madwar għaxar familji. L-ambjent kien għadu rurali ħafna u l-inħawi kienu miżgħuda bl-għelieqi. Anki l-firxa tal-baħar kienet aktar wiesgħa, tant li din kienet tasal sa fejn illum hemm il-bandli ċentrali biswit ir-ristorant ta’ Grabiel.

    Matul ix-xhur tax-xitwa, dan il-villaġġ kien ikun pjuttost trankwill u kemmxejn maqtugħ għalih. Madanakollu fis-sajf, il-post kien jieħu r-ruħ hekk kif għadd ta’ nies, partikolarment dawk tal-inħawi tal-Kottonera, kienu jżuruh regolarment sabiex igawdu l-baħar tal-bajja. Kien dan il-fatt tal-aħħar li ħajjar lil Grabiel biex jittanta jibda negozju żgħir proprju fil-qalba tal-bajja fejn l-aktar li kienu jinġabru n-nies.

    Fl-1953, uħud mill-anzjani li kienu joqogħdu Wied il-Għajn għadhom jiftakru l-ewwel karozza tal-linja li Grabiel xtara b’xi għaxar liri Maltin, tinstaq lejn il-villaġġ tagħhom u tiġi pparkjata ġewwa l-għalqa tiegħu. Huwa kellu madwar erbgħa tomniet raba mdawwra mar-razzett fejn kien joqgħod, liema binja kienet tinsab fejn illum hemm il-waqfa prinċipali tal-karozzi tal-linja ta’ Wied il-Għajn.

    Intant, Grabiel trasforma din il-karozza tal-linja antika fi speċi ta’ gabbana ċkejkna billi neħħielha l-bankijiet tal-passiġġieri u minflok imlieha b’kontenituri bis-silġ sabiex fihom iżomm il-fliexken tal-luminata u tal-birra friski. Għall-ewwel beda jbiegħ l-aktar oġġetti bażiċi u apparti l-luminata hu rama wkoll bis-sigaretti, il-karawett u l-ħobż biż-żejt. Min-naħa l-oħra, sabiex jiġbed aktar l-attenzjoni tal-pubbliku, huwa żebagħ din il-karozza b’kuluri vivaċi li minn dejjem kienu assoċċjati mal-baħar u mas-sajf, fosthom bil-lewn ikħal, ċelest u isfar.

    Kulħadd jaf kemm il-Malti jħobb żaqqu u daqstant ieħor kemm il-baħar għandu tendenza li jiftaħlek l-aptit. Għaldaqstant, dan il-proġett ta’ Grabiel ma riedx wisq biex jieħu r-ruħ f’ħakka t’għajn. Huwa kellu wkoll favorih li l-uniċi ħwienet tax-xorb li kien hemm f’dan ir-raħal kienu jinsabu ħafna aktar il-bogħod mir-ramel tal-bajja. Infatti ħanut minnhom kien qiegħed lejn iż-Żonqor, faċċata tal-pitch tal-waterpolo, filwaqt li l-ieħor li kien ta’ Duminku De Gabriele, ħu Grabiel, kien jinsab fejn illum hemm waqfa tal-karozza tal-linja, biswit id-dar sabiħa u antika fi Triq Sant’Anna, kantuniera ma’ Sqaq San Ġwakkin, fi Pjazza Dun Tarċis Agius. Anki din id-dar partikolari għandha rabta mal-familja ta’ Grabiel peress li għal bosta snin kienet għexet fiha Filumena Bianco, oħt Grabiel, flimkien ma’ żewġha u wliedha, fosthom Pawlu.

    La qed insemmi din id-dar, ta’ min ikun jaf, li skont tagħrif li tani Pawlu, l-ewwel ħanut tax-xorb li qatt kien hemm f’Wied il-Għajn kien fetaħ proprju minn kamra li tinsab taħt din il-binja, fejn sa llum, għalkemm fi stat ta’ abbandun, wieħed għadu jista’ jara l-istruttura tagħha. Nistqarr li hija tassew ħasra li tara post distint bħal dan f’din il-kundizzjoni, l-aktar meta tagħraf li din il-proprjetà ilha wieqfa għal mijiet ta’ snin, hekk kif jixhdu wħud mill-aktar ritratti antiki ta’ dan il-villaġġ fejn huwa evidenti li din id-dar hija waħda minn ta’ l-ewwel li qatt inbniet.

    Imma ejja nkomplu bl-istorja ta’ Grabiel u nimxu għas-sena 1954 meta huwa ddeċieda li jkabbar ftit ieħor u b’hekk ġab it-tieni karozza tal-linja li kellha sservi bħala maħżen tal-prodotti li kien ibiegħ. Dan jikkonferma li n-negozju tiegħu kien qabad sewwa, avolja mhux darba u tnejn li mal-lejl, xi ħallelin kienu jidħlulu fl-għalqa, jiftħu t-twieqi tal-karozzi tal-linja u jisirqu dak li jistgħu jġorru magħhom. Imma dawn kienu l-ftit li jingħaddu fuq l-idejn għax fir-realtà Grabiel kien bniedem maħbub u rrispettat ħafna min-nies, l-aktar minħabba l-qalb tajba tiegħu fejn ma kienx jaħsibha wisq biex jagħti xi flixkun luminata jew xi biċċa ħobż tajba lil dak li jkun, anki meta dan ma jkollux flus biżżejjed.

    Dawn il-gabbani ta’ Grabiel kienu jkunu miftuħa biss fis-sajf. Fix-xhur l-oħra, Grabiel li baqa’qatt ma żżewweġ, kien jgħaddi ż-żmien b’mod aktar trankwill fejn daqqa kien jintasab idur ma’ dawn il-karozzi sabiex jagħmlilhom daqsxejn manutenzjoni u daqq’oħra jmur iħuf u jistrieħ fl-għelieqi flimkien ma’ sħabu fejn dawn kienu joqgħodu jonsbu għall-kwiet.

    Il-karozzi tal-linja ta’ Grabiel baqgħu jservu għan-negozju sas-sena 1960 meta mbagħad bdew deħlin diversi regolamenti tas-sanità u tas-sigurtà u naturalment dawn il-vetturi li anqas dawl ma kellhom fihom, ma setgħux jibqgħu jintużaw aktar għal dan l-iskop u b’hekk mietu mewta naturali. Huma sparixxew minn dan l-ambjent u ftit ftit bdew jintesew, anki peress li mid-dehra, lil ftit ġiethom f’rashom li jieħdulhom ritratt ta’ tifkira, tant li lanqas il-familja ta’ Grabiel stess m’għandha rikordju tagħhom!

    Minflok dawn il-vetturi, Grabiel bena kamra biex isservi bħala gabbana sabiex minnha huwa jkompli jipprovdi s-servizz li ormaj in-nies kienet drat bih. U meta matul is-snin, huwa baqa’ jara l-interess tan-nies jikber, huwa għamel il-kuraġġ u beda jkabbar dan in-negozju tiegħu billi bena żewġt iġnub madwar il-gabbana ħalli b’hekk il-post sar aktar spazjuż u seta’ wkoll jilqa’ n-nies fih. Infatti, peress li s-sittinijiet kienu popolari għar-rock and roll, huwa ħareġ bl-idea li jġib juke-box u quddiemha poġġa numru ta’ madumiet fl-art fejn il-koppji setgħu jiżfnu bil-kumdità kollha għal din il-mużika ferriħija. Anki din l-idea kienet ta’ suċċess u kull ma jmur in-nies bdiet dejjem tiżdied u tinġibed lejn dan il-post li issa kulħadd kien sar jafu bħala ‘Ta’ Grabiel’.

    Pawlu rrakkuntali kemm zijuh kien bniedem intraprendenti u mogħni b’ħafna ħeġġa. Madanakollu mhux kollox ġieh ward u żahar għax infatti kien hemm attentati li ma rnexxewx ukoll. Fost dawn, huwa semmili kif darba minnhom, Bob, ir-raġel Ingliż t’oħt Grabiel, Annie, kien issuġġeriexxa li jinfetaħ mini-golf fl-għelieqi ta’ biswit. Din l-idea għoġbitu lil Grabiel tant li hu xtara dak kollu li kien hemm bżonn u saħansitra żera’ t-turf sabiex jibda jwettaq dan il-proġett. Iżda primarjament minħabba li l-ħamrija tal-inħawi hija pjuttost mielħa, l-aktar minħabba l-viċinanza tal-baħar, dan il-ħaxix qatt ma kiber sewwa tant li finalment Grabiel kellu jaqta’ qalbu u jinsa kollox.

    Fis-snin sebgħin, f’Wied il-Għajn seħħu bosta tibdiliet fejn fosthom ġiet irriklamata l-art mill-baħar, infetħu numru ta’ triqat ġodda inkluż it-triq ta’ max-xatt u nbnew l-ewwel vilel u appartamenti. Dawn ġibdu aktar nies lejn dan il-villaġġ li sadanittant beda jikber ftit ftit. Infatti, Pawlu infurmani illi sal-1978, bosta mill-appartamenti li kien hemm f’Wied il-Għajn kienu joqogħdu fihom għadd ta’ individwi Ingliżi li kienu jaħdmu mal-militar u li kienu għażlu dawn l-inħawi qrib il-baħar bħala residenza.

    Hekk kif daħlu s-snin tmenin, fir-raħal ta’ Wied il-Għajn bdew jinbtu wkoll numru ta’ lukandi, fosthom il-lukanda Jerma Palace li kienet tilqa’ fiha bosta turisti. Kif bosta jafu, kollox jaħdem bħala katina, speċjalment fil-qasam tan-negozju. B’hekk, kull investiment ġdid beda jgħin biex ikompli jatratta l-pubbliku lejn dan ir-raħal u dan għen biex il-ġid seta’ jinqasam bejn dawk in-negozjanti kollha li bdew jagħmlu l-kuraġġ u jiftħu xi negozju fl-inħawi. Ovvjament, anki x-xogħol ta’ Grabiel żdied sewwa u mill-gabbana tiegħu wieħed seta jixtri aktar varjetà ta’ ikel.

    Iżda kien proprju f’dan il-perjodu, meta fl-età ta’ 78 sena, Grabiel ħalla din id-dinja u n-negozju li hu kien rawwem bl-għaraq ta’ xbinu, ġie akkwistat min-neputijiet tiegħu. B’rispett lejn zijuhom u anki għax in-nies kienet drat il-post b’dan l-isem, meta snin wara dan in-negozju għadda minn rinovazzjoni kbira fejn dan tkabbar għal ristorant li jinkorpora fih anki terrazza, huma ddeċidew li jħallu l-isem Grabiel u b’hekk dan l-individwu u l-memorja tiegħu baqgħu mwaħħdin ma’ dawn l-inħawi.

    Min jaf x’jidhirlu Grabiel li kieku kellu jirritorna llum sabiex jara kemm kiber il-proġett tiegħu wara aktar minn sittin sena, l-aktar meta f’dawn l-aħħar snin, dan ir-ristorant ġie rinovat? Fl-istess ħin, min jaf kemm jiddiżappunta ruħu li kieku kellu jintebaħ li bosta mil-lukandi li hu ra jitwieldu, illum sfaw fix-xejn, fosthom is-sbejħa Jerma Palace li issa saret l-għajb ta’ dan ir-raħal.

    Meta staqsejt lil Pawlu dwar il-futur tar-ristorant Grabiel, huwa assigurani li għalkemm dan it-tip ta’ xogħol jitlob ħafna mpenn, hu flimkien ma’ ħutu Karmenu, Giovanni u Mario, se jibgħu jistinkaw bħalma għamlu f’dawn l-aħħar għoxrin sena sabiex isaħħu dan in-negozju li beda zijuhom. Ormaj, dan ir-ristorant li huma tant stinkaw biex iżommu fuq saqajh, sar parti minn ħajjithom. Imma ċertament nistgħu ngħidu wkoll li r-ristorant ta’ Grabiel jilgħab karta sinifikanti ħafna fl-istorja soċjali tar-raħal ta’ Wied il-Għajn.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fir-rivista Leħen ir-Ramla (Pubblikazzjoni Annwali maħruġa mill-Għaqda Bajja San Tumas), Ħarġa Nru. 16, Sajf 2014)

    2014.09.11 / no responses / Category: Articles

  • XI JFISSER GĦALIK IL-MILIED?

    Ġej il-Milied! Il-kelma biss ukoll kapaċi tqanqal dak il-ferħ speċjali li dan iż-żmien iġib miegħu. Il-Milied jasal kull sena u miegħu jinħolqu memorji u tikiriet ġodda għas-snin ta’ wara. Hija kurjuża kif bosta drabi, meta niftakru fil-ġranet tal-Milied l-imgħoddija, huma l-aktar affarijiet sempliċi li jibqgħu miftakra b’għożża. Il-Milied huwa l-ħlewwa tal-passat, il-kuraġġ għall-preżent u t-tama għall-futur. Xi jfisser għalik il-Milied?

    INTERVISTA: LORRIE COLLINS – PRO & SALES MANAGER – ESL GROSS MARKET

    Kif jibda joqrob il-Milied, x’inhu l-ewwel ħsieb li jiġik?

    Lorrie CollinsBla dubju, l-ewwel ħsieb li jiġini huwa x-xogħol. Minħabba li aħna qegħdin fin-negozju tal-ġugarelli, nibdew naħdmu fuq l-ordni tal-Milied minn xi tlett xhur qabel. Kieku ma nagħmlux hekk, kieku żgur ma nlaħħqux fil-ħin u r-riżultat ma jkunx ħlief stress, diżappunt u telfien ta’ bosta klijenti li jmorru jinqdew għand ħaddieħor. Għaldaqstant bilfors trid taħseb daqshekk bil-quddiem. Bħala l-Public Relations Officer tal-kumpanija, għandi f’idejja l-pubbliċità li din ukoll trid tibbukkjaha minn kmieni. Temminni jekk ngħidlek illi biex fil-Milied inġib individwu ta’ xi stazzjon tar-radju biex ixandar minn hawnhekk, irrid navżah minn sena qabel u ġieli anki iktar? Aħna nużaw żewġ tipi ta’ riklamar: min-naħa biex niġbdu lill-klijenti l-ġodda u min-naħa l-oħra, biex inżommu lill-klijenti eżistenti tagħna kuntenti sabiex jerġgħu jiġu jinqdew minn għandna darb’oħra. It-tip ta’ reklamar li semmejt fl-aħħar jieħu diversi forom bħal kalendarji bir-ritratti tat-tfal li jiġu jixtru minn għandna, djarji għas-sena l-ġdida u affarijiet oħrajn li jżommu l-klijenti tagħna jiftakru fina matul is-sena kollha. Hekk jew hekk il-ġugarelli jinxtraw għal bosta okkażżjonijiet oħra barra mill-Milied u aħna dejjem inkunu armati b’dak kollu li wieħed jixtieq.

    X’inhi l-isbaħ memorja tiegħek tal-Milied?

    Kont għamilt żmien nilbes ta’ Father Xmas u nqassam il-ġugarelli lit-tfal fid-djar tagħhom. Ir-reazzjonijiet differenti tat-tfal hekk kif kienu jarawni ma nista’ ninsihom qatt. Min kien jibża’ minni u jinfaqa’ f’bikja kbira, min kien jagħtini xi kartolina jew xi ittra u min ilestili l-ħelu u l-biskuttini. Niftakar darba waħda, tifla partikolari kienet ippreparatli l-ħalib sħun u qagħdet tistennieni sakemm nixorbu kollu. Għalkemm dak il-ħin ma kelli aptitu xejn, kelli ndawwar wiċċi, ngħolli d-daqna biex ma nxarrabhiex u biex ma taranix it-tifla u nixorbu bilfors! Imma nammetti li meta rajt wiċċha ferħan se jtir, il-ħalib li kont ħadt, niżilli għażel. L-innoċenza tat-tfal hija ħelwa wisq. Għalhekk neħodha bi kbira ħafna meta nisma’ bi tfal li jiġu abbużati. Il-Milied huwa ż-żmien tat-tfal u fil-ferħ tagħhom tara l-kobor t’Alla. Jaqbadni swied ta’ qalb meta niftakar fit-tfal abbandunati ġewwa l-istituti f’dawn iż-żminijiet. Għalkemm dawn it-tfal, permezz tal-ġenerożità ta’ ħafna, ma jkunux neqsin mir-rigali u mill-parties, ikollhom l-egħżeż ħaġa nieqsa – l-imħabba tal-ġenituri tagħhom. Nemmen li l-isbaħ rigal għal dawn it-tfal ikun li l-ġenituri jeħduhom f’darhom fil-ġranet tal-Milied u possibilment iżommuhom għal kollox.

    Liema hu dak ir-rigal li qlajt fil-Milied li l-aktar li għoġbok?

    Kien rigal ta’ flus, proprjament kienet munita kbira tal-fidda li tani n-nannu meta kelli xi sitt snin. Fil-Milied konna ninġabru d-dar tan-nanna xi ħamsa jew sitt neputijiet u n-nannu kien idurna wieħed wieħed u jagħtina xi ħaġa tal-flus. Dak inhar kien tani tmintax irbiegħi – l-akbar munita li kellu! Qatt ma kont stennejt li kien ser jagħtini daqstant. Fi tfuliti għext f’familja li konna naqlugħa u nikluha. Tmintax irbiegħi għalija kienu dinja. Niftakar li nxtħett nifraħ biha fil-ħanut tax-xorb tan-nannu u xi klijenti li kellu, meta rawni daqstant kuntent, bdew jagħtuni xi soldi huma wkoll. Għamilt turrun bihom f’idejja u qgħadt nurihom lil kulħadd. Wieħed anzjan għamel tabirruħu li jrid jeħodhomli. Imma jien ma ridt nagħtihomlu b’xejn. Wara li tani kedda tajba, qabad jidħak u tani sold hu wkoll.

    X’differenza hemm bejn il-Milied ta’ meta kont tfajjel u l-Milied ta’ llum?

    Meta kont tfajjel kont inqatta’ ħafna ħin il-Mużew. Prattikament konna noqogħdu bieb ma’ bieb miegħu u sikwit kont immur hemm. Bosta drabi, meta kont niġġieled ma’ ħuti kont naqbad nirrabja, noħroġ il-barra u nitlaq il-Mużew. Nista’ ngħid illi l-Mużew kien ir-rifuġju u ċ-ċentru tal-attenzjoni tiegħi minħabba li kien ikun hemm diversi attivitajiet għaddejjin il-ħin kollu. Fi żmien il-Milied, kien ikun hemm min qed jibni l-grotti sabiex jingħataw lit-tfal, bil-kobor jgħodd skond l-attendenza tagħhom. Oħrajn kienu jkunu qed jgħallmu l-kant tal-Milied lit-tfal għal waqt il-purċissjoni tal-Bambin. Il-purċissjoni kienet xi ħaġa għall-qalbi ħafna u kull sena, sakemm kelli erbatax-il sena, bqajt nieħu seħem fiha. Memorja ħelwa ta’ dak iż-żmien kienet meta darba waħda kienu qed iqassmu l-grotti u lili tgħidx kemm damu biex għajjtuli. Bdejt ninkwieta li dik is-sena, ma kienu ser jagħtuni xejn. Qlajt qalbi nistenna imma mbagħad sibt li kienu ħallewni għall-aħħar għax kelli l-akbar grotta. Mhux bilfors jekk kont il-ħin kollu dieħel u ħiereġ hemmhekk? Tifkiriet oħra sbieħ huma dawk ta’ meta konna ninġabru għand iz-zijiet u konna naqsmu magħhom il-ferħ tal-Milied. Illum li kbirt u qiegħed naħdem f’dan il-qasam, ingawdi l-Milied wara li jgħaddi kollox għax f’dawn il-ġranet l-aktar li nkunu mħabbtin. Aħna jkollna niċċelebraw il-Milied fil-ġranet ta’ wara li jgħaddi kollox. Għall-ewwel taraha stramba iżda mbagħad tidra taf. Madanakollu, dik il-quddiesa ta’ nofs il-lejl bqajt ma nitlifhiex. U biex żgur ma norqodx xi raqda tajba sforz l-għejja li jkolli, dejjem nagħżel xi kappella żgħira bħal dik ta’ San Ġakbu tax-Xgħajra jew ta’ Santa Marija f’Bubaqra ż-Żurrieq għax hekk inħossni aktar parteċipi f’dak kollu li jkun qed jiġri madwari.

    X’tixtieq f’dan il-Milied?

    Nixtieq ħafna affarijiet kieku, speċjalment dawk li nitlob għalihom fil-għodu hekk kif niftaħ għajnejja u dawk qabel nidħol norqod; bħal ngħidu aħna biex ikun hawn il-paċi u biex ma jkunx hawn faqar fid-dinja. Però dan il-Milied għandi xewqa kbira partikolari li nkun kuntent ħafna li kieku sseħħ. Bħalissa, ħabiba tiegħi qegħdha l-Ingilterra fejn ser tagħmel operazzjoni serja ħafna. L-ikbar rigal għalija dan il-Milied ikun li kieku din tirnexxielha mija fil-mija u nerġa’ naraha mill-ġdid f’saħħitha, qawwija u sħiħa.

    Xi jfisser għalik il-Milied?

    Ifisser xogħol. Xogħol b’tali manjiera li kif għedtlek, meta n-nies ikunu qed igawdu, aħna nkunu qed naħdmu. U meta l-Milied jgħaddi u kulħadd ikun kwiet f’daru, aħna ngawdu. Per eżempju aħna parties ma mmorrux, la qabel u lanqas waqt il-Milied. Kollox wara irid isir għax ix-xogħol tagħna ma jippermettix. Bħala kumpanija, aħna nagħtu ħafna importanza li l-klijenti, b’mod speċjali t-tfal li jaqalgħu l-ġugarelli tagħna bħala rigali, ma joħorġux iddiżappuntati. Tkun dejjem f’moħħna li l-ġugarelli kollha jkunu jaħdmu sewwa u li kemm jista’ jkun, ikollna għażla kbira sabiex it-tfal isibu dak il-ġugarell li jixtiequ. Fi ftit kliem, għalija l-Milied ifisser il-kuntentizza tal-klijent u dik tat-tfal li jieħdu gost igawdu r-rigali li jinxtraw minn għandna.

    ————————————————————————————————————————————————-

    INTERVISTA: KAPPILLAN WALTER CAUCHI – PARROĊĊA SANT’ANNA, WIED IL-GĦAJN

    Kif jibda joqrob il-Milied, x’inhu l-ewwel ħsieb li jiġik?

    Kappillan Walter CauchiWaħda mid-diffikultajiet li jkolli bħala wieħed minn dawk responsabbli tal-organizzazzjoni tal-attivitajiet tal-Parroċċa ta’ Wied il-Għajn, hija dik li nimxi b’mod ġust biex nikkuntenta u nakkomoda lil kull min jitlob is-servizzi tagħna speċjalment peress li għandna sala waħda biss disponibbli. Barra minn hekk, kif jasal il-Milied nibda nkisser rasi sabiex nifhem it-tifsira tal-Milied għalija għal dik is-sena. Inkun irrid insib il-messaġġ ta’ Ġesù illum. Tgħidli mis-sena l-oħra ‘l hawn x’differenza tagħmel?  Iżda fir-realtà iva teżisti differenza għax kull sena Ġesù jitwieled mill-ġdid fiċ-ċirkustanza taż-żmien preżenti. Aħna nsejħulha l-kulturalizazzjoni ta’ Kristu u l-valuri Tiegħu fid-dinja ta’ llum. Barra minn hekk, din id-darba jiena qiegħed nibda bħala kappillan ġdid f’din il-parroċċa u għad irrid nistudja n-nies u l-kultura ta’ Wied il-Għajn. Innutajt illi l-poplu ta’ Wied il-Għajn hu magħmul minn nies li huma ġejjin minn diversi postijiet bħaż-Żejtun, Ħaż-Żabbar u l-Kottonera. Kollha għandhom il-kultura tagħhom. Il-ħolma tiegħi hija illi permezz tal-ġranet sbieħ tal-Milied, jiena nsir naf aktar lil dan il-poplu sabiex ftit ftit ningħaqdu kollha f’kultura waħda madwar il-Knisja ta’ Ġesù fil-Parroċċa ta’ Wied il-Għajn.

    X’inhi l-isbaħ memorja tiegħek tal-Milied?

    L-iktar li nara fil-Milied imqaddes hija l-provvidenza t’Alla. Darba niftakar li kelli esperjenza partikolari li tixhed dan biċ-ċar u tikkonferma kif Alla ma jinsik qatt. Niftakar dak iż-żmien kont għadni fil-Parroċċa tal-Gżira. Kelli d-drawwa li nagħmel xi laqgħat tat-talb maż-żagħżagħ fid-dar li kelli bħala kappillan. Lejla waħda, xi jumejn qabel il-Milied, ġie grupp ta’ żagħżagħ għandi. Jekk niftakar sewwa kienu għadhom kif ġew lura mid-diskoteka. Uħud minnhom telgħu ħdejjha u bdejna nitolbu flimkien filwaqt li xi oħrajn, bla ma ntbaħt jien, intefgħu fil-kċina u kielu l-ikel kollu li kelli fil-fridge. Letteralment ma ħallew xejn għalija u hekk kif telqu, għall-ħabta ta’ nofs il-lejl nieqes kwart, kelli aptit niekol il-mejda bil-ġuħ li kelli. Ma kontx naf x’ser naqbad nagħmel f’dak il-ħin. Bilkemm ridt nemmen meta smajt lil xi ħadd iħabbat ftit wara. Meta ftaħt, sibt raġel li ġie jagħtini suflè. Proprju f’dak il-ħin! Bqajt inħares lejh u għedt ara naqra, dawk iż-żagħżagħ kiluli kollox u Ġesù bgħatli suflè!

    Liema hu dak ir-rigal li qlajt fil-Milied li l-aktar li għoġbok?

    Jiena naqla’ ħafna rigali taf? U daqs kemm naqla’ nagħti wkoll. Però, la qegħdha tistaqsini, niftakar ilu ħafna sewwa, meta kont għadni daqsxejn ta’ tfajjel, iz-ziju kien ġabilna trejn iddur fuq it-tracks. Jiena u ħuti tbellaħna fuqha. Ma konniex imdorrijin naqalgħu rigali hekk. Missieri kien jaħdem ħafna imma l-flus kien jiddedikahom kollha kemm huma għall-edukazzjoni tiegħi u tat-tlett ħuti l-oħra li kollha konna immorru fi skola privata. Kapriċċi ma tantx kien ikollna ħlief meta konna immorru għand in-nanna u kienet tagħtina xi lira biex immorru naraw xi film bħal Ben Hur jew The Ten Commandments.

    X’differenza hemm bejn il-Milied ta’ meta kont tfajjel u l-Milied ta’ llum?

    Meta kont tfajjel, il-gost tal-Milied kien meta kont immur il-Mużew u jagħtuni xi rigal. Dak iż-żmien bħala tfal konna nifirħu bix-xejn. B’daqsxejn ta’ presepju jew b’xi statwa żgħira tal-Bambin kont tagħmilna ferħanin. Konna nixegħlu u nżejnu quddiemhom bix-xemgħat u ndoqqu l-għanjiet tal-Milied fuq ir-rediffusion jew fuq ir-radju personali tagħna. Ovvjament, fil-Milied konna immorru għall-quddiesa wkoll għalkemm jiena qatt ma kont abbati. Dak iż-żmien ma kontx ‘tal-Knisja’ għax missieri kien jinsisti ħafna fuq l-edukazzjoni tagħna u għaldaqstant, ma tantx kien jifdalli ħin għal affarijiet oħra. Il-Milied konna nagħmluh id-dar. Ommi kienet issajjar u tlaqqagħna flimkien. Imbagħad konna immorru għand in-nanna u niltaqgħu mal-kuġini. Iżda meta dħalt għas-saċerdozju, il-Milied tbiddel għalija. Fejn fi tfuliti, l-Milied kont ngħixu d-dar, meta sirt saċerdot il-Milied bdejt ngħixu man-nies. Il-perspettiva tiegħi tal-Milied saret kif jiena ser nagħmel ambjent ta’ Milied u ħajja aħjar għal dawk li huma imġarrbin, imdejjqin jew weħidhom. L-għan tiegħi għal dawn iż-żminijiet ikun biex noħloq Milied bis-sens. Nemmen li għalhekk, f’kull parroċċa li kont fiha, in-nies dejjem fittxew il-knisja u dejjem imlewha daqs bajda għall-grazzja t’Alla. L-iskop tiegħi tal-Milied sar wieħed pastorali b’sens ta’ responsabbiltà u għajnuna għall-proxxmu.

    X’tixtieq f’dan il-Milied?

    Kif għedtlek aktar il-quddiem, l-ewwel nett f’dan il-Milied, nixtieq illi niltaqa’ aktar man-nies ta’ Wied il-Għajn biex insir nafhom aktar. Dan iż-żmien jagħtik bosta opportunità biex tagħmel dan. Barra minn hekk, dan il-Milied huwa marbut mal-pussess ġdid tiegħi għax proprju fil-21 ta’ Diċembru 2008, jiena ser ikolli din iċ-ċelebrazzjoni sabiex l-Isqof jafdali din il-Parroċċa ta’ Wied il-Għajn. Allura li nixtieq dan il-Milied huwa li nagħraf immexxi lil dan il-poplu li ser jiġi afdat f’idejja. Nikkwota dak li qal Salamun meta nħatar sultan u Alla staqsih x’ried li jagħtih: Mulej agħtini l-għerf u d-dehen biex inkun kapaċi nmexxi lil dan il-poplu. Dak li nixtieq jien għal dan il-Milied – li nagħraf il-missjoni tiegħi. Hija interessanti kif 27 sena ilu, eżatt fl-istess ġurnata, fil-21 ta’ Diċembru 1981, inzertajt ħadt il-pussess tal-Parroċċa tal-Gżira fejn domt tmien snin u nofs.

    Xi jfisser għalik il-Milied?

    Ifisser li irrid niftaħ għajnejja u widnejja biex nara min hu l-fqir tiegħi. Il-fqir tiegħi huwa differenti mill-fqir tiegħek. Il-fqir tiegħi huwa dak li għandu bżonn l-għajnuna tiegħi biss, dak li jiddependi minni għall-għajnuna. Dak li jiena għandi ċ-ċavetta tal-ferħ tiegħu. Fi ftit kliem, il-Milied tiegħi hu li jien noqgħod attent biex nara min għandu bżonn l-għajnuna tiegħi.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-21 ta’ Diċembru 2008)

    2008.12.21 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • ANĠLU TAL-MELĦ

    Il-gżejjer Maltin huma xhieda ħajja ta’ l-istorja mżewwqa li l-poplu tagħna għex matul iż-żminijiet. Wieħed irid biss iħares madwaru biex isib illi saħansitra l-ġebel għandu r-rakkonti tiegħu. Fost dawn insibu s-salini tal-melħ imxerrda madwar il-medda tal-kosta ta’ Malta u Għawdex.

    Dawn il-ħofor ta’ kull daqs minquxin b’sengħa kbira fil-blat minn dejjem kienu jaffaxxinawni. L-għożża tiegħi kompliet tiżdied hekk kif jien mort noqgħod Wied il-Għajn; post fejn hemm wieħed mill-isbaħ eżempji ta’ dan il-wirt storiku.

    Anġlu tal-MelħDan l-aħħar kelli x-xorti niltaqa’ ma’ individwu li għex bosta snin minn ħajtu jaħdem fis-salini tal-melħ. Ilmaħtu ġurnata minnhom waqt li kien qed jaħdem fihom. Ma stajtx nirreżisti ma mmurx inkellmu waħda. Xejn xejn xtaqt illi binti ta’ sitt snin titgħallem xi ħaġa ġdida hija wkoll. Skoprejt illi dar-raġel kien sors kbir ta’ informazzjoni dwar dan is-suġġett. In-nies jafuh bħala Anġlu tal-Melħ.

    Anġlu jgħodd il-75 sena. Ilu jaħdem fis-salini minn meta kien tfajjel ċkejken fejn tgħallem is-sengħa minn missieru; sengħa li ilha tiġri f’familtu minn ġenerazzjoni għall-oħra. Fil-fatt Anġlu ħa ħsieb li jgħaddi l-istess tagħrif lill-uliedu. “Imma dax-xogħol huwa iebes u llum diffiċli tħajjar ‘l uliedek ikomplu warajk” stqarr Anġlu.

    Spjegali illi s-salini tal-melħ ġew imħaffra żmien twil ilu mill-Għarab. Kienu maħluqa bħala mezz li minnhom seta’ jinġabar ammont konsiderevoli ta’ melħ mnixxef mill-ilma baħar.

    “Meta jispiċċa żmien il-melħ, jiġifieri meta tkun ser tibda l-ħarifa u allura tkun ġejja l-ewwel xita, titkisser biċċa żgħira minn kull salina. Dan isir biex waħda tinfed fl-oħra u l-ilma ħelu tax-xita jibqa’ nieżel fil-baħar. B’hekk jiġi evitat li jitrabba’ l-ħaxix mal-blat,” beda jispjegali Anġlu tal-Melħ.

    “Żmien il-melħ jibda hekk kif joqrob is-Sajf, bejn wieħed u ieħor f’Mejju. L-ewwel jitnaddfu s-salini mill-blat il-kbir li jkun tella’ l-mewġ minn qiegħ il-baħar,” qalli Anġlu hekk kif urieni xi ġebel imfarrak fuq in-naħa ta’ ġewwa tal-bajja. Stqarrejt li qatt ma bsart li l-baħar kellu s-saħħa jtella’ blat daqshekk kbir. Anġlu tbissem u kompla jfehemni.

    “Wara jerġgħu jingħalqu s-salini (billi tiġi ffurmata mill-ġdid il-parti li tkun tkissret fil-ħarifa) biex dawn ikunu jistgħu jżommu l-ilma.”

    Martina VellaAnġlu kompla jispjegali kif permezz ta’ xi makkinarju, jitnaddaf il-qiegħ tas-salini sabiex dawn ikunu lesti biex jilqgħu l-ilma baħar fihom. L-ilma baħar jimtela’ f’salina partikolari li tkun ħafna akbar fid-daqs u aktar fonda mill-oħrajn u hi magħrufa bħala l-“mamma”. L-għan ta’ dan huwa illi l-ilma baħar impoġġi fil-mamma, jitnaddaf mill-ilma ħelu, peress illi tnixxfu x-xemx. Hekk kif isir il-proċess, jibdew jimtlew is-salini ż-żgħar mill-ilma mielaħ li jkun fadal. Kif il-mamma tiżvojta, terġa’ timtela’ mill-ġdid u x-xogħol jibqa’ għaddej jirrepeti ruħu. Finalment, ix-xemx tnixxef l-ilma mielaħ tas-salini ż-żgħar u tħalli warajha saff melħ oħxon fil-qiegħ.

    L-imħabba lejn dan ix-xogħol hija evidenti ħafna f’Anġlu, hekk kif b’paċenzja u b’ħeġġa kbira qagħad ifehemni pass wara pass dak kollu li jinvolvi x-xogħol fuq is-salini tal-melħ.

    “Hija ħasra li ħadd ma juri nteress f’xogħli ħlief xi student ta’ l-università jew xi turisti li jgħaddu minn hawn,” stqarr Anġlu.

    B’bixra ddispjaċuta Anġlu ammetta illi l-biża’ tiegħu hija li din is-sengħa tintilef darba għal dejjem u li s-salini jiġu abbandunati għal rieħhom.

    “Lanqas fuq it-tabella ta’ l-informazzjoni tal-kunsill ta’ Wied il-Għajn ma ġew inklużi s-salini tal-melħ!” qalli ddiżappuntat hekk kif indikali ‘n-notice board’ li qegħdha proprju fuq is-salini nfushom matul il-promenad ta’ Wied il-Għajn. “It-turisti li jinżlu ħdejja u jinnutaw is-salini sikwit jistaqsuni għalxiex qegħdin. Uħud minnhom jaħsbu li nrabbu l-ħut fihom!”

    “Sfortunatament lanqas il-Gvern ma juri nteress fis-salini tal-melħ. Jien se nkompli nagħmel dax-xogħol sakemm tagħtini saħħti. Dan huwa dak li nieħu minnu,” qalli Anġlu hekk kif ferragħli f’idi ponn melħ oħxon abjad karti. Ma naqasx li jagħti ammont ikbar ta’ melħ f’idejn binti Martina li minn x’ħin iltaqgħet miegħu ma waqfitx tiġri warajh u tinnota dak kollu li kien qed jagħmel.

    L-għajnejn koħol t’Anġlu kienu jixegħlu bil-kburija, qishom l-ilma baħar li jnixxef il-melħ minnu. Bla dubju tkun tassew ħasra jekk is-sengħa ta’ dan ir-raġel tintilef.

    Tiskanta u tinxef aktar mill-ilma baħar innifsu meta tagħraf kif kull bniedem għandu storja kbira x’jgħidlek!

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-24 t’Awwissu 2008)

    2008.09.24 / no responses / Category: Torca - Perspettivi