Żwieten | Fiona Vella

Posts Tagged ‘Żwieten’

Meta toħlom akbar

Il-Bibbja tirrakkonta l-istagħġib tar-rgħajja meta waqt lejl tas-skiet, is-sema ddawwlet b’dawl mhux tas-soltu filwaqt li anġlu ħabbrilhom li kien twieled ir-Re li Alla kien wiegħed li ser jibgħat. Wieħed jista’ jimmaġina l-emozzjoni tagħhom hekk kif dawn ġrew lejn il-post indikat u hemm sabu lil Marija u lil Ġużeppi jbennu lil binhom Ġesù li kien għadu kif bexxaq għajnejh u lemaħ lid-dinja tagħna.

Minn dak iż-żmien ‘l hawn kienu bosta l-popli li ttantaw joħolqu mill-ġdid din l-atmosfera mbierka u unika fil-ġranet ħelwin tal-Milied. Probabbilment il-bozoz tad-dawl żgħar u kkuluriti li nżejjnu diversi postijiet bihom, għandhom il-għan li jikkreaw mill-ġdid l-atmosfera tad-dwal li deheru fis-smewwiet f’dak il-lejl imqaddes, filwaqt li l-istatwa tal-bambin Ġesù tintuża bħala rappreżentazzjoni tat-tarbija divina.

F’dawn il-ġranet naraw ukoll il-ħeġġa ta’ bosta individwi li jagħmlu minn kollox biex iqanqlu dik is-sensazzjoni antika ta’ stagħġib u ferħ li l-Milied biss kapaċi jġib miegħu. Ħafna minna, biex inferrħu lil xulxin, insibu ruħna niċċelebraw ir-ritwali li mxew minn ġenerazzjoni għall-oħra. Imma mbagħad issib ukoll lil min jaspira aktar minn hekk, issib lil dawk li jazzardaw joħolmu akbar, lil dawk li joħorġu l-barra mit-tradizzjoni sabiex b’azzjoni mhux tas-soltu, jerġgħu jqajjmu dik ix-xrara ta’ stagħġib u ferħ li mhux la kemm wieħed jinsa.

Wieħed minn dawn huwa bla dubju l-Kavallier George Vella, Żejtuni ta’ 80 sena li llum joqgħod Birkirkara, u li dil-ġimgħa stedinni għandu sabiex jirrakkuntali dwar tliet attivitajiet partikolari li hu flimkien ma’ sħabu ħarġu bihom fi żmien il-Milied tas-snin sittin. Qabel inġbarna fl-istudju tiegħu ħalli ngħarrxu fost il-ġabra ta’ dokumenti, kotba, ġurnali u ritratti li hu pprepara għalija, George ma naqasx milli jdawwarni dawra mad-dar tiegħu sabiex jurini biċ-ċar ir-rabta tiegħu ma’ din il-festa, espressa fosthom permezz tal-kwantità ta’ presepji differenti li għandu, bil-bambin li xtara minn Betlehem lura fl-1956 u bis-siġra tal-Milied li huwa stess żejjen b’għadd ta’ ornamenti, bozoz ikkuluriti, u mużika ħelwa.

L-ewwel tifkira ħaditna lura għall-1960 ġewwa l-bini tal-Juventutis Domus Sagra Familia fiż-Żejtun, fejn f’dak iż-żmien, George Vella kien is-segretarju tal-għaqda li kienet tmexxi l-attivitajiet tal-post. Ta’ min isemmi li oriġinarjament din il-binja li tinsab fi Triq San Girgor, kienet il-palazz ta’ l-Isqof Ferdinand Mattei li kien jużaha bħala residenza għas-sajf u anki biex minnha jkun jista’ jsegwi l-pellegrinaġġ annwali ta’ San Girgor li kien jgħaddi proprju minn din it-triq (kif għadu jiġri sa llum). Kien fl-1911 meta Dun Spiridione Grixti u Angelo Baldacchino staqsew lill-Arċipriet taż-Żejtun, Dun Lawrenz Degabriele, sabiex jingħataw il-permess ħalli jiftħu ċentru ta’ tagħlim fejn it-tfal iż-żgħar setgħu jitgħallmu d-duttrina u fl-istess ħin fejn iż-żagħżagħ setgħu jinġabru u jinżammu l-bogħod mill-perikli tal-ħajja, skont it-tagħlim ta’ San Ġwann Bosco.

Għall-ewwel inkriet dar ċkejkna fi Triq San Girgor u d-Domus infetaħ uffiċċjalment fl-24 ta’ Frar 1912. Iżda aktar tard, fit-13 ta’ Diċembru tal-1920, ġie ffirmat il-kuntratt tal-akkwist ta’ dan il-palazz u d-Domus ġie trasferit għal dan il-post. Intant, madwar 40 sena wara, fl-eqqel tal-ġlieda politiko-reliġjuża, il-parteċipazzjoni fid-Domus min-naħa tat-tfal u ż-żagħżagħ bdiet tonqos ħafna u biex jerġgħu jiġbdu lura l-interess tagħhom, George Vella flimkien ma’ xi membri oħra, fosthom Generoso Vella u Joseph Turban, iddeċidew li minflok jagħtu r-rigali tal-Milied lit-tfal tal-membri, lill-abbatini, u lil dawk li kienu jattendu d-Domus minn ġewwa ċ-Ċentru bħas-soltu, huma kienu se jibgħatu lil Father Christmas idur madwar ir-raħal sabiex iqassam ir-rigali fid-djar tat-tfal stess, akkumpanjat mid-daqq tal-banda taż-Żejtun Boy Scouts.

L-ewwel wieħed li messietu x-xorti li jilbes ta’ Father Christmas kien Joseph Mansueto li fl-1960 ħareġ fuq karru miġbud minn tractor armat b’żewġt iċriev kbar li kienu qed jiġbdu warajhom żlitta kbira ħamra mimlija bir-rigali u mdawwra bi qniepen elettriċi. Din l-idea mal-ewwel intlaqgħat tajjeb kemm mit-tfal u kif ukoll mill-membri tad-Domus u wkoll mill-ġenituri tat-tfal. Infatti minn dik is-sena ‘l hemm, il-membri tad-Domus u t-tfal kienu jibdew jaħdmu fuq dan il-karru minn xi xahar qabel, peress li kull sena l-forma tiegħu kienet tinbidel. Fost il-forom użati nsibu sputnik, rocket spazjali, ferrovija, żlitta miġbuda miċ-ċriev, żwiemel ħajjin eċċ.

Maż-żmien tant ħadet din id-drawwa, li biex tkun tista’ tilqa’ t-talba biex jitqassmu r-rigali kollha fl-istess ħin kellhom joħorġu tnejn min-nies lebsin ta’ Father Christmas. Huwa interessanti li wieħed ikun jaf li meta wieħed kien jintagħżel biex jilbes ta’ Father Christmas għal waqt din l-attività, dan kien jitqies bħala unur kbir peress li l-individwu magħżul kien ikun dak li ta l-akbar kontribut lid-Domus matul dik is-sena. Ftit ftit il-kelma ġriet u d-Domus taż-Żejtun beda jirċievi talbiet anki minn inħawi oħra f’Malta sabiex il-Father Christmas bil-karru tiegħu flimkien mal-banda tal-Boy Scouts imorru jferrħu u jqassmu r-rigali anki lit-tfal t’hemmhekk. Naturalment, ma damux ma nibtu attivitajiet bħal dawn mal-inħawi kollha tal-gżejjer tagħna, tant li din id-drawwa għadha għaddejjha fostna sa llum.

It-tieni ġrajja li rrakkuntali George Vella seħħet fit-23 ta’ Diċembru 1963 meta wara talba li saret mid-Domus, id-dipartiment tar-relazzjonijiet pubblici tal-Hafmed NATO kienu rregalaw lill-poplu Żejtuni siġra kbira tal-Milied twila madwar 30 pied li nġiebet apposta min-Norvegja u tpoġġiet fi Pjazza Diċembru 13 (qabel Pjazza Brittanika). Dakinhar saru festi kbar hekk kif madwar is-siġra mixgħula, inġabru għadd ta’ Żwieten u anki uffiċċjali għoljin tan-NATO flimkien mal-familji tagħhom. Wara li tkantaw xi għanjiet tal-Milied, intfiet il-pjazza kollha fid-dlam u f’ħin minnhom, Tony Mifsud, li għal dik is-sena kien intagħżel biex jilbes ta’ Father Christmas, għamel daħla trijonfali liema bħalha, hekk kif wasal fuq żiemel abjad biex iqassam ir-rigali lit-tfal minn taħt din is-siġra kbira. Ċertament dan ukoll kien avveniment kbir għaż-Żejtun u dwaru kienu tkellmu l-gazzetti kollha ta’ Malta u kif ukoll il-mezzi tax-xandir.

Iżda l-kbir kien għadu ġej għax it-tielet ġrajja li kellu lest għalija George kienet waħda tassew fantastika u stagħġibt mhux ftit kif jiena, bħala Żejtunija, qatt ma kont smajt biha qabel. Kollox beda waqt logħba table tennis, hekk kif Ltn. Commander Cliff Perry, R.N., b’ammirazzjoni lejn ix-xogħol li kienu qed jagħmlu dawn il-membri tad-Domus biex joħorġu b’ideat ġodda, huwa offra ruħu biex jagħti sorpriża kbira lit-tfal taż-Żejtun. Din kienet tikkonsisti fl-opportunità li għal dik is-sena, il-Father Christmas tad-Domus seta’ jitwassal minnu permezz ta’ ħelikopter tar-Royal Navy. Naturalment, okkażżjoni unika bħal dik ma kienux ser jitilfuha u George flimkien ma’ sħabu, intefgħu jippjanaw din l-attività l-ġdida.

Ħafna mill-anzjani Żwieten jiftakru lil dan il-ħelikopter itir fuq iż-Żejtun fil-ġranet ta’ qabel il-Milied tal-1964, fosthom Carmelo P Baldacchino, li għaddieli xi ritratti li ħa ħu Ġeorge stess, Johnny Vella, dakinhar li seħħet din l-avventura. B’għaġeb kbir tat-tfal tal-iskola l-ġdida primarja taż-Żejtun (magħrufa bħala Carlo Diacono) f’ħin minnhom jidher ħelikopter b’maskra kbira ta’ Father Christmas fuq il-buq tiegħu u mżejjen b’dawl ikkulurit, u wara li ttajjar ftit fuq l-iskola, huwa deher nieżel fil-bitħa mdaqqsa tagħha u minnu ħareġ il-Father Christmas biex iqassmilhom ir-rigali li kellu jistennewh fi żlitta fil-qrib.

George jiftakar ċar li t-tfal tbellħu meta raw dan kollu jiġri quddiemhom u tgħidx xi fratterija qamet, kulħadd jiġri ‘l hemm u ‘l hawn biex jara x’qed jiġri u biex jaċċerta ruħu li kien ser jaqla’ rigal. Wara dan kollu, il-Father Christmas ta’ dik is-sena, Anthony Sinagra, rikeb ġewwa ż-żlitta tiegħu u erħielha jqassam ir-rigali madwar iż-Żejtun kollu. Sadanittant il-ħelikopter reġa’ ntrefa’ fis-smewwiet u minnu nxteħtu għadd ta’ bżieżaq fuq l-inħawi tal-iskola. Ftit wara, il-ħelikopter deher jieqaf mill-ġdid fl-ajru fuq l-istitut tas-Sorijiet ta’ Ġesù Nazzarenu fiż-Żejtun u hemm niżlet xita ta’ ħelu għat-tfal li kienu residenti f’dan il-post.

George kien emozzjonat ħafna b’dawn il-memorji iżda meta rani daqstant interessata, ma damx ma beda jirrakkuntali dwar għadd ta’ ġrajjiet oħra hekk kif minn armarji, kxaxen u kaxxi, huwa beda joħroġ diversi tifkiriet ħalli jispjegali aħjar dwar dak li kien qiegħed ifehemni. Fosthom skoprejt li matul ħajtu huwa żar diversi postijiet madwar id-dinja minħabba x-xogħol tiegħu fejn anki hemm ma naqasx l-element tal-avventura. Kien ukoll kittieb u riċerkatur fejn fosthom huwa kien ġabar u ppubblika t-tagħrif tal-Pronostiku Malti għal 25 sena sħaħ.

Ċertament laqgħat ma’ individwi bħal dawn juru biċ-ċar kemm niesna huma riżors importanti ta’ esperjenzi u informazzjoni li jistgħu jitfgħu dawl fuq is-soċjetà, il-kultura u l-istorja tagħna. Nistgħu ngħidu li bosta mid-djar tagħna jistgħu jiġu kkunsidrati bħala arkivji fihom infushom mibnija personalment b’dedikazzjoni kbira minn nies differenti, skont l-oqsma varji ta’ l-interessi tagħhom. Personalment nemmen li flimkien mal-istorja ġenerali, dawn il-ġabriet tat-tifkiriet imxerrda fost diversi familji, kapaċi jippreżentaw sfumaturi sinifikanti sabiex wieħed ikun jista’ jara stampa akbar ta’ ġrajjiet pajjiżna.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela ĠABRIET IT-TIFKIRIET (it-8 Parti) tat-Torċa datata 22 ta’ Diċembru 2013)

Share on Facebook

2013.12.22 / no responses / Category: Torca - Features & Articles
MIN SER JITĦAJJAR?

Dil-ġimgħa kont bejn ħalltejn niktibx l-intervista skont id-djalett Żejtuni li saret biha. Madanakollu finalment deherli li jekk nagħmel dan, jaf ikun hemm uħud mill-qarrejja li jsibu diffikultà biex isegwu u allura ddeċidejt li nittraduċi għall-Malti standard – skont kif isejjaħlu Lino Psaila.

“Jiena kburi ħafna bid-djalett tagħna. Hekk jew hekk nitkellem ma’ min nitkellem, kulħadd jifhimni,” saħaq Lino. “Ma nagħmilx bħal ċertu nies li jistħu jitkellmu bid-djalett.”

Fil-fatt għalija din l-intervista swietli ħafna emozzjonijiet ta’ nostalġija. L-ewwel nett għax jiena Żejtunija u d-djalett tagħna nafu sewwa għalkemm ġeneralment nitkellem bih biss mal-qraba tiegħi. U t-tieni għax minn dejjem kont kburija b’dan iż-Żejtuni li jipprattika dan il-passatemp tant uniku.

Jiena u nħabbat il-bieb tad-dar tiegħu, minn quddiem għajnejja ġrew ħfief ħfief il-memorji ta’ meta jiena u ħija l-kbir, ta’ tfal li konna, konna mmorru għandu b’dik iċ-ċertu mistħija ħalli nixtru xi tajra sabiħa. Kien ikollu ħafna wieqfa mal-ħajt u min jaf kemm ġieli xxennaqna għal xi waħda kbira u dettaljata. Imma bil-flus li nkunu faddalna bejnietna, dejjem kellna nikkuntentaw b’waħda iżgħar. Xorta waħda jkolli ngħid illi għalkemm forsi ma kinetx tkun l-aqwa waħda fostom, dit-tajra ċkejkna kienet kapaċi tnissel fina dak is-seħer li jaħkem lill-bniedem meta jara xi ħaġa ttir.

“Mela l-ewwel nett nibda biex ngħidlek li aħna ż-Żwieten mhux tajra nsejjħula imma manuċċa. Dil-kelma ġejja mit-terminu Sqalli ‘manu uccello’ li tfisser għasfur fl-idejn. Jingħad li żmien twil ilu numru ta’ Sqallin kienu telqu minn Sqallija minħabba xi nkwiet li kien hemm fil-pajjiż u ġew jissetiljaw fir-raħal t’isfel taż-Żejtun. Aktarx minn hemm ukoll ħareġ it-titlu ta’ Bisqallin. Naturalment magħhom dawn l-Isqallin ġabu ċertu użanzi u fostom din, li bid-djalett Żejtuni ddawwret għal manuċċa.”

Lino kompla jfehemni illi sa minn snin twal ilu, ż-Żejtun kien imfittex ħafna għall-manuċċi.

“Fl-antik il-manuċċi kienu jittajru madwar Malta u Għawdex kollha imma kont tisma’ min jgħidlek li jekk trid tara l-manuċċi bil-kwantità kellek tmur saż-Żejtun.

Aktar il-quddiem, meta jiena kelli madwar ħames snin, niftakar li fir-raħal tagħna l-bjut kollha tad-djar kienu jkunu mimlija bin-nies itajjru l-manuċċi.”

Illum Lino jgħodd is-67 sena imma anki jiena niftakar sewwa kemm kien ikun hemm manuċċi kull kulur itiru fil-għoli. U dan akkost il-battikati kbar biex tiskampa l-l-gzuz ta’ aerials tat-TV li kien hemm fuq il-bjut f’dawk is-snin.

“Biex illum rari tara waħda fir-raħal kollu! Donnu dan il-passatemp miet għal kollox.

Fiż-żmien meta l-manuċċi kienu popolari hawn ir-raħal kienet saħansitra daħlet kompetizzjoni tal-isbaħ manuċċa. Kont tara per eżempju manuċċi bl-armi tal-partit laburista, tal-partit nazzjonalista, tal-Beland, taż-Żejtun Band, tal-Laċċi u ta’ diversi timijiet tal-futbol fost oħrajn. Kulħadd b’dik l-isfida biex itella’ l-akbar u l-isbaħ waħda.

Jiena kont tgħallimt nagħmel il-manuċċi meta kelli madwar 10 snin. Rawwimni kif nibnihom tajjeb il-kuġin ta’ nannuwi, Karmnu, li hawn ir-raħal kien magħruf bħala c-champion fit-tiswir tal-manuċċi. Matul iż-żmien dejjem kont nipprova nara kif nista’ nsebbaħħhom jew kif nista’ nipperfezzjonahom.

Darba waħda waqt programm fuq it-TV bqajt impressjonat meta rajt iċ-Ċiniżi x’kienu kapaċi jagħmlu f’dan il-qasam. Mhux manuċċa waħda kienu jtajjru imma mijiet u l-forom tagħhom kienu tal-għaġeb!

Minn dakinhar bdejt ninnota madwari imma hawn Malta qatt ma rajt lil ħadd itella’ aktar minn manuċċa waħda. Ġieli kont tara xi tliet manuċċi telgħin mill-istess bejt imma kull waħda kien ikollha persuna qed iżżommha. Daħħaltha f’rasi li jekk kienu kapaċi jagħmluhom iċ-Ċiniżi manuċċi bħal dawk, stajt nagħmilhom jien ukoll.”

Iżda f’dax-xogħol tal-manuċċi ċ-Ċiniżi għandhom vantaġġ kbir fuqna l-Maltin…

“Is-sigriet ta’ manuċċa tajba huwa l-qaws jew kif hawn min isejjaħlu, l-ark. Dak irid ikun perfett. Jekk ikun miġbud wisq lejn naħa jew oħra il-manuċċa ħa ddurlek ‘l hemm jew ‘l hawn.

Issa fiċ-Ċina jużaw il-bamboo għal dax-xogħol u l-irtubija ta’ dal-materjal tagħtihom il-possibilità li jaħdmu bih kif iridu. Jistgħu jgħawwġuh biex jibnu liema figura joħolmu biha fostom biex jiffurmaw dawk il-manuċċi sbieħ f’għamla ta’ draguni jew ħut u li bihom jagħtu spettaklu sħiħ meta jittajru.

Li kieku kelli nipprova nagħmilhom jiena manuċċi bħal dawk, ikolli bżonn workshop kbir daqs nofs ir-raħal. Tgħidli għaliex? Għax il-qasba tagħna mhiex daqshekk flessibbli. Kieku jfettilli nagħmel xi manuċċa f’forma ta’ dragun per eżempju, inkun irrid inxarrab il-qasab mill-inqas lejl qabel. Imbagħad ikolli nagħmel il-forma tal-manuċċa li nixtieq u nqassamha bl-imsiemer kull pulzier. U hekk kif il-qasba tkun għadha mxarrba rrid ngħaddiha minn bejn dawk l-imsiemer kollha u nibnihom waħda waħda ħdejn xulxin. Immaġina kemm nirrikjedi spazju biex nibni manużża waħda b’dal-mod, aħseb u ara sett!

Li kieku jirnexxieli nakkwista kwantità ta’ bamboo ninsab ċert li kapaċi nibni manuċċi bħal taċ-Ċiniżi. Iżda aktarx din ser tibqa’ biss bħala waħda mill-ħolmiet li kelli u li ma rnexxiliex nagħmel. Ċertament li kieku kelli nkellem lill-ambaxxata Ċiniża huma jipprovduni b’waħda fi ftit żmien. Imma jekk ma nkunx ħdimtha jien, għalija xi preġju jkun fiha?”

Għalkemm s’issa Lino għadu ma qatax dix-xewqa, min-naħa l-oħra huwa rnexxielu jsib irkaptu kif itella’ kwantita’ kbira ta’ manuċċi f’daqqa.

“L-ewwel li ppruvajt bi tnejn imma għalkemm irnexxieli ngħollilhom ftit rashom fl-ajru, mill-ewwel ħaduha għal isfel! Dak iż-żmien kont għadni ma nafx norbot sew. Għadda ż-żmien u sadanittant kont iżżewwiġt u qisni kont insejthom lil dawn il-manuċċi. Imma meta mort noqgħod Marsaxlokk u rajt dak il-beraħ kollu fuq il-baħar, erġajt twebbilt.

Did-darba ippruvajt intella’ ħamsa f’daqqa imma reġgħu waqgħu. Għedt qed nagħmel xi ħaġa ħażina żgur. Qgħadt niflihom u nnutajt illi meta rbatt il-manuċċi ma kontx irbatthom bl-istess distanza. Ittantajt nara hux minn hemm, irbatthom bi tliet piedi bejn waħda u oħra u did-darba telgħu. Għedt ehh, issa sibtu s-sigriet l-ieħor tagħhom. Sena wara iddeċidejt li naħdem sett b’10, għamilthom u telgħu. Fis-sena ta’ wara għamilt 50 u f’ta wara 100, sakemm darba waħda ħdimt sett ta’ 700 għalkemm tellgħajt biss 565 minnhom għax ma flaħthomx daqs kemm bdew jiġbdu!”

Lino urieni l-qtugħ f’idu li kien għadu jidher minn wara jumejn li tella’ sett ta’ 151 manuċċa. Xtaqt inkun naf kemm hu diffiċli biex wieħed itella’ sett ta’ manuċċi ta’ dik il-kwantità?

“Sakemm tidra ttellagħhom naqra imma mhux diffiċli. Sett ta’ 500 manuċċa ntellgħu fi tliet kwarti imma mbagħad nieħu madwar siegħa u nofs biex inniżżilhom għax għalkemm magħmula mill-karti tat-tajr f’dik il-kwantità u bil-ġbid tar-riħ jiġu pjuttost tqal. Barra minn hekk trid titgħallem it-tattika kif b’id waħda żżomm il-manuċċi fl-ajru u bl-id l-oħra tniżżel il-manuċċi waħda waħda, tiftaħhom u tippustjahom ċatti fil-kaxxa.

Bi 3 piedi rbit bejniethom u b’100 pied ieħor bogħod mill-aħħar waħda sa jdejja, sett ta’ 500 manuċċa jkollu tul ta’ madwar 1600 pied. Għalhekk trid toqgħod attent li tniżżilhom fil-ħin għax jekk jitqawwielek ir-riħ, kapaċi jaqtagħlek l-irbit u titlifhom.”

Ġieli tilef xi sett manuċċi?

“Mhux darba u tnejn! Ġieli tlift settijiet ta’ 100 jew 200 manuċċa f’daqqa! Jibqgħu sejrin u daqshekk tarahom. X’tagħmel? Nikkunsidra dar-riskju bħala parti mill-logħba. Nibkihom taf għax biex nagħmel dawk is-settijiet nieħu ħafna ħin. Dan l-aħħar għamilt sett ta’ 150 manuċċa tal-armi tad-destroyers Inglizi li kienu għerqu fl-aħħar gwerra. Ħadt 3 xhur biex ħdimthom.

Kultant jista’ jkun li nitlifhom tort tiegħi. Dak sigriet ieħor – it-tip ta’ rbit. Jekk jista’ jkun trid torbothom waħda waħda bl-istess stress għax jekk ikunu ssikati ħafna jistgħu jinqatgħulek u jekk iżżommhom merħijin wisq jinħallulek. Trid toqgħod attent li torbothom bl-istess mod għalkemm kultant f’dik il-kwantità, xi waħda tfallilek.”

Is-settijiet tal-manuċċi ta’ Lino kollha għandhom xi suġġett partikolari. Kelli kurżità kif jagħżilhom?

“Fantasija! Ġieli nkun rieqed per eżempju u hekk kif inqum jiġuni f’moħħi l-Kavallieri tal-Ordni ta’ San Ġwann u ngħid iva, sett tagħhom nagħmel. Imbagħad hekk kif nagħżel is-suġġett jew immur infittex dwaru fl-għadd ta’ kotba li għandi jew inkella noqgħod indur nagħmel ir-riċerka fl-internet.

L-aktar sett għal qalbi jirrappreżenta l-armi tal-Gran Mastri li kien hawn f’Malta. Inzerta li dal-manuċċi ħarġuli bellezza… il-kapolavur tiegħi nsejjħilhom! Barra li ġew sbieħ ħarġu wkoll perfettissimi u rari tiċċaqlaq waħda minnhom.

Bħalissa qiegħed ġo moħħi sett bl-armi tal-futbol tal-Malta Football Association. Beħsiebni ninkludi t-timijiet tal-1, it-2 u t-3 diviżjoni imma peress li dawn jinbidlu, ser norbothom b’mod alfabetiku.”

Għalkemm Lino jsostni li m’hemmx interess f’dan il-passatemp, kull darba li jtella’ xi sett manuċċi minn xi post milħuq sewwa, tara n-nies jinġabru madwaru.

“Iva jieqfu bosta u kulħadd jitpaxxa bihom imma ħadd ma jistaqsik kif taħdimhom.

Għalkemm kultant jieqfu ċertu tipi ħdejk li ma tinsiehomx kif ġieb u laħaq…

Mela darba minnhom kont M’Xlokk u bdejt intella’ sett bil-bnadar tal-pajjiżi. F’daqqa waħda waqfu ħdejja grupp ta’ madwar 80 student u poġġew bil-qiegħda jarawni ntajjarhom. Hekk kif wasalt fil-bandiera ta’ Franza jqum student minnhom u talabni nieqaf ftit qabel intellagħha. Grupp żgħir ta’ studenti qamu bil-wieqfa ħdejh u bdew ikantaw l-innu ta’ Franza. Jiena bqajt skantat inħares lejhom u wara komplejt intella’. Hekk kif wasalt f’ta’ l-Ingilterra, qamu l-istudenti Inglizi u bdew ikantaw l-innu tagħhom huma wkoll. Tassew bqajt impressjonat dakinhar għax ħaġa bħal dik qatt ma kienet ġratli. Meta bdejt inniżżel il-manuċċi l-istudenti kienu għadhom ħdejja u ndunajt li xtaquha l-manuċċa bil-bandiera ta’ pajjiżhom. Qtajthom it-tnejn u tajthomlhom u tgħidx kemm irringrazzjawni.”

Iżda Lino qalli wkoll li darba minnhom resqet waħda ċċanfru minħabba sett minnhom!

“Kont qiegħed fl-inħawi tal-Fajtata intella’ sett manuċċi bl-isem tal-kmandanti tas-sottomarini li kellha l-Ġermanja fl-aħħar gwerra. F’ħin minnhom resqet lejja waħda Ingliża flimkien mar-raġel tagħha u qaltli “Ma tistħix ittella’ sett bħal dak?” Għedtilha le, għaliex tridni nistħi? Weġbitni “Dik l-iswastika fuq kull manuċċa ma ddardrikx meta tiftakar kemm tefgħawlkhom bombi fuqkhom?” Għedt hekk le ħija u fil-pront irrispondejtha li f’dak il-każ messa tistħi hi għax il-bombi li qlajna fuq pajjiżna, ġew fuqna sempliċiment għax konna kolonja tal-Ingilterra, l-pajjiż tagħha. U għaddset rasha u telqet ‘l hemm.”

Matul id-diskursata tagħna Lino sikwit isostni kemm hu ddispjaċut li spiċċa l-interess f’dal-qasam. U proprju dan id-diżappunt fl-istess ħin jagħtih il-ħeġġa biex kemm jista’ jkun jipprova jaqsam dak li tgħallem hu ma’ nies oħra, speċjalment it-tfal.

“M’hawnx inkoraġġiment u llum it-tfal għandhom ħafna biex jilgħabu tant li llum il-manuċċa qisha xi ħaġa ta’ mitt sena ilu!

Kull min stedinni biex immur nuri lit-tfal kif jaħdmuhom dejjem mort bil-qalb u bla interessi xejn. Stednuni f’diversi skejjel u anki f’xi kunsilli lokali. Ma ninsa qatt meta mort l-iskola tal-Mosta u ltqajt ma’ 700 student. Mort anki s-St James Cavalier u hemm it-tfal ġew anki mal-ġenituri tagħhom. Darba minnhom iltqajt ma’ tifla mill-Mellieħa li ma ninsiha qatt. Mort l-iskola tagħhom u bħas-soltu urejthom kif jibnu manuċċa tajba. Meta staqsejthom biex nara fehmunix, din kienet kapaċi tispjegali x’għamilt eżatt mill-a saz-z. Uriet ħafna interess u meta kellimtha ftit tregħixt meta qaltli li nannuwha kien Żejtuni! Għedt tgħid din l-imħabba għall-manuċċi hija xi ħaġa fid-demm tagħna n-nies tar-raħal?

Il-problema hija li ma nafx jekk minn dak iż-żmien ‘l hawn xi ħadd minn dat-tfal ittantax jagħmel xi manuċċa ħalli jtajjarha u allura ma nafx jekk ħallejtx impatt jew le fuqhom.

Nixtieq ħafna li xi ħadd jiret din is-sengħa minn warajja u lest li ngħallem b’xejn lil kull min juri interess. Kultant ngħid imma possibbli ma tiġi l-għira lil ħadd biex jipprova jtella’ sett manuċċi bħali? Allaħares nispiċċa jien u jispiċċa dal-passatemp miegħi. U l-aktar li nippretendi interess miż-Żwieten. Fejn huma dawk iż-Żwieten u t-tfal tagħhom li tant kienu jtajjru b’ħeġġa u bi kburija l-manuċċi tagħhom?”

Biex dan ix-xogħol ta’ Lino ma jintesiex, żewġt iħbieb tiegħu, Alfred u Jasmine Grech, tellgħu video fuq youtube li intom tistgħu taraw permezz ta’ dan il-link: http://www.youtube.com/watch?v=8djQlC8u218.

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-22 t’Awwissu 2010)

Share on Facebook

2010.08.22 / no responses / Category: Torca - Perspettivi