Posts Tagged ‘Ghar Mirdum’

  • MALTA’S PREHISTORIC TREASURES

    Jadeite amulet (Copyright - Heritage Malta - Daniel Cilia)Who knows whose neck the exotic jadeite amulet adorned? To reach the Maltese shores, this item travelled a very long distance in prehistoric times. Therefore, it must have been really treasured, raising the status of its owner. It is difficult to see a symbolic meaning in such an amulet, however, it was chosen to accompany an individual who was laid to rest at the Xagħra Circle in Gozo.

    We all know that person who would throw nothing away, and keeps mending an object till the very last. Well, it seems that such persons have existed since prehistoric times. A jar which was unearthed at Skorba Temples was drilled with pairs of holes above and below the crack to tie the two parts together with a long string. Who could tell whether these interventions served their purpose?

    Dagger from Ghar Mirdum (Copyright - Heritage Malta - Daniel Cilia)To whom did the elegant bone and copper dagger, that was discovered at Għar Mirdum in Dingli Cliffs, belong? Clearly designed for prestige rather than for defence, such a lovely object is unlikely to have been casually lost. So why was it left in this buried cave?

    Was the heavily pregnant female clay figure which was found at the Tarxien Temples, pierced in sixteen places with sharp fragments of shell, really intended to curse an opponent by magical means? And did the magic spell work?

    While the first clay figure of the Sleeping Lady that was found in the Hypogeum of Ħal Saflieni rested on its side, another one discovered at the same site, lies face down with her breasts hidden beneath her. If either or both these figures could come to life, they would tell us a great deal about what we should dearly like to know about themselves and their times, though we might have great difficulty in understanding what they had to say. What would it take to wake them up?

    Carinated bowl from the North Cave at Ggantija (Copyright - Heritage Malta - Daniel Cilia)Archaeological discoveries are not only made in main sites. Nearby locations could be as significant for further revelations. The remains of a carinated clay offering bowl was recovered during investigations in the North Cave at the megalithic site of Ġgantija. Decorated with coloured scratched volutes, this bowl must have been considered sacred enough so as not to be casually scattered. It would be so intriguing to know in which rituals it was used.

    These are only a few of the engaging narratives which form part of the collection of fifty artefacts in Heritage Malta’s latest publication “Malta’s Prehistoric Treasures”.

    Skillfully chosen from the National Collection by the renowned late archaeologist Dr. David Trump, the artefacts are intended to accompany the readers along a personal journey in Maltese prehistory which fascinated him so much.

    Book coverThis makes the book even more significant since the selected artefacts are not only allowing the readers to learn about the local prehistoric people but also to see through the eyes of a very inspirational archaeologist.

    The book has an additional narrative by Heritage Malta Senior Curator, Sharon Sultana.

    Photography and design by Daniel Cilia.

    Malta’s Prehistoric Treasures is available from Heritage Malta sites and museums.

    For more information, visit www.heritagemalta.org

    (This feature was published in The Times of Malta issued on 30th December 2019)

    2019.12.30 / no responses / Category: Times of Malta

  • SWALI ĠODDA TA’ ŻMIEN IL-BRONŻ FIL-MUŻEW NAZZJONALI TAL-ARKEOLOĠIJA

    Hekk kif dil-ġimgħa attendejt għall-ftuħ tas-swali l-ġodda ta’ Żmien il-Bronż fil-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija fil-belt Valletta, ikkonfermajt li finalment il-poplu Malti jista’ jħossu kburi bil-livell attraenti u modern li ntlaħaq permezz ta’ dawn l-esebizzjonijiet arkeoloġiċi.

    Waqt introduzzjoni qasira li saret lill-pubbliku preżenti, il-Kuratriċi Prinċipali tal-Mużew, Sharon Sultana, tkellmet dwar il-proċess li sar biex dawn is-swaliDekorazzjonijiet tipiċi ta' Żmien il-Bronż ngħataw xeħta moderna, kreattiva u edukattiva. F’isem Heritage Malta hija rringrazzjat lir-rappreżentanti tal-Mediterranean Bank Plc li permezz tal-patroċinju tagħhom ġew integrati bosta attivitajiet interattivi li komplew jagħnu l-esperjenza unika tal-Mużew. Min-naħa tiegħu s-CEO tal-Mediterranean Bank Plc, Mark Watson, awgura suċċess lil dan il-proġett filwaqt li stqarr li dan kien mezz li bih il-Bank xtaq jagħti xi ħaġa lura lill-pajjiż li laqgħu fih.

    Preżenti wkoll għal dan il-ftuħ kien hemm l-arkeologu magħruf Dr David H Trump li għal bosta snin ħadem fuq diversi siti arkeoloġiċi f’Malta u Għawdex. Dr Trump fakkar kif fl-1954, huwa żar Malta għall-Kamra bir-rikostruzzjoni tal-cart rutsewwel darba sabiex jassisti lil John Evans fl-iskavi tal-Ġgantija, filwaqt li ħa l-opportunità biex isellem lil dan l-arkeologu li għadu kif ħalliena x-xahar li għadda. Finalment Dr Trump innifsu, bħala espert ta’ dan is-suġġett, dawwar lill-pubbliku mas-swali l-ġodda ta’ Żmien il-Bronż fejn anki ta xi spjegazzjonijiet dwar esebiti partikolari. Fosthom huwa talabna ninnutaw id-dekorazzjonijiet tipiċi fuq diversi esebiti bħal buqari u reċipjenti oħra. Partikolarment għal qalbu kienet bieqja li nkisret u ssewwiet fi Żmien il-Bronż. Spaga moderna kienet turi kif in-nies primittivi kienu ħaffru fl-għonq tal-bieqja biex sewwew il-fuħħar imkisser; ċertament ġest li jikkonferma l-linja li tgħaqqad bejn il-bniedem l-antik u dak modern ta’ llum. Impressjonanti ferm u żgur il-mimmi t’għajnejn Dr Trump hija sezzjoni magħmula minn rikostruzzjoni tar-raddi tar-roti (cart-ruts) li wieħed isib madwar il-gżejjer tagħna. Mgħottija taħt il-ħġieġ imma trasparenti biżżejjed biex wieħed jieħu l-impressjoni li hu miexi fuq l-art, il-viżitatur jista’ jinnota wkoll l-inserzjoni ta’ biċċiet ta’ fuħħar matul it-triq, sabiex tingħata aktar l-idea taż-żmien li qed nitkellmu dwaru.

    Naturalment is-swali l-ġodda ta’ Żmien il-Bronż iħaddnu fihom għadd kbir ta’ esebiti arkeoloġiċi ta’ dan il-perjodu. Informazzjoni dettaljata kemm bil-lingwaSwali ġodda ta' Żmien il-Bronż Maltija u kif ukoll b’dik Ingliża toffri spjegazjoni ċara u sempliċi tal-oġġetti esposti fil-vetrini varji. Mappa interattiva tal-gżejjer Maltin turi diversi siti ta’ Żmien il-Bronż u taqsamhom bejn sezzjonijiet ta’ fdalijiet arkeoloġiċi, postijiet ta’ abitazzjoni, biċċiet ta’ fuħħar, fdalijiet fl-għerien, fosos u dolmen. Partijiet mis-swali ġew diżinjati b’ambjent Malti li tassew jilqgħek filwaqt li f’kull kamra hemm ukoll numru ta’ oġġetti li n-nies jistgħu jimmanipulaw bħar-rikostruzzjoni tad-dolmen u l-menhir li wieħed jista’ jmiss u l-għodda tal-insiġ primittiva. Is-swali letteralment ikellmuk permezz ta’ numru ta’ dvds li jinsabu fuq il-post, fosthom filmati mill-arkivji tal-PBS li juru s-sejba ta’ Għar Mirdum.

    Żieda oħra attraenti mal-Mużew hija kamra ddedikata għat-tfal li jżuru dawn is-swali. Infatti fuq ħafna mwejjed u siġġijiet ikkuluriti, it-tfal jistgħu jaqrawKamra għat-tfal fil-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija numru ta’ kotba interessanti relatati mal-arkeoloġija jew inkella jimlew u jpinġu l-pakkett ta’ attivitajiet li jingħatalhom. Għal dawk it-tfal aktar kbar hemm ukoll xi kompjuters għad-dispożizzjoni tagħhom.

    Ma nistax ħlief nirrakkomanda lill-poplu Malti sabiex iżur dawn is-swali u jesperjenza hu wkoll il-kapaċità ta’ dawn l-esebiti li jeħduk lura eluf kbar ta’ snin u jlaqqgħuk ma’ wħud mill-ewwel nies li għexu fuq pajjiżna. Attendenza numeruża tagħmel ukoll kuraġġ lil dawn l-entitajiet biex ikomplu jipprovduna b’aktar swali ta’ dan il-livell professjonali.

    Il-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija jinsab fi Triq ir-Repubblika l-Belt u jiftaħ kuljum, appartiRikostruzzjoni ta' għodda tal-insiġ primittiva xi festi, mit-8:00am sas-7:00pm. Huwa faċilment aċċessibli fuq kull livell. Il-prezz tad-dħul huwa ta’ €5 għall-adulti, €3.50 għall-viżitaturi ta’ bejn it-12 u s-17-il sena u dawk il-fuq minn 60 sena, €2.50 għal tfal taħt it-12-il sena, filwaqt li t-tfal taħt il-5 snin jidħlu b’xejn.

    Il-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija huwa kollu kemm hu aċċessibli, b’lifts li jkopru kull sular. Żjara bla ħlas bi gwida tal-mużew issir darbtejn kuljum fl-10:00am u fit-3:00pm.Il-bieqja li ssewwiet mill-bniedem l-antik

    Il-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija huwa wieħed mill-mużewijiet u siti li għandha taħt il-kura tagħha Heritage Malta (www.heritagemalta.org).

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-14 t’Awwissu 2011)

    2011.08.14 / 1 response / Category: Torca - Features & Articles

  • SWALI ĠODDA TAL-ARKEOLOĠIJA LOKALI

    L-ewwel darba li wrejt ix-xewqa li nsir arkeoloġista, l-adulti madwari tbissmu u għal darb’oħra fakkruni li xi darba hemm bżonn li nibda ngħix naqra fir-realtà. U infatti l-Sharon Sultanapressjoni tagħhom dawwritli triqti u għal diversi snin ħdimt f’bosta setturi oħra. Imma qalbi ma setgħetx tirrassenja ruħha u wara għoxrin sena sħaħ, kelli nċedi għall-emozzjonijiet tiegħi u finalment l-arkeoloġija qed nistudjaha tassew! Kultant lanqas inkun irrid nemmen illi fl-aħħar qed nagħmel dak li dejjem xtaqt u li fil-klassi nkun qed nisma’ jew niddiskuti proprju mal-arkeoloġisti li dejjem ammirajt. Madanakollu baqgħu jtambru f’moħħi t-twissijiet minn diversi individwi li bl-arkeoloġija f’Malta ma tasal qatt imkien. Għalhekk riċentement Dr. Nicholas Vella, wieħed mill-lekċerers tiegħi, laqqagħni ma’ Sharon Sultana, il-Kuratriċi Prinċipali tal-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija u permezz tagħha fhimt li jekk tassew tixtieq xi ħaġa, destinek tista’ taħdmu int…

    “Inizzjalment l-arkeoloġija daħlet f’ħajti b’mod pjuttost stramb. Flimkien ma’ sħabi kont tlajt napplika biex nidħol nistudja l-liġi fl-università. Imma waqt li kont qed nistenna fil-kju, ġiet f’idejja xi informazzjoni dwar il-kors tal-arkeoloġija li mill-ewwel affaxxinatni. Fil-fatt l-arkeoloġija kienet togħġobni ħafna imma mhux li kelli xi pjanijiet li għad naħdem f’dak il-qasam. Ma nafx x’tani dak il-ħin u daqstant baqgħu mbellħin il-ġenituri tiegħi meta mort lura d-dar u infurmajthom li mhux il-liġi kont ser nistudja imma l-arkeoloġija! Anki lili staqsewni x’mingħalija li kont beħsiebni nagħmel b’kors bħal dak? Imma jien weġibt li wara li niggradwa imbagħad nara.

    Meta iggradwajt fl-1995, il-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija ngħalaq temporanjament sabiex isirlu xi ristrutturar u kien hemm il-bżonn ta’ żewġ individwi biex jagħmlu stima tal-kundizzjoni tal-oġġetti liSejbiet mit-tempji ta' Hal-Tarxien kien hemm esposti fil-wirja permanenti. Kont intagħżilt flimkien ma’ persuna oħra biex naħdem għal perjodu ta’ tliet xhur fejn matulu tħarriġt ukoll kif nevalwa l-oġġetti. Eventwalment, tant morna tajjeb, li bqajna naħdmu għal tliet snin u nofs oħra fejn did-darba ngħatajna taħriġ fil-konservazzjoni bażika u aħna stess wettaqna l-konservazzjoni tal-oġġetti li kienu ser jiġu esebiti fil-wirja l-ġdida tal-mużew. Wara għamilt perjodu ta’ żmien ma naħdimx biex nieħu ħsieb it-tfal u anke ħdimt f’qasam ieħor għal erbgħa snin.

    Iżda darba minnhom waslet l-opportunità biex naħdem bħala assistenta tal-Kuratur tal-Arkeoloġija. U pass wara pass, illum għandi r-responsabbiltà ta’ Kuratriċi Prinċipali tal-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija.”

    Ikolli nistqarr li Sharon mill-ewwel laqtitni peress li l-idea li kelli ta’ kif ikun kuratur kienet kemmxejn differenti. Infatti sibt persuna ħelwa zokkor li ċertament apparti li tiġbdek lejha, tressqek ukoll b’aktar kunfidenza lejn il-mużew.

    “Kemm ilni kuratriċi, wieħed mill-iskopijiet tiegħi dejjem kien dak li nibdel l-attitudni tan-nies lejn il-mużew. Personalment nemmen li spiċċa dak iż-żmien meta lin-nies li jerqsu lejn il-mużew titlobhom biex iżommu s-silenzju u biex ma jmissu xejn. Minflok illum it-tendenza hija li wieħed jintegra mal-post li jkun fih sabiex finalment ikollu esperjenza sabiħa u ħajja u li jitgħallem xi ħaġa minnha.

    Huwa għalhekk illi minn żmien għal żmien it-tim tagħna joħroġ b’diversi ideat dwar kif min jiġi jżur dan il-post, iħossu kemm milqugħ u kif ukoll mgħarraf sewwa dwar dak li jkun qed jara. Biex nagħtikKopja ta' statwa - Muzew tal-Arkeologija Nazzjonali eżempju, fl-2009 id-direttur tal-Limestone Heritage Parks and Gardens irregala lill-mużew kopja eżatta ta’ waħda mill-istatwi li nstabet f’Ħaġar Qim, maħduma mill-ġebla franka. Din tpoġġiet quddiem l-istatwi oriġinali sabiex il-viżitaturi jkunu jistgħu jmissu dan il-mudell ħalli jiffamiljarizzaw ruħhom aktar ma’ kif tinħass l-istatwa proprja u kif inhi l-forma tagħha. Mudell bħal dan jgħin ukoll lil dawk neqsin mid-dawl biex jifhmu sewwa dwar xhiex inkunu qed nitkellmu meta nsemmu l-figuri ħoxnin pre-istoriċi.”

    Il-mużew innifsu huwa ġawhra arkitettonika. Inbena fl-1571 u kien jifforma parti mill-Berġja ta’ Provenzja li kienet tokkupa l-ispazju kollu fejn illum hemm diversi bini u ħwienet li jmissu mal-mużew.

    “Il-lok fejn hawn il-mużew kienet biss parti żgħira minn blokka kbira fejn il-kavallieri kellhom dak kollu li kellhom bżonn apparti r-residenza tagħhom. Saħansitra kellhom il-forn bil-furnara tagħhom Muchaġewwa l-bini. Il-ħsieb kien illi jekk jiġi l-bżonn li jinbarraw ruħhom għal xi żmien ġo din il-proprjetà huma jkunu awto-suffiċjenti. Wara l-kavallieri l-post ġie abitat minn diversi individwi u nqasam skont il-pjanijiet tagħhom. Tant hu hekk illi fi żmien l-Ingliżi dan il-post serva anki bħala lukanda u min jaf x’tibdiliet strutturali għadda minnhom! Fosthom dawn fetħu gallarija f’waħda mill-isbaħ kmamar magħrufa bħala l-Grand Salon ħalli fiha jorganizzaw il-ballijiet. Illum din is-sala tintuża biex nesebixxu fiha wirjiet temporanji u fil-fatt bħalissa qed issir l-esebizzjoni tal-artist Alphonse Mucha li għandha miftuħa sal-15 ta’ Mejju 2011. Kull min jiġi jżur dan il-post jifhem il-prestiġju tal-bini nnifsu apparti l-valur tal-kollezzjonijiet li jħaddan fih. Bosta li jaraw il-Grand Salon jistagħġbu bi ġmielha u dawk minnhom Maltin iħossuhom kburin li għandna wirt sabiħ bħal dan f’pajjiżna.

    Naturalment hemm ukoll l-iżvantaġġi li jkollok bini ta’ valur bħal dan. Peress li llum huwa skedat, mhux la kemm tagħmel xi tibdiliet fih. Barra minn hekk, peress li hu ma ġiex mibni għall-iskop ta’ mużew, irridu noqogħdu b’attenzjoni kbira għal x’nistgħu npoġġu fih. Ngħidu aħna meta konna qed nippjanaw x’nistgħu nesebixxu fis-swali l-ġodda tal-perjodu Ruman, inqalgħatilna diffikultà kbira minħabba li għandna ħafna fdalijiet goffi tal-irħam. Fil-fatt kellna nieħdu l-opinjoni tal-periti sabiex dawn jaraw x’toqol kapaċi jiflaħ post bħal dan. Fuq kollox, il-post hu li hu u ma tistax iżżid miegħu. Għalhekk ħafna drabi, akkost li nkunu nixtiequ nesebixxu ħafna iktar affarijiet, ikollna nilħqu kompromess.

    Forsi aktar il-quddiem jirnexxielna nirbħu aktar spazju meta nirristrutturaw is-sotterran tal-mużew. B’hekk, minn żmien għal żmien, inkunu nistgħu noħolqu esebizzjonijiet temporanji mill-bosta oġġetti li jinsabu fil-maħżen tagħna.”

    Wara li sarlu l-istrutturar meħtieġ il-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija reġa’ nfetaħ għall-pubbliku fl-1998 b’esebizzjonijiet tal-perjodu Neolitiku li jkopri mill-fażi magħrufaHal Tarxien - fdalijiet arkeologici originali bħala Ta’ Għar Dalam (5200 Q.K) sal-fażi ta’ Ħal-Tarxien (2500 Q.K). Iżda naturalment l-arkeoloġija ta’ Malta hija wisq aktar vasta u minn dejjem kien hemm ippjanat li jinfetħu aktar swali bi fdalijiet ta’ fażijiet u żminijiet oħra.

    “Peress illi Heritage Malta għandha bosta mużewijiet u lwogi x’tieħu ħsieb, il-finanzi jridu jitqassmu u allura huwa impossibbli li jsir kollox f’daqqa. Iżda issa wasal il-mument biex il-pubbliku li jżur lil dan il-mużew iktar tard din is-sena, ikun jista’ jara wkoll il-wirt arkeoloġiku tagħna taż-Żmien tal-Bronż u tal-Feniċi, kif ukoll dak Puniku, Ruman u Biżantin.”

    Sharon spjegatli kif sar il-proċess biex dawn is-swali jkunu jistgħu jinfetħu. Saħqet ukoll illi flimkien mat-tim magħmul minn ħaddiema ta’ Heritage Malta, bħal designers, maintenance team, projects office,  u ma’ numru ta’ esperti, sar ħafna xogħol biex l-esebizzjonijiet ikollhom sfond b’xeħta moderna, kreattiva u edukattiva, mogħni anki b’diversi attivitajiet li jħajru lill-viżitaturi biex jintegraw mal-post.

    “Ċertament irrid nirringrazzja wkoll lill-Mediterranean Bank li permezz tal-patroċinju tagħhom nistgħu nintegraw iktar affarijiet interattivi li qed ngħidlek dwarhom. Fostom f’kull kamra ser ikun hemm xi Muzew Nazzjonali tal-Arkeologijaħaġa partikolari li n-nies jistgħu jimmanipulaw; bħal ngħidu aħna f’kamra minnhom ser ikun hemm għodda tal-insiġ primittiva, ovvjament kif naħsbu li kienet, li biha min jixtieq, jista’ jinseġ xi biċċa żgħira ħalli jifhem aħjar dwar l-insiġ ta dawk iż-żminijiet. Barra minn hekk, sistema ta’ dvds ser ikunu qed juru u jispjegaw dwar siti arkeoloġiċi f’Malta, fosthom per eżempju ħa naraw lil Dr David H Trump, jispjega dwar il-cart ruts ta’ San Pawl tat-Tarġa. Dvd ieħor ser ikun dwar Għar Mirdum u dan ser jinkludi anki filmati antiki miġjuba mill-PBS li juru l-esplorazzjoni ta’ dan is-sit fejn instabu xi affarijiet ta’ Żmien il-Bronż. Apparti minn hekk dan id-dvd ser ikollu wkoll intervista ma’ wieħed minn dawk li dakinhar kienu niżlu fis-sit.

    Ovvjament ħsiebna kien ukoll iffukat fuq dak li nistgħu noffru lit-tfal, kemm dawk li jiġu jżuruna ma’ xi adulti oħra u kif ukoll dawk li jiġu ma’ tal-iskola. Għalihom qed nippreparaw pakkett ta’ attivitajiet li jistgħu jaħdmu waqt li jkunu qed iduru l-mużew. Biex nagħtik xi eżempju, ser ikollna bankijiet apposta li fihom it-tfal isibu affarijiet differenti bħal cushions jew xi trundle wheels. B’dawn tal-aħħar it-tfal ikunu jistgħu jivverifikaw il-qies ta’ xi affarijiet li għandna fil-mużew wara li aħna nkunu tlabnihom jaqtgħu kemm jaħsbu li huma kbar. Ser nuruhom ukoll kif ikejjlu l-piedi b’saqajhom u x-xiber b’idejhom. L-iskop hu li nedukaw b’mod informali u li nintegraw suġġetti varji, bħall-matematika f’dan il-każ. Qegħdin ukoll noħolqu bookmark b’pakkett żgħir magħha mimli biż-żerriegħa tal-qamħ u x-xgħir – żrieragħ li kienu jużaw anki l-ewwel nies – ħalli wara jmorru d-dar u jiżirgħuhom.”

    Nistqarr magħkom li qed inħossni fuq ix-xwiek biex nara dawn is-swali l-ġodda li ser jibdew jinfetħu ftit ftit għall-pubbliku minn Ġunju li ġej. Wieħed mill-aktar affarijiet li laqtuni kien is-sarkofagu Feniċju li huwa pjuttost differenti minn dawk Eġizzjani – fosthom is-swaba’ tas-saqajn evidenti u mirquma u l-għajnejn magħluqa fil-wiċċ tagħha. Dawn l-affarijiet bħalissa huma miżmuma fil-maħżen tal-mużew u qed jistennew bil-ħerqa sabiex jinħarġu ħalli n-nies tiġi tarahom.

    “Uħud minn dawn l-oġġetti kienu diġà jiffurmaw parti minn esebizzjoni li kien hemm qabel il-mużew ngħalaq biex jiġi ristrutturat. Iżda oħrajn għażilnihom individwalment minn ġo dan il-maħżen fejn Dr David H Trumphemm kaxxi fuq kaxxi bl-affarijiet, kollha jistennew li jsir xi xogħol fuqhom. Ovvjament kellna nagħmlu ħafna riċerka u ġibna anki xi esperti biex jgħinuna nagħżlu l-aktar oġġetti importanti bħal Prof. Anthony Bonanno li huwa espert fil-qasam Ruman, Dr. Nicholas Vella li huwa espert fil-qasam Feniċju u Dr David Trump li għena fuq il-perjodu ta’ żmien il-Bronż. Irreferejna wkoll ma’ ħafna kotba u permezz ta’ xi stampi, irnexxielna nillokalizzaw uħud mill-oġġetti li ma konniex nafu l-provenjenza tagħhom. Infatti permezz ta’ dan il-proġett, oġġetti li f’kotba letterarji kienu mmarkati bħala ‘mitlufa’, issa ikkonfermajna li qegħdin għandna fis-sigurtà ta’ dan il-maħżen.”

    Moħħi tar bħal berqa fuq il-films ta’ Indiana Jones u ftakart kemm ngħir għalih kull meta narah f’xi xena għaddej minn bejn il-kaxxi ta’ xi maħżen mimli fdalijiet arkeoloġiċi fejn fosthom isib l-arka ta’ Noe! Naħseb kont lesta li nħallasha lil din il-kuratriċi biex tħallini nittawwal naqra f’dan il-post imma Sharon assiguratni li hemm ġew mhux la kemm taqbad u tidħol. Kelli nirrassenja ruħ għax ma tistax tiġik tajba dejjem. Iżda minflok Sharon urietni xi kaxxi li kienu għadhom kif inħarġu mill-maħżen. Fihom kien hemm xi fdalijiet tal-fuħħar.

    “Dawn l-oġġetti qed jiġu kollha dokumentati permezz tal-għajnuna ta’ xi volontarji li qed jieħdu ritratt ta’ kull wieħed, iqisu d-daqs u t-toqol tiegħu, jirrekordjaw il-provenjenza u jinkludu anki l-ismijiet Arkeologija ta' Malta - 1924ta’ xi letteratura assoċċjata magħhom.  Wara, dawn l-oġġetti qed jiġu mgeżwra ġo karti apposta u merfugħa ġo kaxxi tal-plastik. Oriġinarjament ħafna mill-oġġetti fil-maħżen kienu mpoġġija f’kaxxi tal-injam li mhux proprjament l-aħjar materjal li tista’ terfa’ fih. Barra minn hekk sibna li ħafna minn dawn il-kaxxi kienu nofshom vojta u għalhekk permezz tal-kontenituri tal-plastik qed noħolqu wkoll ħafna aktar spazju fil-maħżen.”

    Biex donnha tpattili, urietni wkoll ktejjeb tal-magħruf Sir Themistocles Zammit li ħallini bla kliem. Għax dwar dan il-personaġġ ilni nisma’ sa minn ċkuniti u issa hemm quddiemi kont qed nara kitbietu u t-taħżiż tad-diżinji tiegħu li kienu juru xi dettalji dwar l-iskavi u s-sejbiet arkeoloġiċi tiegħu. Ma nafx nispjega l-faxxinu li nħoss lejn l-arkeoloġija u xi ħaġa bħal din tqanqalni ferm.

    “Dan hu biss wieħed mill-ħafna noti li għandna tiegħu. Tant huma mimlija b’dettalji li trid tarahom paġna paġna. Il-ħin biss huwa l-problema!”

    Sharon qaltli illi l-interess fl-arkeoloġija hawn Malta qiegħed kull dejjem jiżdied, għalkemm huma l-barranin li l-aktar li jfittxu lil dan il-mużew b’ħeġġa.

    “Meta kien hawn l-esebizzjoni tat-Terracotta Warriors li nġabu miċ-Ċina, hawnhekk kienu ġew ħafna Maltin. Ħafna minnhom żaru il-bqija tal-mużew bl-esebiti lokali waqt li kienu hawn. Ma nistax ninsa kemm nies ġew għandna jistqarru li ma kienux jafu li anki aħna l-Maltin kellna dik ir-rikkezza kollha fil-mużew!”

    Minn teżi li hi għamlet dwar il-frekwentazzjoni tal-Maltin f’dan il-mużew, ir-riżultati tal-istħarriġ tagħha ħasduha mhux ħażin.

    “Mill-istudju tiegħi ħarġu tliet fatturi: kien hemm dawk li qatt ma żaru mużew tal-ebda tip, dawk li żaru mużewijiet lokali oħra imma qatt ma ġew hawn u dawk li żaru mużewijiet oħra fosthom dan ukoll. Min-naħa l-oħra meta staqsejt lil dawk li qatt ma żaru l-mużew dwar ir-raġuni ta’ din l-għażla tagħhom kien hemm min qalli li jikkunsidra l-mużewijiet bħala postijiet li jdejjquh, oħrajn saħqu li ma jikkunsidrawx irwieħhom li huma ta’ livell ta’ edukazzjoni biżżejjed biex jifhmu x’hemm f’mużew, filwaqt li l-maġġor parti minnhom stqarru li għalkemm dawk lokali ma jżuruhomx, huma jżuru l-mużewijiet ta’ pajjiżi oħra meta jsiefru minħabba li xtaqu jkunu jafu aktar dwar il-kultura ta’ ħaddieħor!”

    Huwa dan li jħeġġeġ lil Sharon tkompli taħdem biex tipprova tbiddel din il-mentalita ta’ ħafna Maltin u tixtieq li jibdew japprezzaw il-kultura tagħna iktar. Ħaġ’oħra li Sharon kontinwament insistiet fuqha kienet illi tixtieq tneħħi għal kollox l-idea minn ċertu mħuħ illi n-nies pre-istoriċi kienu differenti ħafna minna jew li kienu jgħixu bħas-slavaġ.

    “Infatti meta ġieli nsib ruħi ndur ma’ xi viżitaturi, spiss naqbad ma’ xi esebit partikolari u nistaqsihom x’jaħsbu li hu u għal x’hiex jaħsbu li kien jintuża. Imbagħad wara noħroġ oġġett simili imma li nużaw Il-koppja mghannqa - Muzew tal-Arkeologija Nazzjonaliillum il-ġurnata, bħal ngħidu aħna kuċċarun, u hemm in-nies jifhmu xi rrid ngħid. Għax dawk il-biċċiet tal-fuħħar m’huma xejn ħlief l-għodda li dawn kienu jaħdmu bihom jew it-tazzi, il-buqari u l-platti tagħhom. Biex nurihom li mhux qed nitkellem dwar xi nies slavaġ imma sempliċiment dwar bnedmin li għexu eluf ta’ snin qabilna, inħobb niġbed l-attenzjoni fuq statwetta ċkejkna tal-fuħħar. Din turi koppja mgħannqa li bla dubju hija xempju tal-essenza tal-umanità ta’ dawn il-bnedmin. Kienu biss nies li għexu fi żmien ieħor u li ma kellhomx ir-riżorsi li għandna llum. Imma ċertament kienu nies li jħossu bħalna, li jħobbu bħalna, li kellhom ix-xewqat u l-ħolm tagħhom bħalna u li kellhom skop f’ħajjithom.”

    Meta staqsejt lil Sharon liema mill-oġġetti kollha li kien hemm fil-mużew li kienu l-aktar għal qalbha, l-għażla tagħha mill-ewwel waqgħet fuq din l-istatwetta ċkejkna u fuq statwa oħra li turi l-Mara Rieqda.

    “Kif qed tara l-istatwetta tal-koppja mgħannqa hija ċkejkna ferm u għalhekk faċilment tinqabeż f’din il-vetrina mdaqqsa u mdawwra b’tant oġġetti oħra. Nixtieq ħafna li xi darba nkun nista’ nagħżilhaIl-Mara Rieqda f’vetrina għaliha ħalli nagħtiha l-importanza li jixirqilha. Min-naħa l-oħra, l-istatwa tal-Mara Rieqda nixtieq nesebiha b’tali mod u manjiera li tkun esposta minn kullimkien minħabba li fuq in-naħa ta’ wara u anki n-naħa ta’ taħt tagħha hemm diżinji interessanti ferm.”

    Għal min għandu għal qalbu l-arkeoloġija bħali, il-kuratriċi spjegatli wkoll illi l-mużew jagħti l-opportunità lil dawk li jixtiequ jiddedikaw xi ftit mill-ħin liberu tagħhom biex jagħmlu xi xogħol volontarju f’dan il-mużew. Ix-xogħol li hemm x’isir huwa varju ħafna u għalhekk hemm xi ħaġa għal kulħadd.

    Il-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija jinsab fi Triq ir-Repubblika l-Belt u jiftaħ kuljum, apparti xi festi, mit-8:00am sas-7:00pm. Huwa faċilment aċċessibli fuq kull livell. Il-Mużew Nazzjonali tal-Arkeoloġija huwa wieħed mill-mużewijiet u siti li għandha taħt il-kura tagħha Heritage Malta (www.heritagemalta.org).

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-10 t’April 2011)

    2011.04.10 / no responses / Category: Torca - Perspettivi