IT-TNEBBIH TA’ ĦOLMA

Kultant jiġi żmien meta tinduna li ħajtek ħadet rotta li ma twassal għal imkien jew almenu mhux għal dak il-post li tixtieq int. Tibda tħossok qisek qiegħed fuq it-tren żbaljata li b’veloċità qawwija qed tgħaddi minn postijiet li forsi inti xtaqt tieqaf fihom u tgawdihom. Jibda jgħaddi minn rasek li tieqaf fl-istazzjon li jmiss jew li saħansitra taqbeż minn fuqha u tiskappa. Imma did-deċiżjoni mhiex faċli daqs kemm tinstema’. Għax miegħek, fuq dik it-tren, hemm ukoll għadd ta’ bagalji magħmula minn esperjenzi, memorji, konoxxenzi u sigurtajiet li mhux la kemm tħallihom warajk. Trid ħafna kuraġġ biex tagħżel li tibdel għax jekk dik it-tren qed tieħdok fejn ma tixtieqx, ma’ tren oħra xorta waħda m’għandikx il-garanzija li ser tkun kuntent. Iżda jekk tassew trid tasal fl-art mixtieqa, fir-realtà m’għandikx għażla oħra…

“Ħassejtni qisni qed noqtol lili nnifsi ftit ftit, inpinġi għalija biss id-dar,” stqarret miegħi Sue Flask, l-artista li ntervistajt dil-ġimgħa.

“Sa minn meta kont żgħira, kont inħobb inpinġi ħafna. Kull fejn tarani, kont inkun qed inħażżeż xi ħaġa. Iżda ma kontx inqis it-tpinġija tiegħi bħala talent għax kont naħseb li kulħadd kien kapaċi jpinġi bħali.

Dak iż-żmien fil-primarja ma kienux jgħallmuna l-arti. Ironikament, darba kultant kien jiġi għalliem tal-arti fil-klassi li kien jagħżel lis-subien u jagħtihom lezzjoni filwaqt li lilna l-bniet kienet teħodna magħha għalliema oħra u tħarriġna fil-ħjata, irridu jew ma rridux. Darba biss, fis-snin tal-primarja kollha, ġie għalliem tal-arti u ta lezzjoni lil kulħadd!

Madanakollu n-namra lejn l-arti kompliet tikber, probabbilment minħabba li missieri kien fotografu u kienu jogħġbuni ħafna r-ritratti li kien jieħu. Meta kelli xi disgħa snin, bagħtuni nitħarreġ fl-Iskola tal-Arti tal-Belt għat-tliet xhur tas-sajf u hemm għaraft li t-tpinġija kienet tassew għal qalbi. Sfortunatament, fl-iskola li kont nattendi, lanqas fis-sekondarja ma kienu jgħallmu l-arti. Imma webbist rasi u wara aktar taħriġ fl-Iskola tal-Arti, għamilt l-eżami fil-livell Ordinarju u mort tajjeb ħafna. Għamilt il-qalb u bdejt inpinġi fuq li npinġi d-dar. Għadda ż-żmien u sibt xogħol bħala skrivana mal-gvern. Iżda wara x-xogħol, xorta waħda kont bqajt immur ngħaddi sagħtejn fl-Iskola tal-Arti għax hekk biss kont inħossni qed ngħix f’dinja. Finalment għamilt aktar eżamijiet u akkwistajt diploma u anki ċertifikat f’livell Avvanzat.

Wara sitt snin naħdem bħala skrivana bdejt inħossni fgata. Kont ċerta li kont kapaċi nagħmel aktar minn hekk. Ma stajtx nimmaġinani nibqa’ nagħmel dak ix-xogħol għal ħajti kollha. Bdejt nitħajjar nidħol l-università. Dejjem xtaqt nara dik l-atmosfera li jkun hemm hemmhekk. Bdejt intella’ u nniżżel għax sibt min jaqtagħli qalbi. Kien hemm min wissieni li kelli job tajjeb biżżejjed u li għalhekk ma kellix għalfejn inbiddel. Oħrajn qaluli li issa kont kbirt u l-istudju ma kellix bżonnu. Għaddiet sena u m’applikajtx imma s-sena ta’ wara għalaqt għajnejja u bla ma għedt lil ħadd, dħalt għall-kors tal-arti fl-università bħala studenta matura. Ma stajtx ma nippruvax. Hekk jew hekk kienu ma rnexxiliex ngħaddi mill-eżamijiet kont immur lura minn fejn ġejt.”

Iżda l-istorja tispiċċa tajjeb ħafna għax Sue mhux biss gradwat imma issa hi għalliema tal-arti fil-primarja fejn tista’ tgħaddi din l-imħabba tagħha lil bosta tfal. Kelli kurżità jekk it-tfal jeħdux gost waqt il-lezzjoni tal-arti. Aktar minn hekk, jekk hawn min isostni li artist jitwieled, kienet kapaċi tindividwa fost l-istudenti tagħha, lil min seta’ jkollu suċċess f’dal-qasam?

“Tara differenza fit-tfal. Hemm min jieħu pjaċir waqt il-lezzjoni tal-arti, hemm min ma tantx u mbagħad issib lil dawk li dik il-lezzjoni tkun għal qalbhom ħafna. Tara tfal li jippromettu imma xorta waħda ma tistax tgħid min jista’ jkun li jirnexxi minnhom. Ikun hemm uħud li jpinġulek oġġett eżatt u bi preċiżjoni kbira filwaqt li student ieħor jidher li qed iċaflas ħdejhom. Imma ara l-arti ta’ Jackson Pollock u tifhem x’qed ngħidlek. Għax wara kollox, x’inhi l-arti n-nies jiddeċiedu u tirnexxi biss skont kemm tintogħġob u tinbiegħ l-arti tiegħek.”

Artist titwieled jew issir?

“Jiena nemmen li artist jitwieled u mhux isir. Għalija il-kapaċità ta’ artist veru hija l-istess waħda li tindividwa bejn pjanist tajjeb ħafna u l-ġenjożità ta’ Mozart. Aħna l-artisti kollha nixxenqu li għandna dik il-kwalità fina imma nafu sewwa li mhux kollha aħna ta’ dak il-livell. Personalment nipprova naħdem ħafna biex ix-xogħol tiegħi javvanza fil-kalibru dejjem aktar. Jiena bniedma ambizzjuża ferm u hekk kif nara xi biċċa xogħol li għamel ħaddieħor li hija ta’ livell għola minn tiegħi, nibqa’ nipprova sakemm nagħmilha u  jekk jista’ jkun, nagħmel xi ħaġa isbaħ.”

Sue kompliet tispjegali li kull medium jagħtik is-sodisfazzjon tiegħu…

“Pinġejt diversi suġġetti b’materjali differenti fostom biż-żejt, bl-acrylic, biċ-charcoal, bis-soft pastel u bil-gouache. Ħdimt ħafna bl-abjad u l-iswed biex nirfina t-tattika tad-dellijiet u d-dawl, fejn kull spazju jirrikjedi natura ta’ sfumatura partikolari. Hekk kif rajt li lħaqt ċertu livell għaddejt għall-kulur. Imma eventwalment deherli li xtaqt nieħu linja partikolari u nipperfezzjona ruħi fiha. Għaldaqstant għażilt li niffoka fuq il-portraits – l-uċuh tan-nies. Jaffaxxinawni ħafna l-għajnejn tal-bniedem, għalhekk nieħu gost inpinġi l-uċuh. Il-varjetà fl-uċuh tan-nies tagħmel dax-xogħol interessanti ferm. Kien dan li wassalni biex nibda nimrah li npinġi lil nies oħra wara li tħarriġt fuq għadd ta’ portraits ta’ wliedi stess. Għamilt naqra kuraġġ u bdejt inxerred il-kelma li qed inpinġi l-portraits u ftit ftit, bdew ġejjin il-klijenti.”

Infatti din l-intervista tnisslet hekk kif darba minnhom iltqajt ma’ xi xogħol ta’ Sue. L-interpretazzjoni tagħha tal-uċuh u speċjalment tal-għajnejn hija impressjonanti ferm, tant li ċertu xogħolijiet, meta tarahom mill-bogħod, taħlef li huma ritratti. Xtaqt inkun naf x’tipprova toħroġ minn wiċċ u liema tip ta’ wiċċ kien l-aktar diffiċli biex tpinġi.

“L-ewwel nett nipprova noħroġ ix-xebħ għax jekk tibdel fattizz wieħed, tibdel il-bniedem għal kollox. Tagħmel imnieħer naqra itwal jew għajnejn naqra ikbar u daqshekk, ikollok wiċċ ħaddieħor. Imma fl-aħħar mill-aħħar il-punt kruċjali huwa li l-għajnejn ikunu ħajjin. Infatti dak kien is-sigriet tas-suċċess wara l-portrait Joaaeefoa li juri t-tifla tiegħi b’ġiraffa f’idejha u li għalih, is-sena li għaddiet, irbaħt l-ewwel premju f’kompetizzjoni nazzjonali tal-arti.

Bħala diffikultà fit-tpinġija tal-uċuh, hemm min jaħseb li l-aktar iebes huwa l-wiċċ tal-anzjan. Imma fil-fatt, it-tikmix jagħmilha aktar faċli biex tibni wiċċ. Huwa wiċċ it-trabi u t-tfal li fih sfida kbira għax wiċċ lixx trid tara kif ser tagħmel biex ma jiġix jidher plastiku. Trid issib mod kif ser toħroġ id-dettalji u l-karattru ta’ dak li jkun.”

Ġieli pinġejt lil xi ħadd u ma kienx kuntent bix-xogħol?

“Ġieli tiġri, għalkemm rari. Normalment ikunu persuni li jkollhom perċezzjoni differenti dwar kif jidhru u meta jaraw l-interpretazzjoni tiegħi, jidhrilhom li dik ix-xbieha ma tirrappreżentax lilhom. Però ġeneralment in-nies ikunu kuntenti ħafna b’xogħoli. Nieħu gost nara r-reazzjoni tagħhom hekk kif jaraw it-tpinġija. Il-ħarsa li jagħtuha, hekk kif jieqfu ċċassati quddiemha, tagħtini wisq sodisfazzjon. Fil-fatt nagħmel naqra buri meta ġieli jiġi xi ħadd u jaqbad u jieħu x-xogħol bla ma jgħidli xejn.”

Kif isiru t-tpinġijiet? Ikollok mudell quddiemek jew mir-ritratti?

“It-tfal tiegħi għadhom żgħar wisq biex joqogħduli għal ħin daqshekk twil fl-istess pożizzjoni u nies oħra ma kellix lanqas. Għalhekk naħdem mir-ritratti. Normalment nitlob iktar minn ritratt wieħed għax kultant persuna kapaċi tiġi totalment differenti minn ritratt għall-ieħor. Daqqa jkun każ ta’ dawl, ġieli għax waħda tgħolli xagħarha, tillixxah jew tinnukklah… tiskanta x’differenza tagħmel. Anki l-karnaġġjon ta’ dak li jkun. Kultant taħseb li bniedem huwa ferm aktar ismar jew aktar bjond milli hu u mbagħad tarah quddiemek u tinduna li hu xort’oħra.

Nixtieq ħafna li jkolli l-opportunità li jimmudellali xi ħadd għax hekk waqt li tkun qed taħdem, issir taf aktar lill-bniedem, u ċertament joħroġ ħafna aktar il-karattru tiegħu anki fit-tpinġija nfisha.”

Sue saħqet miegħi kemm kien importanti li tpinġi ftit kuljum.

“L-ewwel nett jekk ma npinġix ftit jaqbduni nervi kbar. Infatti r-raġel mill-ewwel jinduna meta jarani naqra urtata; jgħidli “jaqaw ma pinġejt xejn illum?”Barra minn hekk, hekk biss tista’ tavvanza ‘l quddiem. Jekk ma tipprattikax teħel fl-istess post u ma tarax progress f’xogħolok.”

Sue kellha suċċess sabiħ f’numru ta’ kompetizzjonijiet però b’dispjaċir qaltli wkoll kemm f’pajjiżna ma tantx hawn fejn tikkompeti.

“Il-kompetizzjoni tagħtik il-grinta biex tagħmel xogħolijiet ġodda u biex tara fejn wasalt ħdejn l-oħrajn. Tagħtik ir-rispons ta’ dawk li jiġġudikaw ix-xogħol tiegħek u ta’ dawk li jiġu jarawh. Tagħnik ukoll bir-rikonoxximent li aħna l-artisti Maltin inbatu ħafna min-nuqqas tiegħu.”

Kien hemm xi ħadd partikolari li xtaqet tpinġi?

“Iva. Nixtieq li jkolli l-opportunità li npinġi lil xi ħadd magħruf sabiex b’hekk nakkwista naqra aktar popolarità. Imma m’għandi lil ħadd f’moħħi bħalissa.”

Ħdejna, matul din l-intervista, kien hemm it-tifla tagħha Kathleen li mid-dehra wirtet sewwa t-talent t’ommha għax ma waqfitx tpinġi sekonda, u sabiħ ħafna wkoll!

“It-titlu ta’ Joaaeefoa ħadtu minn tpinġija li għamlet hi stess ta’ ġiraffa u spelliet isimha hekk. Nara lili nnifsi f’binti meta kull fejn tmur ssibha tpinġi l-ħin kollu. Ċertament la tikber, għad tkun ħafna aħjar minni!”

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-6 ta’ Frar 2011)

Share on Facebook