Unlocking the Great Wall’s stories

‘He who has not climbed the Great Wall is not a true man’ declares a Chinese saying.

After being confronted by the challenging steps of this legenday wall, I must admit that I understand fully the meaning behind this expression.

Constructing the Great Wall of China

The Great Wall consists of a massive series of fortifications which extend over five thousand kilometres from east to west in north China. Since it outstretches over a number of provinces, one can visit its diverse sections from various locations. Its construction took around two thousand years and it involved the input of several dynasties which were ruling the country during different period.

Since for many years, various Chinese states were at war against each other, by the 7th century BC, the locals had already mastered an excellent skill in the building of protective walls with which to defend their villages. It was from this period that construction of the Great Wall commenced.

In 221 BC, Qin Shi Huang succeeded to win over all his opponents. He unified China for the first time, established the Qin Dynasty, and became the first Emperor. To impose a centralization of authority, he ordered the destruction of various defensive walls which had been built around the country by different feudal lords. Instead, he constructed new walls which connected a number of fortifications that were situated in the northern side of his empire. These were intended to shield his people and his country from the opponent nomadic tribe Xiongnu which resided in this area (today known as Mongolia).

It was no easy feat to construct these walls in the chosen locations which winded throughout valleys or climbed across mountains. At the time, no machinery was available to facilitate this grueling work. Yet, the Chinese managed to erect these walls by utilizing the material that was available in each particular zone and by working according to the contours of the terrain.

No one knows how many people worked or died during the construction of this wall. Many insist that the total number could easily reach millions. Certainly, their effort led to the creation of a unique masterpiece which today is regarded as one of the seven wonders of the ancient world. In 1987, the Great Wall of China became also part of the UNESCO World Heritage List.

A popular legend

This wall is imbued with many narratives and legends. Yet the most popular is surely that of Meng Jiang Nü; a young woman who is believed to have lived during the 3rd century BC, in the Qin Dynasty.

Her story recounts that one day, Fan Qi Liang, a young man who had been engaged to work on the Great Wall, succeeded to escape from this strenuous job. He ran with all his might along the way until at one point, he was so exhausted that he stopped to hide in the garden of Meng’s father.

The two fell in love immediately as soon as their eyes met, and some time after, they got married. Yet unfortunately, their happinness did not last long as the man was located by soldiers and he was taken back to work on the wall.

The woman waited and waited for her husband’s return. But when winter was close and he still did not come back, she sewed some warm clothes for him in order to protect him from the cold. She went in search of him at his work place but after she looked out for him wherever she could and inquired about him, she was finally informed that her husband had died and that he had been buried within the wall itself.

This tragic news shattered the woman’s spirit and she was so griefed that she spent a whole day and a whole night weeping beneath the wall. Her desperation ran so deep that suddenly, the wall in front of her crumbled and a number of corpses slid out of it.

Shocked at this gruesome scene, Meng Jiang Nü cut her finger and she allowed her blood to trickle on the corpses. At one point, she noticed that all her blood ran to a particular corpse and it was then that she recognized her husband’s body. She gathered him lovingly and gave him a decent burial. Then, she walked to a river and ended her life within.

Juyongguan Pass – Beijing

I had read and heard so much about the greatness of this wall that when I arrived at one of its sections in Beijing, known as Juyongguan Pass, I simply stood in silence and in awe.

My eyes ran afar, up into the sky where a thick fog was hiding the highest part that was visible from the ground. Located at around fifty kilometres away from Beijing, this part of the wall is about 4000 metre long and is situated amongst the mountains of Changping District.

This pass has always been renowned for its strategic significance and its impenetrability. Notwithstanding this, in 1644, a group of rebellious farmers led by Li Zicheng, managed to enter into Beijing by overcoming this area. It is said that this happenned not because of any weakness in the wall but due the fact that the local people were too impoverished to resist.

Today, Juyongguan Pass is distinguished for its lovely scenic views of the surrounding forests, particularly since these change their colours according to season.

Experiencing the magic of the Great Wall

We arrived at nine in the morning in order to avoid the crowds but there were already many visitors climbing the wall. The weather was not very welcoming as it was drizzling and the fog made it difficult to take very good photos. Yet nothing could stop us from climbing that legendary wall which we had all dreamt so much about!

Up we went the first steps but soon we realized that it was not going to be that easy to climb too far. For the Great Wall’s steps were constructed in differing heights in order to make it difficult for the enemy to run up and make a surprise attack. Whilst some of the steps were low, others were quite high and after a short time, if you’re not the sporty kind, you’ll definitely find yourself out of breath.

Step after step, we arrived at the first tower which consisted of a number of small rooms. I decided to check out a set of narrow stairs which led to the tower’s roof and from there, the overview of the open landscape was even more splendid. I looked around in a blending state of rapture, wonder and disbelief as I imagined that this could have been the same view that the legendary soldiers watched over. For a moment, time seemed to stop and the present melted into the past as I simply stood there holding on to the ancient stones.

I could have stayed there to absorb within me all the history of the place but the group needed to move on and so, we climbed further. Over all, the set up of the wall repeats itself as its length is divided into steps and a number of towers. Yet I can say that I would have continued to climb all day if we did not have planned to visit other sites.

Going down the steps was relatively easy but by then, the place had become quite crowded with people of all nationalities who came to visit.

A love bound to eternity

As I stole a last glance at this architectural and historic marvel, I noticed a quantity of lovelocks that were fastened to chains running along the Great Wall. On a closer look, I found out that these were decorated with heart designs and the names of couples were engraved on each of them. Our guide told us that those lovelocks formed part of an old Chinese tradition which stated that if a couple wrote their names on a lock and closed it on this chain, their love would be eternal, just like the destiny of this mythical wall.

(This article was published in the Travel Supplement of the Sunday Times of Malta dated 21st June 2015)

Share on Facebook

2015.06.21 / no responses / Category: The Sunday Times - Articles

Djarju ta’ poeta, suldat fl-Assedju l-Kbir

450 sena ilu, Malta kienet għaddejjha minn wieħed mill-agħar perjodi fl-istorja tagħha, hekk kif din ġiet attakkata minn armata kbira Torka li kienet ħalfet li se teqred lill-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ġwann minn wiċċ id-dinja. It-Torok ma kellhom l-ebda dubju li dil-gżira ċkejkna kienet ser tiġi f’idejhom f’qasir żmien u waqt bosta mumenti, anki l-kavallieri għaddielhom minn moħħhom l-istess ħsieb. Imma wara assedju kbir li ħalla warajh mijiet ta’ mejtin u midruba, fosthom lill-magħruf Dragut, Malta, il-Maltin u l-kavallieri, irnexxielhom joħorġu rebbieħa u t-Torok ġew f’sitwazzjoni fejn kellhom jirtiraw b’mod immedjat.

Affreski li juru xeni mill-assedju tal-1565

Fatt interessanti huwa illi l-aktar episodji sinifikanti li seħħu waqt dan l-assedju ġew impinġija mill-artist Taljan, Matteo Perez d’Aleccio. Huwa ġie kkummissjonat jagħmel dax-xogħol minn Fra Jean l’Evesque de La Cassiere, li kien il-Gran Mastru ta’ Malta bejn is-snin 1572 u l-1581. Is-sett ta’ affreski tal-Assedju l-Kbir tal-1565 kellu l-għan li jikkommemora dawn il-ġrajjiet tremendi imma erojċi li kienu ġraw xi ftit tas-snin qabel. M’hemmx xi ngħidu, rebħa monumentali bħal dik li kisbu l-kavallieri f’pajjiżna, kienet ġibdet ir-rispett u l-ammirazzjoni ta’ bosta pajjiżi, tant li l-Ordni mhux talli reġgħet ġiet fuq saqajha imma saret akbar milli qatt kienet qabel. Illum dawn l-affreski jinsabu ġewwa waħda mis-swali tal-Palazz tal-Gran Mastru fil-Belt Valletta u huma xhieda ta’ dak li għadda minnu pajjiżna fis-sena 1565.

It-taqtiegħa bejn l-Ordni u t-Torok

Għal mijiet ta’ snin, il-Kavallieri ta’ San Ġwann u l-Ottomani kienu mqabbdin f’xulxin kemm fuq kwistjoni ta’ reliġjon u anki minħabba l-għatx li kellhom għall-poter sabiex jakkwistaw l-artijiet.

Għalkemm oriġinarjament, l-Ordni kellha l-funzjoni li tilqa’ u tieħu ħsieb il-pellegrini li kienu jaslu f’Ġerusalemm, maż-żmien din evolviet natura militari sabiex tiddefendi b’mod attiv il-pellegrini u r-reliġjon Kristjana. Naturalment, dan l-aġir tal-kavallieri, ma damx ma daħħalhom f’taqtiegħat mal-Musulmani, u aktar ma għaddew is-snin, dan il-ġlied beda jiżdied fil-feroċità tiegħu.

Hekk kif l-Ordni bdiet tikseb is-simpatija tan-nobbli, tar-rejiet u tal-Papiet, din bdiet tiġbed lejha wkoll bosta donazzjonijiet ta’ flus, rikkezzi, artijiet u privileġġi. B’hekk beda jikber ukoll il-poter tal-membri tagħha u dan wassal biex attira diversi tfal tan-nobbli li bdew jieħdu l-voti sabiex isiru kavallieri.

L-Ordni ta’ San Ġwann f’Rodi

L-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ġwann damet f’Ġerusalemm sal-1187, sakemm finalment, din il-belt waqgħet taħt il-kmand tas-Sultan Saladin. B’hekk il-kavallieri kellhom jibdlu l-kwartieri tagħhom u jimxu lejn Margat fis-Sirja, imbagħad f’Acre fi Tripli u eventwalment f’Limassol f’Ċipru. Madanakollu, x-xewqa tal-kavallieri kienet li jirnexxielhom jakkwistaw il-gżira ta’ Rodi, u fl-1309, huma rebħuha mingħand il-Biżantini.

Il-kavallieri ma damux ma għarfu u sarrfu l-kwalitajiet ta’ Rodi li kienet gżira b’pożizzjoni tassew strateġika hekk kif din kienet tgħaqqad id-dinja tal-Lvant ma’ dik tal-Punent. Huma bidlu lil din il-lokalità f’belt iffortifikata u maż-żmien, bnew flotta liema bħalha li bdiet tattakka b’mod regolari x-xwieni tal-Ottomani. Iżda dan ma kienx biżżejjed għall-kilba tal-poter u l-flus għax apparti x-xwieni, l-Ordni bdiet taħbat ukoll għal xi bliet u kastelli Ottomani, sakemm finalment, it-Torok ġew urtati mhux ħażin.

Il-kavallieri kienu saru xewka tweġġa’ ħafna qalb l-imperu Ottoman u t-Torok ma tħallew bl-ebda għażla ħlief li jaraw kif se jsibulhom tarfhom. Huma attakkaw lil Rodi għal diversi drabi imma qatt ma rnexxielhom iġibuha żewġ. Sakemm finalment, fl-1522, Sultan Suleiman ħa r-riedni f’idejh u ma qgħadx bi kwietu qabel niżżel il-kavallieri għarkubbtejhom wara sitt xhur ta’ kumbattimenti. Fuq deċiżjoni tal-istess sultan, l-Ordni tħalliet titlaq minn Rodi b’mod ċivili u dakinhar anki numru ta’ nies minn Rodi ngħataw il-libertà li jsegwuhom. Ftit kien jaf Suleiman, kemm xi snin wara, huwa kien ser jiddispjaċih bil-kbir talli wera tant irġulija mal-kavallieri.

Il-Kavallieri jsibu ruħhom Malta

Infatti, wara li l-kavallieri għamlu sebgħa snin iterrqu u jsalpaw minn art għall-oħra, mingħajr l-ebda post li setgħu isejjħulha darhom, huma ġew mogħtija l-gżejjer tagħna mill-Imperatur Charles V. Kien l-14 t’Ottubru 1530 meta huma middew l-ewwel passi tagħhom fuq l-art li eventwalment kellha tifforma parti tant importanti mill-istorja tal-Ordni.

Anki Malta nzertat li kellha pożizzjoni ġeografika sinifikattiva ħafna bħal dik ta’ Rodi, hekk kif din kienet tinsab f’nofs il-Mediterran bejn l-Ewropa u l-Afrika. Naturalment, il-kavallieri ma damux ma bnew fuq dan il-potenzjal sabiex jibdlu lil Malta f’fortizza. Filwaqt li n-nobbli ta’ Malta kienu jgħixu fl-Imdina, il-kavallieri ppreferew jistabilixxu ruħhom il-Birgu, l-aktar minħabba l-viċinanza tal-baħar. Dak iż-żmien, il-Birgu kien jikkonsisti biss f’raħal ċkejken tas-sajjieda li kellu kastell antik. Imma l-paġna ta’ dan il-post ma damitx ma nqalbet ta’ taħt fuq meta l-kavallieri bdew jibnu l-palazzi tagħhom u l-parroċċa tal-Birgu nbidlet fil-Knisja Konventwali tal-Ordni.

It-Torok jaħilfu li jeqirdu l-Ordni darba għal dejjem

Fi ftit tas-snin, l-Ordni reġgħet issaħħet u l-qawwa tal-flotta tagħha bdiet tintuża biex mill-ġdid tattakka x-xwieni tal-Ottomani li kienu jsalpaw fl-ibħra tal-qrib. Il-ġarra ġejja u sejra fl-aħħar tinkiser u l-istorja rrepetiet ruħha, hekk kif mill-ġdid, it-Torok daħħluha f’rashom li jrażżnu lill-Ordni – issa, darba għal dejjem.

Il-kavallieri kienu ilhom jisimgħu mingħand l-ispiji tagħhom li l-Ottomani kienu qed jippjanaw attakk kbir għal fuq Malta u min-naħa tagħhom, huma bdew jippruvaw jagħmlu dak kollu li jistgħu biex jippreparaw il-gżira sabiex tilqa’ għal dan l-assedju. Madanakollu, hekk kif il-kavallieri sabu l-flotta massiċċa tat-Torok ma’ wiċċhom fl-għodwa tat-18 ta’ Mejju tal-1565, huma baqgħu bla kliem.

Poeta jikteb djarju waqt li qed jieħu sehem fl-assedju

Minn hemm bdew il-battalji ħorox bejn il-kavallieri u l-Ottomani li damu għaddejjin sa erbgħa xhur wara. Fatt kurjuż huwa illi fost is-suldati li kienu qed jipparteċipaw f’dan l-assedju flimkien mal-Ordni, kien hemm ukoll min niżżel xi noti dwar dak li kien qed iseħħ.

Fost dawn, kien hemm Francesco Balbi di Correggio, poeta li kien jikteb bit-Taljan u bl-Ispanjol. Waqt l-assedju, huwa kellu 60 sena, u kien għażel li jservi bħala suldat minħabba li kien qed jgħix f’povertà kbira. Ta’ kittieb li kien, waqt dawn it-taqtiegħat storiċi, huwa żamm djarju fejn kważi ġurnata b’ġurnata jirrakkonta d-dettalji ta’ dak li għaddew minnu hu, sħabu u l-bqija tal-kavallieri, l-Maltin u t-Torok. Meta l-assedju spiċċa, huwa ra kif għamel biex ippubblika d-djarju tiegħu u llum xogħolu huwa meqjus bħala wirt storiku importanti ferm.

Bis-saħħa ta’ Balbi, illum, wara 450 sena, aħna nistgħu nsegwu pass pass kif żvolġa dan l-avveniment, kif ittieħdu d-deċiżjonijiet, l-iżbalji u l-istrateġiji effettivi li seħħu u diversi esperjenzi oħra.

Blog ta’ Heritage Malta dwar l-Assedju l-Kbir

Sabiex taqsam dawn il-ġrajjiet interessanti mal-pubbliku, hekk kif dis-sena qed jiġi kkommemorat l-450 anniversarju mill-Assedju l-Kbir, Heritage Malta organizzat blog elettroniku fejn wieħed jista’ jaqra silta kuljum tal-aħbarijiet li jkunu ġraw f’dik il-ġurnata partikolari. F’dan il-blog, ma jonqsux ukoll xi fatti mhux tas-soltu u oħrajn kemmxejn kurjużi. Fl-istess blog, il-pubbliku se jkun jista’ jiskopri wkoll informazzjoni dwar numru ta’ oġġetti relatati mal-Assedju l-Kbir li bejn l-4 ta’ Settembru u s-6 ta’ Diċembru 2015, se jkunu qed jiffurmaw parti minn esebizzjoni internazzjonali li se tittella’ minn Heritage Malta fil-Kmamar Statali tal-Palazz tal-Gran Mastru l-Belt. Barra minn hekk, il-qarrejja ta’ dan il-blog se jkunu wkoll infurmati dwar id-diversi attivitajiet oħra relatati ma’ dan il-perjodu storiku li ser ikun qed jittellgħu minn żmien għall-ieħor.

Waħda min dawn l-attivitajiet li ġġib l-isem 1565:First and Last Hope se tiġi organizzata fil-Forti Sant’Iermu bejn is-26 u t-28 ta’ Ġunju 2015. Hawnhekk, diversi atturi popolari Maltin ser ikunu qed jagħtu l-ħajja mill-ġdid lil uħud mill-avvenimenti li seħħu waqt l-assedju, filwaqt li jinvolvu anki lill-pubbliku preżenti.

Il-blog tal-assedju qiegħed jinkludi wkoll xi filmati relatati ma’ dan iż-żmien. Intant, bħalissa, wieħed jista’ jsegwi filmat qasir li jirrakkonta d-destin kiefer tal-Kappella ta’ Sant’Anna li tinsab fil-Forti Sant’Iermu.

Il-poplu Malti qed jiġi mħeġġeġ isegwi dan il-blog sabiex jagħraf dak li għaddew minnu missirijietna u b’hekk japprezza aktar il-ħila ta’ niesna, il-kapaċità militari tal-Ordni, l-istorja tal-fortifikazzjonijiet u mitt ħaġa oħra. Fl-istess ħin, huwa qed jiġi mistieden jaqsam ħsibijietu dwar dak li jkun qed iseħħ billi jħalli l-kummenti tiegħu fil-blog stess.

Tista’ tibda tinvolvi ruħek mill-llum stess billi tidħol www.heritagemalta.org/1565

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (13 il-Parti) fit-Torċa tal-14 ta’ Ġunju 2015)

Share on Facebook

2015.06.14 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

Wiċċ imb’wiċċ ma’ Patri Gerard

Ma tistax ma tieqafx tiċċassa lejh meta tara ritratt ta’ ras ta’ skeletru ta’ bniedem iddekorata! Aktar u aktar meta ssir taf li dik hija relikwa ta’ individwu magħruf ħafna madwar id-dinja. U li din tinsab f’monasteru f’Malta.

Patri Gerard Sasso: il-Fundatur tal-Ordni ta’ San Ġwann

Iltqajt għall-ewwel darba ma’ din l-immaġni waqt xi xogħol li kont qed nagħmel relatat mal-Assedju l-Kbir li seħħ fl-1565. Skoprejt li dik ir-ras kienet maħsuba li tappartjeni lill-Patri Gerard Sasso, il-Fundatur tal-Ordni ta’ San Ġwann, li għex bejn l-1040 u l-1120.

Jingħad li Patri Gerard kien bniedem twajjeb ħafna u ta’ qalb kbira. Kien jifforma parti mill-Ordni Benedittina u fil-11 il-seklu, huwa rħielha lejn Ġerusalemm sabiex jagħti l-għajnuna tiegħu lill-pellegrini li kienu jżuru dik l-art fi kwantitajiet kbar, akkost il-perikli u s-sofferenza.

 Il-perikli tal-pellegrini

 Dak iż-żmien ma kinetx xi ħaġa faċli li tmur pellegrinaġġ biex iżżur siti Kristjani, speċjalment meta dawn kienu f’art oħra li spiss kienet maħkuma mill-Misilmin. Apparti l-biża’ minn xi attakk fejn wieħed seta’ jiġi misruq jew maqtul, kien hemm ukoll id-diffikultà tat-tul tal-vjaġġ bl-inqas kumdità possibbli. Il-mard, l-inċidenti u l-mewt temmew il-ħajja ta’ bosta minn dawn il-pellegrini. Kienet meqjusa bħala xi ħaġa komuni li pellegrin jista’ ma jirritorna qatt lejn daru u fil-fatt kien hemm sistemi legali li kienu jorbtu lil dak li jkun biex iħallas dejnu qabel ma jitlaq fuq xi vjaġġ bħal dan.

Jitwaqqaf sptar għall-pellegrini f’Ġerusalemm

Dan it-tiġrib lill-pellegrini qanqal lil grupp ta’ negozjanti minn Amalfi sabiex iwaqqfu post fejn dawn in-nies setgħu jingħataw l-għajnuna u l-kura meħtieġa. Dan is-servizz tant kien utli u meħtieġ li finalment il-post inbidel fi sptar u dan beda jitmexxa minn Patri Gerard.

Għalkemm oriġinarjament, dan il-post kien maħsub biex jilqa’ biss lill-pellegrini Kristjani, Patri Gerard ma kienx jagħmel din id-differenza bejn bniedem u ieħor. Jekk persuna kienet fil-bżonn, hu kien jilqagħha b’idejh miftuħa bla ma qatt jistaqsi xejn aktar.

Titwaqqaf l-Ordni ta’ San Ġwann

Dan l-aġir tiegħu sar magħruf sewwa man-nies, tant li finalment, aħbaru waslet għand Papa Paskal II. Dan tant ħass ammirazzjoni lejn ix-xogħol li kien qed iwettaq il-patri li fil-15 ta’ Frar 1113, huwa rrikonoxxa l-isptar u l-ordni tiegħu billi ħareġ Bulla Papali li fosthom ta lill-Ordni id-dritt li tagħmel ir-regoli tagħha u li tirrispondi direttament lill-Papa. Minn hemm, dan il-grupp ta’ patrijiet inbidel fl-Ordni ta’ San Ġwann.

Aktar ma beda jgħaddi ż-żmien din l-Ordni bdiet tiġbed ir-rispett tan-nies, l-aktar tan-nobbli li l-membri tal-familja tagħhom kienu ngħataw l-għajnuna minn dawn il-patrijiet waqt xi pellegrinaġġ fl-Art Imqaddsa. Bħala rikonoxximent, dawn l-individwi sinjuri bdew jibgħatu somom kbar ta’ flus sakemm il-ġid beda dieħel għand l-Ordni bir-radam.

Għalkemm Patri Gerard kien l-ewwel mexxej tal-Ordni, qatt ma kibritlu rasu. Huwa baqa’ dejjem bniedem umli, jaqdi dmiru mal-fqir, il-marid u l-batut. Miet fl-1120 u postu ttieħed mill-Kavallier Franċiż Raymond du Puy. Dan ma kien jixbaħ xejn lil ta’ qablu għax apparti li kien reliġjuż, kien ukoll statista. Infatti, huwa ma damx ma bidel in-natura tal-Ordni, ikkodifika r-regoli tagħha u waqqaf grupp ta’ patrijiet li kienu lesti li jiġġieldu sabiex jipproteġu lill-pellegrini. Barra minn hekk, huwa ra kif joħloq mezzi oħra sabiex isaħħaħ il-qagħda finanzjarja tal-Ordni billi akkwista artijiet u rikkezzi oħra.

Ġisem Patri Gerard jitqies b’relikwa

Wara l-mewt ta’ Patri Gerard, ġismu nżamm fil-monasteru ta’ Ġerusalemm u l-Kavallieri raw kif għamlu biex ippreservawh bl-aħjar mod. Dan il-korp kien miżmum b’qima kbira tant li kull meta l-Kavallieri bidlu l-post tal-kwartieri tagħhom, huma ħaduh magħhom bħala relikwa prezzjuża.

Ras Patri Gerard issib ruħha Malta

Iżda ġara li għal xi raġuni, dan il-ġisem ma baqax intatt u fl-1749, ras il-patri sabet ruħha f’Malta wara li nġarret minn Monasque fi Franza fuq ordni tal-Gran Mastru Emmanuel Pinto. Dan it-tagħrif huwa kkonfermat minn dokumenti li hemm maħżuna ġol-kaxxa ċkejkna li fuqha sserraħ din ir-relikwa.

Għall-ewwel, din ir-ras inżammet fil-Palazz Maġisterjali u aktar tard, din tmexxiet flimkien mar-relikwi l-oħra li kienu merfugħa fil-Kon-Kattidral ta’ San Ġwann il-Belt. Eventwalment, fid-19 ta’ Ġunju 1830, din ir-ras ġiet fdata f’idejn is-sorijiet tal-Monasteru ta’ Sant’Ursula, il-Belt, fejn għadha sa llum, f’vetrina żgħira biswit l-altar tal-kor, ġewwa l-kappella tal-monasteru.

Fil-21 ta’ Diċembru 2001, ir-relikwarju tal-injam li kienet miżmuma fih din ir-ras, inbidel ma’ wieħed tal-fidda u dan ġie rregalat mill-Prof. Dr Guglielmo de Giovanni-Centelles, Duka ta’ Precacore, flimkien ma’ martu Donna Carla.

Wiċċ imb’wiċċ ma’ Patri Gerard

Wara li rriċerkajt din it-tema, ma stajtx ma nżurx il-post fejn tinsab din ir-relikwa. Akkost li l-monasteru jiġbor fih sorijiet tal-klawsura, it-talba tiegħi ġiet milqugħa mal-ewwel u ma domtx ma sibt ruħi wiċċ imb’wiċċ ma’ dan il-bniedem li tant nies jitkellmu b’rispett lejh.

“Kull sena, jiġu għadd ta’ nies minn madwar l-Ewropa kollha biex iżuru din ir-relikwa,” infurmatni l-Madre Prijoressa Sr. Agnese Zammit OSS tal-Monasteru ta’ Sant’Ursula l-Belt.

“F’April li għadda, kellna anki żjara statali mill-Prinċep u Gran Mastru tal-Ordni ta’ San Ġwann ta’ Ġerusalemm, ta’ Rodi u ta’ Malta, Frá. Matthew Festing. Għal din l-okkażjoni, peress li aħna sorijiet tal-Ordni, nilbsu l-abitu statali li jinkludi l-istolone u l-manto di punta”.

Kull sena, fit-13 t’Ottubru, dawn is-sorijiet jorganizzaw quddiesa solenni b’rispett lejn Patri Gerard. Għal din iċ-ċelebrazzjoni, jattendu l-Kavallieri ta’ San Ġwann kollha li joqogħdu Malta u mill-ġdid huma jilbsu l-abitu statali.

Ħadd ma jaf kien kien jidher wiċċu

Ħadd ma jaf fiċ-ċert kif kien wiċċ Patri Gerard. Madanakollu, sforz ir-rispett kbir li n-nies minn dejjem kellhom lejh, saru diversi pitturi tiegħu fejn wiċċu ġie mmaġinat mill-artisti. Wieħed minn dawn il-kwadri li juri lil Patri Gerard qed jilqa’ lil Godfrey de Bouillon, Duka ta’ Lower Lorraine u mexxej tal-Ewwel Kruċjata ġie maħdum mill-pittur magħruf Antoine De Favray u jinsab esebit fil-Mużew Nazzjonali tal-Arti fi Triq Nofsinhar il-Belt.

Sadanittant, jekk qanqaltilkhom biżżejjed kurżità, tistgħu taraw ukoll kopja ta’ dan il-kwadru fuq il-blog tal-Assedju l-Kbir ta’ Heritage Malta – www.heritagemalta.org/1565

Apparti kurżitajiet simili relatati mal-Ordni ta’ San Ġwann, f’dan il-blog tistgħu ssegwu wkoll rakkonti ġurnata b’ġurnata ta’ dak li għaddew minnu Malta, il-Maltin u l-Kavallieri waqt il-perjodu aħrax tal-Assedju l-Kbir li beda f’Mejju u ntemm f’Settembru tal-1565.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (12 il-parti) fit-Torċa tas-7 ta’ Ġunju 2015)

Share on Facebook

2015.06.07 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

It-twelid fid-djar fil-passat

Il-ġimgħa li għaddiet iddiskutejt xi informazzjoni li ppreżentat Janice Caruana waqt attività riċenti organizzata minn Wirt iż-Żejtun fil-bini tal-Juventutis Domus, li kienet relatata mal-irwol tal-majjistra ta’ dari. Fl-artiklu ta’ qabel, semmejt xi dettalji u rakkonti dwar numru ta’ majjistri li taw is-servizz tagħhom bejn is-snin 1900 u l-1990.

F’din it-tieni parti, se nkun qed niffoka fuq l-esperjenza, il-perspettiva, u l-ġrajjiet tal-ommijiet li welldu matul dan il-perjodu.

L-EWWEL STADJU TAL-ĦLAS

“Kull ħlas għandu tliet stadji,” spjegat Janice. “L-ewwel stadju ġeneralment ikopri diversi siegħat fejn l-utru jirqaq, jitwal, jitwessa, u jinfetaħ. Il-mara tibda tħoss uġiegħ taħt id-dahar u fiż-żaqq.”

“Meta jibda dan l-uġiegħ, xi membru tal-familja li ma kienx ser ikun qed jassisti l-omm waqt it-twelid, kien imur isejjaħ lill-majjistra. Ħafna mill-majjistri kienu jidentifikaw ruħhom billi jwaħħlu plakka biswit il-bieb ta’ barra ta’ darhom li fuqha kien ikollha miktub l-isem u s-servizzi li joffru. Għal filgħaxija, kien hemm min ikollu wkoll lampa b’salib fuqha wara l-bieb biex in-nies isibu l-post malajr.”

“Jekk ma tkunx qed taqdi lil ħaddieħor, malli xi ħadd kien isejjħilha, kienet toħroġ taqdih. Kif tasal, hija kienet tiċċekkja fhiex waslet l-omm, fosthom: kemm infetħet, l-ilma, kemm qed ikun frekwenti l-uġiegħ, il-pożizzjoni u l-qalb tat-tarbija, u l-istorja tal-omm waqt it-tqala tagħha. Waqt din l-eżaminazzjoni, hija kienet tevalwa wkoll jekk hux ser ikun hemm il-bżonn ta’ xi mediċini jew l-għajnuna tat-tabib.”

“Imbagħad, skont f’liema stat tkun sabet lill-omm u jekk tkun il-prassi tagħha, il-majjistra kienet tneħħi xi pil tal-mara jew tagħtiha xi porga jew levattiv. Jekk l-omm tkun għadha fil-bidu wisq tal-ħlas, il-majjistra ġieli kienet titlaq tassisti lil ħaddieħor u mbagħad tirritorna.”

Meta l-majjistra ma tkunx mill-istess raħal/belt

“F’dawn il-każi, kien hemm sistema twila kif tintlaħaq il-majjistra. Infatti, hekk kif kien jibda l-uġiegħ, xi membru tal-familja kien jiġri lejn l-għassa tal-post sabiex jitlob lill-pulizija jċemplu lill-għassa tal-inħawi fejn toqgħod il-majjistra. Kif jasal il-messaġġ, pulizija kien joħroġ mill-għassa biex imur ifittex lill-majjistra u jagħtiha d-dettalji ta’ dawk li jirrikkjedu l-għajnuna tagħha. Minn hemm, il-majjistra kienet issib mezz kif tasal għand il-mara,” qalet Janice.

Ħlas mhux assistit

Imsejkna nisa! Mhux ta’ b’xejn li ġieli kien hemm każi fejn il-majjistri ma laħqux waslu fil-ħin. Biex tgħaxxaqha, il-mara muġugħa kien ikollha sserraħ għal kollox fuq x’jiddeċiedu ta’ madwarha, kif ser nirrakkuntalkhom hawn.

“Kien hemm mara tqila li kienet qiegħda taħdem fl-għalqa, meta qabadha l-uġiegħ tal-ħlas. Din marret tfittex ‘l ommha biex tgħidilha li kienet bdiet imma ommha dehrilha li kienet għadha lura u qaltilha “Toqgħodx iġġib il-majjistra għalxejn għax dik ikollha x’tagħmel!” Hi kompliet b’xogħolha filwaqt li bintha baqgħet muġugħa, sakemm finalment, l-omm indunat li l-mara veru kienet waslet biex twelled u marret issejjaħ lill-majjistra. Imma kien tard wisq għax meta dawn waslu d-dar, sabu li l-mara kienet laħqet welldet weħidha fuq is-sodda!”

X’kienu jagħmlu l-membri l-oħra tal-familja

“Fl-ewwel stadju, l-omm kienet tkun akkumpanjata biss mill-qraba; ġeneralment l-omm u l-kunjata. Meta staqsejt fejn ikun ir-raġel, kelli dawn ir-risposti: “Ir-raġel kien jibża’. Biex jagħmilhom orrajt imma mbagħad waqt it-twelid ma ried jara xejn.” Imma x’kien ikun xogħolu? “Ir-raġel kien joqgħod tiela’ u nieżel, jagħmel il-misħun u t-tejiet.” Oħra qaltli li ma kienx xieraq li ċerti membri jaraw dawn l-affarijiet, l-aktar it-tfal, ix-xebbiet u n-nisa tqal. Infatti, kif jibda l-ħlas, dawn kienu jinħarġu mid-dar b’xi skuża jew oħra sakemm jgħaddi kollox.”

“Kienu jkunu l-qraba li jagħmlu l-preparamenti għall-ħlas, fosthom jgħallu l-misħun, ilestu x-xugamani, jitfgħu inċirata, lożor ħżiena u xi ftit xugamani fuq is-saqqu peress li dan kien magħmul mill-ħaxix u wara riedu jorqdu fuqu, jipprovdu dawl tal-lampa u xi tip ta’ heater għas-sħana.”

IT-TIENI STADJU TAL-ĦLAS

Fit-tieni stadju, l-utru jirqar u jitwessa’, jiżdied l-uġiegħ u tkun meħtieġa l-assistenza tal-majjistra. Jibda jiżdied it-tqanżiħ, it-tarbija tibda nieżla u finalment tkun waslet biex titwieled. Wara li titwieled it-tarbija, il-kurdun kien jinqata’ b’żewġ metodi: bil-ħajt jew bl-għodda.

“Qabel is-sittinijiet, ma kienux jippermettu lill-omm li toqgħod f’ċerti pożizzjonijiet. Mir-riċerka tiegħi 71% welldu fuq daharhom jew fuq il-ġenb. Ma setgħux joqogħdu kokka jew iserrħu imma riedu bilfors jimteddu fuq is-saqqu. Dan inbidel mill-1960 ‘l hemm fejn il-mara bdiet tingħata l-opportunità li tagħżel f’liema pożizzjoni kienet tħossha l-aktar komda twelled.”

“F’dan l-istadju, il-majjistra kienet taħsel idejha u tilbes l-ingwanti u l-fardal. Jekk tkun ġejja minn twelid ieħor, kienet titlob lil xi ħadd mill-familja biex jgħallu l-għodod li hija tpoġġi ġo kontenitur tal-istainless steel sabiex jiġu eliminati l-mikrobi.”

“Meta staqsejt lin-nisa li ntervistajt x’kienet tagħmel u tgħid il-majjistra kif tasal, weġbuni hekk: “Marija l-majjistra kienet taħsel idejha u tgħidlek tridx nitolbu ftit?”, “Meta kienet tiġi Dolor il-majjistra u naraha tilbes il-fardal, kont nieħu r-ruħ għax ngħid, ejja wasalt!”, “Il-majjistra kienet tgħidli ‘Issa ħu n-nifs, onfoħ, u x’ħin tiġi l-wegħġa, imbotta, tibżax!’”, “Il-majjistra Serafina Delia tant kienet tajba li anki t-tfal minn ġol-blat kienet toħroġ!”

Postijiet tat-twelid

“Għat-twelid, uħud mid-djar kellhom kamra msejjħa alkova li kellha wisgħa ta’ madwar 5 b’6 piedi. Kienet tkun fis-sular t’isfel jew ta’ fuq u l-art kienet tkun miksija bil-madum minħabba l-iġjene, filwaqt li t-twieqi ma kienux jinfetħu biex ma jidħolx riħ. Spiss, l-alkova kienet tagħti għal kamra oħra. Filwaqt li wħud mill-kmamar kienu ddekorati u relattivament sbieħ, oħrajn kienu jkunu fl-għoli u jintlaħqu bi skalapiża li l-mara tqila u muġugħa kien ikollha titla’ biex twelled!”

“Kien hemm oħrajn li kienu jagħżlu li jwelldu fl-għorfa li kienet tkun l-istess kamra li jinnamraw fiha peress li kienet kemmxejn maqtugħa mill-bqija tad-dar. Fl-għorfa, meta jasal żmien il-ħlas, kienu jressqu s-sodda mal-ġenb tal-kamra ħalli ma jkunx hemm ventilazzjoni minħabba t-tarbija.”

Jekk dan qed tqisuh ftit li xejn komdu, fadal sitwazzjonijiet aktar diffikultużi. Għax dawk li kienu tqal waqt il-gwerra, mhux darba u tnejn li kellhom iwelldu f’xelter.

“Fix-xelters il-kbar spiss kont issib kamra apposta, bl-art miksija bil-madum u mogħnija bi ftit dawl u għamara. Din il-kamra kienet tkun il-bogħod mill-komun sabiex in-nies la jaraw u lanqas jisimgħu.”

Però d-dinja m’għanda qatt tarf kemm tiflaħ tagħtik fuq wiċċek. Infatti, waqt il-gwerra, kien hemm min kellu jwelled fuq tavla dejqa ġo xelter bla ebda kumdità ta’ xejn. Dan hu wieħed mill-inċidenti sfortunati li seħħew waqt mument bħal dan, li semgħet bih Janice:

“Il-mara tqila kellha 22 sena. Kienet armla għax żewġha nqatel waqt li kien qed jaqdi dmiru fil-gwerra. Bdielha l-uġiegħ waqt li kien għaddej attakk mill-ajru u meta sejjħet lill-majjistra, wara li eżaminatha, din qaltilha li kien fadlilha ftit u li kien aħjar li tmur tipprepara ruħha fix-xelter. Fir-realtà, il-majjistra kienet intebħet li kien hemm xi problemi fil-pożizzjoni tat-tarbija u marret malajr issejjaħ lit-tabib għall-għajnuna.”

“Meta dawn waslu, il-mara muġugħa kienet mimduda fuq tavla. Huma bdew jippruvaw idawwru lit-tarbija f’postha imma l-mara tant kienet muġugħa li bdiet twaqqafhom u ma setgħux jaħdmu sew. Għalhekk, it-tabib taha ftit sedattiv ħalli jikkalmalha l-uġiegħ u ftit wara, kompla jipprova jimmanipola t-tarbija. Madanakollu, l-omm baqgħet muġugħa u reġa’ kellhom diffikultà biex jgħinuha. Dan wassal lit-tabib biex jagħti lill-omm doża oħra ta’ sedattiv sakemm finalment, ħellsu lit-tarbija. It-tarbija twieldet imma l-omm tilfet ħajjitha minħabba li kien ngħatalha wisq sedattiv.”

Fatt interessanti dwar dan il-każ huwa li dan ir-rakkont għadda għand Janice proprju mingħand din il-bint li rnexxielha ssalva u li saret taf b’dil-ġrajja tagħhom mingħand in-nies li kien hemm dakinhar.

IT-TIELET STADJU TAL-ĦLAS

Fit-tielet stadju, wara aktar tqanżiħ, kienet toħroġ is-sekonda. Imbagħad il-majjistra kienet timmassaġġa l-utru u tara hemmx bżonn xi punti. Wara, taħsel lit-tarbija u lill-omm. Eventwalment, il-majjistra kienet tinforma lill-omm dwar il-bżonnijiet u n-nutrizzjoni tat-tarbija, filwaqt li tfakkarha li kellha tastjeni mis-sess għal mill-inqas erbgħin ġurnata.

“Jekk it-tarbija titwieled kiesħa, kienu jgeżwruha f’xugaman u jagħmluha viċin is-sħana. Majjistra qaltli li f’dan il-każ, kienu jagħmlu taħlita ta’ misħun, zokkor, u żewġ qatriet rum u jpoġġuha fuq ilsien it-tarbija. Min-naħa l-oħra, jekk it-tarbija titwieled vjola, huma kienu jogħrkuha bir-rum u jagħmlulha l-magħmudija. Jekk l-omm tibda titlef ħafna demm, kienu jsejjħu lit-tabib biex jagħtiha xi injezzjonijiet u l-mara tittieħed l-isptar.”

“Meta staqsejt lill-ommijiet x’kien idejjaqhom f’dak iż-żmien, dawn lmentaw hekk: “Iċ-ċinturini ta’ mas-sodda kienu jikkaġunawlna uġiegħ fl-ispalel u l-għada ma konniex nifilħu nerfgħu lit-tarbija”, “Minħabba li l-majjistra ma ħaslitx idejha tajjeb, it-tarbija tiegħi ħarġitilha infezzjoni fil-parti ġenitali tagħha u f’għajnejha”, “Il-punti qatt ma saru!”, “Kienu joħorġuli l-murliti”, “Il-kamra kienet kiesħa”, “Is-saqqu kien skomdu”, “Il-majjistra għafsitli wisq fuq żaqqi”. “Ma kellix pjaċir bil-kunjata li toqgħod ħdejja waqt il-ħlas”.”

Esperjenzi koroh waqt it-tqala ġieli wasslu biex koppja ma jkollha qatt aktar tfal.

“Waħda mara qaltli li meta kienet tqila bl-ewwel tarbija tagħha, it-tabib li suppost mar jgħinha, minflok ħareġ ta’ selvaġġ u biċċier. Kienu l-1958 u wara xahrejn tqala, din il-mara rat id-demm, taha ħass ħażin u n-nies sejjħu lit-tabib. Il-mara bdiet tiġi f’sensiha waqt li t-tabib kien qed jeżaminaha u għalhekk hu qalilha biex tixrob żewġ grokkijiet whisky u timtedd. Imbagħad, hu talab lil ommha biex tgħallilu l-istrumenti, rabat il-mara tqila mas-sodda bil-lożor, u dam siegħa u nofs jagħmlilha raxkament bla loppju! Meta raha tant muġugħa u bla loppju, żewġha beda jsabbat rasu mal-ħajt u minn dakinhar ‘l hawn ma kellhomx aktar tfal għax ma riedx jerġa’ jara lill-martu f’dik il-kundizzjoni.”

Il-preżentazzjoni se terġa’ ssir

Mhux possibbli ninkludi dak kollu li tkellmet dwaru Janice. Infatti, għal min jinteressaħ das-suġġett, hemm ħafna aktar x’wieħed jiskopri jekk jattendi għall-preżentazzjoni li ser issir mill-ġdid, il-Ġimgħa, 5 ta’ Ġunju 2015, fis-7:30pm, fl-uffiċċji tal-MUMN. Id-dħul huwa b’xejn.

Minħabba limitazzjoni ta’ spazju, min jixtieq jattendi, hu mitlub iċempel fuq 21448542 jew jibgħat messaġġ fuq administrator@mumn.org biex jirriserva post.

Fl-istess ħin, peress li Janice Caruana għadha għaddejjha b’din ir-riċerka dwar il-majjistri li ħadmu bejn l-1900 u l-1990, hija qed tistieden lil dawk kollha li jixtiequ jgħaddulha xi informazzjoni billi jikkuntattjawha fuq 79091700 jew janice6ft@gmail.com

 (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (11 parti) fit-Torċa tal-31 ta’ Mejju 2015)

Share on Facebook

2015.05.31 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

Il-majjistra ta’ dari

Kien ritratt li deher dan l-aħħar fuq fuljett li ħareġ Wirt iż-Żejtun li qanqal it-tnissil ta’ dan l-artiklu. Kien juri kmajra għera għajr għal sodda dejqa tal-metall u xi aċċessorji oħra sempliċi. Skoprejt li fil-passat, din kienet tintuża bħala lwog għat-twelid tat-trabi. Bħala mara, tregħixt, u ħsibijieti dlonk ġrew fuq dawk l-imsejkna li ma kellhom l-ebda għażla ħlief li jintasbu f’dan il-post biex hemm jesperjenzaw wieħed mill-aktar mumenti diffiċli ta’ ħajjithom. Dlonk ħassejt il-bżonn li nkun naf aktar dwar dawn l-ommijiet u l-majjistri li kienu jassistuhom. Kien għalhekk li ngħaqadt mal-grupp imdaqqas ta’ parteċipanti li attendew fil-Juventutis Domus, iż-Żejtun, għall-preżentazzjoni tar-riċerka li wettqet Janice Caruana rigward xogħol il-majjistra bejn is-snin 1900 u l-1990.

Każ ta’ emerġenza jwassal għal riċerka

“Bħala ners li naħdem fid-Dipartiment tal-Emerġenza, waqt li darba minnhom kont xogħol f’ambulanza, sibt ruħi qed nassisti mara biex twelled lit-tarbija tagħha. Din l-esperjenza nisslet f’moħħi diversi mistoqsijiet dwar x’kien isir fil-passat waqt mumenti bħal dawn, fejn il-majjistri kellhom jimprovizzaw skont is-sitwazzjoni u l-ambjent li jsibu ruħhom fih, billi jagħmlu użu mill-għerf u l-kapaċità li kellhom aktar milli billi jserrħu fuq l-għodda tagħhom,” stqarret Janice Caruana.

Dawn il-ħsibijiet ħeġġewha biex tibda tagħmel riċerka għall-interess tagħha personali. Madanakollu, hi tant daħlet fil-profond ta’ dan it-tiftix, li spiċċat biex sabet ruħha għal għonq it-triq ta’ vjaġġ interessanti ta’ skoperta li ħadha lura lejn il-perjodu li jkopri s-snin bejn l-1900 u l-1990.

“Id-dokumentazzjoni u l-informazzjoni rigward il-majjistri u t-twelid fid-djar f’dik l-epoka huma skarsi ħafna. Infatti, ma ssib l-ebda dettalji ta’ x’kien isir fil-kamra tal-ħlas waqt it-twelid ta’ tarbija f’dawk is-snin,” spjegat Janice.

 “Kien għalhekk li ddeċidejt li nibda nesplora l-perċezzjonijiet tal-ommijiet u tal-majjistri dwar il-ħlas li kien isir fid-djar bejn dan il-perjodu. L-għan prinċipali tiegħi kien li nsir naf aħjar x’kien ir-rwol tal-majjistra matul it-tqala, waqt il-ħlas, u kif ukoll wara t-twelid. Dan xtaqt nagħmlu billi nfittex l-istejjer u l-esperjenzi personali tan-nies li għaddew minn dawn l-esperjenzi waqt dan iż-żmien partikolari.”

L-istħarriġ

B’kollox, Janice intervistat 24 omm (23 minn Malta u waħda minn Għawdex) li bejniethom welldu 95 tarbija fid-djar tagħhom. Kollha kienu miżżewġa għax dari kien tabù li mara jkollha tarbija jekk ma tkunx ħadet l-istat tagħha. Fost dan it-twelid kien hemm: par tewmin, żewġ ħlasijiet mingħajr assistenza, tliet korrimenti, tliet itrabi li twieldu mejtin, u każ fejn mietet l-omm. L-età medja tan-nisa intervistati kienet ta’ 78, fejn l-iżgħar kellha 60 sena u l-akbar 99 sena.

Għal dan l-istħarriġ, hi tkellmet ukoll ma’ erbgħa nisa li fi żmienhom kienu jaħdmu bħala majjistri, filwaqt li ltaqgħet ukoll ma’ xi qraba ta’ tliet majjistri oħra li llum m’għadhomx magħna.

Kwalifiki meħtieġa biex issir majjistra

“Qabel l-1959, il-kwalifiki meħtieġa biex issir majjistra kienu li mara tkun taf tikteb u taqra bl-Ingliż u l-Malti, ikollha għarfien bażiku fis-somom,sentejn apprendistat is-Central Hospital,tkun assistiet mhux inqas minn 40 twelid, tilħaq il-kriterji kollha tal-medical board tal-gvern ta’ dak iż-żmien, tgħaddi mill-eżamijiet u jkollha diploma ta’ ners u majjistra, tħallas il-miżati, u tkun ta’ karattru u morali tajba,” għarrfitna Janice.

Ġużeppa Bonnici – majjistra

Din il-majjistra kienet miż-Żejtun u kienet tagħti s-servizzi tagħha Ħal-Għaxaq, iż-Żejtun u Marsaxlokk. Temmet il-kors tagħha fl-1934 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1960.

“Ġrajja partikolari li seħħet waqt ix-xogħol tagħha kien meta hi tilfet it-tarbija tagħha biex taqdi lil ħaddieħor. Kellha 7 xhur tqala u talbuha tassisti twelid ġo dar. Kien żmien it-Tieni Gwerra Dinjija u f’dak il-ħin, kienu neżlin il-bombi. Dan ma qatax qalb Ġużeppa imma d-destin ried li hekk kif tirfes fuq l-għatba tal-bieb tad-dar tal-klijenta tagħha, taqa’ bomba fil-viċin u tisplodi. Ir-raġel tal-mara ġera lejn il-majjistra biex jipproteġiha mill-blast iżda kien tard wisq. Madanakollu, Ġużeppa kompliet taħdem u ħelset lill-omm. Waqt dawn il-mumenti, hija ntebħet li ma kinetx qed tħoss lit-tarbija tagħha aktar. Fil-fatt, hekk kif lestiet minn xogħolha u marret tiċċekkja dwar il-qagħda tat-tarbija tagħha, ikkonfermat li kienet tilfitha.”

Maria Dolores Sapiano – majjistra

Din il-majjistra Żejtunija kienet tagħti s-servizzi tagħha fiż-Żejtun. Temmet il-kors tagħha fl-1934 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1960. Fi żmien it-Tieni Gwerra Dinjija, assistiet in-nisa refuġjati mill-Kottonera li kienu marru jsibu kenn fil-bini tal-Juventutis Domus.

Binha jiftakarha ssemmi li f’dak iż-żmien kienet tesperjenza mumenti fejn “waħda tgħajjat minn naħa u waħda tgħajjat minn oħra”.

“Kienet ammirevoli kif din il-majjistra, mingħajr ma taf xejn dwar l-istorja tat-tqala ta’ dawn in-nisa, kienet kapaċi tibqa’ għaddejja fuq xogħolha, u tassistihom bla problemi.

Maria Camilleri – majjistra

Kienet miż-Żejtun. Temmet il-kors tagħha fl-1941 u l-aħħar twelid li assistiet kien fl-1979. Assistiet madwar 8000 twelid madwar Malta kollha. Irnexxielha tkopri dan ix-xogħol kollu minħabba li fl-aħħar tal-karriera tagħha, kienet tgħallmet issuq il-karozza.

“Rakkont partikolari waqt ix-xogħol tagħha jgħid illi darba minnhom, Maria ġiet rikoverata l-isptar u hekk kif intbagħtet lura d-dar, it-tabib irrakkommandalha li tistrieħ għal xi ġranet. Iżda x-xogħol tagħha m’għandux waqfien u żewġha ma damx ma sema’ l-bieb tad-dar iħabbat. Kien mar raġel jitlob l-għajnuna ta’ Maria minħabba li martu kienet waslet biex twelled. Żewġ Maria beda jipprova jfehmu li martu ma setgħetx toħroġ imma hi semgħetu, ħennet għall-omm, libset, u qamet biex tmur. B’kundizzjoni waħda – li titla’ timtedd fuq is-sodda biswit l-omm, sakemm din tasal biex twelled. U hekk ġara.”

Is-sabiħ fil-ħajja, speċjalment fil-gżejjer tagħna, fejn kulħadd jaf lil kulħadd, huwa li spiss ġrajja twassal għal oħra u b’hekk tibqa’ tiskopri affarijiet ġodda. Hekk seħħ fil-każ ta’ din il-majjistra peress li wara din id-diskussjoni, resaq lejja ċertu Joe Seychell sabiex jinfurmani li kien missieru Frans li kien għallem il-karozza lil Maria.

“Dak iż-żmien kienet meqjusa bħala xi ħaġa mhux wisq xierqa li mara titla’ ma’ raġel f’karozza. Imma Maria kienet taf lil missier missieri u allura s-sitwazzjoni nbidlet. Missieri kien sempliċiment dilettant tal-karozzi u xogħolu ma kienx li jgħallem. Infatti, wara li l-majjistra tħarrġet ma’ missieri, biex tmur għat-test tal-liċenzja, kellha titla’ ma’ wieħed magħruf bħala ‘Il-Lakkwati’ li kellu skola tas-sewqan. Meta għaddiet, Maria kienet fost l-ewwel nisa fiż-Żejtun li kellhom il-liċenzja tal-karozza,” qalli Joe.

“Hekk kif illum smajthom isemmu lil din il-majjistra, il-memorja tiegħi xegħlet bit-tifkiriet minħabba li niftakar lil Maria tiġi għand nannuwi, Karmenu Abela miż-Żejtun, li kellu ħanut ċkejken f’numru 38, Triq l-Ispirtu s-Santu, iż-Żejtun, fejn kien jaħdem bħala mastrudaxxa. Xogħolu kien jinvolvi t-tfassil ta’ biċċiet ta’ għamara u s-siġġijiet tal-knejjes li kienu jinbiegħu bir-radam. Kien għamel xi żmien ukoll jaħdem it-twiebet tal-adulti imma jien l-uniku twiebet li niftakar, għall-ħabta tas-snin ħamsin, kienu dawk bojod, tat-tfal. Mhux darba u tnejn li ħajt minnhom tal-ħanut kien ikun kollu miżgħud b’dawn it-twiebet stivati fuq xulxin peress li f’dak iż-żmien, kienu jmutu bosta trabi,” kompla jirrakkuntali.

“Ġieli nzertajt inkun ħdejn nannuwi meta kienet tiġi Maria titolbu tebut minn dawn. “Ħa neħodlok tebut għax mietet tarbija jaħasra,” kienet tgħidlu. “Ħudu u mbagħad nirranġaw,” kien jgħidilha. Għax għandek tkun taf li fost id-dmirijiet tagħha, Maria kienet ukoll tkeffen lit-tarbija sabiex tevita aktar tbatija minn fuq il-ġenituri li jkunu tilfuha. Niftakar drabi meta kont preżenti għal xi quddiesa tal-funeral ta’ xi tarbija u dawk li kienu jifilħu jħallsu, kienu jordnaw li t-tebut tat-tarbija tagħhom jinġarr b’karru abjad biż-żwiemel. Oħrajn li ma kienux jippermettu dan is-servizz, kienu minflok iqabbdu lil wieħed magħruf bħala Xifu biex iġorr it-tebut. Dan kien jorbot ċinturin miegħu u jimxi bit-tebut f’idejh sal-Parroċċa taż-Żejtun.”

Il-majjistri msemmija hawn fuq m’għadhomx magħna. Imma Janice rnexxielha tiltaqa’ ma’ erbgħa majjistri li ħadmu matul il-perjodu magħżul għar-riċerka, li tawha ħafna informazzjoni utli u interessanti.

Serafina Delia: Temmet il-kors fl-1942. Ħadmet bħala majjistra fi sptar barra minn Malta u anki fl-isptar St Luke’s. Serviet in-naħa t’isfel ta’ Malta u f’Għawdex.

Frances Cini: Majjistra Għawdxija. Temmet il-kors fl-1946. B’kollox assistiet 1000 twelid.

Raffaella Farrugia: Temmet il-kors fl-1959. Esperjenza vasta fl-isptar St Luke’s u anki barra minn Malta. B’kollox assistiet madwar 1000 twelid. Meta kienet taħdem l-Ingilterra, kienet iddur bir-rota min-naħa għall-oħra tassisti nisa differenti.

May Pecorella: Temmet il-kors fl-1944. Esperjenza vastaf’diversi sptarijiet. Assistiet aktar minn 6000 twelid. Kienet taħdem madwar Malta kollha imma l-aktar il-Ħamrun u Tas-Sliema. Hi qalet li kienet tikkollabora ħafna mal-majjistra Ġużeppa Bonnici taż-Żejtun.

X’kont issib fil-basket tal-majjistra

Janice kellha x-xorti li tifli mill-qrib żewġ basktijiet ta’ majjistri: wieħed tas-snin tletin u l-ieħor tas-snin erbgħin. Dan tal-aħħar kien għadu mimli bl-għodda u b’kollox kien jiżen madwar 5 kilos.

“Immaġina lill-majjistri għaddejjin il-ġurnata kollha b’dat-toqol f’idejhom!” irrimarkat.

“L-għodda li sibt kienu jinkludu: ingwanti, fardal, pinard (strument biex tisma’ l-qalb tat-tarbija), lubrikant, miżien, artery forceps, imqassijiet, siringi, pelvimeter (biex tkejjel il-qadd), inċirata għas-saqqu, stetoscope, delivery pack, ħajt tal-punti, u labar ta’ qisien varji.Kien hemm ukoll: kontenituri tal-istainless steel, disinfettant, suction tube (biex ikunu jistgħu jbattlu l-istonku tat-tarbija), reġistri tat-twelid, pinna, levattiv (biex tnaddaf l-imsaren minn ġewwa), ċinturini (kienu jintrabtu mas-sodda biex l-omm tagħmel forza magħhom waqt li tkun qed twelled), garżi u tajjar.”

Il-gass biex inaqqas l-uġiegħ kien projbit mill-Knisja!

F’dan il-basket, Janice sabet ukoll xi mediċini, fosthom dawk għal kontra l-uġiegħ inkluż gass imħallat mal-ossiġnu.

“Dan kien jintuża l-aktar mill-majjistri li kienu jaħdmu mal-MMDNA għax dawk ta’ qabel ma kienx ikollhom dan il-gass għad-dispożizzjoni tagħhom. Fatt interessanti huwa li dan il-gass li seta’ jtaffi l-uġiegħ lin-nisa waqt il-ħlas, għamel żmien ipprojbit mill-Knisja. Infatti, waqt ir-riċerka tiegħi, xi nisa stqarru li kienu ppreferew li jibqgħu jwelldu d-dar u jġarrbu t-tbatija li hemm bżonn minħabba li kienu jibżgħu li jagħmlu dnub jekk imorru l-isptar u jkunu offruti dan il-gass.”

Nota: Illum koprejt biss xi informazzjoni u ġrajjiet dwar il-majjistri. Il-Ħadd li ġej, dan l-artiklu jkompli jistħarreġ il-perspettiva u r-rakkonti tan-nisa tqal ta’ dari.

 (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (10 parti) fit-Torċa tal-24 ta’ Mejju 2015)

Share on Facebook

2015.05.24 / 2 responses / Category: Torca - Features & Articles

Wiċċ imb’wiċċ mat-Titanic

Skont studju akkademiku li wettqet Jill Lane li jirrelata ma’ riflessjonijiet dwar it-traġedji u l-fotografija, hija tgħid illi l-fotografija dejjem tieħu s-sura ta’ leħħa ta’ berqa. Dan minħabba li permezz tagħha, wieħed donnu jagħma għal ftit biex imbagħad jillumina ruħu u jara aħjar. Hi tkompli tispjega illi f’sitwazzjonijiet traġiċi, ir-ritratti kapaċi jifirdu l-preżent mill-passat, hekk kif huma jaqbdu sitwazzjoni u jimmortalizzawha waqt li din tkun diġà saret parti mill-passat. B’hekk dik l-immaġni bħal donnha toħloq xaqq ta’ realtà bejn il-ħajja ta’ dak il-ħin u l-ħajja ta’ issa.

Min-naħa l-oħra, fil-ktieb tiegħu ‘Camera lucida: reflections on photography’, Roland Barthes jisħaq illi l-fotografija kapaċi tikkrea punt li jipprovdi aċċess sottili għal dak li jsir oltre minnu. Għalhekk, bħal kif dari kien isir fid-drama tat-traġedji Griegi, fejn in-nies kienet tifhem xorta x’ġara akkost li l-vjolenza tkun seħħet ‘wara l-palk’, daqstant ieħor jiġri bil-fotografija meta wieħed ikun kapaċi jirrifletti sewwa dwar il-ħsara li tkun saret anki jekk ma jidher xejn fir-ritratt.

Sitt xhur biss differenza

Infatti kien permezz ta’ żewġ ritratti li ġew f’idejn Philip Littlejohn li hu seta’ jixtarr tassew dak li għadda minnu nannuh Alexander meta dan esperjenza waħda mill-agħar traġedji li qatt rat id-dinja – l-għarqa tal-vapur Titanic.

“L-ewwel ritratt kien ħadu ftit taż-żmien qabel salpa fuq it-Titanic,” spjegali Philip. “Kif qed tara, fih tidher immaġni komuni ta’ raġel ta’ 40 sena, b’xagħru skur u b’mustaċċi folti. Issa jekk tħares lejn ir-ritratt l-ieħor tiegħu, żgur li taħseb li dan ħadu wara bosta snin, peress li xagħru u x-xagħar t’għajnejh huma bojod karti, daqs li kieku xjaħ. Madanakollu, fir-realtà, iż-żmien li għadda bejn iż-żewġ ritratti kien biss ta’ sitt xhur!”

Bilkemm ridt nemmen lil għajnejja. U nistqarr li ksaħt meta ħarsti ġriet minn ritratt għall-ieħor. Għax akkost li r-ritratti kienu jidhru sempliċi, issa stajt nifhem li dawn kienu xhieda tan-niket u s-sofferenza kbira li għadda minnhom dak il-bniedem.

L-14 t’April 1912

Fil-11:40pm, fl-14 t’April 1912, RMS Titanic, l-akbar vapur mibni biex jivvjaġġa fuq l-oċeani, ħabat mal-quċċata ta’ massa ta’ silġ li qattgħet fih diversi toqob f’numru ta’ sezzjonijiet tiegħu u f’temp ta’ ftit ħin, destinu flimkien ma’ dawk li kienu rekbin fuqu, inbidel mill-lejl għan-nhar. Fil-fatt, il-vapur li kien intqal li lanqas Alla ma kien kapaċi jgħerrqu daqs kemm kien maħdum bir-reqqa, inbela’ taħt l-ilma ftit siegħat wara; eżattament fis-2:20am. Kien mument tal-waħx hekk kif dawk li rnexxielhom jirkbu d-dgħajjes tas-salvataġġ iċċassaw imbikkma lejn il-vapur għadu mixgħul, jinqasam u jinżel fl-abbissi mudlama b’aktar minn 1500 passiġġier li kienu għadhom abbord.

L-għażla ta’ min se jsalva u min le

“Kien lejl fejn kellhom jittieħdu għadd ta’ deċiżjonijiet sinifikanti u diffiċli fi ftit tal-ħin u permezz tagħhom tfassal min kellu jsalva u min le,” irrakkuntali Philip.

Fost dawn l-għażliet, bla dubju, kien hemm uħud li ħammru wiċċ bosta hekk kif l-aktar passiġġieri għanja ġew magħżula fost il-bqija sabiex iħallu l-vapur l-ewwel. Fl-istess ħin, kien hemm ukoll il-mumenti erojċi fejn għadd ta’ rġiel iddeċidew li jibqgħu fuq il-vapur ħalli jċedu posthom lin-nisa u lit-tfal.

“Min jaf x’kien ikun id-destin ta’ nannuwi Alexander James Littlejohn, li kien sempliċiment baħri li kien qed jieħu ħsieb is-sezzjoni tal-Ewwel Klassi tal-passiġġiera tat-Titanic, li kieku mhux għax dan ġie ordnat biex jitla’ fuq id-dgħajsa tas-salvataġġ numru 13 sabiex jaqdef u jieħu għas-sigurtà lill-35 mara u tfal li kienu fuqha?” staqsa Philip.

Il-ġrajja minn fomm wieħed li salva

Meta staqsejtu jekk nannuh kienx ikellmu dwar din il-ġrajja, Philip stqarr illi bħal ħafna min-nies l-oħra li salvaw minn din it-traġedja, huwa rarament kien ilissen xi ħaġa rigward dak il-lejl. Però fl-1912, huwa kien ta din l-intervista lil ‘The Daily Telegraph’:

“Mort biex nimla’ d-dgħajsa numru 13 u fiha telgħu madwar 35 mara u tfal. Peress li kien hemm spazju għal aktar nies, bdejna nsejjħu lil nisa oħrajn sabiex jiġu magħna imma ħadd ma resaq. Għalhekk, minflok, telgħu magħna xi rġiel li kienu tal-Ewwel Klassi. Uffiċċjal tat-Titanic ordna sabiex jitilgħu żewġ baħrin ma’ dawn in-nies biex jaqdfu d-dgħajsa, u b’xorti tajba, ipponta lejja…. F’ħin minnhom, rajna t-Titanic jgħereq min-naħa ta’ quddiem. Stajna naraw li kien għadu mixgħul u hekk kif beda jinbela mill-ilma, d-dawl beda jintefa ftit ftit. Bqajna nħarsu lejn il-vapur nieżel bil-mod sakemm f’daqqa waħda, donnu ta’ s-salt u hekk kif inqata’ d-dawl kollu li kellu fuqu, għosfor minn wiċċ l-ilma. Immedjatament wara bdejna nisimgħu qabda krib tal-biża’ u sejħiet għall-ajjut. Kien mument terribbli u ta’ qsim il-qalb.”

Għal bosta snin, Alexander kien imexxi żewġ ħwienet tax-xorb f’Londra u Sussex. Imbagħad meta mietet martu fl-1910, huwa telaq ibaħħar u ħalla warajh it-tliet uliedu ċkejknin. Oħtu bdiet teħodlu ħsiebhom meta fl-1911, huwa beda jaħdem mal-kumpanija White Star Line. Kumbinazzjoni, beda x-xogħol fuq l-RMS Olympic meta din ħarġet fuq l-ewwel vjaġġ tagħha. Imbagħad fis-sena ta’ wara, huwa salpa mal-RMS Titanic li wkoll kien qiegħed jagħmel l-ewwel ħarġa tiegħu fuq il-baħar. Iżda x-xebħ bejn dawn it-tnejn jieqaf s’hemm minħabba li l-aħħar vjaġġ, kellu jimmarkalu ħajtu u d-dehra tiegħu għal dejjem. Sorprendentement, minkejja din l-esperjenza trawmatika, f’Ottubru tal-1912, huwa reġa’ beda jaħdem fuq il-baħar.

L-iżgħar superstita tat-Titanic

Mingħajr ma kien jaf, meta Alexander qadef kemm jiflaħ id-dgħajsa numru 13 biex isalva lin-nies li kien hemm fuqha, miegħu kien hemm l-iżgħar persuna li finalment rnexxielha ssalva mill-għarqa. Din kienet Millvina Dean li f’dak iż-żmien kellha biss disgħa ġimgħat. Aktar tard, hija kienet l-aħħar superstita minn dawk kollha li għexu din it-traġedja. Millvina u Alexander qatt ma ltaqgħu aktar u hu miet fl-1949 fl-età ta’ 77 sena. Madanakollu, hi rnexxielha tiltaqa’ man-neputi tiegħu Philip u dan għamel aktar minn 10 snin jaħdem magħha fuq ir-radju u t-televiżjoni. Millvina ħalliet id-dinja ta’ 97 sena f’Mejju tal-2009 u Philip kien preżenti għaċ-ċerimonja meta l-irmied tagħha ġie mxerred fil-baħar minn fejn it-Titanic kien salpa fuq l-ewwel u l-aħħar vjaġġ tiegħu.

“Kien fatt ironiku li Millvina Dean u t-Titanic kellhom l-istess età,” fakkarni Philip. “Millvina kienet xtaqet ħafna tattendi għall-vjaġġ li sar fuq MS Barmoral sabiex jikkommemora l-100 anniversarju minn din it-traġedja terribbli u infatti konna ppjanajna li mmorru flimkien. Ta’ min isemmi li missierha kien wieħed minn dawk l-irġiel qalbiena li kien tqabad fost dik il-folla ta’ nies iddisprati li riedu jħallu l-vapur sakemm irnexxielu jtella’ lil martu u lil bintu fuq dgħajsa tas-salvataġġ. Ommha spiss irrakkuntatilha li kif ra li kienu sikuri fid-dgħajsa, hu tbissmilhom u sellmilhom, imbagħad tahom dahru u mexa ‘l ġewwa sabiex jistenna t-tmiem kiefer li kien jaf li ser jgħaddi minnu.”

Għalkemm Millvina ma rnexxiliex tgħix sakemm sar dan il-vjaġġ, Philip inkluda l-ġrajja tagħha fis-serje ta’ lekċers li huwa taha lill-passiġġiera li kienu preżenti fuq MS Balmoral. Naturalment, huwa ma naqasx li jaqsam ukoll it-tifkiriet ta’ nannuh u dawk ta’ xi superstiti oħra li eventwalment inġabru mill-baħar mill-vapur Carpathia.

Vjaġġ biex jikkomemmora seklu mit-traġedja

Il-vapur MS Balmoral salpa fl-10 t’April 2012 minn Southampton sabiex isegwi bl-eżatt ir-rotta li kien ħa t-Titanic 100 sena qabel. Fuqu, huwa kellu 1,309 passiġġier; l-istess numru ta’nies li kellu fuq t-Titanic. Waqt il-vjaġġ ta’ 12 il-lejl, fuq l-MS Barmoral ġew offruti l-istess ikliet li kien hemm fil-menu tat-Titanic. Barra minn hekk, banda ta’ ħames mużiċisti ġiet mistiedna fuq il-vapur sabiex toħloq mill-ġdid l-istess atmosfera li kien hemm fuq il-vapur ta’ destin ikrah.

Fil-lejl tal-14 t’April, dan il-vjaġġ kommemorattiv, waqaf fil-post fejn it-Titanic jinsab mgħarraq u hemm saret ċerimonja f’isem dawk li ħallew ħajjithom f’dawk l-inħawi fl-1912. Wara, dan il-vapur kompla fi triqtu lejn Halifax, il-Kanada fejn għadd minn dawk li tilfu ħajjithom waqt din it-traġedja kienu jinsabu midfuna. Eventwalment, dan il-vjaġġ intemm fi New York; il-post fejn it-Titanic kien mistenni li jasal seklu qabel imma baqa’ qatt ma tfaċċa’.

Sinċerament, ma nafx jekk jien kienx ikolli l-kuraġġ li ningħaqad ma’ dawn il-passiġġiera li rħewlha għal dan il-vjaġġ partikolari għax ma tantx inħobb nisfida wisq id-destin.

Philip stqarr illi, “Kien hemm xi kritiċi li maqdru din l-idea għax rawha makabra u mhux flokha. Imma għalija, dan kien vjaġġ uniku li permezz tiegħu stajt inżur post li hu tant sinifikattiv għall-familja tiegħi. L-istess qalu għadd ta’ passiġġiera oħra li l-familji tagħhom kienu għaddew mill-istess trawma.”

Wiċċ imb’wiċċ mat-Titanic

Iżda fir-realtà, Philip letteralment daħal aktar fil-fond f’din l-istorja hekk kif fid-29 ta’ Lulju 2001, huwa kellu l-opportunità li jirkeb f’sottomarin żgħir li ħadu 3,800 metru taħt il-baħar sabiex jara mill-qrib il-fdalijiet tat-Titanic.

“Minn meta t-Titanic instab fl-1985, niżlu numru ta’ individwi ħdejh. Iżda jiena kont l-ewwel wieħed li kelli membru tal-familja fuq it-Titanic,” qalli Philip.

“Dakinhar kont twassalt fuq il-post mill-istess vapur Russu li uża l-grupp ta’ James Cameron meta kienu qed jaħdmu d-dokumentarju ‘Ghosts of the Abyss’. Il-baħar kien lixx daqs iż-żejt. Kont qisni xi sewwieq tal-Formula 1 meta lbist il-ħwejjeġ protettivi kontra n-nar bħala prekawzjoni kontra l-ammont ta’ ossiġnu qawwi li kien ser ikun hemm fis-sottomarin. Finalment, tlajna fuq is-sottomarin Mir 1 u bdejna niżlin fil-qiegħ. L-ilma nbidel minn ikħal, għal aħdar, għal iswed aktar ma bdejna niġbdu ‘l isfel. Ma stajna nilmħu xejn li jurina kemm konna niżlin ‘l isfel fl-Atlantiku ħlief il-figuri tal-indikatur li bdew jixgħelu quddiemna ħalli juruna f’liema profondità konna qegħdin.”

“Konnha tlieta abbord inkluż il-pilota Russu. Miegħi kien hemm wieħed li kien għamel riċerka qawwija dwar it-Titanic u għalhekk kien eċitat ferm li fl-aħħar kien ser jara dan il-vapur mill-qrib. Min-naħa l-oħra, ħsibijieti marru fuq nannuwi u f’moħħi staqsejt x’kienet tkun ir-reazzjoni tiegħu li kieku kellu jkun hemm miegħi, 89 sena wara li seħħet dik it-traġedja.”

“Ħadna sagħtejn u nofs sakemm ilħaqna l-fdalijiet tal-vapur. Intbaħna li wasalna hekk kif ħabta u sabta t-Titanic tfaċċa taħt id-dawl tal-bozoz tas-sottomarin tagħna. Kien f’dak il-mument ukoll li rajna d-dawl tas-sottomarin Mir 2 li kien niżel magħna. Permezz ta’ żewġ idejn robotiċi, is-sottomarini ħallew plakka kommemorattiva ħdejn it-Titanic; waħda mill- British Titanic Society u l-oħra għall-ħaddiema tal-post li tilfu ħajjithom waqt li kienu qed jippruvaw jiġbru l-ittri kollha hekk kif it-Titanic ħabat mas-silġ.”

“Wieħed mill-aktar mumenti memorabbli kien meta sibna ruħna fil-parti fejn kien hemm id-dgħajjes tas-salvataġġ għax proprju hemm kien nannuwi f’dak il-lejl fatali,” ftakar Philip. “Madanakollu, kont emozzjonat ħafna wkoll meta għaddejna minn medda ta’ madwar 800 metru li fiha kienu għadhom jidhru sewwa xi oġġetti tal-passiġġiera li tkaxkru f’dan il-lwog meta għereq it-Titanic.”

B’kollox dan il-vjaġġ ħa sitt siegħat hekk kif huma kellhom bżonn sagħtejn u nofs oħra biex reġgħu telgħu fil-wiċċ. Meta staqsejt lil Philip jekk qattx għaddielu minn rasu li seta’ jinqala’ xi inċident waqt li kienu ħdejn it-Titanic, huwa weġibni li lanqas biss qatt ħaseb dwar dan.

Għall-kuntrarju ta’ ċerti kritiċi li jsostnu li l-post fejn it-Titanic jinsab mgħarraq għandu jiġi rispettat daqs ċimiterju u għalhekk għandu jitħalla fil-kwiet, Philip Littlejohn jemmen li din il-ġrajja għandha tibqa’ titfakkar ħalli b’hekk ma ninsewx.

Fil-ktieb tiegħu ‘Waiting for Orders’ huwa jirrakkonta ġrajjet nannuh, “Inħoss li huwa obbligu li niftakru dak il-lejl infernali li ħalla warajħ tant vittmi fejn bosta kienu dawk li ġabu ruħhom ta’ eroj. B’hekk nittama wkoll li din l-istorja ma terġa’ qatt tirrepeti ruħha.”

 (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (4 parti) fit-Torċa tat-12 t’April 2015)

Share on Facebook

2015.04.12 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

Law of the sea

Amongst its various significant documents, the National Archives of Malta house the records of the Consolato del Mare di Malta within the premises of the Banca Giuratale in Mdina. This collection holds the first records of Malta’s own maritime tribunal and sheds light over more than 100 years of maritime laws that were effected between the late 17^th century and the early 19^th century.

Consisting of a total of 473 items, the documentation of the Consolato del Mare di Malta is presently found in a stable condition. However it requires attention since present storage conditions do not guarantee its future preservation. While, highlighting the huge importance which this collection has to the better understanding of both local and international sea law, maritime historian, Dr Joan Abela, recently appealed for the preservation of this collection for posterity. Following this appeal, a group of individuals who are connected to the Maltese maritime industry, have joined forces in order to come up with an initiative to collect the required funds for this project.

“The proper preservation of our archives is always our main focus,” said national archivist and National Archives CEO, Charles Farrugia. “After consulting with our conservators, it was concluded that using the current resources, it would take us about 80 weeks in order to complete the first phase of preservation on the documents of the Consolato del Mare di Malta, and it would cost approximately €25,000.”

This initial work will involve the removal of acidic wrappers from the bundles of documents, cleaning of the bundles, the provision of new conservation grade covers and a condition assessment. Moreover, this collection will be stored in archival quality boxes that will serve for better protection and storage.

Archivist Noel D’Anastas commended the idea of this project, “At the moment, we have 52 metres of shelving dedicated to the collection of the Consolato del Mare di Malta. Although a good part of these documents are in a good condition, some of the bundles require urgent attention and it would be great if they could be preserved as soon as possible, particularly since this material is very much in demand by researchers.”

The commercial court of the Consolato del Mare di Malta was established in 1697 and its main aim was to coordinate local maritime affairs and to tackle disputes and litigations in a more efficient way so as to facilitate trade. This arrangement was further enhanced by the appointment of experienced merchants in maritime trade in the positions of consuls for the tribunal of the Consolato.

“During the period of the Order of St John, corsairing became one of the major commercial activities of our islands. However, by the end of the 17^th century, the politico-economic atmosphere of Malta had evolved into stronger commercial enterprises, thereby lessening the importance of the corso,” explained maritime historian Dr Joan Abela.

“Between the years 1721 to 1723, the corso employed around 700 men whereas circa 3000 men were engaged with the merchant fleet. Therefore the need for a new regulatory system must be observed in this wider context of change from a crusading order to a trading order.”

Till then, Maltese shipping had been administered by the Consolato del Mare laws of Messina and Barcelona. Yet this development created the requirement of a legal framework with which merchants and seafarers could be guided in their dealings with other traders and sellers.

In order to cater for this demand, Grand Master Ramon Perellos y Roccaful entrusted Fra Gaspare Carneiro with the task of studying the set up of the Consolato del Mare of various countries and particularly those which were used in Messina, Barcellona and Valencia. Thereafter, Carneiro was expected to compile and formulate the regulations for a Maltese Consolato law.

“From the documents that are held today, we can see that this maritime tribunal functioned for many years. In fact, this form of regulation continued to serve this sector until 1814; when the British eventually replaced it with the Corte di Commercio,” elaborated D’Anastas.

Asked about the relevance of this collection today, all three agreed that the study of such documents could enable researchers to understand the evolution of our local commercial trade within the broader Mediterranean context.

“Since law and custom were highly connected, such documentation could also reveal a number of local maritime customs. Furthermore, such a collection could divulge interesting details regarding the economic and social aspect of past societies, and how law and business functioned.” suggested Dr Abela.

“Indeed this collection of the Consolato del Mare di Malta provides a snapshot of various business practices such as the chartering of vessels, the wages of sailors, contracts of commenda or trade agreements made by captains, sailors or merchants, cases involving insurance, freight and trade networks, navigation techniques and many more valuable information. Therefore, its relevance for research applies to different areas of study,” remarked D’Anastas.

Once again, they all agreed about the benefit of preserving such documents which highlight how a particular system has succeeded to continue functioning and elaborating itself over such a long period of time.

“History is the foundation on which to build one’s present and future. A country which does not take adequate care of its archives tends to suffer from a sort of forgetfulness,” insisted Dr Abela. “I believe that such a collection should be regarded as a treasure of worldwide significance since its records can explain in detail how people from various countries managed to operate a system with which to work together like clockwork.”

“There is no boundary to how much one can expand in the research of such documentation,” concluded Mr Farrugia. “Likewise, there is no limit to the sort of preservation and conservation that one can apply to such a collection in order to protect it and make it available to future generations. Hopefully, one day, we will be able to digitalize this information so that this masterpiece of knowledge could be more easily shared on a wider scale.”

Sponsors who would like to donate funds for this venture are requested to contact jes@sullivanshipping.com.mt, bsultanasully@gmail.com, apmamo@gasanmamo.com, rpmiller@tugmalta.com, or call 2229 6165.

(This article was published in the Shipping and Logistics Supplement in The Times of Malta dated 18 March 2015)

Share on Facebook

2015.03.18 / no responses / Category: Times of Malta

Discovering the real art of a new culture

China’s art sector is probably one of the most dynamic today since Chinese artists are constantly re-imagining the boundaries of art as they question their country’s role in the world. These artistic works can be viewed in the several popular art districts, key galleries and museums which are located in various areas around China.

751D Park – Beijing

I had thought that a visit to Beijing would only comprise an itinerary to historical sites. Therefore, this bustling contemporary art centre proved to be quite a surprise.

Having been transformed from an industrial plant into an artistic hub, 751D Park boasts an area of 40,000 square meters and is now a very renowned area for art lovers. Its distinguished Bauhaus-style architecture has succeeded to blend harmoniously with the places’s new character which now houses many art galleries, bookshops, cafes and restaurants.

Although I am not an avid art enthusiast, a stroll around the various shops and art exhibitions of this park served as a portal to another facet of China and its culture. Each outlet provided the opportunity to discover and purchase works of unique styles, original designs and ultimate creativity.

I was particularly captivated by Liu Fei’s artistic exhibition named ‘An Enchanting War’. The artist described his sharp creations as his contemplation of future wars. Through them, he attempted to engage in social and political life in order to express his distaste and criticism on war. His main theme examined whether future warfare would be a performance of pretences? In his strong and bizarre artworks, there was no boundary between beauty and ugliness, and violence and contention were combined cruelly.

The National Art Museum of China – Beijing

The National Art Museum of China is dedicated to collection, research and exhibitions of modern and contemporary artistic works in China. Although this structure started to be constructed in 1958 and was open to the public in 1963, its architecture features the traditional Chinese style as the main building is roofed with yellow glazed tiles and surrounded by corridors and pavilions.

This museum covers an area of more than 18,000 square meters and it includes 17 exhibition halls throughout its 5 storeys. It prides itself with more than 100,000 pieces of various collections, most of which are representative works of different periods and great artworks of Chinese art masters from the end of the 19th century till today.

Since its establishment, this national museum has organized thousands of various artistic exhibitions which reflect the development of Chinese art. These activities have attracted millions of visitors each year and so this museum has also served as a significant platform for the artists involved.

During my visit, amongs its selection of expositions, this museum was holding the exhibition ‘Beautiful China: Call of Humanism’ which entailed the First National Fine Art Exhibition to help the disabled. The ensemble of 200 pieces of artworks included masterpieces of top artists of the contemporary art world,as well as works of disabled calligraphers and painters. Funds from the sales of these artworks were collected in order to assist the needs of the thousands of disabled Chinese individuals.

M50 – Shanghai

50 Moganshan Road or M50 art district as it is more popularly known, was a former textile mill in central Shanghai which has now been converted into a major zone of artistic galleries and exhibition spaces.

This quarter started to become popular with artists in the year 2000 when the first individuals were initially attracted by the cheap rent of the disused industrial space. Soon, other artists followed suit and nowadays this complex has become known for its trendy and high art quality.

Art lovers who visit this place get a chance to enjoy and purchase some fantastic and unusual works directly from the artists themselves. The allure of this zone lies in the variety of displayed works using several mediums.Prices range from affordable to really expensive but one is expected to negotiate.

Popular with both local and international visitors, this art quarter is unpretentious but interesting and often thought provoking. Amongst the wide selection of creations, it is engaging to notice also some works of a rebellious nature.

(This article was published in the Travel, Leisure and Food Supplement in the Sunday Times of Malta dated 15 March 2015)

Share on Facebook

2015.03.15 / no responses / Category: The Sunday Times - Articles

IL-KULURI TAĊ-ĊINA (L-10 Parti) Il-Venezja taċ-Ċina

Issa li wasalna għall-aħħar artiklu, nittama li permezz ta’ din is-sensiela, irnexxieli ndewwaqkhom ftit minn dak li għandha x’toffri ċ-Ċina u li forsi wħud minnkhom, titħajjru wkoll iżżuruha.

Iddeċidejt li nħalli dan il-post apposta għall-aħħar, hekk kif għamlu anki lilna l-gwidi Ċiniżi li akkumpanjawna matul il-vjaġġ tagħna ġewwa dan il-pajjiż. Niftakar li tassew issorprendejt ruħi meta sirt naf illi f’dik il-modernità kollha tal-belt ta’ Shanghai, wieħed kellu l-opportunità li jżur erbgħa bliet antiki li nżammu bejn wieħed u ieħor fl-istil oriġinali tagħhom sabiex jibqgħu bħala xempju ħaj tal-passat ta’ dawk l-inħawi.

Aħna żorna lill-belt antika Zhujiajiao li hi l-aktar waħda miżmuma tajjeb. Hija magħrufa wkoll b’bosta ismijiet oħra bħal ‘Il-Belt tal-Ilma’, ‘Ix-Xmara tal-Perli’ u ‘Il-Venezja taċ-Ċina’. Tinsab fil-periferija ta’ Shanghai u ġiet mibnija f’forma ta’ rewwieħa fuq medda art li tkopri 47 kilometri kwadri. Ilmijietha jleqqu bħall-perli fuq pajsaġġ bl-isfond tal-muntanji u l-għadajjar.

L-istorja ta’ Zhujiajiao tmur lura 1700 sena għal żmien id-Dinastija Yuan, meta din il-lokalità bdiet isservi bħala ċentru tal-kummerċ għall-inħawi tal-kampanja tal-madwar. Il-pożizzjoni strateġiku tagħha, fejn jiltaqgħu numru ta’ xmajjar lokali, għenuha tiżviluppa malajr, l-aktar permezz tal-kummerċ tar-ross u tad-drapp, liema prodotti kienu jiġu trasportati mill-kampanja bid-dgħajjes, direttament għad-djar tan-negozjanti li kienu joqogħdu f’din il-belt. Dan wassal biex eventwalment Zhujiajiao kibret ħafna u ngħatat l-istat ta’ belt mill-Imperatur Wanli tad-Dinastija Ming.

Din ix-xejra kummerċjali għadha teżisti sa llum f’din il-belt, hekk kif din hija miżgħuda b’għadd ta’ ħwienet li jbiegħu kull xorta ta’ prodotti u servizzi. Fost dawn, wieħed isib: oġġetti maħduma bi snajja’ tradizzjonali, ikel u ħlewwiet ta’ kull tip, ħwejjeġ partikolari b’kuluri sbieħ li jintlibsu għar-ritratti tat-tieġ, djar tat-tè, kafetteriji, ħwienet tax-xorb u restoranti.

L-arkitettura distinta tal-post hija mżejjna bi djar li jmorru lura għall-mijiet tas-snin. Bosta mid-djar antiki ta’ din il-belt iħarsu fuq l-ilmijiet tax-xmara u jistkennu għad-dell ta’ għadd ta’ siġar taż-żavżava li jkomplu jagħnu l-post b’element romantiku qawwi.

Madanakollu, l-aktar li jiġbdu l-attenzjoni huma ċertament is-36 pont tal-ġebel li jgħaqqdu din il-belt flimkien. Dawn il-pontijiet inbnew matul id-Dinastiji Ming u Qing u jintgħarfu minn dawk ġodda permezz tat-turġien li jwasslu għalihom, minħabba li dari, dawn kienu jkunu aktar għoljin. Infatti llum fiċ-Ċina, dat-tip ta’ taraġ jinħadem bil-ħsieb tal-konvenjenza għall-pubbliku, b’mod partikolari għall-anzjani, u għaldaqstant hu mibni aktar baxx ħalli jkun aktar faċli biex titilgħu.

Anki t-tul ta’ dawn il-pontijiet ivarja ħafna, tant li wħud huma pjuttost qosra filwaqt li oħrajn huma twal mhux ħażin. Fil-fatt, Fangsheng, li hu l-aktar pont popolari f’din il-belt, hu għoli 5.8 metri, twil 70 metru u jserraħ fuq ħames arkati simettriċi. Oriġinarjament, dan inbena fl-1571 mill-patri Xingchao tat-Tempju Cimen. Iżda aktar tard, fl-1812, huwa reġa’ ttella’ mill-ġdid. L-arkata ċentrali ta’ dan il-pont ġiet dekorata bi skultura fil-ġebel ta’ tmien draguni jduru ma’ perla, filwaqt li t-truf tal-kolonni ġew skolpiti f’għamla ta’ ljuni.

Jekk tkun qed iżżur dan il-post, m’għandikx titlef l-opportunità li tirkeb xi waħda miż-żewġ tipi ta’ dgħajjes li ssib fuq ix-xmara, ħalli b’hekk tosserva l-post minn perspettiva oħra. Il-gondola taħdem fil-kanali u tgħaddi minn taħt il-pontijiet, u permezz tagħha tista’ tmur dawra qasira sal-kanal prinċipali, inkella tagħżel distanza itwal li tieħdok madwar il-belt kollha. Min-naħa l-oħra, dgħajjes akbar joffrulek vjaġġ sal-għadira li hemm fl-inħawi.

Zhujiajiao hija mfittxija ħafna mit-turisti imma anki min-nies tal-lokal li spiss imorru hemm fil-ġranet tal-mistrieħ jew fil-festi. Għaldaqstant, dan il-post għandu t-tendenza li jkun iffullat mhux ħażin u wieħed irid jiddedikalu almenu nofs ta’ nhar sħiħ jekk jixtieq iduru sewwa.

Hemm min hu tal-opinjoni illi din il-belt saret artifiċjali wisq minħabba li saret tiddependi ħafna mit-turiżmu. Iżda ngħid għalija, Zhujiajiao hija lokalità indimentikabbli li wrietni xena surreali ta’ kif kienet il-ħajja fiċ-Ċina tal-passat.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-15 ta’ Marzu 2015)

Share on Facebook

2015.03.15 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

IL-KULURI TAĊ-ĊINA (Id-9 Parti) Il-Palazz tas-Sajf

Meta żżur il-palazzi antiki taċ-Ċina ma tistax ma timpressjonax ruħek. Għandhom wisq stil distint u sabiħ u bla ma trid tħossok donnok qiegħed f’dinja oħra. L-istil magħżul tal-arkitettura jidher biċ-ċar li hu maħsub biex iħaddan u mhux jirkeb fuq in-natura u b’hekk joħloq ambjent ħlejju ta’ serenità u ta’ spazju. Mhux ta’ b’xejn li ta’ kuljum dawn il-palazzi u l-ġonna tagħhom ikunu miżgħuda bin-nies, kemm tal-lokal u kif ukoll turisti minn kull pajjiż madwar id-dinja.

Aktar minn hekk, kull palazz għandu l-istorja, il-karattru u l-faxxinu tiegħu. Dan ikkonfermajtu mill-ġdid meta ġejt akkumpanjata ġewwa l-Palazz tas-Sajf f’Pekin u hemm għal darb’oħra stagħġibt u mmeraviljajt ruħi bis-snajja’ nvoluti sabiex inbena dan il-post u d-dedikazzjoni neċessarja biex reġa’ ngħata l-ħajja mill-ġdid wara li popli barranin għamlu ħerba minnu.

Il-Palazz tas-Sajf (The Summer Palace)

Dan il-palazz jinsab fil-majjistral tas-subborgi ta’ Pekin. Jokkupa medda ta’ art ta’ madwar 2,900,000 metru kwadru. L-istrutturi tiegħu jikkonsistu f’għadd ta’ swali, torrijiet, galleriji, paviljuni u pontijiet. Dawn huma mqassma fi tliet sezzjonijiet: il-parti amministrattiva, il-parti residenzjali imperjali u l-parti tar-rilassament.

Barra minn hekk, il-palazz huwa mdawwar bi ġnien vast li jinkludi fih għolja magħrufa bħala L-Għolja tal-Ħajja Twila (Longevity Hill), u l-għadira Kunming (Kunming Lake) li tirċievi l-ilmijiet tagħha min-nixxiegħat ta’ Yuquanshan jew l-Għolja tar-Rebbiegħa tal-Jade (Jade Spring Hill).

Trid sebgħa għajnejn biex tapprezza dan il-ġnien li huwa magħruf bħala l-akbar u l-aqwa ġnien klassiku imperjali li għadu jfakkar id-Dinastija Qing. Huwa wkoll magħdud bħala teżor kulturali tal-arti u tal-arkitettura tal-ġonna Ċiniżi. Sadanittant, hekk kif il-gwida rama jispjegalna dwar il-karatteristiċi tiegħu, intbaħna li dan il-lwog jista’ jiġi kkunsidrat ukoll bħala mużew tal-istili arkitettoniċi varji tal-ġonna li wieħed isib f’diversi reġjuni madwar iċ-Ċina.

L-istorja tal-post

Matul it-12 il-seklu, l-Imperatur Zhangzong tad-Dinastija Jin beda jibni l-palazz temporanju tiegħu hawnhekk. Aktar tard, fit-13 il-seklu, l-Imperatur Kublai Khan tad-Dinastija Yuan, qabbad lil Guo Shoujing, inġinier idrawliku famuż, sabiex isib sistema li biha jwassal l-ilma mill- Għolja tar-Rebbiegħa tal-Jade għat-tarf tal-Għolja tal-Ġarra (Jar Hill). Infatti, Guo rnexxielu jagħmel dan u b’hekk huwa ħoloq ġibjun kbir tal-ilma li sar magħruf bħala l-Għadira tal-Punent (West Lake).

Fl-1494, l-Imperatur Xiaozong tad-Dinastija Ming ordna l-kostruzzjoni tat-Tempju tal-Perfezzjoni u t-Trankwillità (Temple of Perfection and Tranquility). Imbagħad, fis-16 il-seklu, l-Imperatur Wuzong tad-Dinastija Ming sawwar il-Ġnien tal-Għolja Meraviljuża (Garden of Marvelous Hill) f’dan il-post.

Jidher li dawn l-inħawi għamlu xi żmien abbandunati. Iżda sa nofs is-seklu 18, l-arkitettura tal-ġonna klassiċi Ċiniżi kienet laħqet livelli għoljin ħafna u numru ta’ ġonna imperjali bdew jissawwru madwar din il-medda ta’ art. Kien f’dan il-perjodu illi l-mexxejja tad-Dinastija Qing iddeċidew li jittrasformaw dan il-post fi lwog spazzjuż fejn wieħed seta’ jieħu gost u jistrieħ. Dan eventwalment wassal għall-kreazzjoni tat-Tliet Għoljiet u l-Ħames Ġonna (The Three Hills and Five Gardens).

Fl-1750, l-Imperatur Qainlong tad-Dinastija Qing iddeċieda li jibni Qingyiyuan jew il-Ġnien taċ-Ċafċif Ċar (Garden of Clear Ripples) bħala rigal għal ommu l-Imperatriċi Armla Xiaosheng f’għeluq is-60 sena tagħha. Dan il-ġnien kien jifforma parti mit-Tliet Għoljiet u l-Ħames Ġonna. Sena wara, isem l-Għolja tal-Ġarra nbidel fl-Għolja tal-Ħajja Twila filwaqt li l-Għadira tal-Punent saret magħrufa bħala l-Għadira Kunming.

Ġara illi dan il-ġnien grandjuż ħa ħmistax il-sena biex tlesta kollu, tant li omm l-imperatur laħqet mietet. Imma meta x-xogħol fuqu ġie komplut, dan is-sit kien wieħed mill-aktar ġonna raffinati fiċ-Ċina.

Madanakollu, fl-1860 it-truppi Brittaniċi u Franċiżi li attakkaw lil Pekin, daru anki għal dan il-post fejn serqu kull ma sabu u taw in-nar lill-bqija. B’hekk, kull struttura tal-injam li kien hemm fil-Ġnien taċ-Ċafċif Ċar saret irmied.

Intant, fl-1885, l-Imperatriċi Armla Cixi, li kienet ilha tmexxi ċ-Ċina bil-moħbi permezz ta’ binha l-imperatur li kien għadu tifel żgħir, daħħlet f’moħħha li terġa tagħti r-ruħ lil dan il-post. U biex għamlet dan, hija ħadet fondi li kienu maħsuba għat-taqsima navali. Meta dan il-proġett kien għoddu tlesta fl-1888, Cixi bidlet isem il-post għall-Ġnien tal-Preservazzjoni Armonjuża (Garden of Harmonious Preservation) jew il-Palazz tas-Sajf kif inhu magħruf mat-turisti li jżuruh illum.

Sfortunatament, fl-1900, dan is-sit ġie attakkat mill-ġdid, did-darba mill-Forzi Alleati tat-Tmien Pajjiżi. Dawn reġgħu żarmaw il-palazz mit-teżori kollha li kellu fih u qerdu l-bini.

Issa l-finanzi tat-tmexxija Qing kienu marru lura ħafna u bl-ebda mod ma setgħu jinstabu fondi sabiex dan il-post jerġa’ jiġi restawrat. Għalhekk, fl-1902, Cixi rranġat kif setgħet l-inħawi tal-Għolja tal-Ħajja Twila u bniet mill-ġdid il-parti tal-Lvant tal-palazz.

Wara r-rivoluzzjoni tal-1911, fejn it-tmexxija Qing ġiet imwarrba, dan il-palazz serva għal xi żmien bħala r-residenza tal-membri tal-ex familja imperjali. Fl-1920, il-post inbidel f’park u mbagħad fl-1949 il-ġnien ġie restawrat wara li twaqqfet ir-Repubblika taċ-Ċina, hekk kif il-gvern beda jirranġa diversi siti ta’ importanza kulturali.

Finalment, fl-1998, il-UNESCO poġġiet il-Palazz tas-Sajf fil-lista tagħha bħala Wirt Kulturali Dinji.

X’hemm x’tara

Wara li sirt naf minn xhiex għadda dan il-post meraviljuż, aktar u aktar bdejt napprezza u nammira l-istat sabiħ li qiegħed fih illum. Għajnejja ħalfu li jixorbu l-ilwien kollha li kienu mżejjna bihom l-istrutturi, filwaqt li mnifsejja gawdew l-arja bnina msoffija mill-pjanti u s-siġar ta’ kull tip u qies li kienu jinsabu f’dan il-ġnien.

Il-Palazz

Il-palazz huwa esperjenza fih innifsu. Huwa diffiċli biex tfisser sbuħitu u l-ambjent li hu mdawwar bih. Ċertament l-opportunità li tidħol f’uħud mis-swali u l-paviljuni tiegħu hija xi ħaġa indimentikabbli. Ix-xenarju tal-inħawi li joffri l-ogħla torri tiegħu huma spettakolari.

Il-Kuritur Twil (Long Corridor)

Dan il-passaġġ maħdum kollu kemm hu mill-injam inbena fit-18 il-seklu. Għandu tul ta’ 728 metri u ġie mqassam f’273 sezzjoni li ġew iddekorati b’madwar 14,000 pittura li juru episodji importanti mill-letteratura klassika Ċiniża, stejjer folkloristiċi, figuri storiċi u leġġendarji u bini u xenarji magħrufa fiċ-Ċina.

Id-Dgħajsa tal-Irħam (Marble Boat)

Din l-istruttura li għandha forma ta’ dgħajsa rjali ġiet mibnija f’parti mill-Għadira Kunming. Ngħatat l-isem ta’ Qingyanfany jew id-Dgħajsa tal-Purità u r-Rilassament (Boat of Purity and Ease).

Id-dgħajsa nbniet fuq żewġ sulari minn irħam kbir u għandha tul ta’ 36 metru. Ġiet maħluqa għall-Imperatur Qianlong sabiex minnha jgawdi x-xenarju tal-inħawi tal-madwar. Kienet ukoll maħsuba li tissimbolizza l-istabbilità tad-Dinastija Qing. Iżda jidher li fl-1860 din ġiet meqruda u reġgħet inbniet mill-ġdid bi stil tal-Punent minn Cixi li tatha isem ieħor – Qingyanfang jew Paċi Universali (Universal Peace).

L-Għadira Kunming

Din l-għadira tkopri tliet kwarti tas-sit kollu. L-ilma tagħha mhux fond u ma jistax isir għawm fiha. Madanakollu, il-viżitaturi għandhom l-opportunità li jirkbu dgħajsa sabiex igawdu l-ambjent mill-isbaħ kemm tal-għadira, kemm tal-ġnien u kif ukoll tal-palazz li jħares fuqha.

Mir-rebbiegħa sal-ħarifa jikbru l-fjuri tal-ġilju tal-ilma (lotus) ġewwa l-ilmijiet ta’ din l-għadira. Min-naħa l-oħra, fix-xitwa, wiċċ l-għadira jinbidel f’silġ u n-nies ikunu jistgħu jmorru bl-iskejt fuqu.

Nies bi snajja’ u arti varji

Apparti li dan il-lwog joffrilek iċ-ċans li tiltaqa’ man-nies tal-post, fih wieħed isib ukoll diversi artisti. Fosthom, aħna sibna pittur anzjan li kien qiegħed jiddisinja xeni dettaljati mill-Palazz tas-Sajf. Kien hemm ukoll grupp ta’ nies li bl-istrumenti diversi tagħhom kienu qed jakkumpanjaw żewġ kantanti.

Min jixtieq jara xi filmati li ħadna f’dan il-post jista’ jidħol f’Youtube permezz ta’ din il-ħolqa:

https://www.youtube.com/watch?v=HlHIDVjYzGQ

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-8 ta’ Marzu 2015)

Share on Facebook

2015.03.08 / no responses / Category: Torca - Features & Articles