Posts Tagged ‘kwistjoni’

  • X’INHU L-AĦJAR GĦAT-TFAL?

    Hekk kif it-tfal jibdew joqorbu lejn l-età tal-iskola jew hekk kif l-omm tiddeċiedi li tixtieq tmur taħdem, sikwit tinqala’ l-kwistjoni dwar x’inhu l-aħjar għat-tfal. It-tfal għandhom jitħallew ma’ xi qraba jew ikun aħjar li kieku jmorru f’xi childcare centre ħalli jilħqu jidraw is-sistema tal-iskola? Imma x’joffru c-childcare centres u x’inhuma r-rekwiżiti tal-kindergartens? Tibda tisma’ kull tip ta’ opinjoni minn hemm u minn hawn. Uħud jgħidulek ukoll li hekk kif jirfsu ġo childcare centre jew fl-iskola, it-tfal iktar morda milli le. Imma dan minnu? Tkellimna ma’ sid ta’ żewġ childcare centres, ma’ żewġ għalliema tal-kindergarten u ma’ kirurgu tat-tfal sabiex inwieġbu l-mistoqsijiet prinċipali li jkunu jixtiequ jafu bosta mill-ġenituri…

    INTERVISTA: ANNA SALIBA u ROSETTE BONELLO – Kindergarten Assistants

    X’inhu dak li tkunu qed tistennew li jkunu jafu jagħmlu tfal tal-eta’ tal-kindergarten?

    Ħafna ġenituri jaħsbu illi l-iskop tal-kindergarten huwa illi t-tfal jibdew jitgħallmu n-numri u l-ittri. Imma mhux dak l-iskop ewlieni. Fl-ewwel sena tagħhom fl-iskola, l-għan prinċipali huwa illi dawn it-tfal Rosette Bonello u Anna Saliba jitgħallmu l-affarijiet bażiċi tal-ħajja, bħal ngħidu aħna jitgħallmu jikkomunikaw, jistennew, jaqsmu l-affarijiet bejniethom u jidraw il-manjieri tajbin. Huwa importanti ħafna wkoll illi dawn it-tfal ikunu kapaċi jinqdew weħidhom fit-toilet: li jafu jniżżlu l-qalziet u jtellgħuh għax aħna ma nistgħux nidħlu magħhom. L-użu tal-gażaża u l-qlejba mhumiex permessi fl-iskola għax it-tfal għandhom ħabta jdaħħlu dawn l-oġġetti f’ħalq xulxin. Iżda l-aktar punt kritiku huwa illi t-tfal għandhom jiġu mgħallma minn qabel xi tfisser li tmur l-iskola. Il-ġenituri għandhom ipoġġu bil-qiegħda magħhom u jitkellmu ċar. Jgħidulhom “Ara, issa inti ser tmur l-iskola. Ikollok għalliema li tkun tħobbok ħafna u anki ħafna tfal biex toqgħod tilgħab magħhom. U mbagħad jiena nitlaq u meta jsir il-ħin nerġa’ niġi għalik.” Din tal-aħħar importanti ħafna għax fil-bidu t-tfal ikollhom il-biża’ li l-omm ħalliethom f’dak il-post u m’għandiex l-intenzjoni li terġa’ tmur lura għalihom. B’daqsxejn djalogu minn qabel, tiġi evitata ħafna tbatija.

    X’inhuma l-akbar ostakli għat-tfal li jattendu l-iskola tal-kinder għall-ewwel darba?

    Il-firda mill-omm hija l-aktar waħda iebsa. Imbagħad hemm ukoll illi għall-bidu t-tfal ma jkunux drawna. Għalihom aħna nies barranin. Il-post huwa differenti, il-kumdità u l-libertà li jkun hemm id-dar ma jsibuhiex fl-iskola għax hawnhekk hawn ċertu regoli. Iżda l-bidu għal kulħadd iebes. Anki aħna l-adulti meta mmorru x’imkien ġdid inħossuna mifxula, aħseb u ara naqra ta’ tifel żgħir!

    Bħala għalliema tal-kindergarten, taraw differenza bejn tfal li jkunu attendew ic-childcare centres u oħrajn li le?

    Mhux dejjem għax skont it-tfal u l-ambjent li jkunu trabbew fih. Hemm tfal li jkunu diġa’ mgħallma u ppreparati sewwa mill-ġenituri, oħrajn ikollhom ħuthom akbar u allura jkunu drawha xi ftit is-sistema. Fejn l-omm tkun taħdem u t–tfal jitħallew man-nanna, id-distakk mill-omm ikun laħaq sar u allura t-tfal ma jbatux mill-firda meta jiġu l-iskola. Però imbagħad kultant, iva, ninnutaw ċerti differenzi, għalkemm insostnu illi dan ma japplikax għat-tfal kollha. Per eżempju hemm tendenza illi kultant it-tfal li jkunu attendew fiċ-childcare centres ikunu aktar indipendenti u aktar jafu xi tfisser li tmur l-iskola. Ikollhom aktar kunċett ta’ ħin u jafu li wara l-iskola, l-omm ġejja għalihom. Uħud ikollhom aktar vokabularju, jafu jaqsmu l-affarijiet mal-oħrajn, jafu x’inhu kju, imdorrijin jaħslu jdejhom wara t-toilet jew wara li jieklu, jibżgħu aktar għall-ġugarelli u għall-kotba, kapaċi joqogħdu bil-qiegħda jisimgħu storja u mhux jiġru ‘l hawn u ‘l hemm u wara li jilgħabu bil-ġugarelli, jiġbruhom lura. Xi ħaġa illi ġeneralment it-tfal li jkunu mdorrijin id-dar, ma jkunux imgħallma jagħmlu.

    Kemm jistgħu jgħinu l-ġenituri biex it-tfal ikunu aktar ippreparati għall-ewwel sena tagħhom fil-kinder?

    Il-preparazzjoni tat-tfal mill-ġenituri hija neċessarja immens. Ma jistax ikun li t-tfal jintbagħtu l-ewwel ġurnata l-iskola u ma jafux x’laqagħthom. Il-kooperazzjoni tal-ġenituri flimkien mal-għalliema tgħin ħafna biex it-tfal jgħixu l-ewwel esperjenza tagħhom tal-iskola b’mod pjaċevoli. Ngħidu aħna, dawk it-tfal li jibku fil-bidu, għandna nibdewlhom l-iskola ftit ftit kuljum. Ċertu ġenituri ma jkunux jistgħu jifmuha din u minflok isostnu biex iħallu ‘l uliedhom il-ġurnata kollha għax jgħidulek li dawn m’għandhom xejn inqas minn ħaddieħor. Tgħin ħafna wkoll jekk it-tfal jiġu mħarrġa minn qabel għas-sistema tal-iskola bħal f’dawk li huma drawwiet, per eżempju li jixorbu l-ilma, li jaqtgħu il-gażaża u n-nappy, li ma jorqdux f’nofsinhar u li jikkomunikaw sewwa x’għandhom bżonn. L-għażla tal-ħwejjeġ u ż-żraben li jlibbsu lit-tfal għandha tkun għaqlija biex kemm jista’ jkun it-tfal ikunu komdi u mingħajr periklu. Ix-xagħar għandu jkun miġbud minħabba li t-tfal żgħar iħobbu joqogħdu ras ma’ ras. Jekk it-tfal għandhom xi allerġiji huwa neċessarju li aħna nkunu nafu għax it-tfal għandhom it-tendenza li jħalltu u jaqsmu.

    Il-kindergarten hija l-bidu tal-edukazzjoni tat-tfal tagħna. Introduzzjoni tajba tgħin biex il-quddiem it-tfal ikomplu mexjin sewwa fis-sistema skolastika. Bħala għalliema aħna napprezzaw illi meta t-tfal jikbru jibqgħu jiftakru l-iskola bħala l-post fejn tgħallmu u fejn lagħbu u fejn ħadu pjaċir anki mal-għalliema tagħhom.

    ——————————————————————————————————————————

    INTERVISTA: CHRIS FEARNE – Kirurgu tat-Tfal

    Uħud isostnu illi l-attendenza fiċ-childcare centres iżżid il-mard fit-tfal. X’tikkummenta?

    Hekk kif iċ-ċentri ta’ kura tat-tfal u trabi isiru aktar aċċessibbli, huwa importanti illi l-ġenituri jkunu mgħarrfa dwar l-implikazzjonijiet għal saħħet it-tfal li jattendu f’dawn iċ-ċentri.

    Hemm żewġ kategoriji bażiċi ta’ kif is-saħħa tat-tfal tista’ tkun affettwata fil-childcare centres: dik tal-‘injuries’ u l-oħra tal-infezzjonijiet.

    Injuries

    Ħa nibdew bl-injuries. Ma tistax tistenna illi fejn ikun hemm it-tfal jilagħbu mhux ser ikun hemm min iweġġa’. U t-tfal jistgħu iweġġgħu u jkorru kemm jekk ikunu fiċ-childcare centres u kif ukoll jekk ikunuChris Fearne d-dar jew għand in-nanna. Fil-fatt studji f’pajjiżi oħra wrew illi iżjed hemm ċans illi tfal żgħar ikorru d-dar jew fil-‘playing field’ milli f’childcare centre. Probabbilment għax fiċ-ċentri tat-tfal issir emfażi kbira biex dawn il-problemi iġu evitati. L-injuries tat-tfal żgħar huma ta’ żewġ tipi – hemm dawk li jiġru minħabba azzjoni tat-tfal stess, bħal waqgħat, gdim jew daqqiet u dawk li jiġru minħabba l-ambjent taċ-ċentru bħal ngħidu aħna, minħabba xi apparat difettuż jew logħob perikoluż. Għalhekk huwa importanti illi ċentri li jilqgħu lit-tfal fihom ikunu iċċertifikati li huma safe u li jkunu spezzjonati b’mod regolari mill-awtoritajiet. Huwa neċessarju wkoll illi kull min jaħdem mat-tfal ikollu taħriġ ta’ x’għandu jagħmel f’każ ta’ injury.

    Infezzjonijiet

    It-tieni tip ta’ problema għas-saħħa tat-tfal fil-childcare centres għandha x’taqsam ma’ l-infezzjonijiet. Dawn bħal ma’ jaf kulħadd jittieħdu minn persuna għall-oħra. U allura tarbija jew tifel żgħir li ser ikun f’kuntatt viċin ma’ ħafna tfal oħra ser jimrad iżjed. Pero’ anke hawn, mhux kulħadd l-istess. Dawk it-trabi li jkunu ‘breastfed’ għandhom vantaġġ minħabba illi l-ħalib ta’ l-omm jagħti ċerta protezzjoni kontra l-mard infettiv. Barra minn hekk tfal żgħar li jkollhom ħuthom akbar minnhom x’aktarx li jkunu diġà ltaqgħu ma’ ħafna mikrobi li ħuthom ikunu ġabu d-dar. Dan iwassal biex dawn it-tfal ikunu laħqu rabbew protezzjoni akbar meta jmorru fiċ-childcare centres. Min-naħa l-oħra, tarbija li mhux ‘breastfed’ u li m’għandiex ħutha akbar minnha, ser timrad ta’ spiss fl-ewwel ftit xhur fiċ-childcare centre.

    Importanti ħafna illi tfal li jkunu ser jattendu f’dawn iċ-ċentri jkunu ħadu t-tilqim li jkun hemm bżonn. Dan it-tilqim iservi ħafna biex ibiegħed mard infettiv. Dan l-aħħar ħarġet tilqima ġdida kontra d-dijareja li l-gvern għadu mhux qed jagħti b’xejn. Jien inħeġġeġ lill-ġenituri kollha, speċjalment lil dawk li ser idaħħlu lit-tfal fiċ-ċentri sabiex jużaw dan il-vaċċin. Tfal u għalliema li jkunu jattendu ċ-ċentri għandhom ukoll jitlaqqmu għal kontra l-influwenza fil-bidu ta’ kull xitwa.

    Ta’ min jiġbed l-attenzjoni wkoll ta’ dawk il-ġenituri li jkollhom it-tfal morda sabiex ma’ jeħduhomx fiċ-ċentri sakemm dawn jirkupraw. Dan mhux biss għas-saħħa tat-tfal infushom imma wkoll ħalli kemm jista’ jkun dan il-mard ma jinfirixx mat-tfal l-oħra.

    chrisfearne@gmail.com

    ——————————————————————————————————————————-

    INTERVISTA: MARIJA HAMMETT – SID TA’ TENDER LOVING CARE CENTRES– M’SCALA U FGURA

    Kif bdiet l-idea li tiftaħ dawn ic-childcare centres?

    Kont iddeċidejt li noħroġ naħdem imma l-akbar diffikultà li ltqajt magħha dak iż-żmien, kienet li nsib childcare centre. Irrealizzajt li kien hemm bżonn serju ta’ dawn iċ-ċentri u minn hemm bdiet l-idea li niftaħ childcare centre tiegħi. It-tfal minn dejjem kienu importanti ħafna f’ħajti. Mill-ewwel ġranet f’dan ix-xogħol ġdid intbaħt li fl-aħħar kont sibt posti. Qabel dan kont ħdimt f’diversi xogħlijiet imma qatt ma kont daqshekk kuntenta. Illum ma nistax nimmaġinani nagħmel xogħol ieħor.

    X’inhuma s-servizzi li joffru c-childcare centres tiegħek?

    Is-servizzi tac-childcare centres tiegħi huma mibnija direttament fuq il-bżonnijiet u t-talba tal-klijenti. F’Marsaskala ċ-ċentru jiftaħ għall-ħinijiet itwal minn dak taċ-ċentru li għandi l-Fgura u jilqa’ t-tfal Marija Hammett anki s-Sibt. Apparti li noffru s-servizz ta’ childcare, jiġifieri li nieħdu ħsieb u li nedukaw lit-tfal sakemm il-ġenituri jkunu x-xogħol, aħna noffru wkoll is-servizz li nżommu t-tfal qabel u wara l-iskola. Dan l-arranġament sar għal dawk il-ġenituri li jibdew ix-xogħol kmieni u għal dawk li jdumu x-xogħol aktar mill-ħinijiet li fihom tispiċċa l-iskola. Għall-kumdità tal-ġenituri, aħna noffru wkoll is-servizz tagħna waqt il-vakanzi tal-iskola bħal dawk tal-Għid, tal-Milied eċċ. Bl-istess għan, għandna wkoll is-servizz ta’ Skola Sajf illi fiha jistgħu jattendu wkoll it-tfal ta’ Kinder 1 u 2 bi programm speċjali adattat għalihom. Mat-tfal iż-żgħar nagħmlu anki n-nappy changing filwaqt li lit-tfal akbar nittrenjawhom biex jitgħallmu jmorru t-toilet weħidhom (rekwiżit importanti għall-iskola). Ovvjament kollox jieħu l-ħin tiegħu u biex it-tfal jitħarrġu sew, aħna nirrakkomandaw li t-tfal jinġiebu fiċ-ċentru ta’ l-inqas minn sitt xhur qabel tibda l-iskola tal-Kinder Garten.

    Liema etajiet ta’ tfal jistgħu jattendu fic-childcare centres tiegħek?

    Hawnhekk naċċettaw minn trabi sa tfal ta’ tlett snin. Iżda kif għedtlek, fil-vaganzi u fis-Sajf ikollna wkoll tfal sa ħames snin.

    X’inhu l-iskop ta’ childcare centre?

    Inizzjalment l-iskop huwa illi t-tfal jilħqu jidraw il-firda minn mal-omm, li aktar tard trid issir bilfors minħabba l-attendenza fl-iskola tal-kindergarten. Iżda child care centre joffri lit-tfal ħafna aktar minn hekk. Permezz tat-taħlit ma’ tfal oħra, it-tfal jitgħallmu wkoll diversi kapaċitajiet bażiċi bħal dik li jissoċċjalizzaw u jikkomunikaw ma’ tfal oħra. Jitħarrġu f’dawn l-affarijiet b’mod sottili, mingħajr lanqas biss ma jindunaw. Għax kollox isir permezz tal-logħob. Fiċ-ċentri tagħna, għandna jattendu wkoll numru ta’ tfal barranin u dan iservi ta’ vantaġġ kemm għat-tfal Maltin u kemm għat-tfal barranin infushom, li wħud minnhom saħansitra jitgħallmu jitkellmu bil-Malti permezz tat-tfal l-oħra. Iżda finalment l-iskop prinċipali tagħna huwa illi t-tfal jieħdu pjaċir.

    X’attivitajiet isiru fic-childcare centres?

    Is-servizz li noffru aħna mhux biss servizz ta’ babysitting imma ta’ Educare (jiġifieri li filwaqt li nieħdu ħsieb it-tfal, nedukawhom ukoll). Għaldaqstant il-carers tagħna huma kollha kwalifikati f’Early Childhood Education. L-attivitajiet li jsiru fiċ-ċentri tagħna huma kollha bbażati fuq il-PILESS (Physical, Intellectual, Language, Emotional, Social & Spiritual Development). Għalhekk naraw illi kull meta qed nagħmlu xi attività, din tkun maħsuba biex tolqot kemm jista’ jkun minn dawn il-punti. Fost il-bosta attivitajiet li nagħmlu hemm it-tpinġija, il-krafts, l-istory-telling u l-kant. Għandna wkoll ħafna ġugarelli, logħob edukattiv u kotba.

    X’inhuma l-benefiċċji ta’ dawn iċ-ċentri?

    Kif qed tara, il-benefiċċji huma bosta. F’ċentri bħal dawn it-tfal ma jitħallewx quddiem xi sett tat-TV, ma jagħmlu xejn, imma jitħarrġu f’kapaċitajiet bażiċi li aktar tard ikunu jridu jużaw anki l-iskola. Bħala parti mit-taħriġ tiegħi personali, jiena għamilt 100 siegħa fl-iskola tal-kindergarten ta’ Marsaskala u allura nista’ nibni aħjar il-programmi tiegħi ħalli nipprepara lit-tfal għas-sistema tal-iskola. It-taħriġ tagħna jgħinna wkoll nindunaw b’xi problema fl-iżvilupp tat-tfal u b’hekk id f’id mal-ġenituri, nkunu nistgħu naħdmu biex jekk jista’ jkun, il-problema tiġi kkoreġuta jew għall-inqas indirizzata. Benefiċċju ieħor huwa illi f’dawn iċ-ċentri t-tfal irabbu ċerta immunità għall-mikrobi komuni. Dawk it-tfal li jibqgħu d-dar u ma jitħalltux ma’ tfal oħra ma jkollhomx immunità u jkollhom jgħaddu minn dan il-perjodu waqt l-ewwel sena tal-kindergarten.

    Il-benefiċċji taċ-ċentri jgawdu minnhom ukoll il-ġenituri. Hawnhekk ma jersqux biss ġenituri li jmorru għax-xogħol. Illum il-mentalità inbidlet ħafna u l-kelma tiġri wkoll. Il-progress fit-tfal kulħadd jieħu pjaċir bih. Barra minn hekk, dawk il-ġenituri li jkollhom wild wieħed, jitgħallmu jinqatgħu bil-mod minn dik ir-rabta qawwija minn ma’ wliedhom. Mhux it-tfal biss iħossuha l-firda meta jmorru l-iskola! Dik l-omm li f’daqqa waħda ssib ruħha weħidha d-dar, tbati wkoll. Fl-istess ħin, meta t-tfal jattendu fiċ-ċentri, l-omm ikollha ftit ħin liberu għaliha biex tagħmel l-affarijiet tagħha u meta t-tfal jirritornaw id-dar, l-omm ikollha aktar ċans tgħaddi ħin magħhom b’mod trankwill.

    X’diffikultajiet tiltaqgħu magħhom f’dan ix-xogħol?

    Ċertu ġenituri fil-bidu jkollhom daqsxejn dubju humiex qed jagħmlu sew li jħallu lil uliedhom fiċ-ċentri. Aħna konxji illi magħna qed jiġu afdati l-egħżeż teżori tagħhom u nafu illi fil-bidu hawn min isibha diffiċli. Iżda ftit ftit, ir-rapport jinbidel ħafna tant li dawn il-ġenituri jispiċċaw ħbieb tal-qalb tagħna. Diffikultà oħra hija illi mhux it-tfal kollha jkunu lesti biex jinqatgħu mill-omm jew min-nanniet. F’dawn il-każi aħna nirrakkomandaw illi t-tfal jitħallew għandna gradwalment, siegħa siegħa biex b’hekk nagħtuhom ċans jidraw. Din it-tranżizzjoni hija importanti ħafna għax jekk ma ssirx sewwa, aktar il-quddiem it-tfal ser isibu diffikultà biex jidraw l-iskola. L-inkwiet fil-familji huwa kwistjoni oħra li niltaqgħu magħha u aħna rridu noqogħdu attenti li nagħtu l-protezzjoni xierqa lil dawn it-tfal. Problema oħra hija l-mard fit-tfal. Aħna nagħtu ċ-ċans li meta t-tfal jimirdu ma jintilfux il-flus li jitħallsu għax ikunu jistgħu jiġu f’ġurnata oħra. Iżda ssib min jibqa’ jinsisti li t-tifel m’għandux mard li jittieħed u f’dan il-każ ikolli nitlobhom ċertifikat mingħand it-tabib li jiċċertifika li t-tifel ikun tajjeb biex jattendi fiċ-ċentru biex b’hekk nevita l-mard minn fuq it-tfal l-oħra. Jeżistu diffikultajiet bħal f’kull xogħol ieħor imma s-sodisfazzjon jegħleb il-problemi kollha.

    X’parir tagħti lil dawk il-ġenituri li jixtiequ jibgħatu lit-tfal tagħhom f’xi child care centre?

    Li jduru diversi ċentri u jaraw il-postijiet b’għajnejhom. Li jikkonfermaw illi ċ-ċentri huma liċenzjati kemm minħabba l-professjonalità u kif ukoll għax il-gvern joffri eżenzjoni mit-taxxa lil dawk il-ġenituri li jibgħatu lit-tfal tagħhom f’childcare centres liċenzjati. Issib min iċempillek u jistaqsik bilkemm iżżomm is-siegħa. Dak mhux prinċipju li trid taħdem fuqu meta inti qed tikkonsidra li tafda lill-uliedek ma’ xi ħadd. Trid tikkonferma illi l-post hu adattat, li m’hemmx periklu, li hemm ambjent pjaċevoli u li t-tfal qed jieħdu l-aqwa servizz. Iċ-ċentri jeżistu biex jagħtu servizz lill-ġenituri li qed iħallsu, però wkoll lit-tfal li qed jużawh. L-għan taghna huwa li naħdmu id f’id mal-ġenituri, però qatt li nieħdu posthom.  Aħna naċċertaw li t-tfal ikunu qed jigu ikkurati b’imħabba u tenerezza.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-31 ta’ Mejju 2009)

    2009.05.31 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • L-IMMIGRANTI ILLEGALI – MAGĦLUQIN U MISTKERRĦA

    Il-kwistjoni tal-immigranti illegali ilha għaddejja s-snin f’pajjiżna. U kull ma jmur, in-numru tagħhom dejjem qed jiżdied. Jekk hux fix-xhur tas-Sajf jew inkella fl-eqqel tax-Xitwa, dawn l-individwi qed jissugraw ħajjithom biex isibu ħajja aħjar. Minflok isibu ruħhom f’Malta, magħluqin ġoċ-ċentri ta’ detenzjoni u bosta drabi mistkerrħa – għax għandhom ġilda skura.

    Bla dubju ċ-ċokon ta’ pajjiżna ma jiflaħx għal dan l-influss kontinwu ta’ nies u l-fondi li tingħata Malta mhumiex biżżejjed biex tkun tista’ terfa’ din ir-responsabbiltà: responsabbiltà li l-pajjiżi l-oħra tal-Ewropa qed jiżolqu minna. F’dawn l-aħħar xahrejn, il-wasla tal-immigranti illegali żdied u dan meta l-baħar għadu qed juri snienu sew. Fuq fomm kulħadd hija l-mistoqsija: x’ser jiġri la t-temp ikun ħafna aħjar? Se jinvaduna?

    Kull min iżur iċ-ċentri ta’ detenzjoni fejn jinżammu l-immigranti illegali jgħidlek illi l-kundizzjonijiet li dawn jgħixu fihom mhumiex adegwati. Ma tridx wisq biex tifhem meta tgħaddi minn quddiemhom. Uħud isostnu li l-immigranti illegali messhom jirringrazzjaw ‘l Alla flok qegħdin taħt il-baħar jew maqtulin f’pajjiżhom. Imma dan kliem l-Insara li ngħidu li aħna? Niftakar li meta kont żgħira konna nagħtu l-flus minn qalbna biex dawn l-istess nies jingħataw l-għajnuna f’pajjiżhom. Madanakollu, issa li qed insibuhom ma’ wiċċna hawnhekk, l-istorja tidher li nbiddlet ħafna.

    Dan l-aħħar kelli l-opportunità nsir naf wieħed minn dawn l-individwi illi llum għandu l-istat ta’ refuġjat f’pajjiżna. Kont ilni nixtieq ħafna nisma’ l-istorja ta’ dawn in-nies min-naħa tagħhom. Iżda jkolli nammetti illi domt naħsibha ftit qabel aċċettajt li niltaqa’ miegħu. Il-fatt li dwar dawn in-nies aħna ma nafu xejn, qisha tqanqallek ċertu preokkupazzjoni. Kienet l-insistenza tiegħu li fl-aħħar waslet għal din l-intervista.

    Nabil Tekeste huwa żagħżugħ ta’ 25 sena mill-Eritrea. Bniedem edukat u kolt, jitkellem b’Ingliż tajjeb ħafna. Ilu jgħix f’pajjiżna erbgħa snin. Tgħallem l-istorja ta’ Malta biex ikun jaf aħjar lill-pajjiżna. Lil Malta u lill-Maltin iħobbhom ħafna għax japprezza li dawn qed jagħtuh rifuġju. Madanakollu stqarr miegħi li l-ħajja hija iebsa għalih hawnhekk.

    “Meta ħrabt minn pajjiżi, l-ħsieb tiegħi kien li mmur l-Italja ħalli mbagħad nibqa’ sejjer lejn il-Kanada”. Hemmhekk Nabil għandu tnejn minn ħutu bil-familji tagħhom. Huma ċittadini tal-pajjiż u marru hemm b’mod regolari. Ta’ żagħżugħ li hu Nabil għandu ħafna pjanijiet għal ħajtu. “Fis-sitwazzjoni li pajjiżi qiegħed fih, huwa diffiċli li tagħmel xi ħaġa b’ħajtek. Xtaqt immur ħdejn ħuti. Hemmhekk hemm aktar opportunità. Jiena bniedem bieżel ħafna. Ix-xogħol nidħol għalih b’ruħi u b’ġismi. Kieku qiegħed hemm, illum sinjur żgħir jien.”

    Staqsejtu biex jirrakkuntali l-istorja tiegħu. Għaliex telaq minn pajjiżu?

    “Qabel l-1998 qatt ma kont nimmaġina li għad ikolli naħrab minn pajjiżi. Għalija l-Eritrea kienet il-ġenna tal-art. Ma kien jeżisti l-ebda pajjiż ieħor f’moħħi. Kont ngħix ħajja tajba u kelli familja li tħobbni ħafna. Imma meta bdiet il-gwerra, il-pajjiż sar infern. Il-port ġie imblukkat u kellna niġġieldu. Kull min hu fiżikament b’saħħtu biżżejjed hemmhekk, bla distinzjoni ta’ età jew sess, irid jiġġieled. Inkella ħażin għalih. Il-poplu li qegħdin fi gwerra magħhom lanqas biss nista’ nsejjħilhom egħdewwa. Għamilt snin ngħix flimkien mal-familja tiegħi fl-Etjopja. Kif nista’ niġġieled ma’ dawn in-nies? Kif ġabuni fi stat li rrid noqtol lil ħuti? Il-kbarat qabdu jissieltu dwar l-art u ħolqu dawn il-problemi bejnietna. Ma nafx għaliex jiġru dawn l-affarijiet. ”

    F’pajjiżek, qatt smajt b’Malta?

    “F’pajjiżi darba biss smajt b’Malta… meta kienu ntbagħtu xi nies lura li kienu daħlu b’mod illegali f’pajjiżkom. Meta nbagħtu lura smajt li kienu nqatlu. Dak iż-żmien kelli diġà fi ħsiebi li nitlaq u għal ftit ma kontx ingħaqadt miegħu dak il-grupp. Kieku jien illum mejjet.”

    Kif beda l-vjaġġ tiegħek?

    “Biex nasal il-Libja kelli nagħmel vjaġġ twil. Kelli naqsam bejn diversi pajjiżi oħra. Imma kont deċiż u l-ebda diffikultà ma waqqfitni.  Ma kienx vjaġġ faċli. Jekk tinqabad ma tafx x’jista’ jsir minnek. Is-Nabil Tekeste Sudan qabduni u arrestawni. Is-suldati talbuni l-flus biex jeħduni f’ċentru ta’ detenzjoni. Kelli nħallas u ħaduni hemm sakemm sibt mezz kif erġajt ħrabt. Meta finalment wasalt il-Libja, niftakar li ġurnata minnhom kienu ġew xi pulizija jfittxu fid-djar. Bżajt li jaqbduni u jibgħatuni lura minn fejn ġejt. Għalhekk dakinhar stess mort f’post partikulari li minnu qaluli li stajt naħrab bid-dgħajsa. Ħallast $200 bħala depożitu u qaluli biex nistenna għax kien hemm nies oħra qabli li riedu jitilqu. Imma jien għedtilhom li ridt nitlaq dakinhar stess u wara ħafna paroli tajtu $1000 oħra u aċċetta li jdaħħalni mal-grupp li kien imiss. Spiċċajt bla flus u kelli nċempel lil oħti biex tibgħatli aktar. Oħti staqsitni kontx ser naħrab bid-dgħajsa. Imma jien serraħtilha rasha li ma kienx il-każ għax kieku ma kienet tibgħatli xejn. Kif waslu, sarraft il-flus f’ewro ħalli kif nasal fl-Italja nkun nista’ nużahom bla tfixkil.”

    Kont taf li dawn il-vjaġġi huma perikolużi? Li stajt titlef ħajtek?

    Tbissem għal din il-mistoqsija. “Lanqas nista’ nifhem kif stajt kont daqshekk baħnan. Jien mingħalija li konna sejrin b’xi dgħajsa kbira. Minflok sibt dgħajsa, xi tlett metri kollox. Aħna konna 28 fiha. Serrħulna rasna li l-vjaġġ kellu jieħu 14-il siegħa biss. Qalulna li dejjem kulħadd wasal qawwi u sħiħ l-art u li ma kellnix għalfejn ninkwetaw. Wegħduna li kienu ser jibgħatu magħna wieħed mill-aqwa kaptani li kellhom u tlaqna. Ftit konna nafu li l-kaptan kien wieħed minna stess. Sirna nafu dan aktar tard waqt il-vjaġġ. Kienu ħaduh xi tlett darbiet biex jitgħallem isuq id-dgħajsa li kellna nitilqu biha. Imbagħad lilu jew raħħsulu l-prezz jew ħallewh jitlaq b’xejn. F’idejn dak konna matul vjaġġ bħal dak!”

    Kif kien il-vjaġġ?

    “Kien Settembru imma fl-ewwel ġurnata kien kollox sew. Il-baħar kien kalm u mexxejna. Imma mat-tieni ġurnata, ommi ma! Kien dakinhar li stajt nħoss fuq ġismi l-qawwa t’Alla. Il-mewġ beda tiela ftit ftit, 10 piedi, 20, 25, 30 pied. Qatt ma bsart li l-baħar jogħla daqshekk! Konna nibdlu l-post fuq id-dgħajsa għax konna ngħejjew fl-istess pożizzjoni. Għamilt ħafna ħin wiċċi l’isfel biex ma narax x’inhu jiġri. Imma ma nista’ qatt ninsa meta f’ħin minnhom kont qiegħed bil-qiegħda fit-tarf tad-dgħajsa u ftaħt għajnejja. Sibt is-sema ma’ wiċċi. Stagħġibt. Veru kienet sabiħa. Għedt hawn kif nista’ nara daqshekk tajjeb? Ma kontx indunajt li d-dgħajsa kienet miexja fuq il-quċċata ta’ mewġa kbira. Irrealizzat dan meta rajt ir-ragħwa tagħha mad-dawra tad-dgħajsa. Twaħħaxt, speċjalment meta b’ħeffa kbira bdejna neżlin lura ‘l isfel. Għal mument bdejt naħseb li qegħdin nieħdu sehem f’xi film. Imma hemm tista’ tgħidilhom: ok, ieqfu ftit għax għajjejt. Hemm ridna nibqgħu għaddejjin… kollox f’idejn Alla. Ovvjament beda dieħel l-ilma fid-dgħajsa. Imma ħadd minna ma kellu xejn fuqu għax kienu ordnawlna  biex ma nieħdu xejn magħna. Sa mn’Alla jien kelli xafra fil-but għax f’daqqa ġietna l-idea li naqsmu tank tal-plastik tal-ilma. Kulħadd ħa biċċa minnu u bdejna nippruvaw narmu lura l-ilma li jidhol. Ma tista’ qatt tifhem dis-sitwazzjoni jekk ma tgħixiex. Ir-riħ meta jibda jieħdok minn hemm għal hawn u l-baħar ma jispiċċa qatt, jitilfuk minn sensik. Lanqas tkun tista’ tibqa’ tirraġuna aktar. Meta kont fiċ-ċentru tad-detenzjoni smajt diversi stejjer. Ġieli uħud tant tħawwdu li marru lura l-Libja u ħasbu li waslu Lampedusa. Oħrajn jgħidulek li l-baħar ħasbuh id-deżert u mingħalihom li sabu xi art.

    B’kaptan bla esperjenza bħal dak, minflok 14-il siegħa l-vjaġġ ħa 3 iljieli u 3 ijiem. Ħsibna li mhu ser naslu qatt. Biex tgħaxxaqha l-ikel ixxarbilna bl-ilma baħar u meta ppruvajna nduquh, il-ħakk li qabadna ma’ ġisimna kien isopportabbli.”

    Kif wasaltu Malta?

    “Il-kaptan għejja u ried jieqaf biex jistrieħ. Iżda nqala’ pandemonju sħiħ għax aħna ridna niqbgħu sejrin. Imn’Alla li wara ftit rajna dawl fil-bogħod. Ħsibna li wasalna Lampedusa u bdejna nimxu lejja. Imma dad-dawl mhux li nersqu qribu. Ir-riħ kull darba beda jitfagħna lura. Kollox bit-taqtiegħ il-qalb. F’daqqa waħda rajna bastiment qrib tagħna u bdejna nibgħatulu l-messaġġi għall-għajnuna b’torċ li kellna. Imma dan ma ranix u wara kollox indunajna li hu kien sejjer bil-kontra ta’ fejn ridna immorru aħna. Tlaqnih u dawwarna ħarsitna lejn id-dawl. Hemm biss kienet it-tama tagħna.

    Kien sebaħ meta wasalna. Niftakar li l-ewwel ma rajt qabda containers. Konna dħalna fil-port ta’ Marsaxlokk. Uħud minna ndunaw li konna qegħdin Malta u riedu jerġgħu joħorġu ‘l barra. Imma jien insistejt. Ma stajnix nkomplu bil-vjaġġ. Għedtilhom ejja nagħtu ċans u naraw. Lili wissewni biex ma nitkellimx bl-Ingliż ħalli ma jistaqsuna xejn. Kien dak il-ħin li nqalbet bina d-dgħajsa. Spiċċajna kollha l-baħar. Wieħed li ma kienx jaf jgħum qabad ma’ saqajja u beda jniżżilni ‘l isfel fil-qiegħ. Kelli nħoll il-qalziet biex niżgiċċa u miegħu niżlu l-flus kollha li kelli. Kif tlajt fil-wiċċ indunajt li kien hemm xi suldati. Bdejt ngħajjat kemm niflaħ biex jgħinu lil min ma kienx jaf jgħum. Kien f’dak il-waqt li ndunajt illi l-qmis kienet iċċartitli. Matul il-vjaġġ fil-but tal-qmis, imdawwra sew fil-plastik, kelli numru ta’ kanzunetti li jien kont ktibt. Kienu t-teżor tiegħi. Lanqas għal flus ma ddispjaċini daqshekk. F’daqqa waħda rajthom fil-wiċċ tal-baħar, sejrin lura fil-baħar miftuħ. B’dagħdiegħa qbadt ngħum kemm niflaħ biex naqbad il-pakkett. Is-suldati tgħidx kemm bdew jgħajjtu għax ħasbuni qed nipprova naħrab. Imma hekk kif qbadt il-pakkett f’idi, għomt lura ħdejhom minn jeddi. Kif wasalt fiċ-ċentru ta’ detenzjoni, ikkuppjajthom malajr fuq karti ġodda. Imma lilhom żammejthom rikordju.”

    X’ġara minnek hekk kif wasalt Malta?

    “Tellgħuna f’karozza u wassluna f’post biex jeħdulna l-fingerprints. Matul il-vjaġġ ħarist barra. Għoġobni l-pajjiż. In-nies dehru mhedija b’xogħolhom. Ħsibt li jekk ikolli ngħix hawn ikun tajjeb ukoll. Hawnhekk ma kont naf lil ħadd. Lil dawk in-nies li kienu miegħi fid-dgħajsa rajthom għall-ewwel darba waqt dak il-vjaġġ. Stqarrejt mill-ewwel li jien mill-Eritreja. Sibt ruħi fiċ-ċentru ta’ detenzjoni ta’ Ħal-Far. Il-kundizzjoni ta’ għixien hemmhekk kienet mill-agħar. Wara xahar ippruvajt naħrab imma mill-ewwel inqbadt u tteħidt fiċ-ċentru ta’ detenzjoni ta’ Ħal Safi. Domt disgħa xhur hemm. It-trattament tas-suldati kien iweġġgħek. Jittrattawk ta’ stupidu. L-ikel kien idardrek, l-ilma mhux inqas. Jien kont nixtri l-ikel u l-ilma minn barra. Forsi għalhekk moħħi baqa’ ċar. Hemm ġew tħossok ser tipparalizza. Ippruvajt ngħin ruħi kemm nista’. Kont nikteb il-kanzunetti, naqra, nagħmel l-eżerċizzju. Li jiġi. Basta nibqa’ nħossni ħaj. Hemmhekk tħossok midfun, minsi minn kulħadd. Temmen kemm temmen, tibda taħseb li anki Alla nsik. Kellna problema anki ta’ sodod. In-nies kienu jorqdu mal-art, fil-kurituri u ħdejn it-toilets li dejjem ikunu mfawwrin bl-ilma. F’kundizzjonijiet hekk, ftit ftit tħoss ħajtek tiżvinta fix-xejn.”

    Issa li għandek stat ta’ refuġjat, kif tħossok?

    “Dik li m’għadnix maqful hija ħafna aħjar. Imma s-sitwazzjoni xorta mhux tajba. Inħoss għajnejn kulħadd fuqi. Ir-razziżmu jweġġgħek. L-aktar li ddejjaqni hu li hawn ħafna li jaħsbu li għax jien iswed, jien Nabil Tekeste stupidu u njorant. Fl-Eritrea jweġġgħuk fiżikament. Hawnhekk iweġġgħulek moħħok u qalbek. Huma ftit dawk li jobogħduna imma hawnhekk il-pajjiż tant hu żgħir li jinħassu ħafna. Jeżistu bosta nies li jirrispettawni u li jagħmluli ħafna ġid. Min jafni, jirrispettani ħafna u Alla ħares ma kienx għalihom. Imma mbagħad hemm oħrajn… L-agħar fit-triq u fil-karozzi tal-linja. Ħa nagħtik ftit eżempji ħa tifhimni. Darba kont f’karozza tal-linja mimlija sa ruħ ommha. Telgħet anzjana. Ħadd ma qamilha. Qomt jien u poġġiet minfloki. Lanqas grazzi ma qaltli! Darb’oħra kien hemm raġel qed jimbotta karozza fi triq mimlija nies. Ħadd m’għenu. Mort jien. Meta rani ngħinu, hu rikeb fil-karozza u jien qbadt nimbuttah. Irnexxielu jistartja l-karozza u baqa’ sejjer. Lanqas biss sellimli. Ħallini f’nofs ta’triq qisni iblah. Darb’oħra l-istess, fuq tal-linja. Raġel Malti kien ser jaqa’ hekk kif daret il-karozza u jien u sieħbi żammejnih malajr. Tgħidx kif inħasad kif rana sejrin għalih. Kważi bilkemm ma tmeżmiżx. Sal-ġurnata tal-lum hemm postijiet, speċjalment ċertu diskoteki, li ma jħallunix nidħol niddeverti ġewwa. Nies tal-kulur Amerikani jaċċettawhom. Lili għax Afrikan, le. Iweġġgħuk ħafna affarijiet bħal dawn għax jien nagħmel minn kollox biex nipprova nsir parti min-nies t’hawnhekk. Għalkemm il-ħolma tiegħi hija li mmur ħdejn il-familja tiegħi il-Kanada, kieku nsib tfajla li tħobbni u niżżewwġu, nkun kuntent li ngħix hawn. Iżda il-mentalità tal-Maltin għandha bżonn tinbidel ħafna. Kelli tfajla Maltija li kienet tħobbni ħafna. Għamlet ħafna għalija u għaddiet minn ħafna problemi għax ħabbitni. Ftit nies qatt ħabbewni hekk f’ħajti. Imma fl-aħħar kellha ċċedi għall-pressjoni li saritilha. Għax jien iswed u refuġjat. U telqitni.”

    X’taħseb dwar il-kwistjoni tal-immigrazzjoni illegali f’Malta?

    “Jiena nifhem il-problema ta’ Malta għax Malta hi pajjiż żgħir. Jidhirli li l-pajjiżi l-oħra tal-Ewropa u anki l-kontinenti l-kbar bħall-Amerika u l-Awstralja għandhom jagħtu daqqa t’id billi huma wkoll jieħdu fi ħdanhom lil dawn in-nies li bħali għandhom il-problemi f’pajjiżhom. Messhom ilkoll għalenija jistinkaw biex il-pajjiżi tal-Afrika jerġgħu jqumu fuq saqajhom. Kieku ħadd minna ma jkollu għalfejn jitlaq minn pajjiżu.”

    X’inhi l-ħolma tiegħek?

    “L-ikbar ħolma tiegħi hija li ma narax aktar nies ibatu fid-dinja. Il-faqar per eżempju jweġġagħni ħafna. Meta nara kemm hawn nies fqar fid-dinja, nħoss wisq. Tara n-nies tal-Indja, tal-Filippini u taċ-Ċina jgħixu b’erba’ rossiet! Kif jista’ jgħix hekk bniedem?

    Nipprova nispjega s-sentimenti tiegħi fil-kanzunetti li nikteb. Dik ħolma oħra. Kieku jirnexxieli nidħol fil-kamp tal-mużika u naqla’ ħafna flus, kieku niddedika ħajti biex intaffi l-faqar tad-dinja. Imma f’Malta problema. Diffiċli ssib lil xi ħadd jagħti kasek u jagħtik opportunità. Meta kont fiċ-ċentru ta’ detenzjoni, kont noqgħod noħloq il-mużika għall-kanzunetti tiegħi billi nsaffarha jew intaptapa ma’ x’imkien. Meta ħriġt, wara ħafna taħbit, irnexxieli nagħmel xi kuntatti li għenuni nirrikordja żewġ diski: True One u Get To Know. Diski tajbin ħafna li nixtieq insemma’ lil kulħadd. Imma hawnhekk l-affarijiet jiswew wisq. Biex għamilt daż-żewġ diski, kelli nħallas paga ta’ xahar. Nixtieq nagħmel is-cd tagħhom u l-cover imma l-flus li hemm bżonn ma niflaħx inħallashom waħdi. Nixtieq kieku jirnexxieli nsib sponsor li jista’ jgħini. Kieku taraw x’insarraf. Forsi xi darba nkun nista’ nieħu sehem fil-Eurovision. Immaġina kieku jirnexxieli nrebbaħ lil Malta!”

    F’għajnejh rajt li kellu ħafna u ħafna xi jgħid aktar. Nabil għandu forza kbira imma ta’ żagħżugħ waħdu, f’pajjiż ieħor u b’ġilda ta’ kulur differenti mill-bqija, iħoss li l-ħajja hija iebsa wisq miegħu.

    “Nitolbu ħafna lil Alla. Jgħidu li ma jagħtikx aktar milli tiflaħ. Imma dan l-aħħar qed niddubita. Ma niflaħx ngħix aktar hekk. Inħoss li wasalt sal-qiegħ. Kultant niftakar f’dawk in-nies li mietu fil-baħar tagħkom u nixtieq li kont wieħed minnhom.”

    Kliem li jaħsdek speċjalment meta ħiereġ minn fomm ta’ żagħżugħ li ra tant ma’ wiċċu. Ippruvajt nagħmillu l-qalb biex jagħmel kuraġġ. Hu tbissem imma f’ħarstu l-qtiegħ il-qalb huwa evidenti ħafna.

    Tlabtu jagħtini l-aħħar messaġġ għall-Maltin u għalaq hekk:

    “Aħna lil Malta nħobbuha ħafna. Hi lilna tatna rifuġju u dan ma nistgħu ninsewh qatt. Aħna ma nobogħdux lil Malta. Aħna nobogħdu s-sitwazzjoni. Jiena naf li intom qed tagħmlu sagrifiċċju għax hawnhekk il-post żgħir u intom ma tifilħux għal dan l-influss ta’ nies. Inħossuna irrabbjati għaliex il-bqija tal-Ewropa u l-kontinenti l-kbar ma jgħinux lil Malta issolvi din il-problema billi jieħdu ftit nies huma wkoll. Ma nafx għaliex idawwru wiċċhom għall-problemi tagħna. Kemm iridu jmutu aktar nies biex xi ħadd jagħmel xi ħaġa?

    Fl-aħħar nett nixtieq illi jekk xi ħadd jgħidilkhom li aħna qed ngħidu xi kliem kontra tagħkom jew kontra pajjiżkhom, staqsu min kien li qal hekk, sibuh u tellgħuh il-Qorti jekk weġġagħkom. Titfgħawnix kollha f’keffa waħda. U oqogħdu attenti ħafna għax wisq nibża’ li bosta minn dak li tisimgħu dwarna huma biss qlajjiet.

    Jiena kull ma nixtieq li nibda ħajja ġdida. Nixtieq li nsib tfajla li tħobbni u nispera ħafna li tkun mara ta’ kulur differenti minn tiegħi. Kieku wliedi jkunu eżempju ta’ dak li nemmen fih b’forza kbira: l-għaqda tal-bnedmin flimkien mingħajr barrieri tal-kulur tal-ġilda.”

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-22 ta’ Marzu 2009)

    2009.03.22 / no responses / Category: Torca - Perspettivi