• IL-MARA LI KELLHA L-BAGOLL LEST BIEX TITLAQ…

    Nhar it-Tnejn 25 t’Awwissu 2009, ħallietna mara kbira, mhux biss għall-età li kellha imma anki minħabba l-istorja mqanqla li għexet matul ħajjitha.

    Iltqajt magħha l-ewwel darba s-sena li għaddiet meta stedintha għal intervista biex tiġi inkluża fil-programm Bijografiji ta’ Carmelo Borg Pisani. Kellha 98 sena. “Jekk Alla jrid ngħaqqad il-100 sena,” kienet qaltli. Iżda ma kellux ikun.

    Xtaqt niġbor memorja tagħha bħala tifkira u bintha Bernardette laqgħetni f’darha b’idejha miftuħa, akkost li l-ferita tan-nuqqas t’ommha għadha miftuħa sew. Sibtha qed twaħħal ir-ritratti t’ommha f’album kbir. L-istorja ta’ ħajjet Mary bdiet tiżvolġi ftit ftit quddiemi hekk kif hi bdiet tqalleb il-paġni tiegħu u tirrakkuntali….

    Twieldet fil-31 ta’ Marzu 1910 taħt l-isem Mary Pitrè de Martino. Minn dejjem kienet ta’ karattru ferrieħi u fuq ruħha mhux ħażin, għalkemm dejjem b’mod onest. Kienet tħobb ħafna l-kulur l-aħmar għaxMary Inglott - 99 sena kien vivaċi bħalha. Minn età żagħżugħa uriet li kellha żewġ talenti partikolari: dik tat-tpinġija u dik tal-ħjata. L-ewwel waħda kellha tfasslilha l-bqija tad-destin tagħha, l-oħra kellha tgħinha taqla’ l-ħobża ta’ kuljum.

    Hekk kif spiċċat mill-iskola, Mary bdiet tgħallem l-arti fl-iskola tas-Sacred Heart. Zijuha kien ukoll ħajjarha tidħol titgħallem it-tpinġija fl-Iskola tal-Arti fejn anki bdiet timmudella għall-istudenti. Kien waqt waħda minn das-sessjonijiet, meta kienet qegħdha tippoża bħala żeffiena Spanjola għal Giorgio Preca, meta tefa’ għajnejh fuqha Anton Inglott, student ieħor f’din l-Iskola.

    Bħala karattru dan il-ġuvni ma setax kien aktar differenti minn Mary. Kien bniedem kwiet u riservat u għalkemm dit-tfajla kienet togħġbu ħafna, kien bħal jinkwieta jaraha daqshekk fuq ruħha u tiċċajta ma’ kulħadd. Madanakollu waqt dik il-lejla partikolari, hekk kif waqfet mill-immudellar, Mary kienet qabdet tqassam id-domni mbierka li dejjem kienet iġġorr fil-basket tagħha. Tat waħda lilu wkoll u kien hawn li serqitlu qalbu hekk kif intebaħ kemm kienet tfajla tal-ġabra.

    Wara diversi snin jitħarreġ fl-Iskola tal-Arti, Anton Inglott kien siefer lejn Ruma fejn kien rebaħ Borża ta’ Studju ta’ sentejn biex jistudja fl-Accademia Di Belle Arti. Huwa kien jixtieq ħafna li jsir pittur famuż u Mary kienet timbuttah biex isostni sabiex jasal. Meta faqqgħet it-Tieni Gwerra Dinjija, Anton irritorna lura Malta imma miegħu ġab problema f’saħħtu – id-dijabete.

    Ftit taż-żmien wara seħħet ġrajja oħra fil-ħajja ta’ Mary. Ħabib tagħha, Carmelo Borg Pisani, ġie mgħallaq peress li kien akkużat li kien spjuna kontra Malta f’isem it-Taljani. Ftit tas-snin qabel, Borg Pisani kien laqa’ lill-maħbub tagħha ġewwa Ruma u miegħu kien studja l-arti fl-istess akkademja.

    Iż-żminijiet tal-gwerra kienu iebsa għall-poplu Malti. Mary baqgħet tiftakar bosta attakki u ġiri lejn ix-xelter. Ma setgħet tinsa qatt lill-Belt tirtriegħed taħt saqajha waqt attakk feroċi fuq dawk in-naħat. Il-L-abbozz li Mary ippużat għalih bhala żeffiena Spanjolakoppja kienu jgħixu taħt biża’ kontinwa għal xulxin meta kienu jisimgħu l-bombi neżlin fuq rashom. Għalkemm huma xtaqu jiżżewġu, kellhom ħolma li l-ewwel Anton jistabilixxi ruħu fil-qasam tal-arti sabiex hu jkun jista’ jmantni lill-familja. Ftit ftit Anton beda jiddistingwi ruħu tant illi għamel diversi xogħlijiet ta’ kalibru kbir u ġie anki fdat f’idejh ix-xogħol tal-pittura tas-saqaf tal-parroċċa tal-Imsida.

    Sadanittant Mary kienet daħlet tgħallem it-Taljan u l-ħjata fl-iskola sekondarja tal-Gvern. Kienet anki bdiet tagħti lezzjonijiet privati tal-ħjata fi Strada Stretta l-Belt u f’Regina Angelorum tas-Sliema.

    Iżżewġu fl-1 ta’ Ġunju 1944 u minn din l-għaqda twieldet Bernardette fis-17 t’April 1945. Il-koppja kienet ser ittir bil-ferħ iżda erba’ xhur biss wara, fil-15 t’Awwissu 1945, Anton Inglott miet kawża ta’ kumplikazzjonijiet li tnisslu mill-marda tad-dijabete li dak iż-żmien kienet qerrieda ħafna.

    Mary issa kellha tieħu ħsieb weħidha lil bintha. Mill-għada stess tal-funeral hi kellha tkompli taħdem. Il-kuraġġ ġabitu permezz tal-pariri li kien jagħtiha San Ġorġ Preca li tiegħu hi kienet ilha midħla ħafna.

    Mary kienet mara kreattiva ħafna u dan it-talent ħajjar lil James Scicluna biex  jiftaħ Art and Fashion Centre ġewwa l-Furjana u aktar tard fil-Belt fejn Mary kienet tgħallem il-ħjata u d-diżinn tal-ilbiesi sakemm kellha l-età ta’ 80 sena!

    Matul dan iż-żmien Mary kienet ukoll tagħti sehemha fi programm fuq ir-Rediffusion u t-TV.

    Mary Inglott kienet ukoll waħda mill-fundatriċi tal-Legion of Mary f’Malta.

    Fl-2006 Mary Inglott ġiet onorata bil-Midalja Għall-Qadi tar-Repubblika.

    Mary ikkumbattiet b’kuraġġ kbir mal-ħajja akkost il-bosta diffikultajiet li ltaqgħet magħhom. Is-saħħa kienet iġġibha mill-fidi tagħha u mill-fatt li rnexxielha żżomm lil żewġha ħaj. “Mhux l-ewwel darba li kont nismagħha tkellmu,” qaltli Bernardette. “L-imħabba tagħhom kienet kbira wisq. Hekk nimmaġinahom issa ara, kif qegħdin f’dan ir-ritratt. It-tnejn mill-ġdid flimkien ferħana jħarsu lejja u jieħdu ħsiebi.”

    Ix-xogħlijiet ta’ missierha huma r-rikordju li hi baqgħalha tiegħu. Issa tħares lejha mill-istess xogħlijiet hemm ukoll ommha li spiss kienet timmudella għal Anton biex ipinġiha.

    Tanja Cilia (Kittieba): L-ewwel darba li dħalt għall-lezzjoni tagħha, fl-Arts and Fashion Centre, (Triq Zakkarija, il-Belt quddiem tal-ħaxix, fis-sular ta’ fuq Rosina Depares) u rajtha, għedt “Imma lil din il-mara nafha żgur”.  Leħinha kien “il-vuċi tal-ħjata” fuq il-programm ta’ Carmen Carbonaro. Iżjed tard, qaltli li kulħadd kien ixebbaħa ma’ Nilla Pizzi, li kienet rebħet il-festival ta’ San Remo fl-1951 u l-1952. Saħanritra kienu jwaqqfuha n-nies fit-triq u jifirħulha! Kemm ħadet paċenzja bija u kemm tgħallimt magħha! Għad għandi l-fajl tal-lezzjonijiet!

    Lil Mary Inglott kont nimmaġina xi lady ta’ żmien ir-Reġina Vittorja, dejjem pulita, impekkabbli, b’libsa differenti kull darba li narawha  u b’xagħarha dejjem  lest għall-ordni.  Mara eżemplari, edukata, b’kariżma kbira u li tifhem lil dak li jkun.”

    Ġorġ Peresso (Kittieb u xandar): “Minn mindu dħalt fix-xandir u ltqajt magħha u smajtha, mall-ewwel impressjonatni bħala mara twajba, imżejjna b’dik it-tjubija li ġejja mit-tiġrib tal-ħajja u għalhekk tjubija li hi forza fil-karattru. Laqtitni ħafna meta dehret fil-programm Meander ta’ Mariella Pisani Bencini u qalet li minn mindu miet żewġha Anton hi dejjem kellha l-bagoll lest biex meta Alla jsejħilha tkun lesta.”

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-6 ta’ Settembru 2009)