META SER ISIRU X-SHELTERS GĦAŻ-ŻWIEMEL?

Darba qrajt li teżisti l-użanza li jorbtu lill-iljunfanti żgħar ma’ lasta ta’ xkupa ħalli jderruhom joqogħdu f’post wieħed. Il-ħaġa tal-iskantament kienet illi meta dan l-istess aġir jibqa’ għaddej matul il-ħajja ta’ dawn l-annimali, akkost li l-iljunfanti jikbru u jkunu kapaċi jkaxkru kull m’hemm, hekk kif sidhom jorbothom ma’ lasta ta’ xkupa, dawn jemmnu li ma jistgħux jiċċaqalqu aktar u jibqgħu jistennew fl-istess post! Ġrajja li kważi ma titwemminx imma li tagħtik ħafna x’taħseb għax tirrealizza li din it-tattika min jaf kemm il-darba tiġi prattikata anki magħna l-bnedmin. Min jaf kemm nies iġiegħluna nemmnu li għandhom saħħa kbira fuqna u jekk ma nieqfux u nirriflettu ftit, kapaċi nibqgħu taħt l-għamad u l-kontroll tagħhom għal dejjem. Tal-biża’! Min-naħa l-oħra, jekk nerġgħu lura mill-ġdid għad-dinja tal-annimali, li msieken aktarx m’għandhomx l-għażla li jaħsbu sabiex jibdlu destinhom, nintebħu li dawn iridu joqogħdu dejjem għall-ħniena ta’ sidhom. U hija proprju din is-sitwazzjoni li qanqlet lil Myriam Kirmond biex tiddedika ħajjitha tiddefendi lil dawk li ma jistgħux jiddefendu ruħhom.

“Meta kont żgħira kont nara ħafna krudeltà ssir fuq l-annimali u avolja kienet issir b’mod pubbliku, donnu li ħadd ma kien jitfantas minnha. Kien jeżisti r-raġunar li l-bniedem huwa bniedem u l-annimal huwa annimal u allura tal-ewwel kellu l-jedd li jagħmel li jrid bl-ieħor. Iżda jiena qatt ma ħsibt fuq dawn il-linji, anzi dan l-atteġġjament minn dejjem kien jirritani ħafna.

Niftakar li dari kien hemm ħafna aktar annimali jiġru fit-toroq. Fosthom kien hemm ukoll ħafna bejjiegħa li kienu jbiegħu l-prodotti tagħhom minn fuq karettun miġbud minn xi żiemel jew ħmar. Mhux darba u tnejn li rajt lil xi ħadd minn dawn il-bejjiegħa jsawwat liż-żiemel tiegħu sempliċiment għax jiċċaqlaq. U oħroġ il-għaġeb, kien jagħmel dan quddiem in-nies kollha u mank xi ħadd jiftaħ ħalqu! Jien kont żgħira wisq biex nagħmel xi ħaġa u għalhekk ġieli għedt lil ommi biex tgħidlu xi ħaġa hi. Imma din kienet tgħidli “Issa jien xi tridni nagħmel?” U infatti, ma kienet tagħmel xejn. Bejjiegħa oħra kienu jduru b’karettun mimli fniek u meta l-klijenti kienu jixtruhom, dawn il-bejjiegħa ma kienu jaħsbuha xejn biex joqtluhom dak il-ħin stess quddiem kulħadd, anki fil-preżenza tagħna t-tfal.

Kienu esperjenzi u mumenti terribbli li ħallew effett qawwi ħafna fuqi. Ma stajtx nifhem kif jien kont inħoss tant għal dawn il-ħlejqiet filwaqt li ta’ madwari kienu tant jaċċettaw din il-krudeltà. Ħlift li meta nikber kont ser nagħmel xi ħaġa biex ngħin lil dawn l-annimali.”

U l-ħalfa tagħha Myriam żammitha anki jekk sikwit sabet ix-xkiel.

“Meta kbirt ftit kont nattendi fi skola Ingliża u hemm bdejt nistudja sabiex nakkwista scholarship biex immur nitħarreġ fil-London Zoo bil-ħsieb li wara niġi Malta u naħdem biex tinbidel l-attitudni lejn l-annimali tagħna. Ħdimt kemm flaħt u għaddejt mill-eżami imma l-ġenituri tiegħi ma ħallewnix immur għax iddeċidew li ma riedux jarawni naħli ħajti fuq l-annimali! Dan kien diżappunt kbir wisq għalija. Imma jiena inzertajt rasi iebsa ferm u jekk ma ngħaddix mill-bieb, ngħaddi mit-tieqa.

Infatti wara xi snin sibt ruħi fil-Cayman islands u hemmhekk skoprejt il-problema tal-bushdogs. Indunajt biha b’kumbinazzjoni meta rajt kelb żgħir u tajtu xi ħaġa x’jiekol u hekk kif għamilt dan, ħarġu madwar tużżana klieb oħra minn ġol-bush biex jieħdulu li tajtu! In-nies tal-post kellhom rispett kbir lejn in-natura tant li kull fil-għodu t-tfal tal-iskola kienu jittieħdu quddiem ix-xatt tal-baħar u hemm jirringrazzjaw ‘l Alla tal-ħolqien sabiħ li tahom. Imma dal-klieb li ma kienux jidhru għax kienu dejjem moħbija fil-bush, ftit kienu jafu bihom u daqstant kienu jagħtu kashom. Fil-fatt il-veterinarji tal-post spjegawli illi kif kien jispiċċa xi bushdog imweġġa’ għandhom, dawn mill-ewwel kienu jraqqduh. Jiena din ma stajtx naċċettaha u wara ħafna xogħol, irnexxieli noħloq kuxjenza dwar dan il-fatt u finalment il-pubbliku sar jaf b’dak li kien qed iseħħ. Bdejt ukoll soċjetà illi ħadet ir-responsabbiltà li tiġbor il-flus sabiex dawn l-annimali jinġabru u jinżammu f’postijiet adegwati u fejn kien possibbli l-ġriewi tagħhom jiġu mħarrġa biex ikunu jistgħu jitqassmu fid-djar li jkunu jixtiequ jieħdu ħsiebhom.”

Matul is-snin Myriam tat sehemha f’diversi attivitajiet oħra fejn fosthom hi kienet ir-rappreżentanta lokali tal-WWF (World Wild Life Foundation) u tal-IFAW (International Fund For Animal Welfare) li jaħdmu favur id-drittijiet tal-annimali. Fosthom hija kienet ukoll waħda mill-fundaturi tal-Island Sanctuary, soċjetà li llum għadha għaddejja u tħaddan fiha numru sabiħ ta’ volontarji li daqs Myriam għandhom relazzjoni sabiħa mal-annimali tal-post. Illum hi tagħti sehemha wkoll fl-Animal Rights Group (Malta). Madanakollu għal dawn l-aħħar 11 il-sena l-isforzi ta’ Myriam kienu ffukati fuq problema li qed tinkwetaha mhux ftit.

“Sikwit kont ngħaddi mit-triqat tal-Belt u ninnota t-tbatija li jgħaddu minnha ż-żwiemel tal-karozzini peress li m’għandhomx kenn adegwat speċjalment fix-xhur qliel tas-sajf. Għaldaqstant għamilt xi riċerka sabiex nara x’inhu jsir f’pajjiżi oħra u wara iddeċidejt li mmur inkellem lis-sidien tal-karozzini ħalli nifhem aħjar kif dawn kienu qed jitrattaw lill-annimali tagħhom u anki biex nisma’ dwar id-diffikultajiet tagħhom. Sibt li b’mod ġenerali s-sidien taż-żwiemel kienu jieħdu ħsieb sewwa lill-annimali tagħhom u anki lill-karozzini nfushom għax wara kollox dawn kienu jqallugħhom il-ħobża ta’ kuljum. Infatti meta ġie ssuġġerit illi kull sitt xhur kellha ssir vista liż-żwiemel minn veterinarju biex jiġi kkonfermat illi dawn jinsabu f’kundizzjoni tajba, il-Kumitat tal-Karozzini qabel mill-ewwel. Għaraft ukoll illi l-problema maġġuri tagħhom kienet illi ma kienx hemm kenn adattat fejn dawn iż-żwiemel setgħu jistkennu sakemm ikunu qed jistennew il-klijenti, kultant għal ħin twil mhux ħażin. Lanqas ma kellhom lok minn fejn setgħu jingħataw x’jixorbu u wisq inqas ilma sabiex is-sidien setgħu jnaddfu l-ħmieġ li annimali bħal dawn iħallu warajhom.

Għal xi żmien kien hemm shelter temporanju fil-pjazza ta’ San Ġorġ il-Belt, għalkemm dan kien iservi biss lil numru żgħir ħafna ta’ żwiemel. Iżda mbagħad meta nbidel il-gvern, lejla waħda dax-shelter tneħħa malajr u tniżżel quddiem is-Sala ta’ Dar il-Mediterran fejn għadu sal-llum. M’hemmx xi ħaġa agħar milli tara annimal jonfoħ fix-xemx u għalhekk ingħaqadna madwar 22 NGO u flimkien iffurmajna koalizzjoni sabiex mal-GWU li kienet fetħet kawża lill-Kunsill tal-Belt, naraw li dax-shelter jerġa’ jitpoġġa fejn kien. Eventwalment il-kawża ntrebħet u twaħħlet tinda oħra imma sfortunatament ittieħdu qisien żbaljati u ż-żwiemel xorta baqgħu b’rashom barra fix-xemx! Issa naturalment, kemm ilu li sar it-tisbieħ ta’ Pjazza San Ġorġ, iż-żwiemel tneħħew għal kollox minn dak il-lok u llum tarahom ħdejn il-Waterfront tal-Belt jistennew f’serbut twil lit-turisti tal-cruiseliners. Lanqas hemm m’hemm l-ebda kenn u ironikament tara t-taxis ipparkjati fuq in-naħa dellija tat-triq filwaqt li ż-żwiemel ikunu qed jinxtwew fuq in-naħa li taqla’ x-xemx kollha ġo fiha! Imqar iħalluhom xi mkien għall-kenn u jsejjħulhom ftit ftit hekk kif jaslu l-klijenti.

Għamilna bosta protesti u ntqalu diversi xorti. Fosthom ġie ssuġġerit li ż-żwiemel ikollhom speċi ta’ nappy biex tilqa’ l-ħmieġ tal-annimali fiha. Din id-deċiżjoni ttieħdet fuq xi ħaġa simili li ssir f’pajjiżi oħra imma s-shafts tal-karozzini lokali huma ferm iqsar minn dawk ta’ barra u ż-żwiemel minnufih irvellaw meta sabu ruħhom aktar u aktar imdejjqin b’dan l-intopp. Dan l-aħħar qed isiru wkoll arranġamenti biex il-kuċċiera jkollhom catching-net ħalli kif jaraw li ż-żiemel tagħhom ikun ser jaqdi l-bżonnijiet tiegħu, dawn jilqgħuh u ma jħalluhx jinżel fl-art.”

Iżda jingħad x’jingħad id-diffikultà maġġuri ta’ dawn l-annimali hija s-sħana tremenda li jridu jistaportu waqt li jkunu qed jaħdmu jew jistennew u l-fatt li m’hemm imkien minn fejn dawn jistgħu jixorbu ftit minn ħin għal ħin. Myriam urietni diversi dokumenti, ittri u kommunikazzjonijiet li saru biex tinstab soluzzjoni għal din il-problema u anki bosta ritratti li juru biċ-ċar id-diffikultà ta’ dawn iż-żwiemel. Ma tistax ma tħossx meta tara ritratt ta’ żiemel idawwar rasu biex jipprova jistkenn meta fil-fatt m’hemm xejn x’jilqagħlu jew ritratt ta’ żiemel ieħor li ħaddem ftit moħħu u daħħal rasu għall-kenn ġol-karozzin ta’ quddiemu. U xi ngħidu għar-rabja li tħoss meta tara ritratt li juri l-uniku kenn għal dawn l-annimali jiġi egoistikament imblukkat minn karozza tal-linja ipparkjata eżattament quddiemu? Imma x’aħna f’dal-pajjiż?

“F’dawn l-aħħar snin qed naħdmu wkoll mal-WSPA (World Society for the Protection of Animals) u mat-TAWS (World Association for Transport Animal Welfare and Studies). Dawn irċevew numru ta’ lmenti minn diversi turisti li tkażaw wisq bil-kundizzjoni msejkna li sabu ż-żwiemel jilqgħuhom fiha hawn Malta. Infatti esperti tat-TAWS ġew jinvestigaw din is-sitwazzjoni f’pajjiżna f’Novembru tal-2009 u ħarġu rapport bir-rakkomandazzjonijiet tagħhom li ġie mgħoddi lil numru ta’ ministri, lill-Animal Welfare Dept., lill-Animal Welfare Council, lil Transport Malta, lill-Animal Rights Group (Malta) u lill-GWU li qed tieħu ħsieb id-drittijiet tal-kuċċiera. Iżda akkost il-laqgħat li kellna, is-sitwazzjoni baqgħet ma ssolviet qatt, jekk ma marritx għall-agħar ukoll.

Tant hu hekk illi f’Awwissu tal-2010 l-esperti tat-TAWS reġgħu ġew biex jaraw x’kien sar u kienu iddiżappuntati mhux ftit bin-nuqqas ta’ progress. Minn pinch test li sar fuq iż-żwiemel instab li kważi kollha kienu dehydrated u li allura kienu qed isofru, jekk mhux ukoll jirriskjaw danni ferm agħar. Ġie meqjus li dawn l-annimali jkunu qed jaħdmu f’temperatura ta’ 38°C fix-xemx u 34°C fid-dell, u li allura żgur li kellhom bżonn jixorbu regolarment imqar kull sagħtejn. L-esperti reġgħu insistew li numru ta’ shelters f’postijiet adegwati kienu kruċjali u dawn kellhom ikunu mgħammra b’ilma għax-xorb tal-annimali, b’ilma għat-tindif tal-post u b’sistema ta’ dranaġġ u b’bins apposta biex fihom jinġabar il-ħmieġ taż-żwiemel li seta’ jiġi użat bħala fertilizzant.”

Myriam saħqet fuq l-urġenza tax-shelters għal dawn l-imsejkna annimali li kull ma qed jitolbu huwa biss ftit kenn u mhux li ma jaħdmux.

“Il-kuċċiera spiss jgħidulna li ma jafux x’ser jaqbdu jagħmlu biex jirranġaw dis-sitwazzjoni għax huma jistgħu jilbsu beritta u jinżlu mill-karozzin u jintasbu għad-dell, mentri ż-żwiemel għandhom posthom fi kju apposta u f’lok diżinjat għalihom u hemm ikollhom joqogħdu.”

Minn dak li rrakkuntatli Myriam, fhimt ukoll li problema oħra li qed iżżomm lura biex xi darba jaslu għal xi soluzzjoni, hija n-nuqqas kbir ta’ komunikazzjoni bejn l-entitajiet konċernati.

“Sfortunatament ħadd mir-rappreżentanti tal-Animal Welfare Dept. u tal-Animal Welfare Council qatt ma kienu preżenti għall-laqgħat li saru mal-Kumitat tal-Karozzini u allura dawn ma jistgħux jifhmu eżatt il-problemi li dawn il-ħaddiema jħabbtu ruħhom magħhom kuljum. Għaldaqstant ma nistax nifhem kif dan id-dipartiment jista’ jkollu r-responsabbiltà li jieħu ċertu deċiżjonijiet meta qatt ma mar f’ras il-għajn.

Ħsibna wkoll li l-ministru Austin Gatt kien qed jieħu ħsieb din il-problema meta wegħedna li l-ministeru kien ser jiffinanzja numru ta’ shelters għaż-żwiemel tal-karozzini. Daqstant ieħor ħadna r-ruħ meta tlett proposti għal shelters fi Triq Marsamxett, Misraħ Sant’Iermu u Triq San Bastjan fil-Belt ġew aċċettati mill-MEPA. Iżda kollox donnu tar mar-riħ hekk kif dan l-aħħar ġejna nfurmati kif kienu ser isiru dawn ix-shelters: b’soqfa li minnhom jgħaddu r-raġġi tax-xemx u l-ilma tax-xita, b’post ċkejken wisq tant li jidħol iż-żiemel imma mhux il-karozzin li jkun il-ħin kollu marbut miegħu u biex tgħaqad b’€20,000 spiża għal kull shelter li finalment ġie deċiż li għandhom jitħallsu mill-kuċċiera! Jew hekk jew il-proġett jitwaqqaf ġew mgħarrfa n-nies involuti.

L-istess ġralna meta issuġġerejna li tinbidel daqsxejn ir-rotta li jgħaddu minnha ż-żwiemel fejn bħalissa dawn iridu jiġbdu karozzin u erbgħa min-nies fuqu tul it-Telgħa tal-Kurċifiss. In-nies li jaraw lil dawn il-povra żwiemel telgħin dit-triq tgħidx kemm jikkummentaw mal-kuċċiera għax hi ċara li dawn l-annimali jkunu għaddejjin minn passjoni kbira. Waqt laqgħa li kellna ma’ Transport Malta, dawn qalulna li kienu ser jaraw x’jista’ jsir, imma ħożż fl-ilma għax fejn konna bqajna u din mhiex aċċettabbli!”

Tul l-intervista kollha kienet ċara illi din is-sitwazzjoni kienet qed tkiddha sewwa lil Myriam. U hekk kif kienet qed tmelles lill-kelba ħelwa Cutie li hi salvat mit-triq, Myriam assiguratni li ma kienet ser tieqaf qatt titħabat sakemm tara lil dawn l-annimali jiġu trattati kif jixirqilhom.

“Billi huma annimali ma jfissirx li ma jħossux bħalna. Din li aħna għandna d-dritt li nagħmlu bihom li rridu tagħtini ġewwa wisq. Ma niflaħiex! U llum naf li mhux jien waħdi nħoss dan għax niltaqa’ ma’ bosta nies li juru l-istess preokkupazzjoni dwar il-moħqrija tal-annimali.

Infatti bħalissa qed niġbru xi firem għall-petizzjoni li qed nagħmlu sabiex dawn iż-żwiemel isirulhom shelters adegwati, postijiet minn fejn jistgħu jixorbu, faċilitajiet ta’ dranaġġ biex tinżamm l-indafa u liġijiet biex jipproteġu lil dawn iż-żwiemel li jaħdmu bil-karozzini. Rarament jirrifjutana xi ħadd milli jiffirma u dan juri li l-poplu jaqbel li dawn il-miżuri għandhom isiru.”

Bi tbissima qarsa urietni kartolina fejn qed jiġi rreklamat mat-turisti l-karozzin Malti.

“Nafu li hu qasam tant importanti għall-ekonomija tagħna u mbagħad nirrifjutaw li nsostnuh. U t-turisti għajnejhom f’wiċċhom qegħdin għax huma mhux dawn ir-ritratti sbieħ jemmnu imma dak li jsibu jistennihom hekk kif jagħmlu l-ewwel ftit passi fuq artna u jifhmu l-moħqrija ta’ kuljum li qed jgħaddu minnha dawn iż-żwiemel.”

Myriam kellha bosta suġġerimenti u ideat rigward din il-kwistjoni, li wħud minnhom ikkontribwewhom in-nies stess li ffirmaw il-petizzjoni, fosthom individwu li saħansitra bagħtilha kopja ta’ ritratt meħud fis-sena 1914 li juri l-inħawi tax-xatt ta’ Tas-Sliema, fejn dak iż-żmien iż-żwiemel kellhom shelter adattat u sabiħ.

“Mhux li kien li xi darba tasal dik il-ġurnata li nara shelters prattiċi bħal dan għaż-żwiemel tagħna sabiex b’hekk il-Maltin jikkonfermaw kemm iħobbu u jirrispettaw lill-annimali tagħhom!”

Din il-petizzjoni tista’ tintela’ wkoll online fuq: http://www.ipetitions.com/petition/cabhorses/

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-3 t’April 2011)

Share on Facebook