Posts Tagged ‘ambjent’

  • ID-DESTIN: JEŻISTI JEW LE?

    Kien film li rajna dil-ġimgħa li beda l-istorja kollha…. il-ġrajja kienet qed tesplora l-potenzjal ta’ teknoloġija li tieħdok fil-futur sabiex tevita inċidenti li jistgħu jseħħu. U Paul P Borgf’ħin minnhom, hekk kif l-attur prinċipali rnexxielu jibdel id-destin ta’ waħda li kellha tmut, staqsejna – imma allura, jekk destinha kien li tmut hekk, issa x’inbidel? Jekk dak kien destinha, il-loġika tgħidlek li suppost dik il-mara xorta waħda kellha tmut b’xi ħaġ’oħra dakinhar stess. Jew? Din id-dilemma tal-eżistenza tad-destin minn dejjem qanqlet bosta diskussjonijiet u fehmiet. L-awtur Amerikan Henry Miller sostna illi “Kull bniedem għandu d-destin tiegħu u l-unika għażla li għandu hija li jsegwih u li jaċċettaħ, jieħdu fejn jieħdu”. Min-naħa l-oħra Anthony Robbins, konsulent Amerikan,  jemmen illi “Huwa fil-mumenti meta nieħdu ċerti deċiżjonijiet li d-destin tagħna jitfassal”. Fuq nota aktar skjetta xi ħaddieħor darba ikkummenta illi “Id-destin hu xi ħaġa li vvintajna aħna għax ma nifilħux naċċettaw il-fatt li kull ma jiġri huwa aċċidentali”. Imbagħad allura x’taqbad taħseb meta kumbinazzjoni aktar tard dil-ġimgħa ltqajt mal-awtur Paul P Borg u fost l-oħrajn skoprejt illi x-xogħolijiet l-aktar għal qalbu kienu jduru proprju ma’ dawn it-tip ta’ mistoqsijiet?

    “Waħda mill-ewwel kitbiet tiegħi kienet tnisslet sewwasew minn dawn il-mistoqsijiet li jitturmentaw lill-bniedem f’xi mument jew ieħor f’ħajtu. Jiena għext tfuliti f’Birkirkara imma kelli n-nanniet tiegħi joqogħdu Selmun. Fid-dar tagħna, fl-ambjent urban ta’ Birkirkara, la kellna bitħa u lanqas ġnien u meta toħroġ, kont tidħol dritt ġol-karozza u tmur għal triqtek. Għalhekk, meta ommi kienet tibgħatni nqatta’ xi ftit tal-ġranet man-nanniet, fl-ambjent agrikolu ta’ Selmun, kont inħossni qed ngħix f’dinja oħra u kont nimmaġinani xi re tal-irdumijiet, tal-baħar u tax-xagħri, hekk kif kont nintefa’ man-nannu naħrat jew indur bin-ngħaġ. Meta kbirt, ħassejtni ixxurtjat li esperjenzajt daż-żewġ realtajiet differenti u kull tant żmien kont nistaqsi, x’kien jinbidel minni li kieku jiena twelidt f’ambjent divers? Kont bdejt nirrifletti u nhewden dwar Alla u l-eżistenza tiegħu u dwar kemm il-bniedem kien jgħix tassew fil-libertà? Sikwit kont nitħasseb jekk it-triqat li kont qed nagħżel u d-deċiżjonijiet li kont qed nieħu, kontx qed nagħmilhom jien jew jekk kienx diġà fassalhom Alla għalija? U jekk kien tal-aħħar, allura jien x’saħħa kelli fuq l-għażliet tiegħi f’ħajti?

    Kelli xi tmintax-il sena meta ddeċidejt li nistħarreġ dawn it-taħbiliet permezz tal-kitba, li għall-ewwel żviluppaw f’novella qasira bl-isem ‘Dal-Lejl Ġie Alla’. Dan kien perjodu wkoll meta kont qed ngħix it-taqbida politika-reliġjuża. Mhux darba u tnejn li kont ikkunsidrajt li nsir qassis imma l-ġrajjiet li seħħew f’dawk is-snin affettwawni ħafna. Missieri kien Laburist kbir. Xogħolu kien bħala xufier mas-servizzi u mad-dockyard u dejjem bis-sensja mdendla fuq rasu. Kont inħoss wisq meta kont nisimgħu jgħid li tawh 3 soldi biss żieda. Ommi kellha tagħmel pont ħjata biex iġġannat u tara kif tagħmel ħalli tgħaddi l-familja. Kont konxju li kien jeħtieġ li jsir xi ħaġa biex il-qagħda ta’ ħajjitna titjieb.

    Meta mort il-Ġermanja biex nistudja d-diżinn fl-inġinerija, dawn il-ħsibijiet baqgħu jduru f’moħħi. U meta kont insib ftit ħin ħieles mill-istudju, kont nintasab f’xi lwog kwiet u hemm sibt ruħi nħarbex mill-ġdid in-novella ‘Dal-Lejl Ġie Alla’ f’aktar tul sakemm finalment saret ktieb.”

    Iżda għalkemm għaddew is-snin Paul ħass li ċerti mistoqsijiet minn dawn kien għadu ma analizzahomx sal-aħħar…

    “Issa li xjaħt u għaddejt minn ċerti esperjenzi fil-ħajja, xtaqt nifli mill-ġdid dawn id-dilemmi.  Fosthom staqsejt jekk dak li ngħixu kienx jiddependi minħabba ċ-ċirkustanzi li nitwieldu fihom, jew dal-lejl-gie-alla---rajt--l-alla-jibkiminħabba l-ambjent li nitilgħu fih, inkella sforz l-għażliet li nkunu għamilna, jew għax Alla hekk ried, jew f’kelma waħda, għax hekk kellu jkun? Minn dawn il-mistoqsijiet wellidt storja li tkompli ma’ dik ta’ qabilha, did-darba bl-isem ta’ ‘Rajt ‘l Alla Jibki’ fejn fiha nsibu l-protagonist ta’ l-ewwel ktieb jgħix dawn it-taħbiliet. Ngħidu aħna, f’mument minnhom dan ir-raġel li hu miżżewweġ u għandu t-tfal, narawh fil-bitħa tad-dar tiegħu u min-naħa l-oħra qed tħares lejh il-mara ta’ xi ħaddieħor. Titqanqal dilemma fir-raġel hekk kif jibda jixtarr xi jkunu l-konsegwenzi li kieku hu kellu jiltaqa’ ma’ dik il-mara? Imbagħad ir-raġel jibda jistaqsi dwar li kieku din l-għażla kellha tkun predestinata u allura hu setax qatt jaħrabha?

    Użajt dan il-ktieb biex nistaqsi diversi mistoqsijiet kruċjali. Weġibthom jew ma weġibthomx? Assolutament lanqas jien stess ma naf. Imma nħossni sodisfatt ħafna b’dan il-ktieb għax nista’ ngħid li għalija kien bħal terapija tremenda.”

    Infatti hekk kif it-taħdita tagħna żvolġiet aktar, Paul stqarr illi akkost li għarbel fuq li għarbel dwarhom, ċertu mistoqsijiet partikolari baqa’ ma weġibhomx.

    “U qatt mhu ser jirnexxieli nweġibhom! Iżda almenu permezz ta’ din l-analiżi wasalt fil-kundizzjoni li niddeċiedi li ma nibqax naħseb aktar għax kollu għalxejn. Għalhekk għażilt li ma nistaqsix aktar bħal kif finalment għaraf li għandu jagħmel il-poeta Dun Karm Psaila fil-poeżija twila tiegħu ‘Il-Jien u Lil’Hinn Minnu’, li personalment nemmen li hi l-isbaħ kitba li qatt inkitbet f’kull lingwa li qatt qrajt. Il-konklużjoni ta’ dan il-poeta għenitni ħafna u fakkritni li meta kont żgħir, kont niġri għand ommi meta jkolli bżonn l-għajnuna. Madanakollu meta kbirt, kelli bżonn lil xi ħadd oħla minn hekk għax id-diffikultajiet kienu akbar. U f’dawn il-każi għand min trid tirrivolġi? Sejjaħlu Alla, sejjaħlu li trid, imma tistaqsix aktar u aċċetta l-imħabba li tirċievi u li tagħti.”

    Ma tridx wisq biex tifhem li dan l-awtur huwa profond ħafna fi ħsibijietu. Imma għal aktar minn darba huwa stqarr li jiġu mumenti fejn jixxennaq li kien kapaċi jaħseb anqas.

    “Ma nafx ma nagħtix każ u nibqa’ għaddej minn fuq ċerti sitwazzjonijiet bħal kif jagħmlu individwi oħra. B’hekk inħoss ħafna u nbati kultant, apparti li ħafna affarijiet ikidduni. Imma m’għandix għażlaDemgħat għax hekk jien magħmul u dawn l-esperjenzi nara kif nibdilhom f’kitba. Fil-ġimgħat li ġejjin, uħud minn dawn in-novelli ser ikunu qed jiġu ppubblikati fit-Torċa. Ġeneralment ser inkun qed nikteb dwar affarijiet li jseħħu fis-soċjetà. Se niddeskrivi diversi sitwazzjonijiet fejn ngħidu aħna, dak li jkun xtaq jagħmel xi ħaġa u m’għamilix għax beża’. Se nitratta anki suġġetti li jnikktuna u li forsi soltu nippreferu nikinsuhom taħt it-tapit, bit-tama li xi darba ninsewhom. Imma huma realtajiet li s-soċjetà hija għaddejja minnhom. Fid-dinja jiġu mumenti meta niltaqgħu ma’ ċertu stejjer li xtaqna li ma smajna qatt. Imma x’nagħmlu? Ma niktbux fuqhom? Nagħmlu tajjeb li ninjorawhom bħallikieku mhux qed jiġru tassew?”

    L-awtur kompla jirrakkuntali kif kien hemm mumenti fejn akkost li xogħolu ġie apprezzat ħafna b’mod letterarju, min-naħa l-oħra, l-istess xogħol ġie iċċensurat.

    “Darba ħadt sehem f’konkors bid-dramm għat-TV ‘Il-Madonna x’ġenn!’ u dan ġie ġġudikat l-ewwel premju. Imma dal-premju qatt ma ħadtu għax ftit wara ħarġet deċiżjoni li l-premju ma jingħatax u d-dramm tiegħi ġie skwalifikat. Ir-raġuni kienet li peress li d-dramm kien jitratta l-mard mentali, ġie konkluż li dan seta’ jweġġa’ lil xi wħud u allura ma kellux jidher fil-pubbliku!

    Storja simili seħħet bid-dramm għall-palk ‘Dubbiena Kukkużejt’ fejn did-darba akkost li ngħatajt l-ewwel premju, min kien qed imexxi l-ġurija, iddeċieda li jiddistakka ruħu minn din id-deċiżjoni.  Dan qal li kellu ċerti riservi dwar kemm id-dramm tiegħi seta’ jidher fuq il-palk minħabba li kien jitratta l-pedofilja. U infatti la dan id-dramm u lanqas ta’ qablu qatt ma ntwerew lill-pubbliku.”

    Mit-titli tal-kotba tiegħu ‘Rajt ‘l Alla Jibki’, ‘Beżgħat’, ‘Demgħat’ u issa l-ktieb li ħiereġ dalwaqt ‘Weġgħat’, ħadt l-impressjoni li Paul hu bniedem kemmxejn pessimist. Iżda hu Beżgħatirribatta aktar minn darba li l-flixkun jarah nofsu mimli u li bl-ebda mod ma jiddeskrivi ruħu b’dan il-mod.

    “Ikun aktar korrett li kieku ssejjaħħli realistiku. Jiena nemmen li l-kittieb juża l-kelma mhux għan-nom tiegħu biss imma biex jirrapreżenta anki l-ħsibijiet, id-dwejjaq, il-ferħ u l-protesti tal-bqija tas-soċjetà. Il-letteratura hija riflessjoni soċjali li qed turi l-kuxjenza ta’ kulħadd. Ċertament jien kittieb li nikteb fuq sitwazzjonijiet fejn, kif jgħid il-Malti, l-ilsien imur fuq id-darsa li tuġgħu. Ma nkunx qed nikteb xi terapija għall-qarrejja għax jien ma jien l-ebda psikologu. Imma nkun nixtieq li min jaqra l-kitba tiegħi, sempliċiment jaqsam u jirrifletti aktar dwar dak li qed iseħħ madwaru.”

    Paul qabel miegħi illi huma l-emozzjonijiet qawwija ħafna, dawk li jġiegħluk tmiss mal-laħam il-ħaj tal-ħajja, li jħeġġuk biex tikteb.

    “Ejja ngħiduha kif inhi, meta nkun ferħan u għaddej nidħak, ma nħossx dik l-imbutattura għall-kitba. U jiena jekk ma nħossx dik ix-xi ħaġa li tqanqalni, ma niktibx. Però mbagħad naf inkun fi kwalunkwe post u f’kull xorta ta’ sitwazzjoni, u hekk kif nisma’ xi ħaġa li tolqotni, bħal qisha tfaqqa’ xi ħaġa ġo fija u minn hemm jibdew sensiela ta’ ħsibijiet, kultant kapitli sħaħ ta’ kotba u f’xi daqqiet saħansitra xi soluzzjoni għal xi dilemma li kelli qabel! ”

    Fost il-kotba tiegħu, Paul għandu wkoll kitbiet etnografiċi u ambjentalisti bħal ‘Stejjer minn Wied Għarbiel’, ‘Minn Fuq għal Isfel’, ‘Snajja’ u Xogħol il-Maltin Vol. I u II’, u In-nannu Pawlu u n-nanna Ġużeppa‘Nismagħhem Jgħidu Vol. I’. Uħud minn dawn il-kotba ġew f’idejja ħafna drabi għax huma ideali għar-riċerka tal-proġetti tal-iskola. Iżda żgur li qatt ma kont bsart xi ġrajjiet ħelwin inizzjaw il-ħolqien tagħhom. Infatti n-nannu Pawlu, li għalih hu msemmi l-awtur, u n-nanna Ġużeppa, kellhom influwenza kbira fuq it-triq li qabad dal-kittieb. Paul urini ritratt tagħhom u hekk kif ilmaħt it-tbissima ħelwa tan-nanna Ġużeppa, mill-ewwel fhimt x’kien li jiġbed il-kittieb kull darba lejn Selmun…

    “Bqajt immur inżurhom anki meta kbirt u tgħarrast. Kienet tiġbidni dik it-trankwillità u l-paċi li kont inħoss meta kont inkun fil-kumpannija tagħhom. Kien nannuwi, li għalkemm ta’ ftit kliem, ħabbibni man-natura u urieni kif sa l-inqas ħaxixa u ġebla għandhom l-użu tagħhom. Huwa introduċieni mas-sengħa tal-bidwi u flimkien mal-bdiewa l-oħra tal-madwar fehemni tassew xi tfisser li tkun bidwi. Min-naħa l-oħra n-nanna żrat fija l-imħabba għall-kitba u għall-qari. Permezz tagħha, f’età żgħira, kont diġà qrajt il-kotba klassiċi kollha Maltin hekk kif akkost li hi ma kinetx taf taqra u tikteb, xorta waħda xtrat dawn il-kotba u kull darba kienet titlobni biex naqralha xi silta minnhom. F’kotba bħal ‘Il-Ħuġġieġa’ kien ikun hemm ukoll xi novella qasira, li kont naqra diversi drabi, sakemm darba minnhom tħajjart jien ukoll inħarbex xi ħaġa. In-nanna Ġużeppa kienet tħobb tirrakkuntali ħafna ġrajjiet u għajdut u sikwit kont naħseb dwar dik il-ġurnata meta xi darba nannti kienet ser tħallina u magħha kien ser jindifen u jmut dak kollu li kienet taf. Hekk kien qed jiġri diġà mill-anzjani l-oħra tal-madwar, li min jaf kemm kont ħadt gost nismagħhom jirrakkuntawli l-esperjenzi tagħhom! Darba minnhom ħadt deċiżjoni u mill-informazzjoni li kont ġbart mingħand in-nanniet tiegħi u minn xi dettalji oħra li kont ksibt jien, ippubblikajt il-ktieb bl-isem ‘Selmun u l-Inħawi’ u ftit tas-snin wara ‘Selmun – A story of Love’.

    U ħaġa twassal għall-oħra… biż-żmien indunajt ukoll li anki s-snajja’ ta’ dawn l-anzjani kienu qed jispiċċaw u jmutu. U għalhekk meddejt għonqi biex did-Snajja u Xogħol il-Maltin Vol. 1darba niġbor dawn id-dettalji. Bdejt minn anzjan mill-Mellieħa, ċertu Pietru Gauci il-Pirrex u minn hemm imxejt minn individwu għall-ieħor sakemm ifforma l-ewwel ktieb ta’ ‘Snajja’ u Xogħol il-Maltin’. Bdejt nara lil dawn l-anzjani bħala sors ta’ informazzjoni kbir u ma ridt nitlef l-ebda parti minnha. Għadni sal-llum niġbor dan it-tagħrif, bil-kliem preċiż kif jingħad u bid-diżinji ta’ dak li nkun qed nara. Kien Ġorġ Mifsud Chircop, espert tal-folklor, li għeni ħafna f’dal-qasam u tani pariri sbieħ fejn fosthom irrakkomandali biex nipprova ma nofthomx lill-bniedem mis-sengħa tiegħu.”

    L-ambjent huwa wisq għal qalb dan l-awtur, tant li spiss, tkellmu fuq xhiex tkellmu, d-diskors idur mill-ewwel dwar das-suġġett.

    “Inizzjalment meta bdejt nikteb il-ktieb ‘Selmun – A story of Love’ kelli ftehim mal-amministraturi Ġermaniżi li kienu jmexxu l-lukanda tal-palazz ta’ Selmun, sabiex jiffinanzjawli dan ix-xogħol. Imma meta darba minnhom intbaħt li dawn kienu qed jagħmlu ħsara permanenti lill-arkitettura antika ta’ Selmun u kxifthom, dak li wegħduni ma tawhuliex, iżda l-ktieb ħriġtu xorta waħda u ħallastu jien minn buti. Il-ħsara li saret kienet nikktitni u rrabjatni ħafna. Ix-xogħol sar bla ħniena u bla rispett lejn dan il-bini ta’ valur fejn fosthom graffiti ta’ xwieni antiki li lanqas ritratt ma lħaqt ħadtilhom, ġew sandblasted u meqrudin darba għal dejjem! Bit-tama li nevita li ssir aktar ħsara,  wasalt biex anki dħalt mal-lejl flimkien ma’ ibni, b’mod klandestin, bi ftehim ma’ wieħed mill-gwardjani tal-post, sabiex inħaffer u nikkonferma li fis-sit tal-palazz, kien hemm il-pedamenti ta’ kappella li nbniet fis-seklu 15. Infatti apparti li sibna dawn il-pedamenti, skoprejna wkoll għadd ta’ fuħħar u għadam ta’ skeletri li ndifnu fiz-zuntier tal-kappella. Mort malajr nirraporta għand stazzjon televiżiv lokali u għalkemm ġew mill-ewwel u ħarġu feature waqt l-aħbarijiet, din l-istorja mietet hemm. L-għada stess, il-ħaddiema ġarrfu kollox u ma lħaqt żammejt xejn minn dak kollu ħlief widna ta’ ġarra tal-fuħħar! L-istess xtaqt inkun naf x’sar mill-għamara li kien hemm f’dan il-palazz. Ċertu Diego Spiteri, anzjan ta’ 101 sena, illum mejjet, darba stqarr miegħi li meta hu mar iqatta’ xi ġimgħat għall-qamar il-għasel f’dan il-palazz, l-għamara li kien hemm hemm ġew tant kienet sabiħa li ridt sebgħa għajnejn biex tħares lejha! ”

    Fil-ktieb ‘Quest for Identity – the Mellieħa experience’ li għalih huwa ngħata l-unur prestiġġjuż Premio Gianfranco Merli per l’Ambiente, l-awtur ħareġ b’teorija partikolari dwar il-bdiewa.

    “Minn riċerka li wettaqt ma’ diversi bdiewa ta’ pajjiżi differenti, inklużi dawk Maltin u dawk li qrajt dwarhom fil-kotba klassiċi ta’ Tolstoy u Dostoyevsky, intbaħt illi teżisti linja li tgħaqqadhom kollha Quest for identityflimkien. Akkost li jgħixu f’ambjenti differenti, minn kliemhom tara li r-relazzjoni li dawn il-bdiewa għandhom mal-art hija l-istess kullimkien. Ir-rispett, il-kura u l-imħabba li jieħdu ħsieb l-għelieqi tagħhom biha dejjem għandhom għan speċifiku; dik li xi darba dawn ser jibqgħu jitgawdew mill-ġenerazzjonijiet li ġejjin warajhom bħalma huma qed igawdu l-art li twasslet lilhom minn dawk ta’ qabilhom. ”

    Meta staqsejt lil Paul P Borg x’jixtieq fil-ħajja, hu qalli li bħalissa jħossu għaddej minn żmien kreattiv ħafna u jispera li daż-żmien ma jmurx. Bla dubju, ser inkunu nafu aktar dwar dan l-awtur permezz tal-għażla ta’ novelli li ser ikun qiegħed jippreżentalna fil-ġimgħat li ġejjin fit-Torċa.

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-14 t’Awwissu 2011)

    2011.08.14 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • L-UŻU SOSTENIBBLI TAR-RIŻORSI

    L-IOI Malta Operational Centre (IOI-MOC) huwa ċentru stabbilit fl-Università ta’ Malta sabiex iwettaq riċerka u studji filwaqt li jippromwovi l-edukazzjoni, it-taħriġ u t-tagħrif relatati mal-oqsma tal-baħar. Dan iċ-ċentru huwa wieħed minn diversi ċentri operattivi li jaqgħu taħt il-kappa tal-International Ocean Institute li huwa NGO internazzjonali iddedikat għar-riċerka u l-għarfien tal-ibħra u r-riżorsi tagħhom fil-politika internazzjonali u fl-iżvilupp sostenibbli tagħhom. L-IOI-MOC tgħin ukoll fit-tisħiħ tal-istituzzjonijiet lokali li għandhom responsabbiltajiet relatati mal-baħar u toffri servizz ta’ riċerka anki fuq livell nazzjonali. Fost il-miri bażiċi ta’ dan iċ-ċentru nsibu l-użu sostenibbli tar-riżorsi u l-ispazju tal-baħar u tal-konservazzjoni tal-ambjent tiegħu. Dan l-aħħar l-IOI nieda l-‘International Training Course on Regional Ocean Governance’ pemezz taċ-ċentru Malti IOI-MOC. Sabiex insiru nafu aktar, tkellimna ma’ wieħed mill-parteċipanti u mad-direttur ta’ dan iċ-ċentru…

    INTERVISTA: DR ALDO DRAGO – Direttur IOI-MOC

    L-IOI għadha kif temmet l-‘International Training Course on Regional Ocean Governance’. Fiex jikkonsisti dan il-kors u x’inhu l-għan tiegħu?

    Dan il-kors għandu warajh 30 sena esperjenza tal-International Ocean Institute fit-tagħlim dwar l-immaniġġjar u r-regolamentazzjoni tal-baħar. Il-kunċett tal-IOI huwa mibni fuq il-prinċipju illi kull ma Dr Aldo Dragojeżisti fil-baħar u kull m’hawn fid-dinja mhuwiex biss tal-popli preżenti imma jappartjeni wkoll lill-ġenerazzjonijiet li ġejjin wara. Għaldaqstant hemm l-obbligu illi jiġi salvagwardjat l-ambjent ta’ madwarna u biex dan isehh fil-prattika, jeħtieġ it-tagħlim, il-bidla fil-mentalità, kif ukoll titjib fit-teknologija biex tipprovdi l-għodda meħtieġa u x-xjenza biex nifhmu aħjar in-natura. Waħda mill-emfażi ta’ dan il-kors hija fuq l-implikazzjonijiet tal-Integrated Maritime Policy tal-Unjoni Ewropeja għall-ibħra reġjonali Ewropej u l-implimentazzjonijiet prattiċi tagħha filwaqt li jittieħdu in konsiderazzjoni id-differenzi li jeżistu bejn il-baħar Mediterranju, il-baħar l-Iswed, il-baħar Baltiku u l-Caspian Sea. Jekk nieħdu l-eżempju tal-baħhar Mediterranju, huwa fatt magħruf illi bosta mill-pajjiżi ta’ dan ir-reġjun mhumiex membri tal-Unjoni Ewropeja. Fl-istess ħin biex ikollok policy marittima ħolistika fil-Mediterran li taħdem verament, ma jistax ikollok pajjiżi li jimxu ma’ ċerti prinċipji u oħrajn le. Mhux qed ngħidu illi l-pajjiżi kollha (anki dawk li mhux imsieħba fl-Unjoni Ewropeja) jridu jsegwu dak li tiddetta l-Ewropa, imma almenu huwa meħtieġ illi jkun hemm qbil fuq ċerti prinċipji fundamentali u titħaddan prattika komuni. Permezz ta’ dan il-kors tinħoloq l-opportunità illi l-partecipanti li jattendu anki mill-pajjizi ġirien tal-Unjoni Ewropeja jieħdu magħhom it-tagħlim li jirċievu u possibilment japplikawh f’pajjiżhom. Il-Kummissjoni Ewropeja tħares lejn dan il-kors bħala għodda tajba biex jippromwovi dan l-aspett u għalhekk hija waħda mill-isponsors tiegħu. Finalment dan il-kors jaqdi l-missjoni tal-IOI – li jxerred it-tagħlim favur l-użu sostenibbli tar-riżorsi tal-baħar b’mod li l-ġid tad-dinja jitqassam b’għaqal madwar il-popli tad-dinja kollha.

    Min jista’ jattendi għal dan il-kors?

    Il-mira prinċipali tagħna hija lejn il-pajjiżi tan-naħa tal-Lvant tal-Ewropa u dawk tan-naħa t’isfel tal-Mediterran. It-targit tagħna mhumiex studenti żgħar imma individwi professjonali li diġà jaħdmu f’dan il-qasam jew li għandhom xi attività relevanti f’pajjiżhom. Fl-istess ħin il-parteċipanti jridu jkunu ta’ età biżżejjed żagħżugħa illi jkollhom futur quddiemhom sabiex aħna nkunu nistgħu nagħtuhom is-saħħa biex jirnexxu f’xogħolhom billi nipprovduhom b’viżjoni aktar wisgħa. Il-parteċipanti ta’ dan il-kors jiġu minn diversi setturi: NGOs, ministeri, istituti tar-riċerka, universitajiet u ħafna oħra. Hemm numru ta’ kriterji li jridu jintlaħqu biex wieħed ikun jista’ jattendi. Għalkemm huwa diffiċli li dawn il-kriterji jintlaħqu kollha, aħna nagħtu preferenza lil dawk li l-aktar joqorbu lejhom. Barra minn hekk, nagħżlu apposta individwi li ġejjin kemm mill-qasam tar-riċerka kif ukoll minn dak maniġerjali. Dan huwa aspett uniku tal-kors għax ġeneralment dawn iż-żewġ kategoriji ma jifhmux lil xulxin. Bosta drabi issib illi l-managers jaħsbu li m’għandhomx bżonn ix-xjenza biex jimxu, filwaqt li x-xjenzati jista’ jkun li ma jirrealizzawx kif ir-riċerka tagħhom jirriduċuwha ġo applikazzjonijiet li jkunu jistgħu jużaw il-managers biex itejjbu l-attivitajiet tagħhom. Fatt ieħor huwa illi dan il-kors jiswa l-flus u aħna nippruvaw nilqgħu applikazzjonijiet mingħand dawk illi jistgħu jsostnu partijiet mill-ispejjeż. Madanakollu bosta drabi tħallas kollox l-IOI u dan jinkludi l-vjaġġ, l-akkomodazzjoni f’Malta, allowance żgħira lill-parteċipanti u l-ispejjeż ġenerali tal-kors inkluż tal-lecturers barranin.

    Ikollkhom parteċipazzjoni tajba? Jattendu Maltin?

    Dejjem ikun hemm ħafna interess anki minn Maltin, imma f’bosta mill-każi tinħoloq problema peress li huwa diffiċli li titlaq mix-xogħol għal ħames ġimgħat konsekuttivi. Il-kors ta’ din is-sena kien ir-raba’ wieħed tax-xorta tiegħu. Attendew tnax-il barrani u wieħed Malti li jaħdem mal-Forzi Armati ta’ Malta. Dan huwa aspett ieħor importanti – li kull sena kellna tal-inqas parteċipant Malti. Fil-fatt minn dan il-kors ibbenefikaw numru ta’ entitajiet Maltin billi l-ħaddiema tagħhom ġew imrawwma aktar f’dan il-qasam. Bi pjaċir innutajna illi din is-sena kellna grupp mill-aqwa, b’varjeta tajba ta’ individwi li ġew minn oqsma differenti u li segwew u pparteċipaw b’interess matul il-kors kollu.

    Waqt dan il-kors, tirreferu għall-kwistjonijiet ambjentali Maltin?

    Il-kors huwa interattiv ħafna u l-parteċipanti jingħataw bosta eżerċizzji prattici. Ġeneralment niffukaw fuq ir-reġjuni Ewropej u mhux fuq Malta biss. Wieħed ma jistax jibqa’ biss fin-niċċa tiegħu imma jeħtieġ illi jiftaħ il-viżjoni tiegħu sabiex jifhem aħjar kif l-attivitajiet tal-oħrajn f’oqsma oħra relatati miegħu jistgħu jservu biex huwa jtejjeb l-operat tiegħu. Wieħed mill-aktar assignments importanti huwa li naqsmu l-parteċipanti f’erbgħa gruppi – wieħed għal kull reġjun. Fl-aħħar tal-kors kull grupp irid jippreżenta Regional Ocean Policy. Dan ifisser illi permezz tat-taħriġ u l-informazzjoni li jkunu ġabru matul il-kors, kull grupp irid jibni b’mod fittizju ftehim bejn il-pajjiżi f’dak ir-reġjun u fih ifassal x’inhuma l-miri prinċipali li l-pajjiżi qablu li għandhom jilħqu biex itejbu l-użu tar-riżorsi b’mod sostenibbli. Waqt dan l-eżerċizzju il-parteċipanti jieħdu sehem f’numru ta’ laqgħat fittizji li jorganizzaw huma stess biex jissimulaw l-proċess li bih jaslu għal ftehim bejn il-pajjiżi permezz ta’ laqgħat ta’ esperti u ta’ ministri. F’dan l-eżerċizzju, l-partecipanti jirċievu l-għajnuna ta’ esperti mqabbda apposta sabiex jindokraw lill-parteċipanti u jħarrġuhom b’mod professjonali biex jinbena ftehim internazzjonali u jintgħelbu l-konflitti. Flimkien jitgħallmu jindividwaw il-prijoritajiet tar-reġjun, jagħmlu r-rakommandazzjonijiet tagħhom u jiddiskutu biex jiksbu l-ftehim mal-entitajiet li jsibu quddiemhom. Apparti dan iżda nagħtuhom ukoll progett ta’ studju dwar Malta, fuq tema partikolari relatata mal-baħar. Hawnhekk il-parteċipanti jinqasmu f’żewġ gruppi u jagħmlu studju fuq il-baħar Malti biex joħorġu b’ideat dwar xi attivitajiet li jistgħu jsiru jew li jistgħu jinbidlu sabiex aħna l-Maltin nisfruttaw ir-riżorsi li għandna f’pajjiżna bl-aħjar mod possibbli.

    Tista’ issemmilna xi wieħed mill-punti li tqajjmu fir-rigward ta’ Malta waqt dan il-kors?

    Malta għandha x-xorti li fost il-pajjiżi Ewropej tħaddan l-akbar persentaġġ ta’ baħar fil-ġurisdizzjoni tagħha meta ikkomparat mal-medda tal-art. Imma aħna qegħdin nisfruttawha biżżejjed din ir-realtà biex ekonomikament nieħdu l-frott minnha? Id-dominju tal-baħar għandu potenzjal kbir biex jgħin fl-ekonomija tal-pajjiż. Għalhekk huwa importanti ħafna li nagħrfu sewwa x’nistgħu nieħdu minnu. U hawn mhux qed insemmi biss ir-riżorsi naturali tiegħu, li forsi l-baħar tagħna ma tantx għandu, ħlief ħut u ħlejjaq oħra. Il-baħar jista’ jintuża għal numru ta’ attivitajiet. Per eżempju f’Malta qed inħarsu lejn l-enerġija alternattiva u qed nibbażaw ħafna fuq ix-xemx u r-riħ. Iżda jeżisti potenzjal ieħor li ma tantx nagħtuh importanza kbira – is-saħħa tal-mewġ. Kieku f’Malta insibu mezz kif nisfruttaw dan il-qasam, bla dubju jkollna sors għall-enerġija li jista’ jirrendi ħafna.

    Dawk li huma interessati jkunu jafu aktar dwar l-IOI u dwar dan il-kors, minn fejn jistgħu iġibu din l-informazzjoni?

    Hemm numru ta’ siti fuq l-internet li jagħtu aktar tagħrif dwar dan iċ-ċentru u l-attivitajiet tiegħu. Is-sitt ufficcjali tal-IOI Malta Operational Centre (IOI-MOC) huwa www.capemalta.net. Tagħrif dwar il-kors li tkellimna fuqu jintlaħaq permezz tas-sit www.capemalta.net/ioimoc/course2008/. Tagħrif dwar l-IOI internazzjonali jinstab fuq http://www.ioinst.org/.

    ——————————————————————————————————————————-

    INTERVISTA: VJERAN PIRSIC – President tal-Assoċjazzjoni Ambjentali Eko Kvarner

    Inti wieħed mill-parteċipanti li attendejt għall-‘IOI Malta International Training Course on Regional Ocean Governance’. X’deherlek minn dan il-kors?

    Il-kors kien interessanti ħafna u ta’ benefiċċju għalija speċjalment minħabba li kelli l-opportunità li naqsam l-esperjenzi u niddiskuti dwar diversi kwistjonijiet ambjentali u ekoloġiċi mal-parteċipanti l-oħra li kienu ġejjin minn pajjiżi differenti. B’hekk stajt nara stampa aktar sħiħa ta’ dak li qed jiġri madwar id-dinja. Veru li illum huwa faċli ħafna illi tidħol fl-internet u tagħmel ir-riċerka minn hemmhekk. Imma dan m’għandu x’jaqsam xejn maċ-ċans li tisma’ l-esperjenzi diretti tan-nies u li jkollok il-possibilità li tistaqsihom u tiddiskuti magħhom.

    Għaliex tħajjart tattendi għal dan il-kors?

    Jiena l-President tal-Assoċjazzjoni Ambjentali Eko Kvarner fil-Kroazja. F’dawn l-aħħar snin, kont involut f’diversi kwistjonijiet ambjentali. Flimkien ma’ sħabi l-membri l-oħra tal-assoċċjazzjoni, nistinka kemm niflaħ biex nara li pajjiżi jkun protett minn kull forma ta’ theddid ta’ din ix-xorta. Attendejt għal dan il-kors għax huwa mal-linja ta’ dak li jien ngħix għalih kuljum – il-ġid ambjentali. Barra minn hekk, l-assoċjazzjoni Eko Kvarner tixtieq tistabilixxi istitut indipendenti minnha, li jiġbor fih esperti minn diversi oqsma sabiex jgħinu fit-tħaris tal-ambjent. Għalqastant l-għan l-ieħor għala attendejt għal dan il-kors kien li xtaqt niltaqa’ ma’ individwi oħra li bħali jaħdmu f’dan il-qasam u li fl-istess ħin jgħixu r-realtajiet tal-pajjiż tagħhom. Kont interessat li nara x’kienu l-problemi tagħhom u kif jaħdmu biex isolvuhom. Fl-aħħar mill-aħħar ir-riżultat, kif għedtlek, kien soddisfaċenti ħafna.

    Kif bdiet l-Assoċjazzjoni Eko Kvarner?

    Din l-assoċjazzjoni nħolqot meta fuq il-gżira Kroata tiegħi Krk, beda jiġi ikkunsidrat il-proġett Druzba Adria li kien jikkonsisti fit-tqegħid ta’ kanen sabiex jintużaw għat-trasport taż-żejt mir-Russja. Dan Vjeran Pirsickien ifisser illi madwar 15-il miljun tunellata ta’ żejt kienu ser jibdew jiddaħħlu mill-port ta’ Omisajl fuq il-gżira ta’ Krk fin-Nord ta’ l-Adrijatiku. Proġett bħal dan kien ser joħloq diversi problemi fiż-żona tagħna. L-ikbar biża’ kienet it-tniġġis tal-baħar, kemm minħabba l-possibilità ta’ xi inċident marittimu li jista’ jikkaġuna t-tixrid taż-żejt, kif ukoll għall-ilma tas-saborra (‘ballast water’) tal-vapuri illi meta’ jintrema’ f’ibħra differenti minn dawk ta’ fejn ikun inġabar, jaf joħloq dannu kbir fl-organiżmi lokali marittimi u allura wkoll fil-flora u fil-fawna tal-pajjiż. It-turiżmu, li minnu aħna niddependu ħafna, ukoll kien ser jiġi affetwat ħażin. Ma stajnix inħallu dan kollu jseħħ. Iddeċidejna li niġġieldu kontra dawn id-deċiżjonijiet. Flimkien ma’ diversi attivisti oħra ħloqna l-assoċjazzjoni ambjentali Eko Kvarner sabiex nipproteġu l-ambjent ta’ pajjiżna. Kienet battalja qalila għax fin-nofs kien hemm diversi interessi ta’ rjus kbar, fosthom tal-President Russu Vladimir Putin. Imma finalment irnexxielna nirbħu l-appoġġ tal-poplu meta 92% ivvutaw kontra l-proġett. Minn dakinhar ‘l hawn, ma ħarisna qatt aktar lura. Anzi, qed niġbru kemm nifilħu esperti magħna sabiex flok inkunu re-attivi insiru aktar pro-attivi u nagħrfu l-problemi qabel iseħħu.

    Matul il-ħames ġimgħat ta’ dan il-kors kellek ċans issir taf ftit aktar lil Malta u lill-Maltin?

    Iva. Żort diversi postijiet u stħarriġt bir-reqqa s-sitwazzjoni ta’ dil-ġżira. Il-Maltin jilqgħuk ħafna għalkemm ma nistax ngħid l-istess għas-sewwieqa tal-karozzi tal-linja. Servizz u nies diżappuntanti ferm. Sfortunatament lanqas ma kont impressjonat bl-istat ambjentali ta’ Malta. Meta tlajt fuq is-swar tal-Imdina u ħarist madwari, ħassejtni klawstrofobiku. Intbaħt li ftit li xejn għandkhom veġetazzjoni – kullimkien mibni. Min-naħa l-oħra, nammetti li mpressjonajt ruħi immens mill-Ipoġew, mill-istorja tal-pajjiż u mill-bini storiku tiegħu. Imma anki f’dan il-qasam hemm ħafna xi jsir. Il-lokalitajiet storiċi mhumiex reklamati biżżejjed, m’hemmx rotot diretti għalihom u meta tasal f’diversi postijiet, ma ssibx multi-media biex jispjegalek x’qed tara.

    Fil-fehma tiegħek x’jista’ jsir biex l-ambjent Malti jiġi aktar attraenti?

    L-ewwel nett waqqfu dan il-bini kollu u toħorġux aktar permessi! Għaliex qed tkomplu timlew kullimkien, issa anki b’bini għoli ta’ diversi sulari li xejn ma jixraq ma’ dil-gżira, meta għandkhom madwar 40,000 post vojt? Użaw lilhom. Ir-raba’ u l-art preservawha. Agħmlu l-ambjent kwistjoni pubblika, fejn kull proġett li jaf ikun ta’ theddida ambjentali jiġi mistħarreġ sewwa u mwaqqaf jekk ikun hemm bżonn. F’Malta jidher biċ-ċar li s-settur privat għandu saħħa kbira fil-pajjiż. Huwa fl-interess stess tal-poplu li jgħix f’pajjiż attraenti u li jkun kburi li jgħix fih. Iġġieldu għall-interessi tagħkom u ta’ pajjiżkhom. Irriklamaw lil Malta għall-interess kulturali tagħha u mhux biss għall-baħar u l-bajjiet. B’hekk tiġbdu turisti ta’ livell għola li jħallu ħafna aktar flus warajhom. Żidu l-livell tad-destinazzjoni u mhux tal-hotels. Jekk irrid immur vaganza biex noqgħod ġo hotel mill-aqwa immur Dubai u mhux niġi hawn. Imma mbagħad Dubai m’hemmx l-istorja li għandkhom hawn.

    Liema huma l-aktar kwistjonijiet ambjentali li laqtuk f’pajjiżna?

    Kif semmejtlek diġà, waħda mill-problemi f’dal-pajjiż jidhirli li hija l-użu bla rażan tal-art. Jiena li wkoll ġej minn gżira, nagħti ħafna importanza lis-sostennibilità tal-pajjiż. Hawnhekk tużaw l-elettriċità biex iġġibu l-ilma u qed tużaw ħafna mill-art għall-iskop tal-bini. X’tagħmlu li kieku kellha tinqala’ xi kriżi mondjali taż-żejt jew per eżempju jekk ma tkunux tistgħu timpurtaw ikel? Kif ser tħaddmu l-makkinarju? Għandkhom biżżejjed art fuqhiex tkunu tistgħu idduru biex issostnikhom għal dak iż-żmien? Għalkemm kwistjonijiet ta’ din ix-xorta fil-preżent jafu jidhru l-bogħod mir-realtà, wieħed irid joqgħod attent ħafna. Min qatt kien jobsor li l-Amerika setgħet issib ruħha fi kriżi finanzjarja kif ġara fl-2008? Huwa importanti li tinħoloq strateġija fuq waste-case scenario… li kieku tinqala’ kriżi, kapaċi tissoppravvivu? Hemm bżonn li fil-pajjiż ikun hemm strateġija tajba għal kull eventwalità. Jeħtieġ li jkun hemm viżjoni ċara msejjsa fuq studji serji biex il-pajjiż jingħata direzzjoni. Fuq kollox hemm bżonn li r-riżorsi tal-pajjiż jiġu utilizzati bl-aktar mod effiċjenti. Per eżempju f’Malta ilkhom is-snin tiddiskutu l-enerġija alternattiva. Għaliex wara das-snin kollha għadkhom m’għamiltu xejn? Għaliex meta għandkhom il-barka ta’ dix-xemx kollha, m’għandkhomx solar panels fuq kull bejt Malti? Dan l-argument m’għandux ikun kwistjoni ta’ profitti imma kwistjoni nazzjonali fejn il-gvern għandu l-obbligu li jissussidja jew li jagħti self sabiex il-poplu Malti kollu jikkontribwixxi permezz tal-ġbir tar-raġġi tax-xemx. Jiena naf illi t-triq hija iebsa. Imma m’hemmx soluzzjoni oħra. Jeħtieġ li l-poplu jqatta’ bi snienu biex jieħu dak li jistħoqqlu bi dritt. L-għan aħħari ta’ kull ċittadin Malti għandu jkun li pajjiżu jkun aktar sostenibbli.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-11 ta’ Jannar 2009)

    2009.01.11 / no responses / Category: Torca - Perspettivi