Posts Tagged ‘Andrew Alamango’

  • XI TGĦID? NIŻFNU?

    Ħelwin dawn l-ewwel ġranet ta’ Jannar għax magħhom iġibu spirtu ta’ bidu ġdid. Jagħtuk l-impressjoni li tista’ taqleb paġna fuq il-passat tiegħek u tibda ħajja oħra. Jimlewk b’ċertu ambizzjoni sabiex tilħaq oriżżonti ġodda u tipprova affarijiet mhux tas-soltu. Iħeġġuk biex tagħmel proponiment wara l-ieħor, ħalli li fir-realtà  ħafna minnhom ma jitwettqu qatt. Imma kemm hi sabiħa t-togħma bnina, għalkemm qasira, li kollox hu possibbli!

    Maħkuma jiena wkoll minn das-seħer, dil-ġimgħa ddeċidejt li nidħol nittawwal ftit fid-dinja taż-żfin, partikolarment tat-tango. Żifna mimlija passjoni,  mżewwqa b’senswalità provokanti u b’mużika li tpaxxilek is-sensi kollha. Ilni mitlufa wara daż-żfin minn dakinhar li rajt il-film Shall we dance? bil-protagonisti, Richard Gere u Jennifer Lopez, fejn f’xena minnhom, din il-koppja tiżfen tango tal-qtugħ in-nifs. Minn dakinhar ‘l hawn, min jaf kemm il-darba xxennaqt li niżfen żifna bħal dik imma s’issa qatt ma kont azzardajt inbill subgħajja f’dal-qasam. Għaldaqstant kont tassew sorpriża meta ntbaħt kemm kien faċli biex tagħmel dan.

    Nathalie Mifsud, għalliema tat-tango, stednitni biex immur insegwi lezzjoni minnhom u naturalment ħtaft l-okkażżjoni. Kienet lejla xxoqq il-għadam u jiena u tiela’ t-taraġ Nathalie Mifsudtas-sala, imgeżżwra sewwa ġo ġakketta ħoxna, tħassibt x’kont ser insib. Iżda ma kellix għalfejn ninkwieta għax hekk kif feġġejt fil-bieb, laqgħatni l-mużika eċċitanti tat-tango u dlonk sibt ruħi f’nofs numru ta’ individwi li kienu qed jitħarrġu f’dal-qasam.

    “Dawn huma grupp li għadhom kif bdew l-introductory course, filwaqt li oħrajn huma beginners,” spjegatli Nathalie. “Qed jitħarrġu fl-Argentine Tango bl-istil taż-żifna soċjali.

    Jeżistu diversi stili ta’ tango. Fost dawn hemm it-tango li jinżifen waqt xi spettaklu u hemm ukoll dak magħruf bħala social dance jew aħjar milonga. Ġeneralment in-nies isiru jafu bit-tango għax jarawh waqt xi spettaklu. Il-movimenti ta’ dan l-istil huma kbar u elaborati u pjuttost esebizzjonali. Però l-għan prinċipali tiegħu huwa li jiġbed u jħajjar lin-nies għaż-żfin tat-tango soċjali.”

    Filwaqt li komplejt insegwi dak li kienu qed jagħmlu l-koppji ta’ quddiemi, tlabtha telaborali aktar dwar dan.

    “Is-sabiħ tat-tango soċjali huwa l-vantaġġ li inti tista’ tattendi għall-attivitajiet tal-milonga u tipparteċipa. Kull ġimgħa, aħna norganizzaw attività soċjali fejn wieħed jista’ jiġi jirrilassa, jieħu drink u jiżfen it-tango. Il-milonga ssir f’post pubbliku u allura jkun miftuħ ukoll għal dawk li jixtiequ jiġu jsegwu biss u jieħdu drink magħna.

    Is-sistema tal-milonga tinvolvi illi jindaqqu tliet kanzunetti, li aħna nsejjħulhom tanda. Xi ħadd jiġi fuqek u jistaqsik biex tiżfen u jekk inti taċċetta, tista’ tiżfen dawn it-tliet kanzunetti miegħu. Hekk kif il-Iż-żfin tat-tangomużika tieqaf, iż-żeffiena jirringrazzjaw lil xulxin u l-mara tittieħed lura bil-qiegħda u s-serata tkompli sejra hekk. Ovvjament, jekk koppja tkun trid tibqa’ tiżfen għall-bqija tal-ħin kollu flimkien, tista’ tagħmel dan ukoll. Imma normalment meta tibdel il-partners, din l-esperjenza tkun ħafna aktar interessanti.”

    Infatti l-koppji ta’ quddiemna nqatgħu minn xulxin hekk kif waqfet il-mużika u taħt id-direzzjoni ta’ Nathalie, kulħadd sab sieħeb jew sieħba oħra, filwaqt li ngħataw xi struzzjonijiet ġodda.

    “Xorta oħra ta’ żfin tat-tango huwa dak li jinżifen fl-istil ballroom, fejn koppja titħarreġ f’rutina ta’ passi u għalhekk it-tnejn ikunu jafu preċiż l-ieħor x’ser jagħmel. Imma t-tango soċjali huwa għal kollox differenti għax huwa improvizzat u allura hemm dak l-element ta’ sorpriża li tagħmlu aktar eċċitanti.

    Għalhekk tagħmel sens li tibdel il-partners għax kull individwu għandu l-krettività tiegħu u allura, kull darba li tiżfen ma’ xi ħaddieħor, anki jekk għall-istess kanzunetta, il-koppja toħloq movimenti partikolari, skont dak li jixtiequ jew iħossu huma f’dak il-mument. Meta tibqa’ tiżfen mal-istess persuna, wara ftit taż-żmien tidra tantiċipa dak li ser jagħtik fiż-żifna u għalhekk parti mill-faxxinu tat-tango jintilef.”

    Dak li kienet qed tispjegali Nathalie kont qed narah iseħħ quddiemi. Irrealizzajt illi hekk kif il-koppji bdew jibdlu l-partner, uħud miż-żeffiena kienu qed jiżfnu ħafna aħjar, filwaqt li numru ieħor bdew imorru xi ftit lura. Mill-movimenti tal-passi u mill-espressjoni tal-wiċċ stajt nifhem li uħud kienu xi ftit mistħijin, oħrajn aktar avventurużi, oħrajn nebbiexa u numru ieħor aktar formali u serji.

    “L-interpretazzjoni tal-mużika u tal-movimenti tat-tango jinbidlu skont il-koppja. Hemm diversi fatturi li jikkontribwixxu għal dan: il-binja fiżika ta’ dak li jkun, il-karattru u t-temperament tiegħu, il-kunfidenza fih innifsu u f’dak li kapaċi jagħmel, il-mod kif bih iżomm u jiggwida lill-partner tiegħu… Hekk kif jinbidel wieħed minn dawn l-elementi, jinbidlu wkoll il-possibilitajiet taż-żifna tiegħek u b’daqstant differenzi fost il-bnedmin, tista’ timmaġina xi flessibilità joffri dan iż-żfin.”

    Hemm xi differenza bejn il-movimenti tar-raġel u dawk tal-mara?

    “Fit-tango hemm dawk li jissejjħu leaders u dawk li huma followers, li normalment ikunu l-irġiel u n-nisa rispettivament, għalkemm mhux bilfors, għax ġieli jiżfnu żewġ nisaMovimenti tat-tango 2 flimkien ukoll. Il-leaders huma dawk li joħolqu ż-żifna u l-oħrajn iridu jirrispondu. Biex tifhem aħjar, tista’ tqabbel lil diż-żifna ma’ konverżazzjoni fejn wieħed jgħid ħaġa u l-oħra twieġbu lura. Minflok bil-kliem, fit-tango nitkellmu bil-movimenti u għalhekk jagħmel sabiħ li t-tnejn jikkumplimentaw lil xulxin. Jekk wieħed biss imexxi ż-żifna u l-oħra ssegwi mingħajr qatt ma tibdel ix-xeħta tal-movimenti, l-istil jiġi jixbaħ lill-konverżazzjoni fejn wieħed qed jitkellem u l-oħra tisma’ biss. Fl-istess ħin, ma tistax taqbad u titlaq tagħmel il-movimenti kif tixtieq għax trid tirrealizza li m’intix tiżfen waħdek. Trid taqra x’inhu jgħidlek il-partner tiegħek, tisma’ l-mużika u tirrispondi. Jiġu mumenti meta l-follower tinbex ftit u tieħu r-riedni f’idejha u allura l-leader irid ikun sensittiv biex jisma’ u jħoss dak li trid tgħidlu, ħalli b’hekk jirrispondi lura. Finalment, jekk toqgħod taħseb, il-movimenti tat-tango jixbħu ħafna lill-attitudnijiet normali tal-ħajja.”

    Imma kemm trid tkun ilek titħarreġ biex tkun tista’ tiżfen f’milonga?

    “Inizzjalment it-triq tal-leaders hija iktar iebsa minn dik tal-followers għax dawn iridu jitħarrġu biex imexxu lill-partner fuq id-dance floor, jisimgħu l-mużika u joħolqu l-movimenti. Min-naħa l-oħra, il-followers jibdew billi jitħarrġu f’kif isewgu. Imbagħad, jekk jiddeċiedu li jkomplu fit-tango, jibda l-lat tekniku taż-żifna fejn iż-żeffiena jitgħallmu biex ma jibqgħux jiddependu totalment mill-partner imma jibdew jagħtu wkoll is-sehem tagħhom.

    Follower normalment tieħu sitt xhur biex tkun kunfidenti biżżejjed, leader għandu bżonn ftit aktar. It-taħriġ jibda permezz ta’ introductory course ta’ madwar ħames ġimgħat b’lezzjoni waħda fil-ġimgħa ta’ siegħa u nofs, fejn dak li jkun ikollu l-opportunità li jduq x’joffri dan iż-żfin. Min jogħġbu jkompli, isir beginner u hemmhekk il-kors jieħu madwar sena. Mhiex żifna faċli imma lanqas impossibbli li titgħallimha. Barra minn hekk, il-ġmiel tat-tango huwa fil-flessibilità tiegħu peress li kapaċi jadatta ruħu skont dak li tixtieq u li kapaċi tagħmel il-persuna.

    Biex tipparteċipa fil-milonga ma tridx tkun xi espert. Ovvjament jekk iż-żewġ żeffiena jkunu laħqu livell tajjeb, iż-żifna tkun aktar sabiħa u pjaċevoli. Imma jekk ikun hemm min għadu jibda u jsir xi żball, jidħku tnejn u jkomplu. Hemmhekk ħadd ma jgħaddi ż-żmien b’ħadd għax hekk jew hekk, kulħadd jibqa’ jitgħallem u ħadd ma jista’ jaħseb li laħaq xi quċċata. It-tango ma tieqaf qatt tesplorah għax hu vast ħafna. U huwa għalhekk li kull ċans li jkolli tarani sejra lejn l-Arġentina biex nieħu xi ftit tat-taħriġ jiena wkoll.”

    Peress li m’inix midħla ta’ dal-qasam, kont immaġinajt li ser insib iż-żeffiena lebsin xi tip ta’ kostum partikolari imma ma kienx il-każ. Infatti kulħadd kien liebes skont dak li kien komdu bih. Uħud min-nisa kellhom żarbun bit-takkuna.

    “Anki waqt il-milonga ż-żeffiena huma liberi li jilbsu dak li jixtiequ huma. Bosta drabi jkun ilbies smart imma komdu. Għan-nisa, l-għażla għaqlija ta’ żarbun adattat tagħmlilhom ħajjithom daqsxejn aktar Movimenti tat-tango 1faċli. It-takkuna tgħin. Żarbun maħdum għat-tango jkollu takkuna magħmula apposta biex titfa’ l-korporatura tal-mara l-quddiem sabiex ikollha postura aktar sabiħa, apparti li jagħmilha aktar faċli biex il-partner ikun jista’ jmexxiha iżjed faċilment.”

    Biex tmur titħarreġ fit-tango, trid tieħu partner miegħek bilfors?

    “M’hemmx għalfejn għax peress li n-natura nnifisha tat-tango hija li tibdel il-partners, kulħadd jista’ jiżfen ma’ min ikun qed jattendi għat-taħriġ.”

    Hemm xi limitu ta’ età?

    “Għalkemm fl-Arġentina t-tango jiġi mgħallem anki lill-istudenti tal-iskejjel, jiena nemmen illi għall-kultura tagħna din iż-żifna hija naqra adulta u allura nippreferi li n-nies li jattendu jkunu minn sittax il-sena ‘l fuq. Mill-bqija m’hemmx limiti.”

    La titgħallem tiżfen it-tango, kemm jeżistu possibilitajiet fejn tista’ tipprattika?

    “Apparti mill-attivitajiet tal-milonga, regolarment norganizza wkoll sezzjonijiet ta’ pratica fejn wieħed jista’ jiġi u jipprattika t-tango filwaqt li jiċċara xi diffikultajiet li jkollu. Barra minn hekk, it-teknika tat-tango soċjali tagħtik ukoll l-opportunità li jekk tkun f’xi pajjiż ieħor, tista’ faċilment tiżfen hemm ukoll maż-żeffiena li ssib fil-lokal għax kif għedna, il-movimenti huma improvizzati u b’hekk faċli ħafna li wieħed jikoordina mal-ieħor. Fl-Ewropa jsiru festivals tat-tango kważi f’kull weekend fejn nies minn kull naħa tad-dinja, jiltaqgħu flimkien biex jiżfnu. Ta’ min isemmi li diż-żifna issa qed tissaħħaħ anki f’numru ta’ pajjiżi Għarab bħal f’Dubai, fil-Lebanon u fil-Ġordan.”

    Kelli kurżità jekk isirux xi kompetizzjonijiet tat-tango imma Nathalie weġbitni fil-pront…

    “Mhux fl-ispirtu tat-tango li tikkompeti u li tiġi ġġudikat! Jeżistu l-mondjali tat-tango imma kompetizzjonijiet regolari mhux fl-istil tagħna. L-iskop tagħna mhux li nitilgħu fuq palk u nikkompetu. Infatti l-Taħriġ fit-tangogħan prinċipali tagħna huwa ferm aktar sempliċi minn hekk: essenzjalment il-mira tagħna hija li nagħtu żifna tajba lill-partner tagħna u li nirċievu żifna sabiħa lura. Sempliċiment li ngħaddu dawk it-tlett minuti, għaxra, b’mod rilassanti u pjaċevoli.”

    Kemm teżisti varjetà fil-mużika tat-tango?

    “It-tango hija żifna antika u mimlija storja. Jeżistu eluf ta’ kanzunetti maħduma għat-tango, b’uħud minnhom imorru lura saħansitra qabel is-snin tletin. Tajjeb li nsemmu illi anki f’pajjiżna, l-interess fit-tango jmur lura għal ħafna snin. Fil-fatt dan l-aħħar Andrew Alamango ħareġ double cd bi ktieb magħha taħt l-isem Malta’s Lost Voices u fiha hemm inkluż tango antik miktub bil-lirika Maltija.”

    Kemm hu popolari t-tango f’pajjiżna?

    “Qed jaqbad mhux ħażin issa. Fil-fatt fi ftit snin, bdejna mix-xejn u llum biss biss għandna aktar minn 4300 membru fil-facebook page tagħna. Il-korsijiet ġodda jiftħu regolarment u ġeneralment ikun hemm attendenza tajba. Tant hu hekk li x-xahar li għadda ftaħna l-korsijiet ukoll f’Għawdex fiċ-Circolo Gozitano.”

    Tajt l-aħħar daqqa t’għajn lejn iż-żeffiena illi effettivament kienu diġà għamlu avvanz impressjonanti minn kif rajthom jibdew, għal siegħa u nofs wara. Kulħadd deher li kien

    Shall we dance qed jieħu gost ferm u xi wħud bdew jittantaw jippruvaw xi passi nara iktar ikkumplikati. Wasalt id-dar b’leblieba kbira biex niżfen u hekk kif sibt ruħi waħdi, ma flaħtx ma nidħolx waħda fuq Youtube ħalli nara’ għal darb’oħra lil Lopez u l-Gere jiżfnu flimkien. Il-mużika senswali tat-tango mliet il-kamra b’dak iċ-ċertu seħer uniku u baxxejt id-dawl biex noħloq ftit atmosfera… Xi tgħid? Niżfnu?

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-2 ta’ Jannar 2011)

    2011.01.02 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • GĦERUQ MALTIN

    Din il-ġimgħa ġie ktieb ġdid f’idejja li stħajjiltu bħal dik il-bakketta maġika li b’taptipa ħafifa kapaċi tieħdok f’dinja oħra. Bis-saħħa tas-CD li hemm mal-ktieb, ħabta u Girl reads booksabta, il-vjaġġi tagħna bil-karozza nbidlu f’mumenti msaħħra fejn matulhom iltqajna ma’ ġganti, draguni, rejiet, prinċipessi, sħaħar u saħansita mal-karattru uniku ta’ Ġaħan. Il-leħen jirrakkonta ħrafa wara l-oħra nessiena anki dak l-istress li s-soltu nħossu meta ninqabdu f’balla traffiku. Il-mużika oriġinali u nebbiexa kompliet żewqet dawk il-mumenti speċjali u fl-istess ħin tpaxxejt nara l-binti mitlufa tqalleb il-paġni u ssegwi l-istejjer permezz ta’ bosta diżinji sbieħ li kienu qed jakkompanjaw lil dawn il-ħrejjef Maltin.

    Il-ktieb “Ħrejjef Maltin” huwa l-aħħar proġett tal-kompożitur Ruben Zahra li ċertament m’għandu bżonn ta’ l-ebda introduzzjoniRuben Zahra speċjalment fil-qasam tal-istrumenti tradizzjonali Maltin. Fil-fatt permezz tal-grupp tiegħu Nafra qiegħed jintroduċi l-mużika Maltija madwar diversi pajjiżi tad-dinja. Aktar minn hekk huwa kompożitur impenjat fl-idjoma tal-mużika kontemporanja kif ukoll fil-mużika għaċ-ċinema. Tabilħaqq l-intervista li kelli miegħu dil-ġimgħa kompliet tiżvolġi dawn it-tonalitajiet differenti tiegħu. Fuq kollox spikka l-fatt kemm il-mużika tilgħab parti essenzjali minn ħajtu. Imma l-imħabba tiegħu lejn il-mużika kif bdiet?

    “Bdejt nistudja l-mużika pjuttost tard f’ħajti, meta kelli madwar 14 il-sena. Iżda minn dejjem kont indoqq bl-udit u bil-mod il-mod ksibt aktar interess f’dil-linja sakemm indunajt li kelli faċilità għall-kompożizzjoni u għalhekk ittantajt noħloq xi melodiji. Eventwalment iddeċidejt li nibda nistudja l-pjanu imma dan ma damx ma sar ukoll biċċa għodda għall-kompożizzjoni u minn hemmhekk indunajt illi dik kienet il-fergħa li kienet l-aktar tinteressani.”

    Ruben kompla jgħidli illi oriġinarjament kien qed jistudja x-xjenzi imma din il-ġibda lejn il-mużika ġegħlitu jibdel triqtu.

    “Fl-Università ta’ Malta dħalt nagħmel BA fil-Mużika u t-Teatru. Hekk kif iggradwajt, irbaħt scholarship mill-Istituto Italiano di Cultura biex inkompli l-istudji tiegħi Ruma. Dħalt nistudja l-kompożizzjoni u l-orkestrazzjoni fl-Akkademja ta’ Santa Cecilia kif ukoll il-mużika elettronika fil-konservatorju ta’ Frosinone. Imbagħad wara waqfa ta’ sena lura lejn Malta ġietni l-opportunità li nitla’ Kalifornja fejn għamilt Masters fil-Kompożizzjoni.”

    Dal-vjaġġ fis-settur tal-mużika jwasslu anki biex jaħdem fil-qasam tal-films f’Hollywood.

    “Għamilt sentejn naħdem fid-dinja taċ-ċinema ta’ Hollywood bħala kompożitur. Xogħli kien li noħloq sfond mużikali għax-xeni ta’ feature films, shorts u dokumentarji. Kienet esperjenza importanti li swietli ħafna ġid, speċjalment biex nifhem kif taħdem il-music industry fuq livell internazzjonali. Iżda indunajt ukoll li l-mużika taċ-ċinema għalija mhix biżżejjed u ma kontx lest li niddedika l-bqja ta’ ħajti nagħmel dan biss. Fiċ-ċinema sikwit ikollok timita formula lesta mingħajr spazju għall-kreattività u nistqarr li dan l-aspett ma tantx jinteressani.”

    Fis-sena 1999 Ruben, Andrew Alamango, Steve Borg u Ġużi Gatt waqqfu l-grupp Etnika.

    “Dan il-grupp inħoloq bl-għan li jippromwovi l-istrumenti tradizzjonali Maltin. Iżda hekk kif għamilna t-tnedija uffiċjali f’Settembru 2000 jien sifirt lejn l-Amerika u ħallejt f’idejn sħabi biex imexxu l-proġett.”

    Fl-2004 huwa ġie lura Malta u did-darba waqqaf il-grupp tiegħu Nafra. Kont kurjuża kif intagħżel dan l-isem?

    “Nafra tfisser ‘sejħa ta’ allarm’. Hija kelma antika Maltija li fl-imgħoddi kienet tintuża għal meta kienet tkun ser titħabbar il-liġi jew il-bandu. F’dak iż-żmien xi individwi kienu jduru minn raħal għall-ieħor jdoqqu n-nafra bil-flejguta u t-tanbur. L-istess espressjoni kienet tintuża wkoll meta kienu jilmħu l-furbani u bħala twissija kienu jindaqqu t-tnabar jew il-qniepen tal-knisja. Fil-każ tagħna għażilna dan l-isem għal grupp għax qed inqajjmu kuxjenza  dwar il-wirt tal-mużika Maltija fejn allura r-repertorju tagħna jista’ jixxebbaħ mad-daqq tan-nafra.”

    Ruben beda jirrakkuntali kif strumenti li fi tfulitu kienu estinti, illum dawn qed jerġgħu jingħataw il-ħajja.

    “Niftakar li meta kont għadni żgħir kont rajt stampa ta’ żewġ daqqaqa biż-żaqq u bit-tanbur. Iżda meta mort nistaqsi lil missieri dwarhom qalli  li dawk kienu spiċċaw u li ħadd ma kien għadu jdoqqhom. Madanakollu issa nista’ ngħid li jekk it-tfal ta’ llum jistaqsu l-istess mistoqsija, l-istrumenti tradizzjonali Maltin qed jerġgħu jindaqqu fostna.”

    Huwa sikwit imur iżur xi skejjel u qiegħed jagħti wkoll sensiela ta’ lekċers fl-Università ta’ Malta biex joħloq aktar kuxjenza dwar dan il-wirt kulturali Malti. Barra minn hekk permezz tal-kumpannija tiegħu Soundscapes irnexxielu anki jirripproduċi wħud minn dawn l-istrumenti għas-suq Malti.

    “Sentejn ilu, bl-għajnuna ta’ xi sponsors, ħriġt b’inizzjattiva biex l-istrumenti Maltin ikunu aċċessibli. F’kull pajjiż, tmur fejn tmur, issib tixtri l-istrumenti tradizzjonali tal-post. Naħseb Malta kien l-unikuRuben Zahra - Elba Jazz Festival pajjiż fejn ma kontx issib dawn il-prodotti bħala parti mill-wirt kulturali tagħna. Għalhekk xtaqt noħloq l-opportunita’ li l-istrumenti tradizzjonali Maltin ikunu aċċessibli, kemm bħala strument kif ukoll bħala prodott għat-turiżmu kulturali. Bħalissa hemm it-tanbur u l-flejguta: iż-żewġ strumenti huma ppreżentati ġo kaxxa eleganti, akkumpanjati b’CD ta’ mużika tradizzjonali Maltija u b’fuljett b’xi informazzjoni.”

    L-istrumenti tradizzjonali Maltin huma l-qalba tal-grupp Nafra iżda l-mużika li tindaqq hija pjuttost kontemporanja.

    “Prattikament hemm ħames strumenti tradizzjonali Maltin: iż-żaqq (speċi ta’ bagpipe b’ġild ta’ gidi jew għoġol) iż-żummara (tip ta’ klarinett primittiv tal-qasab), il-flejguta (flawt tal-qasab) u żewġ strumenti tal-perkussjoni: it-tanbur (tamborine) u ż-żafżafa (friction drum).

    Għalkemm mal-ewwel daqqa t’għajn dawn l-istrumenti jafu jidhru strambi, huma strumenti li ssibhom imxerdin mal-Mediterran kollu. X’aktarx dawn l-istrumenti waslu għandna mid-dinja Għarbija …  bl-istess mod kif waslet għandna l-lingwa.

    Issa permezz ta’ Nafra l-impenn tagħna huwa illi l-ewwel nett nerġgħu nqajjmu mill-ġdid din it-tradizzjoni ta’ dawn l-istrumenti Maltin sabiex huma jerġgħu jkunu preżenti fil-kuntest kulturali Malti. It-tieni ħaġa hija illi bħala kompożitur noħloq repertorju li jipprezenta dawn l-istrumenti f’kuntest ġdid b’mużika li tappella għall-udjenza kemm Maltija kif ukoll internazzjonali.

    Ta’ min jgħid illi ħafna drabi prodott kulturali jkun jeħtieġlu jgħaddi minn proċess ta’ metamorfosi qabel jitlaqqa’ mal-pubbliku. Biex nagħti eżempju ta’ mużika popolari, il-flamenco għadda minn sekli sħaħ ta’ tibdil u żvilupp sakemm ħa l-forma popolari li għandu llum peress li fil-forma oriġinali tiegħu probabbilment ma kienx jagħmel daqstant suċċess.

    L-istess raġunar nistgħu napplikawh għall-għana Maltija. Ngħidu aħna, jiena nara li l-għana huwa diffiċli ħafna biex ikollu suċċess fuq livell internazzjonali minħabba li jistrieħ ħafna fuq il-kelma mitkellma. Madanakollu l-istess melodiji tal-għana f’idejn kompożitur bħal Charles Camilleri hija aċċessibli għal kulħadd.

    U din hija l-operazzjoni li qed nipprova nagħmel jien bil-mużika speċjalment fil-kuntest ta’ Nafra. Fil-fatt dorna kważi f’kull pajjiż tal-Ewropa kif ukoll l-Indja, Hong Kong u t-Tuneżija u dejjem kellna suċċess kbir.

    Ma tridx tinsa illi fl-imgħoddi dawn l-istrumenti kienu jindaqqu fit-toroq u mhux f’xi kunċert bin-nies bil-qiegħda tisma’ b’attenzjoni. Għalhekk issa li tellgħajna dawn l-istrumenti fuq palk, ir-rapport bejn l-udjenza u l-mużiċisti inbidel. Jekk qabel taż-żaqq u tat-tanbur kienu jdoqqu l-istess silta għal sigħat sħaħ fit-toroq, issa l-istrumenti qed jindaqqu f’kuntest ta’ programm u r-repertorju jrid ikun varjat.”

    Bħala tieqa fuq dan kollu, Ruben ħareġ ukoll ktieb li jġib l-isem A Guide To Maltese Folk Music.

    “Dan kien l-ewwel ktieb minn sensiela ta’ kotba li beħsiebni noħroġ dwar il-kultura Maltija. Antoloġija ta’ mużika Maltija li tinkludi l-istrumenti, l-għana, żfin tradizzjonali, l-għajjat tal-bejjiegħa u n-nursery rhymes Maltin. Il-ktieb huwa akkumpanjat b’CD b’eżempji mużikali għal kull taqsima.”

    Iżda għalkemm Ruben huwa assoċċjat mal-istrumenti tradizzjonali Maltin, din hija biss parti mill-karriera tiegħu.

    “Primarjament ix-xogħol tiegħi huwa maqsum fuq żewġ territorji: il-qasam tal-World Music u dak tal-kompożizzjoni fid-dinja tal-mużika klassika kontemporanja. Il-World Music tuża materja prima ta’ melodiji, ritmi jew strumenti tradizzjonali flimken ma’ infuwenzi mużikali aktar moderna. Bħala kompożitur tal-mużika klassika kontemporanja nutilizza l-istrumenti tal-mużika klassika b’mod ġdid u innovattiv.”

    B’tant oqsma differenti ta’ mużika xtaqt inkun naf liema hi dik preferuta tiegħu?

    “Ma nħobbx inħares lejn il-mużika f’ġerarkija għax  kollha jinteressawni. Ngħidu aħna bħalissa qed nikteb biċċa mużika orkestrali għall-kunċert tal-epifanija u fl’istess ħin, dil-ġimgħa ser inkunu qed indoqqu b’Nafra f’attività lokali.

    Illum qed ngħixu fi żmien fejn l-artist jista’ jkun versatili kemm irid. Anki jekk tmur tara film, tisma kull tip ta’ mużika għax fl’istess film jista’ jkollok mużika sinfonika, rock, jazz … eċċ. Qed ngħixu f’ambjent pluri-lingwistiku għall-aħħar u dan l-ambjent jinteressani. Mhux l-ewwel darba li nkun qed nisma’ xi biċċa mużika rock u nisraq parti mir-ritmu biex nittrasfurmah f’xi biċċa sinfonika.”

    X’jispirah biex jikteb il-mużika?

    “Kollox. Jiena naħseb li artist dejjem ikun qed ifittex anki subkonxjement. Din jitkellem ħafna dwarha l-kompożitur Russu Stravinski, fejn ixebbaħ lill-kompożitur ma’ annimal li l-ħin kollu jħuf, ixammem u jfittex. U fejn ħaddieħor ma jieqafx iħares, dak l-artist jieqaf. Dan l-istat ta’ riċerka huwa kostanti trid u ma tridx. Primarjament nikteb il-mużika għalija u nista’ ngħid li  jiena l-ikbar kritiku tal-mużika tiegħi stess.”

    U bl-istess natural, Ruben kontinwament jgħarrex kif ser ikabbar l-interess tal-pubbliku lejn il-kultura Maltija. Fil-fatt bl-aħħar ktieb tiegħu “Ħrejjef Maltin” qed iressaq il-wirt tal-ħrejjef lokali, mhux biss lill-Maltin iżda saħansitra lill-barranin.

    “F’kull pajjiż il-ħrafa hija waħda mill-ewwel esperjenzi fejn it-tfal imissu ma’ element ta’ wirt nazzjonali. Inħoss li qabel kollox dan huwa l-wirt tat-tfal tagħna u m’ghandniex inċaħduhom minnu. Jiena li Gaħan u l-Istatwa - illustrated by Greta Borg Carbotttrabbejt f’ambjent Malti u li kbirt ma’ dawn il-ħrejjef napprezza  l-valur tagħhom. Sfortunatament it-tfal Maltin ta’ llum jafu l-istejjer kollha barranin bħal Cinderella, Snow White, Robin Hood eċċ imma m’għandhomx idea tal-ħrejjef lokali.

    Huwa għalhekk li ħloqt dan il-ktieb b’ġabra ta’ għaxar ħrejjef li wħud minnhom huma rrakkuntati anki fis-cd li takkunpanja l-ktieb. Kemm il-ktieb kif ukollĦrejjef Maltin is-CD huwa bil-Malti u bl-Ingliż. “Ħrejjef Maltin” hija pubblikazzjoni inter-dixxipplinari li tiġbor flimkien bosta elementi artistiċi. Kull ħrafa hija illustrata minn artist lokali u għalhekk il-ktieb joffri vetrina ta’ għaxar artisti Maltin. Kull artist għandu stil differenti … stili li jvarjaw minn akkwarella u collage, sa tqasqis ta’ karti, taħlit ta’ midja differenti u arti diġitali. Din il-pubblikazzjoni tinkludi wkoll CD bir-rakkont tal-ħrejjef u l-mużika tiegħi oriġinali li timxi pass pass mar-ritmu tar-rakkont. B’hekk dan il-ktieb jgħaqqad flimkien ir-rakkont, it-tpinġija u l-mużika: tliet fergħat tal-arti li hawnhekk isiru ħaġa waħda.

    Dan il-proġett sar mill- Merlin Library u Soundscapes,  bis-sapport tal-Malta Arts Fund, l-MTA u HSBC Malta Foundation. Fix-xogħol tiegħi dejjem irsistejt biex nippreżenta l-kultura Maltija fuq livell internazzjonali u għalhekk ħassejt li din il-pubblikazzjoni għandha tkun ukoll bl-Ingliż. Fil-fatt tajjeb ngħid ukoll li għandna żewġ verżjonijiet tal-qoxra ta’ barra. Għandna waħda b’disinn li jolqot aktar lit-tfal, b’ħafna kuluri u bit-titlu Ħrejjef Maltin; imbagħad għandna qoxra fuq stil eleganti li x’aktarx tolqot aktar lill-kbar u lit-turiżmu kulturali bit-titlu Maltese Folktales.”

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-12 ta’ Diċembru 2011)

    2010.12.12 / no responses / Category: Torca - Perspettivi