emigrant | Fiona Vella

Posts Tagged ‘emigrant’

LURA FIŻ-ŻMIEN – IL-MALTIN FL-AWSTRALJA

Ironikament it-tmiem tal-gwerra dinjija kien il-kawża ta’ qgħad kbir f’pajjiżna. Bosta ħaddiema sfaw bla xogħol u wħud ma rawx għażla aħjar minn dik li jħallu lil art twelidhom biex imorru jfittxu xortihom f’pajjiż ieħor. Il-kontinent Awstraljan kien wieħed minn dawk il-lokalitajiet li laqa’ għandu numru kbir ta’ emigranti Maltin. Hekk jew hekk fl-Awstralja kien hemm bżonn kbir ta’ nies biex jaħdmu u jippopolaw il-pajjiż. Kienet okkażżjoni f’waqtha li kienet qed toffri ċ-ċans lill-Maltin biex jgħixu f’pajjiż tant differenti b’artijiet bla tarf, bi ħlejqiet uniċi u bi staġuni strambi. Imma eventwalment l-Awstralja kienet dak il-pajjiż tal-ħolm?

Jiena trabbejt nisma’ r-rakkonti t’ommi Angela meta spiss kont nismagħha ssemmi ż-żminijiet li għexet fl-Awstralja. Barra minn hekk, peress li wieħed minn ħutha kien għadu jgħix hemmhekk, mhux darba u tnejn li n-nanna Fortunata u z-zija Gracie talbuni biex niktbilhom xi ittra ħalli jibgħatuhielu. Niftakar li kienu ittri li kollha jibdew l-istess “Għażiż Ġużeppi, Vera u t-tfal, nispera li tinsabu tajbin bħal kif ninsabu aħna għall-grazzja t’Alla”.

Kont tgħallimt nikteb l-introduzzjoni bl-amment u kont nitbissem meta nara li dejjem kienu jiktbulu l-istess ħaġa. Il-bqija tal-ittri kienu jikkonsistu f’dak li jkunu għaddew minnu matul dawk l-aħħar ġimgħat jew dwar xi ħaġa li kienu beħsiebhom jagħmlu. Ta’ tifla li kont, ftit stajt napprezza dawk l-ittri ripetittivi imma sforz ir-rispett lejn qrabati kont niktibhomlhom bl-aħjar kaligrafija li stajt nikteb biha u bi preċiżjoni eżatt ta’ kif kienu jiddettawhomli.

Kellhom jgħaddu ħafna snin qabel fhimt kemm kienu jfissru għalihom dawk il-karti ċelesti li kont niktbilhom l-ittri fuqhom u għaliex kienu jistennew ir-risposti tagħhom tant b’ħerqa. U forsi kien dan it-tnebbiħ li llum wassalni biex naqsam magħkom l-esperjenza li għaddiet minnha ommi meta ta’ 18 il-sena ddeċidiet li tħalli pajjiżha sabiex tagħti lok għall-ħolma tagħha…

“Tnejn minn ħuti s-subien kienu ddeċidew li jmorru lejn l-Awstralja biex ifittxu xogħol u ħajjruni mmur magħhom. Ommi xejn ma ħadet pjaċir b’din l-aħbar u missieri rriffjuta li jiffirmali l-karti biex insiefer peress li kont għadni taħt l-età. Imma inzerta li ftit wara għalaqt it-18 il-sena u allura ħija l-kbir Ġużeppi rnexxielu jikkonvinċi lil missieri li kien ser jieħu ħsiebi hu. Wegħdu li ser iġib ruħu daqs li kieku kien it-tieni missier tiegħi u kelmtu żammha għax id-dixxiplina tiegħu kienet iebsa mhux ħażin! Tlaqna tliet aħwa f’daqqa minn familja sħiħa: jiena u ħija Indrì u ħija Ġużeppi flimkien mal-familja tiegħu peress li kien miżżewweġ.”

Ommi tiftakarha qed tipprepara l-bagalji b’eċċitament kbir.

“Bsart li ser nimmissja lill-ġenituri tiegħi u lil ħuti imma ta’ żagħżugħa li kont neħħejt dawk il-ħsibijiet minn quddiem għajnejja u minflok intfajt noħlom dwar dik l-opportunità sabiħa li ngħix u naħdem f’pajjiż ieħor. Ma kont qed nara xejn ħlief dak il-vapur sabiħ li kellna nirkbu u li kellu jeħodna lejn l-Awstralja!

Qabel tlaqt ommi għafsitni magħha u reġgħet qaltli li ma xtaqitnix immur. Il-ħsieb tal-firda minni kien diġà qed ikiddha u talbitni biex ma ninsihiex u biex ma nibqax hemm. “Erġa’ ejja ‘l hawn, tinsinix!” lissnet waqt li bdiet ixxejjirli.”

Għajnejn ommi ntlew bid-dmugħ hekk kif it-tifkiriet t’ommha li ormaj m’għadhiex magħna, saru aktar ċari.

“Morna b’vapur lussuż u mill-isbaħ – is-Sydney. Il-kmamar kienu spazzjużi u komdi. Ħallasna biss għaxar liri kull wieħed biex vjaġġajna għal xahar sħiħ fuqu. Kien hemm ħafna Maltin oħra u kollha konna stmati tajjeb ħafna. Il-vjaġġ kien interessanti u pjaċevoli sakemm wasalna f’Port Said fil-Baħar l-Aħmar u nqbadna f’maltemp kbir. F’daqqa waħda kollox beda jitkaxkar ‘l hawn u ‘l hemm: l-imwejjed, is-siġġijiet, is-sodod. Tal-biża’! Ħafna mill-passiġġieri kellhom jingħataw il-mediċini għax ħassewhom ma jifilħux. Lili kieku m’għamilli xejn il-baħar imma ħassejtni tterrorizzata. Wara dakinhar bosta kienu b’qalbhom imtaqtqa kif ser naslu l-Awstralja għax il-vjaġġ donnu ma ried jispiċċa qatt!

Xeni oħra li ma ninsix kienet meta l-ħaddiema ta’ fuq il-vapur kienu jarmu l-fdalijiet tal-ikel il-baħar u trid tara l-klieb il-baħar jaqbżu fuqu u jsegwuna matul il-vjaġġ kollu, dejjem jistennew l-ikel ġej!”

Minn hemm u minn hawn fl-aħħar waslu Melbourne.

“Laqagħna temp imsaħħab u xejn ma ħadt grazzja mal-post. Xi ħbieb li kienu qed jistennewna ħaduna Adelaide li kien jumejn bogħod bil-karozza. Hemmhekk għamilna ftit taż-żmien. Kien post kwiet u ma tantx kien hemm xogħol. Tlaqna u morna Sydney, niġru minn xogħol għall-ieħor. Ħdimt f’diversi fabbriki imma ma nista’ ninsa qatt kemm laqgħuni b’mod sabiħ fl-ewwel fabbrika li dħalt fiha. Kont ilni naħdem hemm ftit ġranet biss u hekk kif skoprew li kont għadni kif għalaqt it-18 il-sena għamluli surprise party u tgħidx kemm tawni rigali! Lanqas wara għaxar snin xogħol ma jagħmlulek hekk f’Malta.”

Ix-xogħol kien jagħmel il-parti l-kbira mill-ħajja tal-Maltin fl-Awstralja imma kien hemm lok għad-divertiment ukoll.

“Għalkemm ma tantx konna noħorġu niftakar li konna qbadna d-drawwa li mmorru naraw ir-wrestling. Spiss kien ikollna l-ġellied favorit tagħna u erħilna ngħajjtu kemm nifilħu meta jibda jaqla’ xi daqqtejn tajba mingħand l-ieħor. Konna nidħlu b’vuċi tajba u noħorġu maħnuqin imma konna nieħdu gost. Dejjem bqajt bil-kurżità jekk kienux ikunu qed jiġġieldu veru jew le. Tant kienu jaqilgħu li ma stajtx nemmen li kienu jagħtu bis-serjetà.

L-Awstralja kienet tgħaġġibni bil-kobor tagħha. Kienet sabiħa ħafna b’siġar twal u b’għelieqi spazzjużi u b’toroq li ma jispiċċaw qatt. Ġieli rajt ukoll xi annimali tal-post, l-aktar il-kangaroos kbar li mhux darba u tnejn fettlilhom jintasbu f’nofs ta’ triq u ma jkunu jridu jwarrbu b’xejn biex ngħaddu bil-karozza.

Fuq kollox, matul iż-żmien li għext hemmhekk, iltqajt ma’ ħafna nies ta’ diversi razez fostom ma’ familja aboriġina li kienet toqgħod fid-dar ta’ warajna.”

Akkost is-sens ta’ avventura, id-demm Malti dejjem jibqa’ jiġbed lejn il-familja.

“Ommi spiss kienet tibgħatilna l-ittri jew xi casette irrekordjatha bil-vuċi tagħha fejn kienet twissina biex noqogħdu attenti ħalli ma nweġġgħux u b’mod speċjali, biex ma niżżewġux hemmhekk. “Fittxu ejjew ‘l hawn, ejjew lura,” kienet dejjem tirrepeti. Kemm tiflaħ tisma’ kliem bħal dan? Wara sentejn u nofs fl-Awstralja rnexxielna nfaddlu biżżejjed flus biex inħallsu l-passaġġ lura lejn Malta, li issa kien jiswa’ madwar Lm250 r-ruħ u tlaqna.

Il-vapur li tlaqna bih kien sabiħ daqs l-ieħor – l-Angelina Lauro. Did-darba l-baħar kien żejt matul il-vjaġġ kollu u tgħidx kemm ixxalajna: nieklu, niżfnu u nixorbu. Bqajt impressjonata kemm kien hemm nies ta’ kull ġens. Waqafna f’diversi postijiet sbieħ fostom f’Singapore imma ta tfajla li kont ftit li xejn niftakar aktar ħlief id-divertiment.”

Wara xahar ieħor ta’ vjaġġ fuq il-baħar il-vapur finalment wasal Malta.

“Kont kuntenta li rajt pajjiż ieħor imma ddispjaċini ħafna li tlaqt il-familja tiegħi. Ħadt ir-ruħ hekk kif wasalna lura Malta u rajthom kollha qawwijin u sħaħ. Tgħidx kemm għannaqthom u kien f’dak il-ħin li rrealizzajt kemm kont immissjajthom. “Ma nerġax nitla’ ma. Ma nerġax nitilqek,” wegħedt lil ommi hekk kif għafastha miegħi. U kelmti żammejtha allavolja ltqajt ma’ numru ta’ ġuvintur li xtaqu jiżżewġuni biex imbagħad insiefru f’xi pajjiż ieħor.

Ħija l-kbir reġa’ mar lura lejn l-Awstralja fejn għex għal bosta snin. Imma jiena qatt aktar ma tlaqt lil Malta u qatt aktar ma tlaqt lil ommi.”

Naturalment kulħadd għandu l-istorja tiegħu u hekk kif dil-ġimgħa sibt l-opportunità li niltaqa’ ma’ emigrant Malti li jgħix fl-Awstralja, tħajjart nieħu l-perspettiva tiegħu ukoll dwar das-suġġett. John Cassar ilu li telaq minn art twelidu madwar 35 sena ilu. Iżda d-diffikultà tiegħu hija li meta telaq, ħalla qalbu warajh. Li kien għalih, qatt ma kien jitlaq minn Malta.

“Mort l-Awstralja minħabba li riedet tmur marti. Madwar għaxar snin qabel, il-ġenituri tagħha u ħutha kienu telqu lejn l-Awstralja peress li Malta ma sabux xogħol. Meta konna namrati kienet titlobni nwegħedha li xi darba nitilgħu noqogħdu ħdejhom u jiena kont inweġibha li xi darba mmorru. Sadanittant kienet tmur iżżurhom għall-vaganzi u aktar iġġennet biex tmur hemm. Mal-milja tas-snin baqgħet tfakkarni li kont tajtha kelmti li ser neħodha tgħix ħdejn il-familja tagħha sakemm fl-aħħar kelli nċedi u tlaqna.”

Id-deċiżjoni li tħalli kollox warajk u terġa’ tibda mhiex faċli.

“Hawn Malta ma kien jonqosna xejn. Kellna familja sabiħa b’żewġt itfal, kellna darna u jiena kelli xogħol tajjeb bħala għalliem. Biex morna l-Awstralja kellna nbiegħu d-dar u jien kelli nitlaq pożizzjoni li kienet għal qalbi u fejn kont ilni naħdem 13 il-sena.

Fuq kollox kelli nħalli lill-ġenituri tiegħi u lil ħuti warajja. Inti taħseb li l-ġenituri tiegħi ma ħaduhiex bi kbira meta rawni nerħi minn idi dak kollu li kont ħdimt għalih u nitlaq f’art oħra filwaqt li nċaħħadhom mill-kumpannija tagħna u speċjalment tal-uniċi żewġ neputijiet li kellhom dak iż-żmien?”

Kont kurjuża jekk sabux diffikultà biex jintegraw u biex isibu xogħol?

“Minn daqshekk aħna l-Maltin ma tantx insibuha bi tqila biex nintegraw.

Jien nismagħhom jgħidu li dawk il-Maltin li marru minn tal-ewwel hemmhekk kellhom iċ-ċans li jagħmlu flus tajba. Jingħad li tant kien hemm bżonn ta’ nies illi meta l-ħaddiema kienu joħorġu mill-fabbriki wara ġurnata xogħol, kienu jsibu l-aġenti ta’ fabbriki oħra jistennewhom barra lesti biex iħallsuhom paga aktar jekk imorru jaħdmu magħhom! Barra minn hekk, min ħaddem rasu u nvesta fl-art li f’dawk is-snin kienet irħisa, għaqqad kemxa sewwa minn fuqha.

Meta mort jiena nfittex xogħol, xtaqt li nibqa’ naħdem bħala għalliem. Madanakollu sibt illi biex ngħallem fl-Awstralja kien jeħtieġli nagħmel conversion course ta’ erbgħa snin ħalli nitħarreġ fis-sengħa tat-tagħlim tal-post. Inħsadt mhux ħażin u mort niċċekkja f’kulleġġ f’Geelong fl-Università ta’ Deakin dwar dan l-istess kors u dawn qaluli li lesti li jaċċettaw iċ-ċertifikati li kelli minn Malta u minflok nagħmel sentejn biss studju. Meta rajt li t-tnejn ma qablux bejniethom webbist rasi u ma ridtx nagħmlu aktar dan il-kors. Sa mn’Alla li l-Kappillan tal-post, li kellu r-responsabbiltà li jħaddem l-għalliema fl-iskejjel tal-Knisja, iddeċieda li jagħtini xogħol għax kieku kont diġà lest li mmur nagħmel xi ħaġ’oħra. Għamilt 13 il-sena naħdem bħala għalliem u wara għaddejt 15 il-sena oħra naħdem mal-Australian Post sakemm ta’ 68 sena waqaft għal kollox mix-xogħol.”

B’mod ċajtier, l-Awstralja hija magħrufa bħala l-pajjiż ‘down-under’ fejn kollox hu ta’ taħt fuq: meta hawn tkun ix-xitwa hemm is-sajf, meta hawn qed jidlam hemm qed jisbaħ u ħafna affarijiet minn dawn. Kemm iddum biex tidra f’ħajja daqshekk differenti?

“Peress li jiena tlajt kontra qalbi l-Awstralja, nistqarr li għamilt madwar sentejn, tlieta nistaqsi lili nnifsi x’mingħalija li kont qed nagħmel hemm? Imma mbagħad sibt xogħol, xtrajt karozza u dar u bla ma naf kif bdejt nissetilja.

Id-differenza fil-ħin malajr tidraha għax hekk jew hekk meta jidlam tmur torqod u meta jisbaħ tqum. Li tieħu naqra aktar żmien biex taċċetta huma ċertu affarijiet oħra bħat-taqlib fl-istaġuni fejn is-sajf jibda fl-1 ta’ Diċembru u ovvjament niċċelebraw il-Milied fis-sħana. Fil-fatt għall-ewwel lanqas biss kont inqisu bħala Milied. Minflok ix-xitwa, id-dlam u t-triqat u l-ħwienet imżejjna bid-dwal u bil-presepji jew b’xi bambin tara s-sajf u n-nies jgħumu u jiċċelebraw b’xi barbeque. Fl-Awstralja jżejjnu biss il-ħwienet il-kbar u bl-iskop li jiġbdu l-klijenti u mhux għax jemmnu fil-Milied bħalna l-Maltin. Trid tifhem li f’dak il-pajjiż ma ssibx insara kattoliċi biss imma hemm bosta reliġjonijiet oħra li mhux neċessarjament japprezzaw il-Milied bħalna. Għallinqas fil-familja tiegħi bqajna niċċelebrawh l-istess: bil-quddiesa ta’ nofs il-lejl u billi mmorru għal xi dinner dance fejn noqogħdu ndoqqu kanzunetti Maltin.

Ftit ftit tibda tidra wkoll il-kultura l-ġdida u ddaħħalha fis-sistema tiegħek. Ngħidu aħna jekk f’Malta kont nieħu gost insegwi l-football, fl-Awstralja sirt akkanit tal-footie u issa għandi t-tim favorit tiegħi.

Iżda John saħaq illi għalkemm il-Maltin fl-Awstralja qed jgħixu f’pajjiż ieħor, dan ma jfissirx li nsew lil pajjiżhom jew lit-tradizzjonijiet tagħhom.

“Partikolarment fejn jgħixu ħafna Maltin bħal f’Sunshine u f’St Albans issib ħafna affarijiet tipikament Maltin bħal ngħidu aħna affarijiet tal-ikel fostom: pastizzi, qassatat, zalzett tal-Malti, ġbejniet tal-bżar, bigilla u ravjul.

Għalkemm mhux kulħadd iżomm it-tradizzjonijiet Maltin, il-mara tiegħi Sally baqgħet tagħmel il-figolli u l-borża ta’ San Martin. Barra minn hekk ta’ min insemmi li fl-Awstralja għadna niċċelebraw il-festi tal-qaddisin bħal kif konna niċċelebrawhom f’Malta iżda naturalment b’inqas pompożità.”

Il-Maltin kemm ifittxu l-kumpannija ta’ Maltin oħra fl-Awstralja?

“Ħafna! Fejn noqgħod jiena f’Knox ma tantx issib Maltin imma mhux l-ewwel darba li nkunu qed nixtru minn x’imkien u nisimgħu lil xi ħadd jitkellem bil-Malti u mmorru naraw min hu biex ngħidu kelmtejn miegħu.

Fost il-ġimgħa jiena u marti mseħħbin fi klabbs tal-Maltin fejn in-nisa sikwit joqogħdu jilgħabu t-tombla u aħna l-irġiel ninxteħtu niddiskutu l-politika u l-istejjer ta’ tfulitna. Mhux darba u tnejn li nsellfu xi kotba jew DVDs bil-Malti lil xulxin. Kultant nistaqsu fejn marru ż-żminijiet tal-kummiedji li konna naraw bħal Spiru Cefai u Radju Muskettieri? Nixxenqu wisq għal xi kopja minn tagħhom ħa nidħku ftit.”

Indawwar kemm indawwar is-suġġett intbaħt illi kliem John dejjem idur fuq in-nostalġija li huwa jħoss lejn Malta.

“Wara dawk is-snin kollha mbiegħed minn art twelidi, ma nistax ngħid li l-firda għadha tkiddni daqs l-ewwel ġurnata li rfist fuq art barranija. Iżda xorta waħda l-weġgħa tal-firda ma tfieqx għalkemm tipprova. Jekk tkun sentimentali bħali ma jgħaddilek qatt għal kollox.

Jekk inti tibqa’ titkellem bil-Malti u tara lil dawk kollha ta’ madwarek jitkellmu bl-Ingliż, taf li m’intix f’pajjiżek. Meta bħali uliedek jiżżewġu lil sieħeb u sieħba Awstraljani, awtomatikament iridu jitħaddtu bl-Ingliż u daqstant ieħor uliedhom għax inkella ma jiftehmux. Lin-neputijiet tiegħi ma nistax nirrakkuntalhom dwar il-ħajja li għext f’Malta għax ma’ Malta m’għandhomx kuntatt u lanqas biss jafu fejn hi eżatt. Ma tistax taqbad ktieb bil-Malti u taqrahulhom għax ma jifmuhx. Meta jmorru l-iskola ma jitgħallmu qatt dwar Malta u l-istorja tagħha imma jitħarrġu f’informazzjoni dwar l-Awstralja.

Sakemm qiegħed hawn irnexxieli nħażżeż ftit minn ħsibijieti li semmejthom ‘Niket’:

X’dieqa ta’ qalb meta tkun il-bogħod minn art twelidek!

F’art fejn għalkemm sabiħa il-ħlewwa ta’ lsienek ma tismax.

Fejn il-ħàra ta’ żogħżitek ma tiftakarx.

U fejn għalkemm ħelu, kliem ulied uliedek ma jixbaħx lil dak li l-ewwel lissint int.”

Imma allura bqajt ma tħossokx tappartejni fl-Awstralja?

“Kif nista’? L-Awstralja ma nqishiex b’pajjiżi imma bħala art li ngħix fuqha. B’danakollu ma rridx infisser li l-Awstralja m’għamlitlix ġid. Fl-Awstralja għandi dar ħafna ikbar milli qatt kelli Malta u l-ftit flus li faddalt hemm għamilthom u mhux f’Malta. Fuq kollox l-Awstralja sabiħa immens imma għalija tibqa’ dejjem art barranija. Jiena nħossni f’posti biss meta nkun hawn, f’Malta. Malta hija l-post fejn twelidt u trabbejt, fejn għext l-aħjar żmien ta’ ħajti u fejn tkellimt bl-ilsien tiegħi. Għax ngħiduha kif inhi, l-pajjiżi kollha huma magħmula mill-blat, mis-siġar u mill-ilma. Ma tistax taqbadhom u tgħannaqhom ma’ qalbek. Imma l-punt hu li qalbek tintrabat mal-art li twelidt u trabbejt fiha.”

John saħaq illi li kieku kien għalih kien jirritorna lejn Malta minn għada. Imma qabel jeħtieġlu jikkonvinċi lil martu u mhux daqshekk faċli.

“Kull ġimgħa ħafna Maltin li joqogħdu l-Awstralja jistennew bil-ħerqa l-aħbarijiet dwar Malta. Imma sfortunatament ikunu qosra wisq, minbarra li ġieli jibdlulhom il-ħin mingħajr ma javżawna u apparti kollox ħafna minnhom ikunu propoganda tal-gvern aktar milli aħbarijiet. L-agħar però huwa l-Malti li jużaw il-ġurnalisti li xi minn daqqiet lanqas nifhmuh għax ma jkunx b’Malti tajjeb imma imfarrak u mħallat mal-Ingliż jew it-Taljan.

Din tal-Malti tikkonfondini lili għax fl-Awstralja talbuni ngħallem il-Malti u meta ġejt hawn qed nara li f’Malta stess nofs il-popolazzjoni lanqas biss taf titkellem b’Malti tajjeb! U allura ngħid x’jiswa li ngħallmuh hemmhekk?

Dan jgħodd ukoll għal meta jiġu diversi kbarat iżuruna u jħeġġuna biex ngħożżu l-Malti u l-kultura Maltija u biex nibqgħu ngħallmu l-Malti lil uliedna. Imma nerġa’ nistaqsi għalfejn meta hawnhekk, f’Malta stess, dan ma jsirx?

Bqajt skantat ukoll meta f’dawn il-ġimgħat ippruvajt nagħmel karta tal-identità Maltija peress li talbuhieli biex inkun nista’ niftaħ kont bankarju. Ma rnexxilix nagħmilha u minflok ippruvajt ninqeda bil-passaport Malti u ma ngħidlekx kemm dam jitħabat l-iskrivan tal-bank biex jara kif ser jaqdini bih! Allura nsostni għala għandu jkolli ċittadinanza Maltija u passaport Malti jekk dawn ma tinqeda bihom imkien? Tgħid m’għamlulix il-karta tal-identità għax beżgħu li ġej nivvota biha? Bħallikieku ħa noqgħod ninqala’ mill-Awstralja għalhekk. Allavolja, ħa ngħiduha kif inhi, meta nġiebu n-nies mill-Ewropa u l-Konslu saħansitra nġiebet mill-Awstralja biex tivvota, dawn l-affarijiet ġraw, hux hekk?

Hemm ħafna kieku xi ssemmi. Imma tgħid aħna minsijin għax meqjusa bħala Maltin tal-Awstralja?”

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-12 ta’ Settembru 2010)

Share on Facebook

2010.09.12 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
NIXTIEQU NISILFU GĦAJNEJNA

Tistaqsix x’jista’ jagħmel għalik pajjiżek imma ara x’tista’ tagħmel int għalih…. John F Kennedy.

Hekk kif rajt ir-ritratt ta’ din il-koppja fuq l-internet mill-ewwel inġbidt lejhom. Hu Malti u hi mill-Malaysia. L-istint qalli li kien hemm xi storja interessanti f’ħajjithom. Iltqajt ma’ xogħolhom għall-ewwel darba fuq YouTube fejn dawn it-tnejn kontinwament itellgħu għadd ta’ vidjows qosra li jaħdmu huma stess dwar diversi suġġetti li primarjament jikkonċernaw lil Malta.

Domt insegwi xogħolhom għal numru ta’ ġranet sakemm fl-aħħar iddeċidejt li nikkuntattjahom. Ma kontx mort żmerċ! Mhux talli aċċettaw minnufih li jagħtuni l-intervista, imma saħansitra stednuni ġewwa darhom u qaluli biex immur bi stonku vojt għax Jasmine kienet ser tippreparali ikla tipikament Malajsjana…

Sa mill-ewwel ftit minuti li tgħaddi flimkien ma’ din il-koppja, ma tistax ma tintebaħx bid-differenza fil-karattri tagħhom. Alfred huwa bniedem ċajtier, inkejjuż, naqra xewka, ta’ żaqqu f’fommu u bla paċenzja. Min-naħa l-oħra Jasmine hija pjuttost serja, profonda, perfezzjonista, ambizzjuża, dedikata u kapaċi titkellem dwar kollox għal siegħat sħaħ! Finalment imma għandhom żewġ karatteristiċi identiċi: l-arti ta’ kif għandek tilqa’ bniedem ġewwa darek u l-imħabba bla tarf lejn Malta.

Alfred huwa oriġinarjament minn Ħal-Qormi. F’żogħżitu kien jaħdem bħala skrivan mal-gvern. Irrakkuntali kif ma kellu l-ebda bżonn li jħalli pajjiżu…

“Imma l-ġenn taż-żogħżija ħajjarni nagħmel mod ieħor. Għamilt 36 sena ngħix ġewwa l-Kanada. Mhux ser immaqdru bħala pajjiż għax sabiħ u mimli kumditajiet. Kelli job tajjeb ukoll. Imma x-xitwa kienet kerha ħafna u sikwit kont niftakar f’pajjiżi. Bqajt sentimentali wisq lejh. Il-lingwa Maltija qatt ma nsejtha. Kull meta stajt, kont niġi ngħaddi l-vaganzi tiegħi hawn. Imma mbagħad aktar kienet tiġini agħar għax kull darba li jkolli nerġa’ nitlaq lura kont immur b’qalbi maqsuma.”

Ma kelli l-ebda dubju minn dak li kien qed jgħidli. Bil-memorja biss ta’ dawk il-ġranet, għajnejn Alfred ixxarrbu bid-dmugħ. Xtaqt inkun naf għaliex iħobb daqshekk lil Malta…

“Ma nafx għaliex inħobbha daqshekk. Tgħidli għaliex tħobbha lil ommok? Ommi l-isbaħ mara tad-dinja? Le. Imma għalija iva. Tgħidli Malta l-isbaħ pajjiż fid-dinja? Le. Imma għalija iva. Hawnhekk inħossni nappartjeni.

Meta kont qed ngħix il-Kanada kont naf sal-inqas ħaġa li kienet tkun qed tiġri f’Malta. Permezz tal-internet kont naqra l-ġurnali Maltin u nżomm ruħi nfurmat. Mhux l-ewwel darba li kont nibgħat xi ittri lill-gazzetti lokali. U meta kien jidhirli li kien hemm bżonn, ġieli ktibt xi ittri lill-politiċi ta’ partiti differenti sabiex nurihom l-opinjoni tiegħi.”

Imma din l-idea tal-vidjows fuq YouTube kif bdiet?

“Kienet idea tiegħi,” weġbitni Jasmine.

Isimha proprju huwa Choy Hong, li fil-lingwa tagħha jfisser ‘qawsalla’. Imma meta f’dawn l-aħħar snin hija kkonvertit mill-Buddiżmu għall-Kristjaneżmu, ingħatalha dan l-isem ġdid Jasmine. Jasmine għexet f’Malacca ġewwa l-Malaysia. Hemmhekk hija ggradwat fil-professjoni ta’ Fashion Designer u għamlet xi żmien taħdem hekk. Imma wara xi snin xtaqet xi ħaġa aktar u għall-għoxrin sena ta’ wara ħadmet mal-Awtorità tat-Turiżmu tat-Tajlandja fejn finalment kienet tieħu ħsieb ir-reklamar u r-relazzjonijiet pubbliċi.

Issa bdejt nifhem kif Jasmine tnebbħet b’dan il-proġett. Kont kurjuża nara x’kienet taħseb dwar Malta u l-għan wara dawn il-vidjows…

“Rajt lil Malta għall-ewwel darba madwar ħames snin ilu. Ikolli nistqarr illi kienet daqsxejn differenti minn kif inhi illum. Niftakarni ninħasad! Għedt hawn fejn ġejt? Kien hawn ħafna trab fl-arja u kull fejn tara siti ta’ kostruzzjoni. L-istat tat-toroq kien tad-daħk. U l-ħmieġ evidenti ma’ kullimkien kien tal-mistħija. Id-djar kienu kollha l-istess… kollha maħduma bl-istess ġebla. Tħassibt. Għedt hawn mort lura fil-livell. Pajjiżi mhux hekk akkost li għad hemm min għandu l-idea żbaljata li l-Malaysia huwa xi pajjiż tat-tielet dinja! Ifhimni, aħna wkoll kellna dawn il-problemi lura fiż-żminijiet. Għaddew snin sakemm il-poplu ta’ pajjiżi tgħallem iżomm l-indafa imma llum it-triqat tagħna huma ndaf tazza. Il-pieni jekk tinqabad tħammeġ fil-Malaysia huma ħorox ħafna u jinkludu li tagħmel xogħol fil-komunità.

Però jkolli ngħid illi matul is-snin li ilni ngħix hawn f’Malta sar progress kbir. Żgur li hawn aktar indafa u wħud mit-toroq ġew irranġati. Sadanittant jiena kelli ċ-ċans nibda ndur u nħuf fil-villaġġi antiki Maltin u ftit ftit tgħallimt napprezza u nħobb lil dan il-pajjiż daqs kull Malti ieħor.

Permezz ta’ żewġi Alfred tgħallimt xi jfisser il-pajjiż għall-emigrant. U ngħiduha kif inhi, issa li jiena wkoll qed ngħix il-bogħod minn pajjiżi, nista’ nifhem aħjar xi tħoss.

L-għan wara dawn il-vidjows huwa li nisilfu għajnejna lil dawn l-emigranti u li permezz tal-vidjows li ntellgħu fuq YouTube jkunu jistgħu jsegwu dak kollu li jkun qed iseħħ f’dawn il-gżejjer li huma tant iħobbu.

Barra minn hekk bħala barranija, jiena nixtieq ngħaddi l-perspettiva tiegħi dwar Malta. Forsi hemm ħafna affarijiet illi l-Maltin infushom jeħduhom for granted, mentri għalija li qed narahom għall-ewwel darba, jimpressjonawni u jaffaxxinawni. Jien inħobb ħafna l-Istorja u dawn il-gżejjer miżgħuda biha. Huwa dnub illi l-informazzjoni dwar pajjiż sabiħ bħal dan b’kultura tant rikka, ma tinqasamx mal-oħrajn. Għaldaqstant nixtieq nislef għajnejja wkoll lil dawk il-barranin illi forsi qatt ma semgħu b’Malta u permezz ta’ dawn il-vidjows jinteressaw ruħhom jiġu jżuruha.”

Fuq il-YouTube innifsu hemm diversi kummenti dwar ix-xogħlijiet tagħhom. Jirċievu xejn rispons?

“Dawn il-vidjows jintwerew anki fuq l-istazzjonijiet televiżivi tal-komunitajiet Maltin tal-Awstralja u tal-Kanada fejn hemm iktar minn 30,000 telespettatur. Nirċievu ħafna messaġġi u ittri sbieħ mingħand nies li jkunu jridu jirringrazzjawna talli nwasslulhom dawn il-vidjows li huma jsibu interessanti ferm. Ikun hemm min jiktbilna ‘irnexxielkhom tbikkuni’ li mhux l-għan tagħna żgur. Nammetti miegħek illi ġieli jiġuni dubji jekk hux qed noħloq xi dwejjaq, minħabba n-nostalġija, lil min jarahom. Imma mbagħad noqgħod naħseb u ngħid illi wara li jgħaddilhom, bla dubju ser japprezzaw il-fatt li jistgħu jgawdu l-festi, ċ-ċelebrazzjonijiet, il-kultura, il-bini u bosta affarijiet oħra Maltin li għalihom l-emigranti għandhom għatx kbir”.

“Kieku kont għadni noqgħod il-Kanada, vidjows hekk ma kontx niflaħ narahom,” daħal jgħidli Alfred. “Min jaf kemm il-darba waqt li kont inkun vaganza hawnhekk kont niġbed għadd ta’ movies biex imbagħad ma nkunx irrid narahom meta nitla’ lura l-Kanada. Kienet tkun iebsa wisq. Imma mill-ittri li nirċievu jidher illi l-għan tagħna, li nferrħu lill-emigranti, qed jintlaħaq. L-ittri li nirċievu minn għandhom iqanqlulek id-dmugħ. Ta’ min isemmi li nirċievu anki messaġġi mingħand il-barranin dwar il-vidjows tagħna. Riċentement wieħed Amerikan kitbilna illi meta ra l-vidjows stagħġeb kif fuq naqra ta’ gżira hemm tant x’tara. Qalilna wkoll illi qed jitħajjar jiġi jara huwa stess b’għajnejh.”

Peress li nnutajthom itellgħu xogħol wara l-ieħor b’mod konsistenti, tlabthom jispjegawli kemm jieħdu xogħol biex ilestu dawn il-vidjows…

“Ir-riċerka f’idejn Jasmine,” qabeż jgħidli malajr Alfred. “Tiddedika ħafna ħin tara liema huma l-aktar postijiet ta’ interess, tikkuntattja lill-kunsilli lokali u tmur iddur fit-triqat biex tiskopri hi stess. Għandha memorja tal-għaġeb! Biss biss għandha aktar minn 75,000 ritratt li ħadet hi u kollha tiftakarhom wieħed wieħed. Anki t-toroq, tmur darba u jidħlu f’moħħha. Mhux bħali. Anki fil-Mosta fejn noqgħod jirnexxieli nintilef jien!”

“Insibu ħafna għajnuna minn numru ta’ individwi illi jgħaddulna l-informazzjoni u anki jiftħulna ċertu postijiet bħall-knejjes, kappelli u diversi postijiet oħra biex inkunu nistgħu niġbdu r-ritratti u l-vidjows tagħna,” spjegatli Jasmine.

“Oħrajn, bħal ngħidu aħna Manuel Casha li joqgħod f’Sydney l-Awstralja, jagħtuna permess biex nużaw il-mużika tagħhom għall-isfond tal-vidjows tagħna. Anki jiena nagħmel xi arranġamenti tal-mużika u nikteb ukoll xi kanzunetti. Għalkemm qatt ma tgħallimt il-mużika, kif jgħid il-Malti, għandi l-widna għaliha. Inħobb ngħaddi l-ħin fuq l-orgni tiegħi u noħloq xi biċċiet mużikali, nirrikordjahom u xi ħaddieħor jiktibli l-mużika tagħhom. Mhux l-ewwel darba li ‘nisma’ xi biċċa mużika f’moħħi’ waqt li nkun rieqed u jkolli nqum malajr indoqqha ħalli nirrikordjaha. Jekk ma nagħmilx hekk, sa l-għada nkun insejtha żgur. Malli ġejt Malta ktibt kanzunetta iddedikata lil pajjiżi. Semmejtha ‘Għanja lil Malta’ u kantahieli Enzo Gusman.”

Minn dawk ix-xogħlijiet kollha, liema huwa l-favorit tagħhom?

“Il-favorit?” waqaf jaħseb Alfred. “Ma nafx. Kollha jogħġbuni. Aħna npoġġu qalbna fihom. Għalina daqs li kieku kienu wliedna. Diffiċli tagħżel bejniethom.”

“M’għandix vidjow favorit għax kollha jogħġbuni,” qaltli Jasmine. “Imma jekk ikolli nagħżel wieħed bilfors, ngħidlek illi kanzunetta għandi favorita – ‘Ma niċħdek qatt’ kantanta minn Renato – li tinstema’ fil-vidjow tal-Belt Valletta. Niftakar illi sa mill-ewwel darba li smajt din il-kanzunetta kont inħossni nitqanqal u nemozzjona ruħi ħafna. Allavolja ma kontx qed nifhem x’inhu jingħad, imma l-mod kif Renato jinterpretaha, iqanqalni wisq. Bqajt sakemm sirt naf il-kliem ta’ din il-kanzunetta u ltqajt ma’ Renato li b’ġentilezza kbira qagħad ikantahieli. Meta rajt il-kliem fhimt aktar biċ-ċar il-għala din il-kanzunetta kienet tant temozzjonani.”

“Trid tismagħha tkantahielek?” nebixna t-tnejn Alfred.

Ħsibt li Jasmine kienet ser toħroġ minnha imma minflok għaġġbitni. Hekk kif Alfred sab il-vidjow u beda jdoqqu, hi għaġġlet ġabet karta li fuqha kien hemm miktub il-kliem tal-kanzunetta u armat tkantahieli b’Malti mċaqlaq u b’dak l-aċċent partikolari tagħha. Li impressjonani kien l-imħabba u l-passjoni li bdiet tkanta biha…

“U jekk xi ħadd ikażbrek isib lili. Difiża nkun għalik għax Malti jien! Viva Malta,” bdiet iżżid wara r-ritornell.

Ikolli nistqarr magħkom li xtaqt ngħannaqha miegħi dak il-ħin. Din id-diska nzertat prezzjuża ħafna anki għalija personali. U tara barranija tkantaha b’tant konvinzjoni, tnissillek emozzjoni ta’ barra minn hawn.

“Inħobb inkantaha din id-diska,” qaltli daħkana u kburija, ”għax meta nkantaha nħossni Maltija veru.”

Hawnhekk ittieħdet sewwa minnek għedt lil Alfred li kien qed jiggustaha daqsi.

“Iva. Fil-fatt permezz ta’ din l-imħabba li għandna lejn Malta, nistgħu naħdmu flimkien fuq dawn il-proġetti. Għalkemm hi tgħid li ntellifha u li aħjar taħdem weħidha,” nibex mill-ġdid Alfred.

“Veru veru,” ikkonfermat hi. “Għax hu moħħu biex jgħaġġel. U jien irrid nagħmel kollox kif suppost. Noqgħod ħafna attenta għad-dettalji meta nkun qed niġbed ir-ritratti u l-vidjows u wara meta neditjahom. Inkun irrid li x-xogħol tiegħi jitkellem waħdu. Nipprova naqbad dawk il-mumenti speċjali… it-tfal jilgħabu bil-konfetti waqt il-festa… l-uċuh u l-espressjonijiet tan-nies. Kultant naħseb li ċertu nies jaħsbuni belha li noqgħod nieħu dawk ir-ritratti kollha. Imma dak hu li jagħmel il-prodott finali attraenti. Nemmen ukoll illi għandi l-obbligu li nippreżenta dan ix-xogħol bl-aħjar mod possibbli. Irrid lil dik it-tifla fir-ritratt tara dak il-vidjow minn hawn u ma nafx kemm il-sena oħra u tħossha kuntenta u nostalġika li dakinhar kont qbadtha f’dak il-mument sabiħ.”

L-imħabba għal dak kollu li hu Malti ħajjret lil Jasmine biex anki tipprova titgħallem din il-lingwa. U hekk kif bdiet tiskopri l-kliem Malti kienet sorpriża immens meta sabet xi kliem in komuni bħal: sapuna, tabib, sultan, skola. Qaltli li dan hu aktarx minħabba li anki f’pajjiżhom kellhom influwenza Għarbija.

Kont kurjuża nkun naf jekk tarax xi similitudnijiet jew differenzi oħra bejn Malta u l-Malaysia….

“Bħala pajjiżi diffiċli tikkomparahom għax wieħed għandu kultura Ewropeja u l-ieħor għandu kultura Ażjatika. Xi ħaġa partikolari li ninnota huwa illi fil-Malaysia aħna naċċettaw reliġjonijiet differenti iktar faċilment. Tant hu hekk illi tista’ tara nies ta’ reliġjonijiet differenti jiċċelebraw l-istess festi. Mhux xi ħaġa kbira per eżempju biex issib is-siġra tal-Milied kemm fid-dar tal-Kattoliċi u anki f’dawk tal-Hindu u l-Musulmani. Ikollna wkoll ħafna żwiġijiet imħallta u ma jkunx hemm problemi fuq hekk. Ngħidu aħna meta jiena iddeċidejt illi nikkonverti għall-Kristjaneżmu, ħadd ma ndaħal mill-familja tiegħi. Lanqas meta żżewwiġt Malti Kristjan. Anzi laqgħuh bil-ferħ daqs li kieku Alfred kien wieħed minnhom. Differenza oħra hija illi pajjiżi għandu popolazzjoni ta’ 27 miljun persuna u daqstant ieħor m’hemmx xebħ fil-kobor tal-pajjiżi.”

Imma l-Maltin lilha kif laqgħuha?

“Jiena għandi natural minni li mmur jien fuq il-bniedem biex nagħmel ħbiberija u mhux noqgħod nistenna lil ħaddieħor jagħmel l-ewwel pass. Għaldaqstant ma damux ma drawni u aċċettawni bħala waħda minnhom.”

“Jgħiduli kemm hi gustuża, speċjalment meta jisimgħuha titkellem bil-Malti,” daħal pront pront Alfred. “Iħobbuha ħafna. Jgħiduli kemm hi ħelwa. Ma nafx għaliex għalija qatt ma jgħidu hekk?!”

Fid-dinja ta’ llum diffiċli biex issib xi ħaġa b’xejn. Xtaqt niskopri jekk hux beħsiebhom ibiegħu dawn il-vidjows xi darba…

“Mhux l-ewwel darba li staqsewhilna din,” temmet tgħidli Jasmine. “Imma aħna nagħmlu dan ix-xogħol bħala rigal għal min jarahom. Personalment jiena naħdem dax-xogħol bħala kontribut għal dan il-pajjiż li laqagħni b’tant imħabba. Xtaqt nuża dak kollu li naf biex nagħti xi ħaġa lura lil Malta. U meta inti qed tagħti rikonoxximent jew rigal, ma tippretendi qatt xejn lura tiegħu. Ma rridx li nkun għext hawn għal tant snin bla ma qatt inkun tajt xejn lura lil dan il-pajjiż. Dawn il-vidjows iddedikati lil Malta huma rigal li jien nagħti mill-qiegħ ta’ qalbi.”

Ma naħsbix li għandi għalfejn inżid aktar kummenti wara kliem bħal dan. Hekk jew hekk issa kien wasal ħin l-ikel u quddiemi Jasmine ippreżentatli platt appettituż tipikament Malajżjan….

Kull min jixtieq jara dawn il-vidjows jista’ jidħol fuq YouTube jasalf5959 jew YouTube malpen04.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-18 t’Ottubru 2009)

Share on Facebook

2009.10.18 / no responses / Category: Torca - Perspettivi