Posts Tagged ‘Fiona Vella’

  • AROUND THE WORLD IN 90 DAYS

    “They say that you always travel three times: the first time when you are planning your holiday,then when you actually travel, and finally when you watch the photos that you have taken whilst travelling,” Jennifer told me as she proudly showed me the pictures that she and her husband Alan took during their three month honeymoon trip around the globe.

    Since Alan Borg and Jennifer Cusba got to know each other, their life turned into an adventure. They met incidentally on a boat trip whilst they were visiting the enchanting lakeside town of Guatapé in Colombia.

    First photo together on boat trip at Guatapé“I was on holiday in Colombia with my friends, when we decided to go on this particular boat trip. At one point, I saw Jennifer walking by with her mother and I liked her immediately. So I followed her, waiting for an excuse to talk to her. The right moment came when I noticed that she needed someone to take their photo and I offered to help. Then, I made sure to take a photo with her too,” revealed Alan.

    For the following three months, they kept in contact through Facebook. During one of their communications, Jennifer who is Colombian, told Alan that she was planning to go to America to study English.

    “I lived in Bogotá, the capital city of Colombia, where I worked as an internal auditor of a governmental company. I had studied hard to obtain this job and in the first years, I was very satisfied that I had succeeded in this career. However, as time went by, I felt that life had become stale. I woke early each day to travel for two hours to reach work, meeting always the same people on the bus and at work, and likewise on my two hour ride back home. At 29 years, I felt as if I was stuck in a rut and I was afraid that if I continued to live this mundane life, I would lose all the essence of life. I definitely had to do something to make a change,” reminisced Jennifer.

    Once again, Alan did not fail to grab the opportunity, and as soon as he learnt that Jennifer wanted to study English, he informed her about the selection of English schools that there were in Malta. Attracted by Alan’s gentle and friendly attitude, and also by the fact that it was cheaper to study in Malta than in America, Jennifer chose the small archipelago of the Maltese Islands. Once in Malta, their friendship grew stronger, she gave up her job in Colombia, and a year later, they got married.

    Wedding photo 1“When we told our friends and relatives that we were going to get married, they all wanted to know when and where the wedding is going to take place and how many guests would be invited. However, we had no intention of spending thousands of euros for just a few hours of enjoyment. Our plans were much bigger!” claimed Alan.

    “On our wedding day we were joined by our family and closest friends. After the celebration, we shared a cake, drank some champagne, took photos, had a lot of fun, and that was that. The big moment came seven months later, when we prepared our backpacks and left for the adventure of a lifetime,” continued Jennifer.

    Alan decided to make the best of the various offers and discounts that his job with an airline company afforded him. The couple started out with an initial idea of a simple honeymoon to Santorini, fully aware that they’d need to get a connecting flight from another location. Soon, this stopover was joined by other countries until the list grew and grew. Eventually, they decided to go on a three month trip around the world, to the total tune of 15,000 euros.

    Backpacks ready to travel“We both love to travel. Yet I was the one who was more experienced in travelling to faraway countries without concerning myself too much on a fixed itinerary. In fact, at first, Jennifer was somehow incredulous whether this voyage would take place for real,” smiled Alan.

    “It’s true! I was worried whether we would have enough money to do it all and what would happen if we spent everything whilst still abroad? I was also afraid that someone could steal our cards or that unknowingly, we could end up in some dangerous country or get caught up in a terrorist attack.”

    In reality, during this amazing voyage, the couple did have their fare share of risk… In New York, they experienced a huge storm and they could not get out of their hotel room. In Colombia, whilst they were seeing a horseshow, an earthquake shook the building which they were in. In Australia, just a week after they left, the Central Coast was a complete disaster with houses being carried away  due to heavy floods and strong winds.

    “Before we left on our adventure, I left a simple message on Facebook saying that we were going on our honeymoon, never mentioning that we were going for a trip around the world, because I couldn’t believe it myself! Off we went to Amsterdam and then we started to move and move and move, until I realized that this dream was becoming true. It became very very real whilst we were on the long flight crossing from Australia to Japan, and I started to note the various countries showing on the screen in front of me. By then, we had been to many of them, changing even continents, and there it dawned on me that we were truly going around the world,” Jennifer exclaimed.

    Balloon flightAlthough they had planned an overall general itinerary of the places and sites which they wished to visit, they prebooked nothing except their first destination to Amsterdam. And yet, they managed to see and do many many things. Their travels took them to Amsterdam, New York, Las Vegas, Arizona, San Francisco, Mexico, Brazil, Colombia, Peru, Chile, Sydney, New South Wales, Melbourne, Queensland, Japan, and Istanbul.

    “Ultimately, this was not just a holiday but an experience. Certainly, quite a great way to start a new and exciting chapter as husband and wife,” beamed Alan as he winked at Jennifer.

    (This article was published in ‘Escape’ cultural suppliment issued with the Sunday Times of Malta dated 4 October 2015)

    2015.10.04 / no responses / Category: The Sunday Times - Articles

  • IF THESE WALLS COULD TALK

    450 years ago, the Maltese Islands were in the spotlight of several European sovereigns after they had succeeded to come out victorious from the massive siege that was laid upon them by the powerful Ottoman Empire. Fort St Elmo lay in ruins and the other fortifications and houses which had been targeted by the enemy were in no better shape. The land still seeped in the blood of the thousands who had lost their lives during the fighting, whilst many others remained maimed.

    Amid this devastation, the eminence of the surviving Knights of the Order of St John surged, and their fame reached legendary proportions. Letters of congratulations which they received from all over Europe, uplifted their spirits, whilst generous donations eventually helped them to build the new city of Valletta.

    The Knights of St John continued to rule the Maltese Islands until 1798, when they were ousted by French Military General, Napoleon Bonaparte. Although, some might believe that at this time, the Order was obliterated, in reality, these mythical Hospitallers are still present amongst us, and are as real as ever.

    The Russian Grand Priory of Malta

    Saviour Garcia (photo - Fiona Vella)Since the early years of the Hospitallers’ foundation by Blessed Gerard, the Order protected the faithful and provided aid to the sick and poor. These elements have always remained deeply rooted in the mission of the knights who followed throughout the centuries.

    “Even today, as Knights and Dames of the Russian Grand Priory of Malta who form part of the Order of St John of Jerusalem, Knights Hospitallers, under the constitution of the late King Peter II of Yugoslavia, we strive to continue to live up to our motto “Pro Fide, Pro Utilitate Hominum,” declared Chev. Saviour Garcia as we stood in front of a large painting of Blessed Gerard at Palazzino Sapienti in Valletta.

    “Today, the Order’s mission still incorporates the duty to profess the Christian faith. However, its present members are not fighters but humanitarians who swear to act for the common good of all people without distinction of race or religion.”

    Garcia outlined a number of philantropic projects which the Russian Grand Priory of Malta have been taking care of without much pomposity. Amongst these he mentioned St Joseph’s Residential Home for children in Żabbar, Dar Nazareth’s Residential Home for people with disability in Żejtun, and the construction of a hospital and a hostel in Thailand which caters for the needs of dying children with AIDS.

    “The first investiture and the official institution of The Malta Priory took place on March 8, 1964. A few days after, His Majesty King Peter II of Yugoslavia legitimized the Order by giving it a new Constitution to meet 20th century demands. Within the first decades of its existence, The Malta Priory made several notable achievements which ultimately led it to be elevated to Grand Priory by Royal Warrant from King Peter II on Feb 22, 1970. This Royal Warrant gave our Grand Priory the name of Russian Grand Priory of Malta.”

    Palazzino Sapienti, Valletta

    Library at Palazzino Sapienti (Photo - Fiona Vella)Interestingly, it was the same king who donated the sum of 1000 dollars in order to open a fund for the purchase of a large house which was expected to serve as the World Head Quarters of this Order. The choice fell on the prestigious Palazzino Sapienti which today is located at 223, St Paul Street, Valletta, right opposite to the University of Malta Valletta Campus.

    An original letter held at the archives of Palazzino Sapienti that was sent to Czar Paul I by Grand Master Hompesch in 1797, indicates that at the time, the Russians had an interest to involve themselves in the Order. That is why, after the Knights of St John were expelled from Malta, some of them opted to find refuge in St Petersburg, where they elected the Russian Emperor, Paul I, as their Grand Master, thereby replacing Ferdinand von Hompesch who was then held in disgrace and had to abdicate in 1799.

    Prior to its present distinguished function, Palazzino Sapienti had its fair share of interesting history.

    “Whilst researching about the origins of this building, I discovered that its construction was commissioned in the late 16th century by the English Grand Prior of the Order of St. John, Sir Richard Shelley. However, he did not have the opportunity to enjoy his residence for long, since he got into disagreement with the Inquisitor after he failed to present to him his correspondence to the Protestant Queen Elizabeth for censorship, as was the regulation at the time. Soon, matters got worse when Shelley had also a dispute with Grand Master Peter del Monte, and in a diplomatic way, this building was taken away from him after he was offered another property. Instead, Palazzino Sapienti became the residence of Fra Nicolo Sollima, the Collegium Melitense Rector,” revealed Garcia.

    Palazzino Sapienti (Photo - Fiona Vella)“Stone used for the building of the house was quarried on site. Once the building was complete, the resultant small quarry was used as a water cistern and basement. This process of cutting stones directly from Monte Sciberras hurried the process of the building of the new city.”

    “The facade of the palazzino was imposing, having a main door flanked by two others. The main entrance was decorated by a barrel vaulted ceiling, typical of the 16th century. Traces of a blocked arch located under the staircase which leads up to the piano nobile points out that originally, the level of the street was lower than it is today.”

    “On 12th September 1634, a gunpowder magazine located in the whereabouts of the palazzino, blew up, killing 33 persons. The devastated site was left abandoned for thirty years until Grand Master Nicholas Cotoner established the Fondazione Cotoner in order to rebuild the houses in Strada San Paolo. The palazzino had suffered some cracks in the walls and its glass windows were shattered. Some structural changes were done to it, however, this structure was never intended to be built higher than two floors, since it would have been higher than the opposite building and would have cast a shadow on the University’s sundial.”

    “Traces of red paint on the walls show that this building was painted in this colour. Meanwhile, the limestone balcony supports, the internal courtyard and the main staircase were adorned with seashell carvings that represented St John the Baptist, the patron saint of the Order of St. John. The seashell is also representative of the water element, in this case creativity and knowledge, as befits the University Rector’s house.”

    It was a pleasure to explore this palazzino which I had never visited before. In the meantime, Garcia recounted some curiosities about the notable tenents who lived there.

    A room in Palazzino Sapienti (Photo - Fiona Vella)“In 1919, the tenant of Palazzino Sapienti was the lawyer Luigi Camilleri. On 7th June, 1919, Prince Lobanov-Rostovsky and Count Andrey Bobrinsky, both Russian Imperial refugees, were visiting Camilleri at his residence when suddenly the ‘Sette Guigno’ riots broke out. A large crowd made its way to the Royal Malta University and started to attack it, tearing down the English Imperial flag. These two Russian nobles who were witnessing this from the opposite palazzino were scared stiff since the remembrance of the Bolshevik revolution still haunted them. They stayed at the premises till the 12th June when they were escorted back to San Anton Palace in Balzan by Police Superintendent James Frendo Cumbo.”

    “During the Second World War, the premises were used by the British Royal Air Force for the decoding of enemy aerial operations. Palazzino Sapienti survived two enemy bombs which were dropped in the vicinity. Yet tragedy still struck this place when two children, who were attending school in this building after the Valletta school was hit, found their way down a spiral staircase which led to the city’s undergrounds and got lost there. No one ever found them and these stairs have been blocked ever since.”

    Chapel with reliquary of St John the Baptist (Photo - Fiona Vella)Today, this building is also proud to possess three saint reliquaries: a first degree bone fragment from the Order’s Patron Saint St. John the Baptist, and two third degree relics in the form of a throne chair on which St. John Paul II sat during one of his Papal visits to Italy, and a hand signed dedication by Sister Mother Theresa of Calcutta who was also a member of the Order.

    “Besides housing the Seat of the Order of St John of Jerusalem, Knight Hospitaller, Palazzino Sapienti has now opened its doors to the public who might be interested to visit it. Moreover lectures regarding various subjects are organized inside one of its rooms wherein we are also giving the opportunity to university students who would like to present talks about their studies or thesis.”

    Certainly, an invitation to such a prestigious, architectural, and historical gem, should not be missed.

    (This article was published in ‘Focus Valletta’ Suppliment issued with The Times of Malta dated 30 September 2015)

    2015.09.30 / no responses / Category: Times of Malta

  • A SPECTACULAR WONDERLAND

    Travelling at an impressive 300km/hr, a high-speed railway train took 5 hours and a half to reach Shanghai from Beijing. The voyage was impeccably comfortable. The train station was huge and amazing. Yet the actual surprise was the sheer difference between Beijing and Shanghai.

    Modern buildings merge with older ones in Shanghai1 (Photo - Fiona Vella)Traffic in Beijing was crazy but we had hardly left Shanghai’s train station when we were already blocked behind a long queue of cars. This is no wonder if one considers that about 24 million people live in this city. Recent modernization and progress in Shanghai have attracted many persons and in the last five years, the population tripled itself.

    Along the road, we observed that plain residential high rises were wide to an extreme. Besides them, luxurious or commercial high rises glistened beautifully as if in a bid to outshine the sun itself. Older traditional structures, together with buildings which formed part of the foreign concession areas, claimed the passers-by attention with their distinguished architecture.

    Originally, a simple fishing village, Shanghai’s economy expanded rapidly once it was turned into a commercial port. Since at the time, traders could only use the sea or waterways as a means of transportation, Shanghai’s wide harbour began to attract numerous Chinese from various parts of China and also several foreigners. A society of immigrants started to flourish, each of which began to leave their influences in this new city.

    In a few years, a large flat muddy area, overgrown with reeds, which was situated on the north bank of Huangpu River, was turned into a zone for foreigners and they named it the Bund. Starting from just a one-sided street, running in north-south direction, the location soon flourished with commercial buildings which increased further the significance and the economy of Shanghai.

    Yuyuan MarketYet in the mid-19th century, serious conflicts arose between the forces of Western countries and the Chinese, Qing dynasty, after China attempted to suppress the opium trade. Since the 18th century, foreign traders, particularly the British, had been illegally exporting opium which they imported from India. By the 19th century, this trade had grown dramatically, and the resulting widespread addiction in China began to cause serious social and economic disruption. Two Opium Wars broke out in which China was twice defeated and foreign concessions were established. It was in 1943, during the war between China and Japan, that the foreigners decided to abandon Shanghai.

    Between the 1950s and the 1960s, some of the elder people who resided in Shanghai, proposed to the government to demolish these colonial buildings which reminded them of a bitter past. However eventually, it was decided to retain these structures since they represented a real part of the city’s history, even if painful.

    The modern area of the Bund1 (Photo - Fiona Vella)In the last 100 years, the Bund frontage buildings were repaired and reconstructed several times. Today, this area is embellished with prominent and elegant structures which contrast deeply with the opposite side of the Bund wherein some daring and bizarre high rises have been built. At night, the latter, turns into a spectacular wonderland as the colossal structures are fully illuminated in bright and colourful lights.

    A visit to this district which looks like a strange combination of London and New York, will reveal why it has become the symbol of Shanghai and the pride of many of its residents. Crowds of visitors gather daily at the Bund in order to enjoy the beautiful scenery on the Huangpu River which divides the old and the modern zones. Nonetheless, if one wants to enjoy the experience to the full, a night boat cruise is certainly recommended.

    Our guide from Shanghai explained to us that this city has changed tremendously in these last years. In 1987, there were only 12 high rise buildings in Shanghai, whereas today, there are around 140,000. People have more money in their pockets, education facilities have increased, and life is more comfortable especially due to the efficient and far-reaching subway system. Yet he felt that simultaneously, Shanghai citizens were losing some important characteristics of the city. Indeed, when elders returned to the city after living far away, they could not find their way around as a number of the old landmarks have gone or are engulfed amongst the different modern landscape.

    Shanghai Urban Planning Exhibition Hall1 (Photo - Fiona Vella)The repercussions of the sudden modernization of Shanghai have always been the focus of the authorities which are trying their very best to mitigate the impact of such changes. Their plans and projects are comprehensively described in the vast exhibitions which are displayed at the Shanghai Urban Planning Exhibition Hall which is located at the People’s Square. The centrepiece of the exhibition is a huge scale model of the city which shows all the existing and approved buildings. Moreover, a circular screen provides visitors with the opportunity to enjoy a fascinating 3D virtual tour around the city of Shanghai.

    Photo presentations explain how old buildings which were worth preserving and conserving, were carefully selected and restored, and then given a function in order to revive them. A particular example is the M50 contemporary art district which up to a few years ago was a disused industrial space. Another is the pedestrian walkway of Nanjing Road wherein 100 year old shops were amalgamated with new structures from where now, one can find speciality products of different trades standing next to famous brands.

    A corner in Yuyuan Garden1 (Photo - Fiona Vella)In Shanghai Old Street, which was reconstructed according to traditional Chinese style, visitors can roam around Yuyuan Market and absorb the allure of earlier times, whereas the nearby Yuyuan Gardens provide the beauty and serenity of a green environment. In the outskirts of Shanghai, ancient towns, such as Zhujiajiao, represent life of a distant and far simpler period in Shanghai. Concentrated under Shanghai’s Expo2010 motto ‘Better City, Better Life’, the main message of this place is to urge people to be proud as well as protective of their new city.

    A delightful wider look at the landscape of the city of Shanghai can be appreciated at a choice of revolving restaurants which are available on high towers. Definitely a surreal experience which gives you the ultimate impression of being on a totally different planet.

    (This article was published in Escape Suppliment of The Sunday Times of Malta dated 13th September 2015)

    2015.09.13 / no responses / Category: Times of Malta

  • L-attakk fuq l-isperun tal-Isla

    Għal dawk kollha li tinteressahom l-Istorja ta’ Malta, din is-sena hija waħda sinifikattiva ħafna, peress li qed jiġi kkommemorat l-450 anniversarju mill-Assedju l-Kbir li seħħ fil-gżejjer tagħna fl-1565. Diversi kotba, lekċers, blogs, u attivitajiet relatati ma’ din it-tema, qegħdin ikomplu jqanqlu l-entużjażmu sabiex wieħed isir jaf aktar dwar din il-battalja qalila, fosthom għaliex seħħet, kif żvolġiet, min ħa sehem, x’kienu l-istrateġiji użati, u kif finalment il-Kavallieri ta’ San Ġwann u l-Maltin ħarġu rebbieħa akkost id-diffikultajiet kollha.

    Sabiex jirrakkuntaw dawn il-fatti, nibtu wkoll numru ta’ paġni fuq Facebook u permezz tagħhom, wieħed jista’ jara biċ-ċar li mhumiex il-Maltin biss li qed jinvolvu ruħhom f’din il-kommemorazzjoni, imma anki għadd ta’ individwi minn madwar id-dinja kollha. B’hekk, din il-ġrajja tal-Assedju, qed isservi wkoll biex tiġbed l-attenzjoni tal-barranin lejn il-gżejjer tagħna u possibilment, uħud minnhom jafu jitħajjru jżuruna.

    Mudell li juri l-attakk fuq l-isperun tal-Isla

    Membri jahdmu fuq il-mudellWaħda minn dawn il-paġni tal-Facebook hija ‘The assault on the Spur, Isla, 15th July 1565’ li permezz ta’ bosta ritratti, qed turi u tispjega pass pass, it-tnissil u l-kostruzzjoni ta’ diorama, jew mudell, tal-isperun tal-Isla. Għall-ewwel, segwejt dan il-grupp permezz tar-ritratti li kien qed itella’. Iżda eventwalment, tant sibt ix-xogħol li kien qed jitwettaq intriganti, li deherli li kien jixraq li mmur nagħtih titwila ħalli narah b’għajnejja.

    “Huma ħafna dawk li qed juru x-xewqa li jiġu jaraw dan il-mudell,” stqarr Alex Schembri, President ta’ Society for Scale Modellers – IPMS Malta. “Napprezzaw ferm li l-pubbliku qiegħed isegwi x-xogħol tagħna b’tant ħeġġa u qed nagħmlu minn kollox biex sal-15 ta’ Lulju, inkunu nistgħu nvarawh ftit billi nippreżentaw diversi ritratti tiegħu.”

    Society for Scale Modellers – IPMS Malta

    Society for Scale Modellers ġiet imwaqqfa f’Jannar tal-1981. L-għan prinċipali ta’ dan il-klabb dejjem kien li jgħolli l-livell tal-iscale modelling f’pajjiżna sabiex jikkompara ma’ dak internazzjonali. Infatti l-klabb huwa affiljat mal-International Plastic Modellers Society li għandha rappreżentanti tagħha f’diversi pajjiżi madwar id-dinja.

    L-iscale modelling jieħdok sa fejn trid

    “Għalkemm dan il-qasam ġeneralment jitqies bħala passatemp, aħna xorta waħda nagħtuh attenzjoni kbira billi naraw li x-xogħol isir bi professjonalità. Imma fir-realtà, l-iscale modelling jieħdok sa fejn trid u infatti fost il-membri, għandna numru minnhom li huma esperti tassew, tant li rebħu diversi kompetizzjonijiet barra minn Malta. Oħrajn saru jipproduċu l-prodotti tagħhom u jbiegħuhom.”

    Kull sena, din is-Soċjetà ttella’ esebizzjoni bix-xogħolijiet li jkunu saru mill-membri tagħha u f’dak iż-żmien, ikun hemm numru ta’ nies li jitħajjru jingħaqdu magħha.

    “Idealment l-età tal-membri tagħna tibda minn 17 il-sena sabiex wieħed jilħaq jitrawwem f’dan il-qasam. Niltaqgħu darba f’ġimgħa ħalli nuru x-xogħolijiet li qed nagħmlu u flimkien niddiskutu x’jista’ jsir aħjar. Hawnhekk kulħadd ikollu l-preferenzi tiegħu: min jaħdem il-mudelli tal-ajruplani, min il-figuri, min il-karozzi, oħrajn inġenji tal-baħar eċċ. U għalhekk, wieħed jgħin u jgħallem lill-ieħor sabiex il-mudell tiegħu ikun aktar perfett u komplet.”

    Proġett li ġabar flimkien lill-membri kollha

    IMG_8367Fil-fatt, matul dawn l-aħħar xahrejn, prattikament il-membri kollha qegħdin jagħtu daqqa t’id biex jissawwar dan il-mudell imdaqqas tal-isperun tal-Isla.

    L-għażla ta’ din it-tema oriġinat minn Ivan Cocker, wieħed mill-membri.

    “Dehrilna li peress li dis-sena qed nikkommemoraw l-450 anniversarju mill-Assedju l-Kbir, kien jixraq li niddedikaw xi biċċa xogħol għalih. Wara li ddiskutejt din l-idea ma’ sħabi u mal-Kuraturi ta’ Heritage Malta, Emmanuel Magro Conti u Liam Gauci, l-għażla tagħna waqgħet fuq l-isperun tal-Isla minħabba li fuq dan il-Post ta’ Don Francisco de Sanoguera kien hemm il-konċentrament tal-attakk u anki peress li dan il-lwog kien l-uniku wieħed waqt dan l-assedju li ġiet attakkat kemm mill-art u kif ukoll mill-baħar,” spjegali Ivan.

    Ir-riċerka nvoluta biex isir dan il-mudell

    Hekk kif intagħżel il-lwog li kienu se joħolqu l-mudell tiegħu, bdiet riċerka sfieqa ħalli tinkiseb kemm jista’ jkun informazzjoni, l-aktar minħabba li llum ftit li xejn fadal minn dan l-isperun.

    “Irreferejna ma’ għadd ta’ kotba, mapep, mużewijiet, u pitturi sabiex inkunu nistgħu noħolqu mudell kemm jista’ jkun viċin għal dak li kien jeżisti tassew f’dak il-perjodu. Ngħidu aħna biex bdejna nibnu l-isperun, imxejna mal-ktieb ta’ Balbi, li kien suldat li ħa sehem f’dan l-assedju. Rajna wkoll pjanti ta’ llum tal-Isla peress li sirna nafu li l-pedament tal-isperun għadu hemm. Fittixna wkoll kotba tal-istorja u tal-fortifikazzjonijiet li jsegwu dak li seħħ wara l-assedju ħalli b’hekk nagħrfu x’kienu dawk ix-xogħolijiet li saru wara, kemm mill-Kavallieri nfushom u kif ukoll mill-Imperu Ingliż.”

    Mudell maħdum fuq skala 1:72

    Oliver MifsudHuma użaw ukoll il-pjanti biex jiffurmaw l-iskala tal-mudell 1:72 ħalli b’hekk janalizzaw ukoll sa fejn se jkopri.

    “Ma stajnix nagħmlu l-Isla kollha, naturalment. Għalhekk iffukajna fuq l-isperun, u permezz tal-pjanti, ħriġna bl-iskala. Ħdimna b’reqqa kbira imma mbagħad kien hemm mument fejn kellna nagħlqu għajnejna. Dan seħħ per eżempju fil-każ tal-mitħna li fir-realtà kienet tinsab aktar lura minn fejn tidher fil-mudell. Madanakollu, peress li l-imtieħen lagħbu parti importanti f’din il-battalja, anki peress li biswiethom, l-Ordni kellha l-kanuni, ma kienx jagħmel sens li nħalluha barra,” infurmani Oliver Mifsud hekk kif beda jurini kif qed jinħadem dan il-mudell.

    Sabiex il-mudell ma jkunx tqil wisq, il-pedamenti tiegħu tfasslu mill-ġablo u mbagħad fuqu beda l-kisi ta’ materjal ieħor ħalli jiġu ffurmati l-art u l-fortifikazzjoni. Imbagħad, biex il-lewn ta’ dawn jiġi jixbaħ lill-ġebla tal-franka Maltija, ġie xkatlat il-ġebel fil-wiċċ, mgħejjun ukoll miż-żebgħa ħalli joqrob aktar lejn ir-realtà.

    Kull parti tal-mudell għandha l-istorja tagħha

    Dawwruni ftit mal-mudell biex inkun nista’ nifli d-dettalji li fih. Intbaħt li skont minn fejn tħares lejn dan il-mudell, tkun tista’ ssegwi parti mill-ġrajja ta’ dak li seħħ f’dan il-post waqt l-assedju.

    “Biex inkunu aktar preċiżi, segwejna wkoll mill-qrib kif saru l-attakki fuq dan l-isperun, ħalli b’hekk nagħrfu aħjar fejn saru l-ħsarat u t-tifrik, fejn tpoġġa ċertu lqugħ għad-difiża, fejn kien hemm il-katina biex iżżomm ix-xwieni tal-għadu milli jidħlu, u fejn il-Gran Mastru Jean de la Valette ordna biex isir l-ostaklu ġol-baħar li kellu jtellef lit-Torok milli jersqu bid-dgħajjes tagħhom,” qalli Ivan.

    Minkejja t-tiftix u r-riċerka, xorta jibqgħu numru ta’ mistoqsijiet dwar uħud minn dawn li semmejt peress li issa għadda ħafna żmien u wieħed ikollu joqgħod biss fuq dak li jirnexxielu jsib.

    Skoperti fatti kurjużi waqt il-ħidma ta’ dan il-mudell

    Ivan Cocker“L-ostaklu fil-baħar huwa eżempju minnhom,” fissirli Ivan. “Biex fassalnih, qgħadna ħafna fuq id-dettalji ta’ Balbi. Imma aħna u naħdmuh, ma stajniex nifhmu l-għala dan l-ostaklu ma sarx biex ikopri t-tul kollu tal-art imma tħalliet parti mikxufa minn fejn wieħed seta’ jidħol.”

    “Intant, meta bqajna niflu dan id-dettall, sibna li fejn inbena l-ostaklu, il-baħar kien aktar baxx, filwaqt li fil-parti l-miftuħa, il-baħar kien fond. Għalhekk, komplejna deħlin nistħarrġu l-istorja u ma domnix ma skoprejna li għall-attakk tal-15 ta’ Lulju 1565 fuq dan l-isperun tal-Isla, il-Kmandanti Ottomani kienu bagħtu suldati li ma jafux jgħumu ħalli b’hekk ma jkunux jistgħu jirtiraw billi jgħumu lura.”

    Uħud mill-membri li nġabru ħdejna ammettew illi qabel bdew jaħdmu fuq dan il-mudell, ftit li xejn kienu jafu dwar din il-parti tal-istorja ta’ Malta. Imma issa kien xort’oħra hekk kif bdew jinteressaw ruħhom dejjem aktar u l-għatx għall-informazzjoni kull ma jmur dejjem jikber.

    Parti mill-mudell tal-mitħna maħdum minn disinjatur industrijali Amerikan

    Il-mudell tal-mithnaBiċċa xogħol oħra li qanqlet riċerka kienet il-mitħna.

    “Ma stajniex noqogħdu biss fuq l-affreski ta’ D’Aleccio peress li fix-xogħolijiet tiegħu, dawn l-imtieħen ivarjaw. Jidher ċar li f’dan il-każ, l-artist uża l-immaġinazzjoni tiegħu u għalhekk aħna ridna nsibu x-xbieha reali tagħhom,” fissirli Alex.

    “Inxtħetna nirriċerkaw dan is-suġġett u sibna li l-imtieħen tar-riħ ma kienux inbidlu wisq matul is-snin. Dorna anki diversi eżempji ta’ mtieħen li jinsabu hawn Malta u kif ukoll f’xi pajjiżi tal-Mediterran, sakemm finalment, ħriġna b’disinn li jqarreb kemm jista’ lejn l-oriġinal.”

    Fatt li ta’ min isemmi huwa illi meta dan il-grupp wasal biex jaħdem din il-mitħna, il-parti ta’ fuq, li hija l-aktar diffikultuża, spiċċat saret minn sors li ma kienux qed jistennew.

    “Kif taf inti, huma ħafna dawk li qed isegwu x-xogħol tagħna permezz tal-Facebook. Fosthom hemm Pete Hamann, disinjatur industrijali Amerikan, li tant apprezza dan il-proġett, li offra li jagħtina daqqa t’id. Hekk kif ġietna x-xoqqa f’moxtha, issuġġerejna li jaħdmilna l-parti ta’ fuq ta’ din il-mitħna li kienet tinsab fuq l-għolja tal-Isla u fi ftit taż-żmien, hu pprovdina bil-mudell 3D li ħadem apposta għalina.”

    Numru kbir ta’ figuri jagħtu l-ħajja lill-mudell

    IMG_8333Dettall ieħor li jien apprezzajt ferm kien in-numru kbir ta’ figuri li kienu qed ikomplu jagħtu l-ħajja lil dan il-mudell. Skoprejt li kien hemm madwar 400 figura mqassma bejn Kavallieri u Ottomani.

    “Dawk xtrajnihom bħala kits u issa qed niżbugħhom skont il-perjodu,” urini Alex hekk kif tani f’idejja numru minnhom.

    Id-dettall li kien fihom kien straordinarju u bla dubju maħdum b’ħila u b’paċenzja kbira.

    Mudell li jgħinek tara l-Istorja b’għajnejk

    Bħala waħda minn dawk li qed insegwi ġurnata b’ġurnata l-ġrajja tal-Assedju l-Kbir, nistqarr li apprezzajt ferm il-possibilità li nara b’għajnejja dan il-mudell u nifli d-dettalji li fih, hekk kif permezz tiegħu, stajt nifhem aħjar dak li kont qed naqra dwaru.

    Xena mill-mudell“Meta jitlesta dan il-mudell, nixtiequ ħafna nagħtuh bħala donazzjoni lil Heritage Malta sabiex b’hekk huwa jkun jista’ jservi bħala għodda edukattiva kemm għall-istudenti u kif ukoll għall-pubbliku li jżuru. Qed nittamaw li forsi dan il-mudell ikun jista’ jiġi nvolut ukoll fl-esebizzjoni internazzjonali li Heritage Malta se tkun qed torganizza fil-Palazz tal-Gran Mastru l-Belt bejn l-4 ta’ Settembru u s-6 ta’ Diċembru 2015.”

    Infatti mill-ġimgħa d-dieħla, fil-blog tal-Assedju l-Kbir ta’ Heritage Malta, www.heritagemalta.org/1565, wieħed se jkun jista’ jibda jiskopri uħud mill-oġġetti li se jkunu qed jiġu esebiti f’din l-esebizzjoni, li hi maħsuba li se tkun waħda mill-avvenimenti l-aktar importanti ta’ din is-sena relatati mal-ġrajja tal-Assedju tal-1565.

    Aktar tagħrif dwar Society for Scale Modellers – IPMS Malta jista’ jinkiseb minn SSM House, Sulphur Lane, Ħamrun, inkella permezz tas-sit www.ipmsmalta.com u l-email info@ipmsmalta.com, jew permezz tal-Facebook.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (17 il-Parti) fit-Torċa tat-12 ta’ Lulju 2015)

    2015.07.12 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • L-età ġusta biex isir is-sess

    Jafu li qed jiksru l-liġi?

    Ritratt - zghazagh (2)Probabbilment uħud minnkhom jiggustaw jaraw ritratti bħal dawn ta’ żgħażagħ jiskopru l-ewwel imħabba tagħhom. Kuntrarjament, ċerti ġenituri, speċjalment dawk ta’ tfajliet żgħar, jafu jitmeżmżu b’immaġni bħal dawn għax ma jridux jaraw lil uliedhom f’età daqstant żagħżugħa, diġà f’relazzjoni intima. Min-naħa l-oħra, iż-żgħażagħ infushom, fosthom dawk ta’ taħt it-18 il-sena, aktarx se jqisu esperjenzi bħal dawn bħala affaxxinanti u mixtieqa. Iżda minn dawn kollha li semmejt hawn fuq, kemm minnhom huma konxji li dawn iż-żgħażagħ li qed ikunu intimi bejniethom f’età ta’ inqas minn 18 il-sena, qegħdin fil-fatt jiksru l-liġi ta’ Malta?

    Propost tibdil fil-liġi relatat mal-attività sesswali taż-żgħażagħ

    Dan l-aħħar Dr Etienne Grech li huwa Membru Parlamentari, Ċermen tal-Kumitat Parlamentari tas-Saħħa u tabib tal-familja, ħareġ bil-proposta li għandha tiġi kkunsidrata d-dekriminilizazzjoni tal-attività sesswali bejn il-minuri fl-età bejn it-13 u l-15 il-sena. Dan meta bħalissa għaddejjha wkoll diskussjoni jekk l-Età tal-Kunsens Sesswali għandiex titnaqqas minn 18 għal 16 il-sena.

    “Nistqarr li għall-ewwel, suġġeriment bħal dan, jaf jaħsad lil ħafna minħabba li se jkun hemm min jaħseb li se niftħu l-bieb għall-libertinaġġ sesswali,” spjegali Dr Grech. “Imma ninsab ċert li meta wieħed jixtarr ir-raġunijiet wara proposta bħal din, ikun jista’ jifhem u japprezza aktar il-bażi wara dan l-argument.”

    Dr Etienne Grech“Minn studji li qegħdin isiru, qegħdin naraw biċ-ċar illi mill-età ta’ 14 il-sena, numru konsiderevoli ta’ żgħażagħ qegħdin ikollhom relazzjonijiet sesswali kemm bejniethom u kif ukoll ma’ individwi ta’ età akbar. Fl-istess ħin qegħdin nirrealizzaw ukoll, illi ħafna minn dawn lanqas biss għandhom l-iċken idea li b’dan l-aġir tagħhom huma jkunu qed jiksru l-liġi; hekk kif il-liġi tagħna ma tagħtix kunsens lil dawk ta’ anqas minn 18 il-sena li jkollhom atti sesswali. Jintebħu b’dan biss jekk xi ħadd mill-ġenituri jippreżenta xi kwerela u minn hemm jibda l-inkwiet.”

    Hija kontra l-liġi li tabib jeżamina individwu taħt it-18 il-sena mingħajr il-preżenza ta’ adult

    Iżda b’tagħrif bħal dan u minħabba li hu tabib tal-familja, Dr Grech huwa konxju li din il-kwistjoni għandha riperkussjonijiet oħra.

    “Hija wkoll kontra l-liġi li tabib jeżamina jew jagħti trattament lil individwi li għadhom m’għalqux it-18 il-sena, jekk ma jkunux akkumpanjati mill-ġenituri tagħhom jew minn xi adult responsabbli minnhom,” fehemni Dr Grech.

    “Għaldaqstant, jekk tiġi tfajla ta’ taħt it-18 il-sena weħidha għandi u tistaqsini biex ninfurmaha dwar il-kontraċettivi jew biex nagħtiha r-riċetta ħalli tixtri kontraċettiv, jiena mistenni li nirrifjuta li ngħinha. Jekk le, inkun qed nikser il-liġi. Issa immaġina din is-sitwazzjoni fejn tfajla qed tgħidlek biċ-ċar li għandha l-intenzjoni li jkollha att sesswali u qed titlob biex tieħu prekawzjoni u inti trid tgħalqilha l-bieb f’wiċċha. Taħseb li billi inti ma tipprovdihiex b’kontraċettiv, lil din se twaqqafha milli tmur tagħmel li għandha tagħmel, jekk hemm bżonn anki mingħajr il-protezzjoni li xtaqet?”

    Żgħażagħ li jiddarsu mill-preżenza tal-ġenituri

    “Għalkemm individwi ta’ din l-età jkunu lesti li jersqu għand tabib tal-fiduċja tagħhom biex jistaqsu għal pariri bħal dawn, uħud mill-istess żgħażagħ mhu se jitkellmu qatt dwar dan is-suġġett fil-preżenza ta’ xi ħadd mill-ġenituri tagħhom. U b’hekk is-sitwazzjoni kif inhi, qed titfagħhom f’riskju ta’ mard sesswali, tqala mhux mixtieqa u problemi oħra.”

    Fil-fatt, waqt punti relatati li tqajjmu mill-Kunsill Nazzjonali Żgħażagħ intqal illi jekk titnaqqas l-età tal-kunsens sesswali u b’hekk dawn it-tip ta’ relazzjonijiet ma jibqgħux jitqiesu bħala illeċiti, probabbilment aktar żgħażagħ ser ikunu lesti li jfittxu informazzjoni adegwata mingħand nies professjonali. Madanakollu, huma saħqu wkoll illi tibdil bħal dan jista’ jpoġġi f’riskju akbar lil nies vulnerabbli, u li għalhekk il-leġiżlazzjoni tal-protezzjoni tat-tfal għandha tkompli tiġi nfurzata. Barra minn hekk, huma għafsu fuq il-bżonn ta’ aktar edukazzjoni dwar dawn it-temi sabiex iż-żgħażagħ ikunu kapaċi jsiru aktar assertivi ħalli jirriffjutaw azzjonijiet mhux mixtieqa.

    Malta fost il-ftit pajjiżi bl-ogħla età tal-kunsens sesswali fl-Ewropa

    Dwar dan is-suġġett, Dr Joanne Cassar, lekċerer fil-qasam tal-Istudji taż-Żgħażagħ u l-Kommunità, ippreżentat xi punti sinifikanti minn servej nazzjonali li sar fl-2012 mill-Ministeru tas-Saħħa bl-isem ‘Tagħrif Sesswali, Attitudnijiet u Kondotti’. Fost ir-riżultati ta’ dan l-istħarriġ ġie indikat illi 41% taż-żgħażagħ Maltin ta’ età bejn 16 u 18 il-sena diġà kellhom relazzjoni sesswali. Fost ir-raġunijiet prinċipali l-għala sar l-ewwel att sesswali, iż-żgħażagħ irrispondew hekk: 47.5% għax kienu jħobbu s-sieħeb/sieħba tagħhom; 44.7% għax dak kien il-pass naturali li kien imiss fir-relazzjoni tagħhom; u 25.4% għax ħassew li kellhom l-età ġusta biex ikollhom din l-esperjenza. Minn dawn 41.6% użaw il-kondom waqt l-ewwel relazzjoni sesswali tagħhom, mentri l-oħrajn ma ħadu l-ebda prekawzjoni. Fost dawn iż-żgħażagħ li kellhom relazzjoni sesswali, 82.5% qablu li jeħtieġ li tkun tħobb lis-sieħeb/sieħba tiegħek biex tagħmel dan l-att. Intant, din ir-riċerka uriet ukoll illi fost il-pajjiżi Ewropej, Malta, it-Turkija u l-Vatikan kellhom l-ogħla età, dik ta’ 18 il-sena, f’dak li hu kunsens sesswali. Biex insemmi xi pajjiżi oħra: fi Spanja, din l-età tinżel għal 13; fil-Ġermanja, 14; fl-Iżvezja 15; fl-Iżvizzera, 16; u fl-Irlanda, 17.

    Ma tistax titfa’ liż-żgħażagħ kollha f’keffa waħda

    Ritratt - zghazagh (3)Cassar qalet illi meta l-attività sesswali titqies bħala xi ħaġa tajba miż-żgħażagħ ta’ 16 il-sena, dan l-aġir jista’ jiġi kkunsidrat bħala parti mill-iżvilupp tagħhom bħala individwi. L-esplorazzjoni tagħhom fil-qasam tas-sesswalità tgħinhom jistabilixxu sens akbar ta’ identità hekk kif huma jkunu qed jesperjenzaw is-sodisfazzjon tal-intimità sesswali u ta’ relazzjonijiet interpersonali. Skont din il-perspettiva, stqarret Cassar, mhux addattat li wieħed jikkriminalizza lil dawn iż-żgħażagħ minħabba l-atteġġjament sesswali tagħhom. Iżda min-naħa l-oħra, hija semmiet li wieħed ma jistax jitfa’ ż-żgħażagħ kollha f’keffa waħda peress li mbagħad issib ukoll individwi tal-istess età li għalihom esperjenza ta’ relazzjoni sesswali lanqas biss joħolmu li jgħixuha għalissa, għax mhumiex lesti għaliha u għax pjuttost hi xi ħaġa li tbeżżagħhom.

    Jeħtieġ tissaħħaħ l-edukazzjoni dwar is-sesswalità u s-saħħa riproduttiva

    Anki l-psikoterapista Amanda Grech taqbel li għandu jinħoloq bilanċ bejn li nsegwu lil dawn iż-żgħażagħ imma li fl-istess ħin, inħallulhom l-ispazju fejn jikbru. Hija spjegat kif skont ċerti studji li saru jidher illi jeżistu numru ta’ fatturi li jistgħu jbassru l-possibilità li xi żgħażagħ jistgħu jidħlu għal relazzjoni sesswali kmieni ħafna fil-ħajja. Fost dawn hemm dawk li jgħixu ma’ ġenitur wieħed, dawk li għandhom ġenituri b’attitudni sesswali permessiva, u dawk li kienu vittmi ta’ esperjenzi trawmatiċi waqt it-tfulija tagħhom, partikolarment f’każ ta’ abbuż sesswali. Għaldaqstant, hija tirrakkommanda illi għandha tissaħħaħ aktar l-edukazzjoni dwar is-sesswalità u s-saħħa riproduttiva, u li din għandha tiffoka partikolarment fuq it-tip ta’ familji li semmiet fuq. Barra minn hekk, jgħin ukoll jekk tingħata iżjed għajnuna relatata mat-tagħlim tal-kapaċitajiet ġenitorjali ħalli b’hekk ikun hemm aktar ġenituri mgħarrfa dwar dan il-qasam.

    Tista’ tiżżewweġ ta’ 16 imma twettaq is-sess ta’ 18

    Dun Joseph Mizzi, id-Direttur ta’ Kana, irrimarka wkoll dwar id-diskrepanza li teżisti bħalissa fejn wieħed jista’ jiżżewweġ fl-età ta’ 16 il-sena, jekk ikollu l-permess tal-ġenituri tiegħu, imma fl-istess ħin imbagħad teżisti liġi oħra li tgħid li l-età tal-kunsens sesswali hija dik ta’ 18 il-sena. U din ir-realtà toħloq inkonsistenza u konfużjoni.

    Min-naħa l-oħra, huwa tkellem ukoll dwar il-preokkupazzjoni li jekk titbaxxa l-età tal-kunsens sesswali, dan jista’ jinċentiva u jħajjar aktar attività sesswali barra miż-żwieġ. Għaldaqstant huwa saħaq illi f’każ li titbaxxa din l-età, l-istat, il-Knisja, l-NGOs, u l-korpi kollha konċernati m’għandhom qatt jieqfu mill-kampanja soda u intensiva ta’ edukazzjoni u formazzjoni tal-karattru tat-tfal, l-adoloxxenti u ż-żgħażagħ tagħna. Fl-opinjoni ta’ Mizzi, is-suġġett tal-Personal, Social and Careers Development (PSCD) li qed jiġi mgħallem fl-iskejjel tagħna, qed imiss wisq ħafif ħafif mat-tema tas-sesswalità u b’hekk jiddubita kemm huwa effettiv.

    Ma jemminx li s-soluzzjoni tinsab fit-tnaqqis tal-età tal-kunsens

    Min-naħa tiegħu, George Buttigieg, Konsulent fl-Ostretiċija u Ġinekologu, jelenka dawn l-erbgħa argumenti favur li l-età tal-kunsens sesswali titniżżel għal 16 il-sena:

    1. li Malta tiġi uniformi mal-parti l-kbira tal-Ewropa;
    2. li din il-bidla tirrifletti l-aġir sesswali taż-żgħażagħ Maltin fil-preżent;
    3. l-eliminazzjoni jew tnaqqis ta’ każijiet li jitressqu quddiem il-qrati taħt l-Att 203 (sitwazzjonijiet li umanament ma jagħmlux sens iżda li jistgħu jitressqu la l-liġi hi kif inhi); u
    4. il-faċilità tal-kura medika assoċċjata ma’ problemi sesswali fiż-żgħażagħ taħt it-18 il-sena li ma jersqux liberament għal din il-kura.Madanakollu, Buttigieg ma jemminx li s-soluzzjoni tinsab fit-tnaqqis tal-età tal-kunsens imma li jingħata għarfien u saħħa lill-prinċipju tal-age banding li jgħaqqad ir-rispett tan-natura umana fis-seklu 21 flimkien mal-ħarsien tal-vulnerabbilità sesswali taż-żgħażagħ tagħna.

    L-ebda liġi mhu se twaqqaf liż-żgħażagħ milli jwettqu s-sess

    Ritratt - zghazagh (1)Fil-fehma tiegħu, bosta żgħażagħ m’humiex konxji minn dak li tgħid il-liġi. Iżda anki jekk ikunu jafu, ma jaħsibx li dawn se jagħtu każ jew li se jibżgħu mill-liġi. Lanqas ma jaħseb li jekk tinżel l-età tal-kunsens sesswali għal 16 il-sena, se tiżdied aktar it-tqala fost iż-żgħażagħ għax fir-realtà, jidhirlu li qegħdin f’dinja fejn kulħadd jagħmel dak li jfettillu bla ma joqgħod jagħti każ x’jgħidu t-tobba jew il-politikanti.Personalment, fir-realtà li qed ngħixu fiha, l-aktar ħaġa neċessarja b’mod immedjat hija li niffaċilitaw l-aċċess għall-għajnuna medika għaż-żagħżagħ ta’ 16 il-sena billi nħalluhom fil-libertà li jmorru għand tabib għall-kontraċezzjoni, pariri relatati u kura ta’ mard li jista’ jirriżulta mill-attività sesswali.

    Il-professjoni medika qiegħda tiġi mxekkla mill-liġi

    Ċertament, dan l-aħħar argument tqajjem ukoll mill-Kunsill Mediku ta’ Malta minħabba li bħalissa, il-professjoni medika qiegħda tiġi mxekkla mill-liġi milli tgħin lil dawn iż-żgħażagħ f’dak li għandu x’jaqsam mas-saħħa sesswali, peress li kif diġà semmejt qabel, mhux permess li tabib jara żagħżagħ taħt it-18 il-sena mingħajr il-preżenza ta’ adult. B’hekk, kemm is-saħħa sesswali taż-żgħażagħ u kif ukoll il-kommunità nnifisha qegħdin ikunu f’riskju, anki għax individwi li jkollhom xi problemi ta’ mard jew infezzjonijiet relatati mas-sess, ma jistgħux jersqu għand tabib u b’hekk tinħoloq ħafna tbatija inutli u tixrid ta’ dan il-mard mhux ikkurat.Wasal iż-żmien li naffaċċjaw ir-realtàBħala ġenituri taż-żgħażagħ tagħna, huwa ideali li nibqgħu noħolmu li wliedna se jistennew l-età ġusta sabiex ikollhom l-ewwel esperjenza ta’ relazzjoni sesswali. Madanakollu, ir-riċerka li qed issir qiegħda turi realtà differenti fejn numru konsiderevoli taż-żgħażagħ ta’ llum qegħdin jiddeċiedu li jwettqu dan l-att, akkost il-konsegwenzi kollha li jista’ jkun hemm, bħall-mard u tqala mhux mixtieqa. B’hekk, naħseb li ta’ min li wieħed jirrifletti kemmxejn dwar l-argumenti li saru hawn fuq mill-esperti konċernati. 

    2015.06.28 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • Mad-daqq tal-banda

    Sa mill-ibgħad snin tal-eżistenza tiegħu, il-bniedem kien affaxxinat bil-kapaċità tiegħu li joħloq ħoss, liema abbiltà eventwalment evolviet fil-mużika. Maż-żmien, ġew żviluppati konsiderevolment anki l-istrumenti mużikali, sakemm illum, teżisti għażla vasta ta’ tipi differenti.

    Firxa minn dawn l-istrumenti varji huma użati mill-baned tagħna li llum saru jiffurmaw parti mill-wirt kulturali tagħna. Infatti, ir-ritratti tal-bandisti Maltin saru sinomini mal-esebizzjonijiet fotografiċi li jkunu relatati mat-tradizzjonijiet u l-kultura lokali.

    Hekk kif issa beda l-istaġun tal-festi, tħajjart nesplora kemmxejn id-dinja tal-banda u tal-bandisti. Kif stennejt, ħarġu dettalji u rakkonti tassew interessanti.

    Il-festa tar-raħal isservi bħala xrara

    Alexander Vella mal-kumplament tal-banda (Ritratt - Zejtun Band Club)Il-folla numeruża kienet qed tifraħ u ċċapċap hekk kif l-istatwa tal-patruna tfaċċat glorjuża fil-bieb tal-parroċċa taż-Żejtun. Għadd ta’ bnadar kbar u kkuluriti kienu qed iżejjnu l-bjut tad-djar u tal-każini tal-madwar, iperpru sbieħ fis-sema kaħlana. It-tiżjin tat-triqat kompla jgħani din l-atmosfera ferriħija tal-festa li kienet qed tiġi ċċelebbrata. Iżda bla dubju, dan l-ambjent allegru kien jonqoslu ħafna mill-briju li kieku ma kienx għall-mużika sabiħa tal-banda.

    Kien waqt mument distint bħal dan, lura f’Novembru tal-1973, meta Alexander Vella u ħuħ Raymond, flimkien ma’ grupp ta’ ħbieb oħra, iddeċidew li jibdew jagħmlu parti minn dan l-ispettaklu billi jingħaqdu maż-Żejtun Band Club. Alexander, li kellu 15 il-sena dak iż-żmien, jiftakar li missieru ħa gost ferm b’din l-aħbar, l-aktar minħabba li hu stess kien ilu membru f’din is-soċjetà għal bosta snin. Madanakollu, huwa ma naqasx milli jwissi lil uliedu li jekk tassew riedu jirnexxu f’dan il-qasam, huma kellhom jibdew mill-ewwel jieħdu l-affarijiet bis-serjetà u jintefgħu jistudjaw.

    Opportunità għal min xtaq jitgħallem idoqq

    Ma kienx diffiċli biex tiġi aċċettat bħala membru fiż-Żejtun Band Club peress li l-għan prinċipali ta’ din is-Soċjetà li twaqqfet fl-1933, minn dejjem kien li jagħti l-opportunità lil kull min xtaq jitgħallem idoqq xi strument tal-banda. Infatti, l-istudenti kienu jiġu mgħallma bla ħlas minn għalliema u maestros professjonali, u hekk kif kienu jaqbżu l-aspett teoretiku, is-Soċjetà kienet saħansitra tislifhom strument sabiex idoqqu bih. B’dan il-mod, is-Soċjetà kienet tispera li l-quddiem għad tħajjar lil dawn l-individwi biex jingħaqdu magħha bħala mużiċisti tal-banda, ħalli b’hekk din tkompli ssaħħaħ ir-reputazzjoni tagħha b’membri validi.

    Ridt tkun tassew determinat biex tibqa’

    Il-Banda Żejtun waqt il-Programm Mużikali Annwali 2013 (Ritratt - Zejtun Band Club)Ċertament, sa mill-ewwel lezzjoni, Vella ntebaħ li din ma kienetx se tkun biċċa xogħol faċli.

    “Ridt tkun tassew determinat li tingħaqad mal-banda biex tibqa’ għaddej bl-istudju, l-aktar għaliex qabel jagħtuk l-istrument li mingħalik kont se tibda ddoqq, kien jeħtieġlek titgħallem bl-amment in-noti tal-mużika,” stqarr Vella.

    “Qatt qabel ma kont tgħallimt il-mużika u għalkemm kieku ried, missieri seta’ jħarriġni, huwa rriffjuta li jagħmel dan. Minflok insista li noqgħod attent waqt il-lezzjoni u li nisma’ sew x’kellu jgħidli l-għalliem. Niftakar li darbtejn biss azzardajt nistaqsih xi ħaġa wara li ma fhimtx x’għamilna fil-lezzjoni imma fiż-żewġ okkażżjonijiet, huwa ċanfarni u wissieni biex ma naħlix il-ħin tal-għalliem tiegħi. Wara dakinhar, qatt ma ppruvajt nistaqsih xi ħaġa oħra u kont nara li nifhem sew dak li jsir fil-klassi.”

    Il-bużillis kien li din l-attitudni ddixxiplinata kienet teżisti anki fil-klassi

    “L-għalliem tagħna, Edgar Lowell, kien maestro mill-aqwa imma kien bniedem tassew strett. Kien jippretendi li l-istudenti jattendu regolarment għall-lezzjonijiet u li jsegwuhom b’attenzjoni kbira. Ma ninsa qatt meta fl-ewwel lezzjoni, hu fetaħ idejh beraħ quddiemna u hekk kif beda jipponta lejn subgħajh, qalilna li Alla kien tana ħames swaba’ b’erbgħa spazji bejniethom sabiex niftakru dejjem li kien hemm disgħa noti mużikali bażiċi.”

    Ridt tuża l-istint

    “Minn dakinhar konna mistennija naħdmu iebes u nimxu ‘l quddiem mingħajr ma jkollna għalfejn nistaqsu wisq għall-għajnuna. Kellna nidraw nużaw l-istint tagħna u widnejna biex nifhmu l-ħsejjes u r-ritmi mużikali korretti. Żball wieħed waqt il-lezzjoni kien ikun biżżejjed biex l-għalliem jaqbdek u jibgħatek id-dar bla kliem u bla sliem ħalli tmur tistudja mill-ġdid id-dar. Dak iż-żmien, it-tifħir ma kienx jeżisti u kont tirrealizza biss li kont sejjer tajjeb meta l-għalliem kien jagħtik titgħallem in-noti li jmiss. Dak kollox!”

    Wara erbgħa snin taħriġ, Vella beda jdoqq maż-Żejtun Band Club u ma damx ma beda jservi wkoll ma’ baned oħra. Illum, fl-età ta’ 53 sena, huwa għandu esperjenza ta’ 37 sena ma’ din il-banda u kapaċi jdoqq diversi strumenti. Bi gratitudni lejn din is-Soċjetà li tagħtu tant, fl-2012 hu flimkien ma’ martu Jane, rregalaw sett ta’ bandalori tal-bellus meħjutin bir-rakkmu tad-deheb, bħala tifkira tal-involviment tiegħu magħha, waqt iċ-ċelebrazzjoni tat-80 anniversarju mit-twaqqif tagħha.

    Bidla fil-kultura

    Isaac Scicluna u Alexander Vella (Ritratt - Fiona Vella)Maż-żmien dan l-atteġġjament inbidel kompletament, hekk kif stajt nifhem meta tkellimt ma’ Isaac Scicluna; tifel ta’ 11 il-sena li hu l-iżgħar bandist ta’ din is-soċjetà.

    Fatt kurjuż huwa li Scicluna tħajjar jissieħeb maż-Żejtun Band Club eżatt bl-istess mod kif ġralu Vella; jiġifieri, waqt il-festa ta’ Santa Katarina tal-2011. Bħal Vella, hu wkoll kellu xi membri tal-familja li kienu jdoqqu, fosthom lil missieru, lil nannuħ u lil bużnannuħ li kollha kienu bandisti ferventi. L-istess bħal sieħbu akbar minnu, Scicluna ħassu pjuttost konfuż meta fl-età ta’ 8 snin daħal għall-ewwel darba biex jitgħallem ma’ din is-Soċjetà u sab ruħu affaċċjat bin-noti tat-teorija flok bl-istrument li xtaq!

    Iżda t-tixbiħ ma’ Vella s’hawn jieqaf peress li bil-bidla fil-kultura, li fil-preżent aktar tikkunsidra li tgħin milli li żżomm dixxiplina iebsa, huwa jsib għajnuna kbira kemm mill-ġenituri tiegħu u kif ukoll mill-għalliem meta jkollu bżonn l-assistenza tagħhom.

    “Fl-ewwel lezzjoni ntroduċewni man-noti tal-mużika,” qalli Scicluna. “Ftit ftit bdejt nitgħallem isimhom, it-tip u l-valur tagħhom. Imbagħad ngħatajt sett noti mużikali u ġejt mitlub nikkupjahom u nistudjahom. Missieri għeni nsib it-triq sakemm ġejt fuq saqajja u stajt inkompli naħdem waħdi. Fir-realtà, anki jekk issib tant sapport, jiddependi ħafna mill-ambizzjoni tiegħek sabiex tirnexxi għax aktar ma jgħaddi ż-żmien, il-lezzjonijiet kull ma jmur jitqalu. Meta tkun għadek student l-iskola, jeħtieġlek ukoll titgħallem tqassam ħinek sewwa ħalli tlaħħaq mal-istudju tal-iskola u xorta ssib ħin x’tiddedika għall-banda.”

    “Peress li jiena xellugi, kelli nderri lili nnifsi biex nitgħallem inżomm ir-ritmu b’saqajja l-leminija u ngħodd in-noti b’idejja l-leminija sabiex inkompli mal-bqija tal-grupp. Wara xi żmien nistudja, intlabt ukoll nibda nkanta n-noti ħalli b’hekk widnejja jintunaw ruħhom għall-mużika bi preparazzjoni għall-istrument li kont se ndoqq.”

    Filwaqt li Vella dam aktar minn tliet snin jistudja t-teorija, Scicluna kien meqjus pront biex jitgħallem l-istrument f’nofs dak il-perjodu. Min-naħa l-oħra, mentri Vella ġie rrakkommandat idoqq is-saksafon peress li kien twil imma minflok għażel il-klarinett bħal dak li kien idoqq missieru, Scicluna li xtaq idoqq is-saksafon, kellu joqgħod għall-klarin peress li subgħajh għadhom wisq qosra għall-istrument l-ieħor.

    L-iżgħar bandist

    Isaac Scicluna idoqq l-ewwel darba mal-Banda Żejtun fil-programm Mużikali Annwali 2013 (Ritratt - Zejtun Band Club)Sadanittant, is-sena 2013 kienet waħda sinifikanti ferm għal Scicluna u l-familja tiegħu, meta hu ġie ntrodott bħala l-iżgħar bandist taż-Żejtun Band Club. Fatt interessanti huwa illi din iċ-ċelebrazzjoni kienet pjuttost insolita peress li s-soltu, bandist ġdid jiddaħħal fil-banda biss waqt iċ-ċelebrazzjonijiet tal-Ġimgħa l-Kbira. Iżda, minħabba l-mewt għall-għarrieda tal-arċipriet taż-Żejtun, Dun Eric Overend, bosta mill-attivitajiet kellhom jiġu posposti u b’hekk Scicluna ngħata l-opportunità li jdoqq għall-ewwel darba waqt il-Programm Mużikali Annwali tal-2013.

    Nibqa’ ndoqq sal-aħħar

    Illum, kemm Vella u Scicluna, huma ħerqana biex ikomplu jagħtu s-servizz tagħhom f’din il-banda u għalkemm hemm baħar jaqsam bejn l-età ta’ dawn iż-żewġ individwi, it-tnejn sostnew li xtaqu jkomplu jdoqqu sakemm Alla jibqa’ jagħtihom is-saħħa. Għalissa, Scicluna daqq biss maż-Żejtun Band Club iżda xorta waħda, hu diġà kellu ċ-ċans jieħu sehem f’funzjonijiet importanti bħal meta l-banda daqqet fil-funeral tal-eks-ministru, Wistin Abela.

    Ir-rwol tal-banda

    “Ir-rwol tal-banda hu li tferraħ in-nies bil-mużika tagħha,” qalli Vella. “Madanakollu, bħal f’kollox, anki din għandha l-lati diffiċli tagħha. Ngħidu aħna, għalkemm jiena nħobb nisma’ ħafna l-marċi funebri illi l-banda tagħna ddoqq waqt l-attivitajiet tal-Ġimgħa l-Kbira, meta nsib ruħi qiegħed nakkumpanja funeral bid-daqq tiegħi, inħossni emozzjonat. Minn dejjem kont hekk, imma din is-sensazzjoni kompliet tiżdied wara li kelli ndoqq waqt il-funeral ta’ missieri u hemm ħassejt l-uġiegħ u n-niket li kapaċi jiġi espress permezz tal-istrumenti differenti. Dakinhar, deherli li l-ħoss tagħhom kien jixbaħ il-bikja tas-soċjetà li kienet għadha kif tilfet lil wieħed mill-membri tagħha.”

    Anki t-tfajjel Scicluna qabel ma dan.

    “Jien ukoll inħossni daqsxejn skomdu meta jkolli ndoqq waqt funeral. Imma fl-istess ħin, jien konxju li bil-mużika tiegħi nkun qed nuri rispett lil dak l-individwu li jkun ħalliena. Xorta waħda nħares dejjem il-quddiem biex jiġi ż-żmien tal-festi meta nkunu nistgħu nferrħu n-nies bid-daqq tal-istrumenti tagħna.”

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (14 il-Parti) fit-Torċa tal-21 ta’ Ġunju 2015)

    2015.06.21 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • Unlocking the Great Wall’s stories

    ‘He who has not climbed the Great Wall is not a true man’ declares a Chinese saying.

    After being confronted by the challenging steps of this legenday wall, I must admit that I understand fully the meaning behind this expression.

    Constructing the Great Wall of China

    A section of Juyongguan Pass (Photo - Fiona Vella)The Great Wall consists of a massive series of fortifications which extend over five thousand kilometres from east to west in north China. Since it outstretches over a number of provinces, one can visit its diverse sections from various locations. Its construction took around two thousand years and it involved the input of several dynasties which were ruling the country during different period.

    Since for many years, various Chinese states were at war against each other, by the 7th century BC, the locals had already mastered an excellent skill in the building of protective walls with which to defend their villages. It was from this period that construction of the Great Wall commenced.

    In 221 BC, Qin Shi Huang succeeded to win over all his opponents. He unified China for the first time, established the Qin Dynasty, and became the first Emperor. To impose a centralization of authority, he ordered the destruction of various defensive walls which had been built around the country by different feudal lords. Instead, he constructed new walls which connected a number of fortifications that were situated in the northern side of his empire. These were intended to shield his people and his country from the opponent nomadic tribe Xiongnu which resided in this area (today known as Mongolia).

    It was no easy feat to construct these walls in the chosen locations which winded throughout valleys or climbed across mountains. At the time, no machinery was available to facilitate this grueling work. Yet, the Chinese managed to erect these walls by utilizing the material that was available in each particular zone and by working according to the contours of the terrain.

    No one knows how many people worked or died during the construction of this wall. Many insist that the total number could easily reach millions. Certainly, their effort led to the creation of a unique masterpiece which today is regarded as one of the seven wonders of the ancient world. In 1987, the Great Wall of China became also part of the UNESCO World Heritage List.

    A popular legend

    Meng Jiang NuThis wall is imbued with many narratives and legends. Yet the most popular is surely that of Meng Jiang Nü; a young woman who is believed to have lived during the 3rd century BC, in the Qin Dynasty.

    Her story recounts that one day, Fan Qi Liang, a young man who had been engaged to work on the Great Wall, succeeded to escape from this strenuous job. He ran with all his might along the way until at one point, he was so exhausted that he stopped to hide in the garden of Meng’s father.

    The two fell in love immediately as soon as their eyes met, and some time after, they got married. Yet unfortunately, their happinness did not last long as the man was located by soldiers and he was taken back to work on the wall.

    The woman waited and waited for her husband’s return. But when winter was close and he still did not come back, she sewed some warm clothes for him in order to protect him from the cold. She went in search of him at his work place but after she looked out for him wherever she could and inquired about him, she was finally informed that her husband had died and that he had been buried within the wall itself.

    This tragic news shattered the woman’s spirit and she was so griefed that she spent a whole day and a whole night weeping beneath the wall. Her desperation ran so deep that suddenly, the wall in front of her crumbled and a number of corpses slid out of it.

    Shocked at this gruesome scene, Meng Jiang Nü cut her finger and she allowed her blood to trickle on the corpses. At one point, she noticed that all her blood ran to a particular corpse and it was then that she recognized her husband’s body. She gathered him lovingly and gave him a decent burial. Then, she walked to a river and ended her life within.

    Juyongguan Pass – Beijing

    Juyongguan Pass in the mist (Photo - Fiona Vella)I had read and heard so much about the greatness of this wall that when I arrived at one of its sections in Beijing, known as Juyongguan Pass, I simply stood in silence and in awe.

    My eyes ran afar, up into the sky where a thick fog was hiding the highest part that was visible from the ground. Located at around fifty kilometres away from Beijing, this part of the wall is about 4000 metre long and is situated amongst the mountains of Changping District.

    This pass has always been renowned for its strategic significance and its impenetrability. Notwithstanding this, in 1644, a group of rebellious farmers led by Li Zicheng, managed to enter into Beijing by overcoming this area. It is said that this happenned not because of any weakness in the wall but due the fact that the local people were too impoverished to resist.

    Today, Juyongguan Pass is distinguished for its lovely scenic views of the surrounding forests, particularly since these change their colours according to season.

    Experiencing the magic of the Great Wall

    We arrived at nine in the morning in order to avoid the crowds but there were already many visitors climbing the wall. The weather was not very welcoming as it was drizzling and the fog made it difficult to take very good photos. Yet nothing could stop us from climbing that legendary wall which we had all dreamt so much about!

    Experiencing the Great Wall of China (I am the one in black) - (Photo - Fiona Vella)Up we went the first steps but soon we realized that it was not going to be that easy to climb too far. For the Great Wall’s steps were constructed in differing heights in order to make it difficult for the enemy to run up and make a surprise attack. Whilst some of the steps were low, others were quite high and after a short time, if you’re not the sporty kind, you’ll definitely find yourself out of breath.

    Step after step, we arrived at the first tower which consisted of a number of small rooms. I decided to check out a set of narrow stairs which led to the tower’s roof and from there, the overview of the open landscape was even more splendid. I looked around in a blending state of rapture, wonder and disbelief as I imagined that this could have been the same view that the legendary soldiers watched over. For a moment, time seemed to stop and the present melted into the past as I simply stood there holding on to the ancient stones.

    I could have stayed there to absorb within me all the history of the place but the group needed to move on and so, we climbed further. Over all, the set up of the wall repeats itself as its length is divided into steps and a number of towers. Yet I can say that I would have continued to climb all day if we did not have planned to visit other sites.

    Going down the steps was relatively easy but by then, the place had become quite crowded with people of all nationalities who came to visit.

    A love bound to eternity

    Lovelocks attached to the Great Wall (Photo - Fiona Vella)As I stole a last glance at this architectural and historic marvel, I noticed a quantity of lovelocks that were fastened to chains running along the Great Wall. On a closer look, I found out that these were decorated with heart designs and the names of couples were engraved on each of them. Our guide told us that those lovelocks formed part of an old Chinese tradition which stated that if a couple wrote their names on a lock and closed it on this chain, their love would be eternal, just like the destiny of this mythical wall.

    (This article was published in the Travel Supplement of the Sunday Times of Malta dated 21st June 2015)

    2015.06.21 / no responses / Category: The Sunday Times - Articles

  • Djarju ta’ poeta, suldat fl-Assedju l-Kbir

    450 sena ilu, Malta kienet għaddejjha minn wieħed mill-agħar perjodi fl-istorja tagħha, hekk kif din ġiet attakkata minn armata kbira Torka li kienet ħalfet li se teqred lill-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ġwann minn wiċċ id-dinja. It-Torok ma kellhom l-ebda dubju li dil-gżira ċkejkna kienet ser tiġi f’idejhom f’qasir żmien u waqt bosta mumenti, anki l-kavallieri għaddielhom minn moħħhom l-istess ħsieb. Imma wara assedju kbir li ħalla warajh mijiet ta’ mejtin u midruba, fosthom lill-magħruf Dragut, Malta, il-Maltin u l-kavallieri, irnexxielhom joħorġu rebbieħa u t-Torok ġew f’sitwazzjoni fejn kellhom jirtiraw b’mod immedjat.

    Affreski li juru xeni mill-assedju tal-1565

    Fatt interessanti huwa illi l-aktar episodji sinifikanti li seħħu waqt dan l-assedju ġew impinġija mill-artist Taljan, Matteo Perez d’Aleccio. Huwa ġie kkummissjonat jagħmel dax-xogħol minn Fra Jean l’Evesque de La Cassiere, li kien il-Gran Mastru ta’ Malta bejn is-snin 1572 u l-1581. Is-sett ta’ affreski tal-Assedju l-Kbir tal-1565 kellu l-għan li jikkommemora dawn il-ġrajjiet tremendi imma erojċi li kienu ġraw xi ftit tas-snin qabel. M’hemmx xi ngħidu, rebħa monumentali bħal dik li kisbu l-kavallieri f’pajjiżna, kienet ġibdet ir-rispett u l-ammirazzjoni ta’ bosta pajjiżi, tant li l-Ordni mhux talli reġgħet ġiet fuq saqajha imma saret akbar milli qatt kienet qabel. Illum dawn l-affreski jinsabu ġewwa waħda mis-swali tal-Palazz tal-Gran Mastru fil-Belt Valletta u huma xhieda ta’ dak li għadda minnu pajjiżna fis-sena 1565.

    It-taqtiegħa bejn l-Ordni u t-Torok

    LimissoGħal mijiet ta’ snin, il-Kavallieri ta’ San Ġwann u l-Ottomani kienu mqabbdin f’xulxin kemm fuq kwistjoni ta’ reliġjon u anki minħabba l-għatx li kellhom għall-poter sabiex jakkwistaw l-artijiet.

    Għalkemm oriġinarjament, l-Ordni kellha l-funzjoni li tilqa’ u tieħu ħsieb il-pellegrini li kienu jaslu f’Ġerusalemm, maż-żmien din evolviet natura militari sabiex tiddefendi b’mod attiv il-pellegrini u r-reliġjon Kristjana. Naturalment, dan l-aġir tal-kavallieri, ma damx ma daħħalhom f’taqtiegħat mal-Musulmani, u aktar ma għaddew is-snin, dan il-ġlied beda jiżdied fil-feroċità tiegħu.

    Hekk kif l-Ordni bdiet tikseb is-simpatija tan-nobbli, tar-rejiet u tal-Papiet, din bdiet tiġbed lejha wkoll bosta donazzjonijiet ta’ flus, rikkezzi, artijiet u privileġġi. B’hekk beda jikber ukoll il-poter tal-membri tagħha u dan wassal biex attira diversi tfal tan-nobbli li bdew jieħdu l-voti sabiex isiru kavallieri.

    L-Ordni ta’ San Ġwann f’Rodi

    L-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ġwann damet f’Ġerusalemm sal-1187, sakemm finalment, din il-belt waqgħet taħt il-kmand tas-Sultan Saladin. B’hekk il-kavallieri kellhom jibdlu l-kwartieri tagħhom u jimxu lejn Margat fis-Sirja, imbagħad f’Acre fi Tripli u eventwalment f’Limassol f’Ċipru. Madanakollu, x-xewqa tal-kavallieri kienet li jirnexxielhom jakkwistaw il-gżira ta’ Rodi, u fl-1309, huma rebħuha mingħand il-Biżantini.

    Il-kavallieri ma damux ma għarfu u sarrfu l-kwalitajiet ta’ Rodi li kienet gżira b’pożizzjoni tassew strateġika hekk kif din kienet tgħaqqad id-dinja tal-Lvant ma’ dik tal-Punent. Huma bidlu lil din il-lokalità f’belt iffortifikata u maż-żmien, bnew flotta liema bħalha li bdiet tattakka b’mod regolari x-xwieni tal-Ottomani. Iżda dan ma kienx biżżejjed għall-kilba tal-poter u l-flus għax apparti x-xwieni, l-Ordni bdiet taħbat ukoll għal xi bliet u kastelli Ottomani, sakemm finalment, it-Torok ġew urtati mhux ħażin.

    Il-kavallieri kienu saru xewka tweġġa’ ħafna qalb l-imperu Ottoman u t-Torok ma tħallew bl-ebda għażla ħlief li jaraw kif se jsibulhom tarfhom. Huma attakkaw lil Rodi għal diversi drabi imma qatt ma rnexxielhom iġibuha żewġ. Sakemm finalment, fl-1522, Sultan Suleiman ħa r-riedni f’idejh u ma qgħadx bi kwietu qabel niżżel il-kavallieri għarkubbtejhom wara sitt xhur ta’ kumbattimenti. Fuq deċiżjoni tal-istess sultan, l-Ordni tħalliet titlaq minn Rodi b’mod ċivili u dakinhar anki numru ta’ nies minn Rodi ngħataw il-libertà li jsegwuhom. Ftit kien jaf Suleiman, kemm xi snin wara, huwa kien ser jiddispjaċih bil-kbir talli wera tant irġulija mal-kavallieri.

    Il-Kavallieri jsibu ruħhom Malta

    Infatti, wara li l-kavallieri għamlu sebgħa snin iterrqu u jsalpaw minn art għall-oħra, mingħajr l-ebda post li setgħu isejjħulha darhom, huma ġew mogħtija l-gżejjer tagħna mill-Imperatur Charles V. Kien l-14 t’Ottubru 1530 meta huma middew l-ewwel passi tagħhom fuq l-art li eventwalment kellha tifforma parti tant importanti mill-istorja tal-Ordni.

    Anki Malta nzertat li kellha pożizzjoni ġeografika sinifikattiva ħafna bħal dik ta’ Rodi, hekk kif din kienet tinsab f’nofs il-Mediterran bejn l-Ewropa u l-Afrika. Naturalment, il-kavallieri ma damux ma bnew fuq dan il-potenzjal sabiex jibdlu lil Malta f’fortizza. Filwaqt li n-nobbli ta’ Malta kienu jgħixu fl-Imdina, il-kavallieri ppreferew jistabilixxu ruħhom il-Birgu, l-aktar minħabba l-viċinanza tal-baħar. Dak iż-żmien, il-Birgu kien jikkonsisti biss f’raħal ċkejken tas-sajjieda li kellu kastell antik. Imma l-paġna ta’ dan il-post ma damitx ma nqalbet ta’ taħt fuq meta l-kavallieri bdew jibnu l-palazzi tagħhom u l-parroċċa tal-Birgu nbidlet fil-Knisja Konventwali tal-Ordni.

    It-Torok jaħilfu li jeqirdu l-Ordni darba għal dejjem

    (c) National Maritime Museum; Supplied by The Public Catalogue FoundationFi ftit tas-snin, l-Ordni reġgħet issaħħet u l-qawwa tal-flotta tagħha bdiet tintuża biex mill-ġdid tattakka x-xwieni tal-Ottomani li kienu jsalpaw fl-ibħra tal-qrib. Il-ġarra ġejja u sejra fl-aħħar tinkiser u l-istorja rrepetiet ruħha, hekk kif mill-ġdid, it-Torok daħħluha f’rashom li jrażżnu lill-Ordni – issa, darba għal dejjem.

    Il-kavallieri kienu ilhom jisimgħu mingħand l-ispiji tagħhom li l-Ottomani kienu qed jippjanaw attakk kbir għal fuq Malta u min-naħa tagħhom, huma bdew jippruvaw jagħmlu dak kollu li jistgħu biex jippreparaw il-gżira sabiex tilqa’ għal dan l-assedju. Madanakollu, hekk kif il-kavallieri sabu l-flotta massiċċa tat-Torok ma’ wiċċhom fl-għodwa tat-18 ta’ Mejju tal-1565, huma baqgħu bla kliem.

    Poeta jikteb djarju waqt li qed jieħu sehem fl-assedju

    Minn hemm bdew il-battalji ħorox bejn il-kavallieri u l-Ottomani li damu għaddejjin sa erbgħa xhur wara. Fatt kurjuż huwa illi fost is-suldati li kienu qed jipparteċipaw f’dan l-assedju flimkien mal-Ordni, kien hemm ukoll min niżżel xi noti dwar dak li kien qed iseħħ.

    Fost dawn, kien hemm Francesco Balbi di Correggio, poeta li kien jikteb bit-Taljan u bl-Ispanjol. Waqt l-assedju, huwa kellu 60 sena, u kien għażel li jservi bħala suldat minħabba li kien qed jgħix f’povertà kbira. Ta’ kittieb li kien, waqt dawn it-taqtiegħat storiċi, huwa żamm djarju fejn kważi ġurnata b’ġurnata jirrakkonta d-dettalji ta’ dak li għaddew minnu hu, sħabu u l-bqija tal-kavallieri, l-Maltin u t-Torok. Meta l-assedju spiċċa, huwa ra kif għamel biex ippubblika d-djarju tiegħu u llum xogħolu huwa meqjus bħala wirt storiku importanti ferm.

    Bis-saħħa ta’ Balbi, illum, wara 450 sena, aħna nistgħu nsegwu pass pass kif żvolġa dan l-avveniment, kif ittieħdu d-deċiżjonijiet, l-iżbalji u l-istrateġiji effettivi li seħħu u diversi esperjenzi oħra.

    Blog ta’ Heritage Malta dwar l-Assedju l-Kbir

    450 Great Siege logo MLT-05Sabiex taqsam dawn il-ġrajjiet interessanti mal-pubbliku, hekk kif dis-sena qed jiġi kkommemorat l-450 anniversarju mill-Assedju l-Kbir, Heritage Malta organizzat blog elettroniku fejn wieħed jista’ jaqra silta kuljum tal-aħbarijiet li jkunu ġraw f’dik il-ġurnata partikolari. F’dan il-blog, ma jonqsux ukoll xi fatti mhux tas-soltu u oħrajn kemmxejn kurjużi. Fl-istess blog, il-pubbliku se jkun jista’ jiskopri wkoll informazzjoni dwar numru ta’ oġġetti relatati mal-Assedju l-Kbir li bejn l-4 ta’ Settembru u s-6 ta’ Diċembru 2015, se jkunu qed jiffurmaw parti minn esebizzjoni internazzjonali li se tittella’ minn Heritage Malta fil-Kmamar Statali tal-Palazz tal-Gran Mastru l-Belt. Barra minn hekk, il-qarrejja ta’ dan il-blog se jkunu wkoll infurmati dwar id-diversi attivitajiet oħra relatati ma’ dan il-perjodu storiku li ser ikun qed jittellgħu minn żmien għall-ieħor.

    Waħda min dawn l-attivitajiet li ġġib l-isem 1565:First and Last Hope se tiġi organizzata fil-Forti Sant’Iermu bejn is-26 u t-28 ta’ Ġunju 2015. Hawnhekk, diversi atturi popolari Maltin ser ikunu qed jagħtu l-ħajja mill-ġdid lil uħud mill-avvenimenti li seħħu waqt l-assedju, filwaqt li jinvolvu anki lill-pubbliku preżenti.

    Il-blog tal-assedju qiegħed jinkludi wkoll xi filmati relatati ma’ dan iż-żmien. Intant, bħalissa, wieħed jista’ jsegwi filmat qasir li jirrakkonta d-destin kiefer tal-Kappella ta’ Sant’Anna li tinsab fil-Forti Sant’Iermu.

    Il-poplu Malti qed jiġi mħeġġeġ isegwi dan il-blog sabiex jagħraf dak li għaddew minnu missirijietna u b’hekk japprezza aktar il-ħila ta’ niesna, il-kapaċità militari tal-Ordni, l-istorja tal-fortifikazzjonijiet u mitt ħaġa oħra. Fl-istess ħin, huwa qed jiġi mistieden jaqsam ħsibijietu dwar dak li jkun qed iseħħ billi jħalli l-kummenti tiegħu fil-blog stess.

    Tista’ tibda tinvolvi ruħek mill-llum stess billi tidħol www.heritagemalta.org/1565

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (13 il-Parti) fit-Torċa tal-14 ta’ Ġunju 2015)

    2015.06.14 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • Wiċċ imb’wiċċ ma’ Patri Gerard

    Ma tistax ma tieqafx tiċċassa lejh meta tara ritratt ta’ ras ta’ skeletru ta’ bniedem iddekorata! Aktar u aktar meta ssir taf li dik hija relikwa ta’ individwu magħruf ħafna madwar id-dinja. U li din tinsab f’monasteru f’Malta.

    Patri Gerard Sasso: il-Fundatur tal-Ordni ta’ San Ġwann

    Relikwa - Patri Gerard Sasso (Ritratt - Fiona Vella)Iltqajt għall-ewwel darba ma’ din l-immaġni waqt xi xogħol li kont qed nagħmel relatat mal-Assedju l-Kbir li seħħ fl-1565. Skoprejt li dik ir-ras kienet maħsuba li tappartjeni lill-Patri Gerard Sasso, il-Fundatur tal-Ordni ta’ San Ġwann, li għex bejn l-1040 u l-1120.

    Jingħad li Patri Gerard kien bniedem twajjeb ħafna u ta’ qalb kbira. Kien jifforma parti mill-Ordni Benedittina u fil-11 il-seklu, huwa rħielha lejn Ġerusalemm sabiex jagħti l-għajnuna tiegħu lill-pellegrini li kienu jżuru dik l-art fi kwantitajiet kbar, akkost il-perikli u s-sofferenza.

     Il-perikli tal-pellegrini

     Dak iż-żmien ma kinetx xi ħaġa faċli li tmur pellegrinaġġ biex iżżur siti Kristjani, speċjalment meta dawn kienu f’art oħra li spiss kienet maħkuma mill-Misilmin. Apparti l-biża’ minn xi attakk fejn wieħed seta’ jiġi misruq jew maqtul, kien hemm ukoll id-diffikultà tat-tul tal-vjaġġ bl-inqas kumdità possibbli. Il-mard, l-inċidenti u l-mewt temmew il-ħajja ta’ bosta minn dawn il-pellegrini. Kienet meqjusa bħala xi ħaġa komuni li pellegrin jista’ ma jirritorna qatt lejn daru u fil-fatt kien hemm sistemi legali li kienu jorbtu lil dak li jkun biex iħallas dejnu qabel ma jitlaq fuq xi vjaġġ bħal dan.

    Jitwaqqaf sptar għall-pellegrini f’Ġerusalemm

    Dan it-tiġrib lill-pellegrini qanqal lil grupp ta’ negozjanti minn Amalfi sabiex iwaqqfu post fejn dawn in-nies setgħu jingħataw l-għajnuna u l-kura meħtieġa. Dan is-servizz tant kien utli u meħtieġ li finalment il-post inbidel fi sptar u dan beda jitmexxa minn Patri Gerard.

    Għalkemm oriġinarjament, dan il-post kien maħsub biex jilqa’ biss lill-pellegrini Kristjani, Patri Gerard ma kienx jagħmel din id-differenza bejn bniedem u ieħor. Jekk persuna kienet fil-bżonn, hu kien jilqagħha b’idejh miftuħa bla ma qatt jistaqsi xejn aktar.

    Titwaqqaf l-Ordni ta’ San Ġwann

    Dan l-aġir tiegħu sar magħruf sewwa man-nies, tant li finalment, aħbaru waslet għand Papa Paskal II. Dan tant ħass ammirazzjoni lejn ix-xogħol li kien qed iwettaq il-patri li fil-15 ta’ Frar 1113, huwa rrikonoxxa l-isptar u l-ordni tiegħu billi ħareġ Bulla Papali li fosthom ta lill-Ordni id-dritt li tagħmel ir-regoli tagħha u li tirrispondi direttament lill-Papa. Minn hemm, dan il-grupp ta’ patrijiet inbidel fl-Ordni ta’ San Ġwann.

    Aktar ma beda jgħaddi ż-żmien din l-Ordni bdiet tiġbed ir-rispett tan-nies, l-aktar tan-nobbli li l-membri tal-familja tagħhom kienu ngħataw l-għajnuna minn dawn il-patrijiet waqt xi pellegrinaġġ fl-Art Imqaddsa. Bħala rikonoxximent, dawn l-individwi sinjuri bdew jibgħatu somom kbar ta’ flus sakemm il-ġid beda dieħel għand l-Ordni bir-radam.

    Għalkemm Patri Gerard kien l-ewwel mexxej tal-Ordni, qatt ma kibritlu rasu. Huwa baqa’ dejjem bniedem umli, jaqdi dmiru mal-fqir, il-marid u l-batut. Miet fl-1120 u postu ttieħed mill-Kavallier Franċiż Raymond du Puy. Dan ma kien jixbaħ xejn lil ta’ qablu għax apparti li kien reliġjuż, kien ukoll statista. Infatti, huwa ma damx ma bidel in-natura tal-Ordni, ikkodifika r-regoli tagħha u waqqaf grupp ta’ patrijiet li kienu lesti li jiġġieldu sabiex jipproteġu lill-pellegrini. Barra minn hekk, huwa ra kif joħloq mezzi oħra sabiex isaħħaħ il-qagħda finanzjarja tal-Ordni billi akkwista artijiet u rikkezzi oħra.

    Ġisem Patri Gerard jitqies b’relikwa

    Wara l-mewt ta’ Patri Gerard, ġismu nżamm fil-monasteru ta’ Ġerusalemm u l-Kavallieri raw kif għamlu biex ippreservawh bl-aħjar mod. Dan il-korp kien miżmum b’qima kbira tant li kull meta l-Kavallieri bidlu l-post tal-kwartieri tagħhom, huma ħaduh magħhom bħala relikwa prezzjuża.

    Ras Patri Gerard issib ruħha Malta

    Il-Monasteru ta’ Sant’Ursula l-BeltIżda ġara li għal xi raġuni, dan il-ġisem ma baqax intatt u fl-1749, ras il-patri sabet ruħha f’Malta wara li nġarret minn Monasque fi Franza fuq ordni tal-Gran Mastru Emmanuel Pinto. Dan it-tagħrif huwa kkonfermat minn dokumenti li hemm maħżuna ġol-kaxxa ċkejkna li fuqha sserraħ din ir-relikwa.

    Għall-ewwel, din ir-ras inżammet fil-Palazz Maġisterjali u aktar tard, din tmexxiet flimkien mar-relikwi l-oħra li kienu merfugħa fil-Kon-Kattidral ta’ San Ġwann il-Belt. Eventwalment, fid-19 ta’ Ġunju 1830, din ir-ras ġiet fdata f’idejn is-sorijiet tal-Monasteru ta’ Sant’Ursula, il-Belt, fejn għadha sa llum, f’vetrina żgħira biswit l-altar tal-kor, ġewwa l-kappella tal-monasteru.

    Fil-21 ta’ Diċembru 2001, ir-relikwarju tal-injam li kienet miżmuma fih din ir-ras, inbidel ma’ wieħed tal-fidda u dan ġie rregalat mill-Prof. Dr Guglielmo de Giovanni-Centelles, Duka ta’ Precacore, flimkien ma’ martu Donna Carla.

    Wiċċ imb’wiċċ ma’ Patri Gerard

    Madre Prijoressa Sr. Agnese Zammit OSS biswit ir-relikwa ta' Patri Gerard Sasso (Ritratt - Fiona Vella)Wara li rriċerkajt din it-tema, ma stajtx ma nżurx il-post fejn tinsab din ir-relikwa. Akkost li l-monasteru jiġbor fih sorijiet tal-klawsura, it-talba tiegħi ġiet milqugħa mal-ewwel u ma domtx ma sibt ruħi wiċċ imb’wiċċ ma’ dan il-bniedem li tant nies jitkellmu b’rispett lejh.

    “Kull sena, jiġu għadd ta’ nies minn madwar l-Ewropa kollha biex iżuru din ir-relikwa,” infurmatni l-Madre Prijoressa Sr. Agnese Zammit OSS tal-Monasteru ta’ Sant’Ursula l-Belt.

    Il-Madre Prijoressa liebsa l-istolone u l-manto di punta“F’April li għadda, kellna anki żjara statali mill-Prinċep u Gran Mastru tal-Ordni ta’ San Ġwann ta’ Ġerusalemm, ta’ Rodi u ta’ Malta, Frá. Matthew Festing. Għal din l-okkażjoni, peress li aħna sorijiet tal-Ordni, nilbsu l-abitu statali li jinkludi l-istolone u l-manto di punta”.

    Kull sena, fit-13 t’Ottubru, dawn is-sorijiet jorganizzaw quddiesa solenni b’rispett lejn Patri Gerard. Għal din iċ-ċelebrazzjoni, jattendu l-Kavallieri ta’ San Ġwann kollha li joqogħdu Malta u mill-ġdid huma jilbsu l-abitu statali.

    Ħadd ma jaf kien kien jidher wiċċu

    Ħadd ma jaf fiċ-ċert kif kien wiċċ Patri Gerard. Madanakollu, sforz ir-rispett kbir li n-nies minn dejjem kellhom lejh, saru diversi pitturi tiegħu fejn wiċċu ġie mmaġinat mill-artisti. Wieħed minn dawn il-kwadri li juri lil Patri Gerard qed jilqa’ lil Godfrey de Bouillon, Duka ta’ Lower Lorraine u mexxej tal-Ewwel Kruċjata ġie maħdum mill-pittur magħruf Antoine De Favray u jinsab esebit fil-Mużew Nazzjonali tal-Arti fi Triq Nofsinhar il-Belt.

    Sadanittant, jekk qanqaltilkhom biżżejjed kurżità, tistgħu taraw ukoll kopja ta’ dan il-kwadru fuq il-blog tal-Assedju l-Kbir ta’ Heritage Malta – www.heritagemalta.org/1565

    Apparti kurżitajiet simili relatati mal-Ordni ta’ San Ġwann, f’dan il-blog tistgħu ssegwu wkoll rakkonti ġurnata b’ġurnata ta’ dak li għaddew minnu Malta, il-Maltin u l-Kavallieri waqt il-perjodu aħrax tal-Assedju l-Kbir li beda f’Mejju u ntemm f’Settembru tal-1565.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (12 il-parti) fit-Torċa tas-7 ta’ Ġunju 2015)

    2015.06.07 / no responses / Category: Torca - Features & Articles

  • It-twelid fid-djar fil-passat

    Il-ġimgħa li għaddiet iddiskutejt xi informazzjoni li ppreżentat Janice Caruana waqt attività riċenti organizzata minn Wirt iż-Żejtun fil-bini tal-Juventutis Domus, li kienet relatata mal-irwol tal-majjistra ta’ dari. Fl-artiklu ta’ qabel, semmejt xi dettalji u rakkonti dwar numru ta’ majjistri li taw is-servizz tagħhom bejn is-snin 1900 u l-1990.

    F’din it-tieni parti, se nkun qed niffoka fuq l-esperjenza, il-perspettiva, u l-ġrajjiet tal-ommijiet li welldu matul dan il-perjodu.

    L-EWWEL STADJU TAL-ĦLAS

    Plakka li kienet tindika r-residenza ta' majjistra  (Ritratt - Janice Cassar)“Kull ħlas għandu tliet stadji,” spjegat Janice. “L-ewwel stadju ġeneralment ikopri diversi siegħat fejn l-utru jirqaq, jitwal, jitwessa, u jinfetaħ. Il-mara tibda tħoss uġiegħ taħt id-dahar u fiż-żaqq.”

    “Meta jibda dan l-uġiegħ, xi membru tal-familja li ma kienx ser ikun qed jassisti l-omm waqt it-twelid, kien imur isejjaħ lill-majjistra. Ħafna mill-majjistri kienu jidentifikaw ruħhom billi jwaħħlu plakka biswit il-bieb ta’ barra ta’ darhom li fuqha kien ikollha miktub l-isem u s-servizzi li joffru. Għal filgħaxija, kien hemm min ikollu wkoll lampa b’salib fuqha wara l-bieb biex in-nies isibu l-post malajr.”

    “Jekk ma tkunx qed taqdi lil ħaddieħor, malli xi ħadd kien isejjħilha, kienet toħroġ taqdih. Kif tasal, hija kienet tiċċekkja fhiex waslet l-omm, fosthom: kemm infetħet, l-ilma, kemm qed ikun frekwenti l-uġiegħ, il-pożizzjoni u l-qalb tat-tarbija, u l-istorja tal-omm waqt it-tqala tagħha. Waqt din l-eżaminazzjoni, hija kienet tevalwa wkoll jekk hux ser ikun hemm il-bżonn ta’ xi mediċini jew l-għajnuna tat-tabib.”

    “Imbagħad, skont f’liema stat tkun sabet lill-omm u jekk tkun il-prassi tagħha, il-majjistra kienet tneħħi xi pil tal-mara jew tagħtiha xi porga jew levattiv. Jekk l-omm tkun għadha fil-bidu wisq tal-ħlas, il-majjistra ġieli kienet titlaq tassisti lil ħaddieħor u mbagħad tirritorna.”

    Meta l-majjistra ma tkunx mill-istess raħal/belt

    “F’dawn il-każi, kien hemm sistema twila kif tintlaħaq il-majjistra. Infatti, hekk kif kien jibda l-uġiegħ, xi membru tal-familja kien jiġri lejn l-għassa tal-post sabiex jitlob lill-pulizija jċemplu lill-għassa tal-inħawi fejn toqgħod il-majjistra. Kif jasal il-messaġġ, pulizija kien joħroġ mill-għassa biex imur ifittex lill-majjistra u jagħtiha d-dettalji ta’ dawk li jirrikkjedu l-għajnuna tagħha. Minn hemm, il-majjistra kienet issib mezz kif tasal għand il-mara,” qalet Janice.

    Ħlas mhux assistit

    Imsejkna nisa! Mhux ta’ b’xejn li ġieli kien hemm każi fejn il-majjistri ma laħqux waslu fil-ħin. Biex tgħaxxaqha, il-mara muġugħa kien ikollha sserraħ għal kollox fuq x’jiddeċiedu ta’ madwarha, kif ser nirrakkuntalkhom hawn.

    “Kien hemm mara tqila li kienet qiegħda taħdem fl-għalqa, meta qabadha l-uġiegħ tal-ħlas. Din marret tfittex ‘l ommha biex tgħidilha li kienet bdiet imma ommha dehrilha li kienet għadha lura u qaltilha “Toqgħodx iġġib il-majjistra għalxejn għax dik ikollha x’tagħmel!” Hi kompliet b’xogħolha filwaqt li bintha baqgħet muġugħa, sakemm finalment, l-omm indunat li l-mara veru kienet waslet biex twelled u marret issejjaħ lill-majjistra. Imma kien tard wisq għax meta dawn waslu d-dar, sabu li l-mara kienet laħqet welldet weħidha fuq is-sodda!”

    X’kienu jagħmlu l-membri l-oħra tal-familja

    “Fl-ewwel stadju, l-omm kienet tkun akkumpanjata biss mill-qraba; ġeneralment l-omm u l-kunjata. Meta staqsejt fejn ikun ir-raġel, kelli dawn ir-risposti: “Ir-raġel kien jibża’. Biex jagħmilhom orrajt imma mbagħad waqt it-twelid ma ried jara xejn.” Imma x’kien ikun xogħolu? “Ir-raġel kien joqgħod tiela’ u nieżel, jagħmel il-misħun u t-tejiet.” Oħra qaltli li ma kienx xieraq li ċerti membri jaraw dawn l-affarijiet, l-aktar it-tfal, ix-xebbiet u n-nisa tqal. Infatti, kif jibda l-ħlas, dawn kienu jinħarġu mid-dar b’xi skuża jew oħra sakemm jgħaddi kollox.”

    “Kienu jkunu l-qraba li jagħmlu l-preparamenti għall-ħlas, fosthom jgħallu l-misħun, ilestu x-xugamani, jitfgħu inċirata, lożor ħżiena u xi ftit xugamani fuq is-saqqu peress li dan kien magħmul mill-ħaxix u wara riedu jorqdu fuqu, jipprovdu dawl tal-lampa u xi tip ta’ heater għas-sħana.”

    IT-TIENI STADJU TAL-ĦLAS

    Fit-tieni stadju, l-utru jirqar u jitwessa’, jiżdied l-uġiegħ u tkun meħtieġa l-assistenza tal-majjistra. Jibda jiżdied it-tqanżiħ, it-tarbija tibda nieżla u finalment tkun waslet biex titwieled. Wara li titwieled it-tarbija, il-kurdun kien jinqata’ b’żewġ metodi: bil-ħajt jew bl-għodda.

    “Qabel is-sittinijiet, ma kienux jippermettu lill-omm li toqgħod f’ċerti pożizzjonijiet. Mir-riċerka tiegħi 71% welldu fuq daharhom jew fuq il-ġenb. Ma setgħux joqogħdu kokka jew iserrħu imma riedu bilfors jimteddu fuq is-saqqu. Dan inbidel mill-1960 ‘l hemm fejn il-mara bdiet tingħata l-opportunità li tagħżel f’liema pożizzjoni kienet tħossha l-aktar komda twelled.”

    “F’dan l-istadju, il-majjistra kienet taħsel idejha u tilbes l-ingwanti u l-fardal. Jekk tkun ġejja minn twelid ieħor, kienet titlob lil xi ħadd mill-familja biex jgħallu l-għodod li hija tpoġġi ġo kontenitur tal-istainless steel sabiex jiġu eliminati l-mikrobi.”

    “Meta staqsejt lin-nisa li ntervistajt x’kienet tagħmel u tgħid il-majjistra kif tasal, weġbuni hekk: “Marija l-majjistra kienet taħsel idejha u tgħidlek tridx nitolbu ftit?”, “Meta kienet tiġi Dolor il-majjistra u naraha tilbes il-fardal, kont nieħu r-ruħ għax ngħid, ejja wasalt!”, “Il-majjistra kienet tgħidli ‘Issa ħu n-nifs, onfoħ, u x’ħin tiġi l-wegħġa, imbotta, tibżax!’”, “Il-majjistra Serafina Delia tant kienet tajba li anki t-tfal minn ġol-blat kienet toħroġ!”

    Postijiet tat-twelid

    “Għat-twelid, uħud mid-djar kellhom kamra msejjħa alkova li kellha wisgħa ta’ madwar 5 b’6 piedi. Kienet tkun fis-sular t’isfel jew ta’ fuq u l-art kienet tkun miksija bil-madum minħabba l-iġjene, filwaqt li t-twieqi ma kienux jinfetħu biex ma jidħolx riħ. Spiss, l-alkova kienet tagħti għal kamra oħra. Filwaqt li wħud mill-kmamar kienu ddekorati u relattivament sbieħ, oħrajn kienu jkunu fl-għoli u jintlaħqu bi skalapiża li l-mara tqila u muġugħa kien ikollha titla’ biex twelled!”

    Ghorfa fiz-Zejtun fejn twieldu aktar minn 5 trabi (Ritratt - Janice Cassar)“Kien hemm oħrajn li kienu jagħżlu li jwelldu fl-għorfa li kienet tkun l-istess kamra li jinnamraw fiha peress li kienet kemmxejn maqtugħa mill-bqija tad-dar. Fl-għorfa, meta jasal żmien il-ħlas, kienu jressqu s-sodda mal-ġenb tal-kamra ħalli ma jkunx hemm ventilazzjoni minħabba t-tarbija.”

    Jekk dan qed tqisuh ftit li xejn komdu, fadal sitwazzjonijiet aktar diffikultużi. Għax dawk li kienu tqal waqt il-gwerra, mhux darba u tnejn li kellhom iwelldu f’xelter.

    “Fix-xelters il-kbar spiss kont issib kamra apposta, bl-art miksija bil-madum u mogħnija bi ftit dawl u għamara. Din il-kamra kienet tkun il-bogħod mill-komun sabiex in-nies la jaraw u lanqas jisimgħu.”

    Però d-dinja m’għanda qatt tarf kemm tiflaħ tagħtik fuq wiċċek. Infatti, waqt il-gwerra, kien hemm min kellu jwelled fuq tavla dejqa ġo xelter bla ebda kumdità ta’ xejn. Dan hu wieħed mill-inċidenti sfortunati li seħħew waqt mument bħal dan, li semgħet bih Janice:

    “Il-mara tqila kellha 22 sena. Kienet armla għax żewġha nqatel waqt li kien qed jaqdi dmiru fil-gwerra. Bdielha l-uġiegħ waqt li kien għaddej attakk mill-ajru u meta sejjħet lill-majjistra, wara li eżaminatha, din qaltilha li kien fadlilha ftit u li kien aħjar li tmur tipprepara ruħha fix-xelter. Fir-realtà, il-majjistra kienet intebħet li kien hemm xi problemi fil-pożizzjoni tat-tarbija u marret malajr issejjaħ lit-tabib għall-għajnuna.”

    “Meta dawn waslu, il-mara muġugħa kienet mimduda fuq tavla. Huma bdew jippruvaw idawwru lit-tarbija f’postha imma l-mara tant kienet muġugħa li bdiet twaqqafhom u ma setgħux jaħdmu sew. Għalhekk, it-tabib taha ftit sedattiv ħalli jikkalmalha l-uġiegħ u ftit wara, kompla jipprova jimmanipola t-tarbija. Madanakollu, l-omm baqgħet muġugħa u reġa’ kellhom diffikultà biex jgħinuha. Dan wassal lit-tabib biex jagħti lill-omm doża oħra ta’ sedattiv sakemm finalment, ħellsu lit-tarbija. It-tarbija twieldet imma l-omm tilfet ħajjitha minħabba li kien ngħatalha wisq sedattiv.”

    Fatt interessanti dwar dan il-każ huwa li dan ir-rakkont għadda għand Janice proprju mingħand din il-bint li rnexxielha ssalva u li saret taf b’dil-ġrajja tagħhom mingħand in-nies li kien hemm dakinhar.

    IT-TIELET STADJU TAL-ĦLAS

    Rikostruzzjoni tax-xena li se tidher fil-filmat  (Ritratt - Janice Cassar)Fit-tielet stadju, wara aktar tqanżiħ, kienet toħroġ is-sekonda. Imbagħad il-majjistra kienet timmassaġġa l-utru u tara hemmx bżonn xi punti. Wara, taħsel lit-tarbija u lill-omm. Eventwalment, il-majjistra kienet tinforma lill-omm dwar il-bżonnijiet u n-nutrizzjoni tat-tarbija, filwaqt li tfakkarha li kellha tastjeni mis-sess għal mill-inqas erbgħin ġurnata.

    “Jekk it-tarbija titwieled kiesħa, kienu jgeżwruha f’xugaman u jagħmluha viċin is-sħana. Majjistra qaltli li f’dan il-każ, kienu jagħmlu taħlita ta’ misħun, zokkor, u żewġ qatriet rum u jpoġġuha fuq ilsien it-tarbija. Min-naħa l-oħra, jekk it-tarbija titwieled vjola, huma kienu jogħrkuha bir-rum u jagħmlulha l-magħmudija. Jekk l-omm tibda titlef ħafna demm, kienu jsejjħu lit-tabib biex jagħtiha xi injezzjonijiet u l-mara tittieħed l-isptar.”

    “Meta staqsejt lill-ommijiet x’kien idejjaqhom f’dak iż-żmien, dawn lmentaw hekk: “Iċ-ċinturini ta’ mas-sodda kienu jikkaġunawlna uġiegħ fl-ispalel u l-għada ma konniex nifilħu nerfgħu lit-tarbija”, “Minħabba li l-majjistra ma ħaslitx idejha tajjeb, it-tarbija tiegħi ħarġitilha infezzjoni fil-parti ġenitali tagħha u f’għajnejha”, “Il-punti qatt ma saru!”, “Kienu joħorġuli l-murliti”, “Il-kamra kienet kiesħa”, “Is-saqqu kien skomdu”, “Il-majjistra għafsitli wisq fuq żaqqi”. “Ma kellix pjaċir bil-kunjata li toqgħod ħdejja waqt il-ħlas”.”

    Esperjenzi koroh waqt it-tqala ġieli wasslu biex koppja ma jkollha qatt aktar tfal.

    “Waħda mara qaltli li meta kienet tqila bl-ewwel tarbija tagħha, it-tabib li suppost mar jgħinha, minflok ħareġ ta’ selvaġġ u biċċier. Kienu l-1958 u wara xahrejn tqala, din il-mara rat id-demm, taha ħass ħażin u n-nies sejjħu lit-tabib. Il-mara bdiet tiġi f’sensiha waqt li t-tabib kien qed jeżaminaha u għalhekk hu qalilha biex tixrob żewġ grokkijiet whisky u timtedd. Imbagħad, hu talab lil ommha biex tgħallilu l-istrumenti, rabat il-mara tqila mas-sodda bil-lożor, u dam siegħa u nofs jagħmlilha raxkament bla loppju! Meta raha tant muġugħa u bla loppju, żewġha beda jsabbat rasu mal-ħajt u minn dakinhar ‘l hawn ma kellhomx aktar tfal għax ma riedx jerġa’ jara lill-martu f’dik il-kundizzjoni.”

    Il-preżentazzjoni se terġa’ ssir

    Mhux possibbli ninkludi dak kollu li tkellmet dwaru Janice. Infatti, għal min jinteressaħ das-suġġett, hemm ħafna aktar x’wieħed jiskopri jekk jattendi għall-preżentazzjoni li ser issir mill-ġdid, il-Ġimgħa, 5 ta’ Ġunju 2015, fis-7:30pm, fl-uffiċċji tal-MUMN. Id-dħul huwa b’xejn.

    Minħabba limitazzjoni ta’ spazju, min jixtieq jattendi, hu mitlub iċempel fuq 21448542 jew jibgħat messaġġ fuq administrator@mumn.org biex jirriserva post.

    Fl-istess ħin, peress li Janice Caruana għadha għaddejjha b’din ir-riċerka dwar il-majjistri li ħadmu bejn l-1900 u l-1990, hija qed tistieden lil dawk kollha li jixtiequ jgħaddulha xi informazzjoni billi jikkuntattjawha fuq 79091700 jew janice6ft@gmail.com

     (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fis-sensiela MINN RITRATT (11 parti) fit-Torċa tal-31 ta’ Mejju 2015)

    2015.05.31 / no responses / Category: Torca - Features & Articles