kultura | Fiona Vella

Posts Tagged ‘kultura’

WIRT IŻ-ŻEJTUN

Kull meta nċempel lill-ġenituri tiegħi, tiġri ħaġa partikolari – awtomatikament naqleb l-istil tal-lingwaġġ għad-djalett Żejtuni u hekk kif naqta’, nerġa’ lura għal Malti tas-soltu. Ma nagħmiliex apposta imma nieħu gost meta xi ħadd jiġbidli l-attenzjoni għal dan il-fatt għax fir-realtà nħossni kburija li jiena waħda minn dawk il-ftit li għadni kapaċi nitkellem bid-djalett Żejtuni. U akkost li llum mort noqgħod f’post ieħor, li huwa għall-qalbi ħafna wkoll, belt twelidi ż-Żejtun hija bħal dik l-ewwel imħabba, li trid jew ma tridx, ma tneħħiha qatt minn qalbek!

Għalhekk meta dan l-aħħar sirt naf li kienet ser titwaqqaf l-għaqda Wirt iż-Żejtun, dlonk ikkuntattjajt lill-moħħ wara l-ħolqien tagħha, il-perit Żejtuni Ruben Abela.

“Peress li minn dejjem kont kburi li jien Żejtuni, niftakar li meta kont għadni tifel u kont nattendi fi skola primarja tas-sorijiet, spiss kienu jħobbu jaqbdu miegħi għax kont miż-Żejtun. Aktar tard meta kbirt u bdejt naħdem, kienu joqogħdu jinkuni b’Santa Katarina u jsostnu miegħi li mhiex qaddisa. Imma jien qatt ma ħallejt lil ħadd b’xejn taf!”

Illum Ruben jaħdem bħala Manager ma’ Heritage Malta fil-qasam tal-konservazzjoni u dan l-aħħar ġie nkarigat mill-proġetti kollha tar-restawr. Kelli kurżità jekk il-fatt li trabba’ f’belt tant storika bħal mhu ż-Żejtun, kellux sehem biex hu jaqbad din il-linja tax-xogħol?

“Meta kont qed nistudja għall-perit, l-għan tiegħi dejjem kien li xi darba għad nagħti kontribut liż-Żejtun. Il-wirt storiku in ġenerali u l-protezzjoni tiegħu minn dejjem kienu l-linja tiegħi imma naturalment il-postijiet fiż-Żejtun niffoka fuqhom aktar. Infatti jiena l-perit responsabbli mir-restawr tal-Knisja ta’ Santa Katarina fiż-Żejtun, għalkemm dan l-aħħar dax-xogħol kellu jieqaf peress li m’hemmx fondi biżżejjed biex inkomplu.”

Kif nibtet l-idea ta’ din l-għaqda Wirt iż-Żejtun?

“Lejn l-aħħar tas-sittinijiet u l-bidu tas-sebgħiniejat kienet teżisti għaqda simili bl-isem Żejtun Historical Society li kienet immexxijja minn Walter Zahra.

Nistqarr li kont ilni ħafna naħseb kif nista’ nagħmel biex noħloq aktar kuxjenza u interess dwar il-valur tal-wirt kulturali taż-Żejtun. Imbagħad is-sena l-oħra nnutajt fenomenu jseħħ dwar il-futbol, fejn iż-Żejtun Corinthians irnexxielhom joħolqu sapport kbir għat-tim tagħhom. Bejni u bejn ruħi għedt, jekk dawn irnexxielhom joħolqu xi ħaġa daqstant b’saħħitha, għaliex m’għandux jirnexxieli jien ukoll li nibni xi ħaġ’oħra simili imma dwar il-wirt storiku Żejtuni li jagħtina l-identità tagħna?

Stħarriġt diversi ideat speċjalment permezz tal-facebook fejn bdejt intella’ xi paġni li kienu jinkludu vidjows u informazzjoni interessanti dwar iż-Żejtun. Xtarrejt il-possibilità li nwaqqaf fondazzjoni imma wara xi żmien deherli li jekk minflok noħloq għaqda, inkun qed inqarreb ħafna aktar lejn l-iskop aħħari tiegħi; dak li nqajjem kuxjenza dwar il-wirt kulturali taż-Żejtun. Minn hemm ħareġ l-isem Wirt iż-Żejtun u hekk kif ftaħt paġna fil-facebook taħt dan it-titlu u rajt li fi żmien sena, l-membri telgħu għal aktar minn 1300, ikkonfermajt li finalment kien wasal iż-żmien li nagħmel l-ewwel pass biex din l-għaqda ssir realtà.

Inizzjalment bżajt li qed nimmira fl-għoli żżejjed u meta fit-3 t’Ottubru 2010 saret l-ewwel laqgħa, ma stennejtx aktar minn 20 persuna. Iżda minflok attendew 65 u l-entużjażmu tan-nies għamilli kuraġġ u wrieni biċ-ċar li dakinhar twieled Wirt iż-Żejtun. Infatti waqt l-istess laqgħa ġiet approvata r-riżoluzzjoni minn dawk preżenti u twaqqaf kumitat ad hoc li l-membri tiegħu huma Dr Malcolm Borg, Dr Joe Buttigieg, is-Sur Jesmond Cutajar, is-Sinjura Ninette Sammut, il-Perit Audrey Testaferrata de Noto u Dr Nadia Theuma. Dawn kienu ta’ għajnuna kbira b’mod speċjali fit-tfassil ta’ l-istatut ta’ l-għaqda.

Fit-30 ta’ Jannar 2011 ser issir l-ewwel Laqgħa Ġenerali Annwali ta’ Wirt iż-Żejtun fejn dawk li jkunu ssieħbu bħala membri, jkunu jistgħu jikkontestaw jew jivvutaw għal diversi ħatriet konnessi mal-għaqda.”

Intant bħalissa Wirt iż-Żejtun qed tilqa’ l-applikazzjonijiet mingħand dawk li jixtiequ jissieħbu f’din l-għaqda. Tlabt lil Ruben jikkonfermali jekk il-membri kellhomx ikunu Żwieten biss?

“Assolutament li le! Wirt iż-Żejtun mhiex għaqda ta’ grupp partikolari għax nemmen li l-wirt storiku huwa ta’ kulħadd. Ovvjament qed nistenna li l-maġġoranza ser ikunu Żwieten imma l-għaqda hija miftuħa għal kulħadd.

Bi pjaċir ngħidlek li diġà għandna membri minn postijiet oħra li ngħaqdu magħna sempliċiment għax jinteressaw ruħhom fil-qasam tal-wirt storiku u għax raw xi ħaġa pożittiva f’din l-inizzjattiva. Sinċerament għalina, aktar ma jkun hemm diversità fil-membri, tant l-aħjar, għax jekk jissieħbu magħna nies li qed japprezzaw il-wirt taż-Żejtun u mhumiex minn din il-belt, allura dawn ikunu qed jagħtu eżempju lil dawk iż-Żwieten li forsi ma jkunux qed japprezzaw daqshekk.”

X’ser ikun mistenni mill-membri ta’ Wirt iż-Żejtun?

“Mill-membri ser ikun mistenni li jipparteċipaw fl-attivitajiet tal-għaqda u li jaqsmu l-esperjenzi tagħhom magħna. Finalment l-iktar kontribut importanti tagħhom ikun dak li jwasslu l-messaġġ lill-oħrajn dwar il-valur tal-wirt kulturali Żejtuni.”

X’tip ta’ attivitajiet beħsiebkom torganizzaw?

“Għal dis-sena diġà għandi programm t’attivitajiet imma naturalment irid jitwaqqaf il-kumitat l-ewwel.

Nibda biex ngħidlek li nixtieq ħafna li niffukaw fuq it-tfal Żwieten sabiex nibdew inrawwmu fihom l-imħabba lejn belt twelidhom u ngħallmuhom japprezzaw is-sabiħ tal-post li jgħixu fih. Dan hu possibbli billi nersqu aktar lejn l-iskejjel u norganizzaw attivitajiet relatati mat-tfal u l-wirt kulturali. Meta kont kunsillier fil-Kunsill Lokali taż-Żejtun, kont diġà bdejt xi ħaġa simili u nista’ ngħid li t-tfal ta’ dak iż-żmien telgħu b’ċerta mħabba lejn belt twelidhom. Huwa għalhekk illi f’Wirt iż-Żejtun ftaħna applikazzjonijiet b’rati speċjali għall-membri tfal.

Ħsieb ieħor tiegħi huwa li kull sena norganizzaw symposium ma’ grupp ta’ esperti sabiex finalment minnu tinħareġ pubblikazzjoni. Idealment das-symposium ikun marbut mal-attivitajiet ta’ Żejt iż-Żejtun.

Attivitajiet oħra ser jinkludu t-twaqqif ta’ numru ta’ heritage trails madwar inħawi differenti fiż-Żejtun. Ta’ min isemmi li l-Kunsill Lokali taż-Żejtun diġà fassal xi ħaġa simili f’forma ta’ fuljett maħdum f’diversi lingwi.”

X’funzjoni ser ikollha Wirt iż-Żejtun?

“Eventwalment l-iskop tal-għaqda huwa illi flimkien inkattru l-interess u r-rispett lejn il-wirt naturali, kulturali, ambjentali, storiku, etnografiku u arkeoloġiku kemm tanġibbli kif ukoll intanġibbli li għaddewlna ż-Żwieten ta’ qabilna biex inħarsuh, nivvalorizzawh, inkattruh u ngħadduh liż-Żwieten ta’ warajna fl-aħjar stat possibbli, f’kull livell tas-soċjeta’ u fl-isfond ta’ żvilupp sostenibbli.

Jiena nemmen li kull lokal għandu jkollu NGO simili. Din L-Art Ħelwa u Fondazzjoni Wirt Artna jagħmlu ħafna xogħol siewi madwar Malta kollha imma dawn ma jistgħux jagħtu l-attenzjoni diretta lil kull lokal. F’dan il-punt ma nistax ma nsemmix ukoll ix-xogħol impekkabbli li għamel il-Kunsill Lokali taż-Żejtun fejn permezz tas-sottokumitat tal-arti u l-kultura, huwa għamel ġid kbir f’dik li hija ħolqien ta’ kuxjenza dwar il-wirt kulturali tal-lokal. Dan kollu sar permezz tal-organizzazzjoni ta’ diversi attivitajiet fostom fil-promozzjoni tad-djalett, l-għana u l-poeżija. Iż-żmien meta kien hawn min jistħi li hu miż-Żejtun issa għadda u mar, grazzi għall-kampanja sħiħa li għamel il-Kunsill Lokali biex titneħħa l-immaġni negattiva li nħolqot minħabba parti mill-istorja tal-post. Tant hu hekk illi illum kunsilli oħrajn iħarsu lejn il-kunsill taż-Żejtun bħala suċċess.

NGO bħal Wirt iż-Żejtun tista’ tkompli tibni fuq dan kollu. Kunsill lokali huwa marbut bil-liġijiet tiegħu u għandu ċertu limiti sa fejn jista’ jasal, bħal ngħidu aħna ma jistax jagħmel inizzjattivi f’qasam privat, mentri NGO tista’. Anki f’dak li jirrigwarda fondi mill-Unjoni Ewropea, biex tingħata għajnuna f’dan il-qasam, jeħtieġ li jkun hemm NGO fil-lokal u bħalissa fiż-Żejtun m’hemmx NGO relatata.”

Il-ħerqa u l-entużjażmu ta’ Ruben flimkien mal-ideat interessanti tiegħu ċertament ser isarrfu f’ġid kbir għal-lokal taż-Żejtun hekk kif jiġu attwati. Tkellimna dwar diversi proġetti li għandu ppjanati…

“Forsi ftit jafu li ċ-ċangatura taz-zuntier tal-Knisja ta’ Santa Katarina fiż-Żejtun hija l-istess ċangatura li kien hemm fl-art tal-barracks tal-kavallieri ta’ Forti Rikażli. Sabu ruħom iż-Żejtun meta fi żmien l-Ingliżi, kuntrattur Żejtuni ġie mqabbad jaqla’ ċ-ċangatura tal-forti u dan wara ħadem bihom iz-zuntier tal-knisja. Xi snin ilu kien hemm lapida tal-irħam taħt il-bieb prinċipali tal-knisja li kienet tixhed din l-istorja. Sfortunatament xi vandali kissru din il-lapida u minflok ġiet irrestawratha, intremiet! Qed nittamaw li erbgħa snin oħra, Wirt iż-Żejtun jkun jista’ jikkommemora l-100 sena anniversarju taz-zuntier billi fostom nerġgħu nagħmlu lapida ta’ tifkira.

Każ ieħor li ilu ħafna fuq moħħi hija l-Knisja ta’ San Girgor li ċertament hija waħda mill-akbar teżori li għandna ż-Żejtun. Hija magħrufa fost l-oħrajn bħala enċiklopedija tal-arkitettura peress li fiha għandek l-istili kollha tal-arkitettura, ibda mill-perjodu sikolo-normann u ibqa’ sejjer sal-perjodu neo-klassiku. Iżda barra minn hekk din il-knisja antikissima tħaddan potenzjal kbir storiku u arkeoloġiku. Ngħidu aħna, taħt dil-knisja qatt ma ġie skavat b’reqqa u dan meta viċin sewwa tagħha, fl-inħawi tal-iskola sekondarja taż-Żejtun, instabu fdalijiet arkeoloġiċi ta’ villa Rumana. Infatti waslitli informazzjoni illi meta attwalment saru xi skavi żgħar taħt iz-zuntier, kien instab xi fuħħar li llum jinsab fil-mużew tal-knisja.”

Marbuta wkoll mal-Knisja ta’ San Girgor hemm diversi kurżitajiet u misteri oħra li personalment nixtieq ħafna li xi darba narahom solvuti. Għaldaqstant ħassejtni tassew fuq ix-xwiek meta Ruben żerżaqli din l-informazzjoni…

“Waħda mill-kurżitajiet li Wirt iż-Żejtun jista’ jixħet dawl fuqha hija l-ġrajja tal-passaġġi sigrieti li jinsabu fil-knisja ta’ San Girgor fejn ġew skoperti għadd ta’ skeletri umani. Sal-llum ħadd ma jaf eżatt kif dawn sabu ruħhom hemm imma jiena nħossni determinat biex niċċara din l-istorja darba għal dejjem. Jinħtieġu ħafna xogħol u fondi biex din il-mira ssir realtà fejn fostom għandi ppjanat li dan l-għadam jitpoġġa għal analiżi xjentifika.”

Hija eċċitanti u sabiħa ferm is-sensazzjoni li tiltaqa’ ma’ xi ħadd li jħaddan l-istess valuri u mħabba lejn xi ħaġa li tgħożż int. U ma ridtx wisq biex nifhem kemm Wirt iż-Żejtun ser tkun kapaċi tagħti das-sodisfazzjon lil dawk li jissieħbu magħha.

“Permezz ta’ Wirt iż-Żejtun nixtieq naqsam dak kollu li naf u dak kollu li niskopri dwar dal-lokal. Naħseb li ormaj dħalt f’kull rokna possibbli tat-triqat taż-Żejtun biex inħuf u nsib ċertu dettalji prezzjużi li wħud miż-Żwieten stess tant drawhom li bilkemm jafu bihom. Fil-fatt ngħir ħafna għall-kappillan, għall-arċipriet, għall-qassisin u għall-politiċi li jistgħu jidħlu fid-djar tan-nies għax m’għandix dubju li hemm teżori ferm isbaħ wara l-ħitan ta’ bosta djar! Mhux darba u tnejn li ġew xi studenti li jkunu qed jagħmlu xi teżi partikolari u ħadthom jaraw xi eżempji, bħal ngħidu aħna numru ta’ muxrabiji li jinsabu ż-Żejtun.”

Qabel nagħlaq din l-intervista tlabt lil Ruben jgħidli xi jfisser iż-Żejtun għalih?

“Iż-Żejtun huwa l-post li trabbejt fih u għalhekk huwa marbut wisq ma’ qalbi. Huwa post li minnu ħarġu wħud mill-personalitajiet li nisġu parti mill-istorja u l-kultura Maltija. Barra minn hekk, il-postijiet differenti li jħaddan ġewwa fih huma xhieda tal-antenati tagħna li matul is-snin għoġobhom jibnu dawn il-binjiet u jieħdu ħsiebhom biex illum nistgħu ngawduhom aħna.

Hija ħasra li ċertu nħawi lanqas iż-Żwieten stess ma jafu bihom, bħal ngħidu aħna lok partikolari li jinsab fit-tarf tar-raħal t’isfel, minn Villa Cagliaris il-fuq lejn il-Ħofra. Hemmhekk hemm l-unika parti taż-Żejtun li ma nbenix bini modern fiha u għandek letteralment ħajt iffortifikat fejn il-parti ta’ wara tad-djar kollha m’għandhom l-ebda aperturi jagħtu għal fuq l-egħlieqi ta’ faċċata. Dan is-sit nistħajjlu mument maqtugħ fil-passat fejn permezz tiegħu nistgħu naraw kif kienet il-ħajja fiż-Żejtun fiż-żmien medjevali – raħal introvert, protett minn barra b’qoxra ta’ ħajt għoli żewġ sulari. Imbagħad għandek rixtellu antik li donnu serva bħala l-bieb tal-belt, fejn wieħed jista’ jara ċarament it-tranżizzjoni bejn iż-żona rurali u dik urbana.

Huma dawn il-karatteristiċi partikolari li jagħtu dik l-identità unika lil kull post f’dinja globalizzata bħal ta’ llum. U l-idea ta’ Wirt iż-Żejtun hija propju li tiġbed l-attenzjoni għal dawn il-karatteristiċi. Biex nagħtik eżempju, dan l-aħħar jiena u wieħed minn uliedi konna qed induru n-noti tal-istudju soċjali fejn fostom kien trattat is-suġġett tal-logħob tat-tfal. Sentenza minnhom kienet issemmi t-tajra u inkludiet ukoll li hemm min isejjħilha ħamiema, naturalment għax f’Għawdex jafuha hekk. Imma anki aħna ż-Żwieten għandna kelma apposta għaliha – manuċċa. U għalhekk lil ibni għedtlu biex fl-eżami, apparti milli jniżżel il-kliem li għandu fin-noti tiegħu, iniżżel dik ukoll.

Huma affarijiet li ninsisti ħafna fuqhom. Forsi jidhru bħala aspetti u karatteristiċi żgħar imma huma dawk li jagħtuk l-identità partikolari tiegħek bħala Żejtuni. Jiena nemmen li kollox huwa katina: il-ġenerazzjonijiet ta’ qabilna, il-wirt li ħallewlna – kollox ma kollox jagħmlek dak li int. U finalment jidhirli li aħna obbligati nipproteġu dak li tħalla lilna u possibilment nħalluh f’kundizzjoni aħjar biex ikun jista’ jitgawda minn dawk li ġejjin warajna.”

Għal aktar dettalji wieħed jista’ jikkuntattja lil Wirt iż-Żejtun permezz tal-facebook Wirt iż-Żejtun jew bl-email wirtizzejtun@gmail.com inkella jista’ jattendi għal-laqgħa li ser issir fl-10:00am, il-Ħadd 30 ta’ Jannar 2011.

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-16 ta’ Jannar 2011)

Share on Facebook

2011.01.16 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
IL-JIEN U LIL HINN MINNI

Tgħallem kif tista’ toqrob lejn is-silenzju li hemm fik innifsek u tkun taf li fid-dinja għal kollox hemm raġuni…. Elisabeth Kubler-Ross – psikjatra u awtriċi

Għalkemm fil-ħajja huwa tajjeb li żżomm ruħek bieżel u dejjem għaddej b’xi ħaġa, kultant jiġu mumenti meta tħossok li ma tiflaħx titħabat aktar. Tibda tixxennaq imqar għal ftit mumenti ta’ rilassament fil-kwiet u s-silenzju, mingħajr id-daqq tal-mobile, il-listi interminabbli ta’ messaġġi fl-email u l-urġenza ta’ xogħol wara ieħor li jrid isir illum qabel għada. Jasal punt meta jkun inutli li tibqa’ tagħfas u tipprova tkompli u tross sninek biex tibqa’ għaddej, għax ruħek innifisha tgħidlek – daqshekk, agħtini serħan!

F’waqtiet hekk, allura jkollok tieqaf u titħasseb fejn tista’ tmur tirkupra ftit is-serħan tal-moħħ, it-trankwillità tal-ġisem u s-serenità tar-ruħ. Hemm diversi għażliet kieku – kollox jiddependi minn kemm għandek ħin u flus x’tinvesti f’dat-tip ta’‘fsied’.

Mhux darba u tnejn li l-għażla tiegħi waqgħet fuq vakanza qasira fil-gżira t’Għawdex u hekk ġara anki did-darba… iżda b’differenza. Il-post li żort dan l-aħħar kien mogħni b’silenzju armonjuż, bi storja antikissima, b’xogħolijiet tal-arti prezzjużi, b’arkitettura mill-ifjen, b’ġonna donnhom ħerġin mill-istampi u anki b’ikel bnin u kumpannija mhux tas-soltu! Qatt ma bsart li ser insib dan kollu fil-Kunvent ta’ Santu Wistin li jinsab ir-Rabat Għawdex…

L-ispazju mdaqqas fil-pjazza ta’ quddiem il-kunvent solvieli mill-ewwel il-problema tal-parkeġġ u fil-bieb, pront u fil-ħin miftiehem, insib lil Fr Peter Paul Cachia jistennieni.

Mill-ewwel laqagħtni l-fatt li kien liebes pajżan u mhux bl-abitu kif ippretendejt li ser insibu jien. Nistqarr li hekk ħassejtni aktar komda, qisni dieħla fid-dar ta’ xi ħbieb iktar milli f’kunvent fejn soltu jkolli impressjoni forsi xi ftit aktar formali.

“L-abitu nilbsuh waqt il-funzjoni tal-quddiesa, meta noħorġu għax-xogħol u meta mmorru niltaqgħu man-nies,” fehemni Fr Peter hekk kif ikkummentajt dwar dan. “Imma hawn ġew, fejn trid tmidd idejk u taħdem, dak it-tip ta’ lbies mhux daqshekk prattiku u komdu.

“Naturalment l-abitu huwa l-uniformi tagħna li jiddistingwina kemm bħala individwi reliġjużi u anki jagħmel distinzjoni bejn il-komunità tagħna u ta’ reliġjużi oħrajn. Iżda l-aqwa ħaġa tal-abitu hija s-sinifikat tiegħu peress li jissaggralizza lill-bniedem. Madanakollu jiena nħoss illi l-ħajja reliġjuża turi ruħha fl-atitudni tagħna u mhux fl-għażla tal-ħwejjeġ li nilbsu.”

Hekk kif tajt l-ewwel passi fil-kunvent ma stajtx ma napprezzax l-arkitettura mirquma tiegħu li evidentement kienet tixhed storja twila warajh. Infatti waqt riċerka li għamilt xi ġranet qabel, sibt illi l-oriġini eżatta ta’ dan il-kunvent kienet pjuttost inċerta. Skont xi storiċi, dan il-bini kien diġà msemmi fir-reġistri tal-Ordni fl-1453.

“Jingħad li dal-bini huwa l-eqdem kunvent f’Għawdex. Fl-1411 il-patrijiet Agostinjani kienu diġà qed jgħixu f’Malta imma hawnhekk nikkalkulaw li ilna mill-1453. Hawn min jgħid li konna hawn qabel ukoll imma aħna dejjem nibbażaw fuq dak li hemm miktub. Ovvjament il-kunvent ma kienx minn dejjem bħal kif nafuh illum. Il-bini tkabbar u ttella’ ftit ftit matul is-snin u kien biss fl-1690 li ġie rranġat fl-istruttura preżenti.”

Akkost il-milja ta’ das-snin kollha nnutajt li l-istat tal-bini huwa solidu ferm.

“Minn wara s-snin sebgħin dan il-kunvent għamel żmien twil b’partijiet minnu mhux utilizzati. Infatti sas-snin disgħin kien jintuża biss bħala dar tal-irtiri għall-patrijiet stess li kienu jiġu hawnhekk u ma kienx miftuħ għall-pubbliku in ġenerali.

Finalment fl-1994 iddeċidejna li flok inħallu dan l-ispazju moħli, nibdew nilqgħu il-pubbliku fih u għalhekk kien hemm bżonn li jsiru diversi adattamenti. Qagħdna ħafna attenti li nħallu l-karattru tal-post bla mittiefes u fl-istess ħin iddedikajna 16 il-kamra b’żieda ta’ kamra tal-banju f’kull waħda, sabiex in-nies li jiġu joqogħdu magħna jkollhom il-kumdità u l-privatezza neċessarji. Illum il-post jista’ jilqa’ fih 58 persuna.

Għamilna wkoll xi żidiet interessanti oħra bħal mużew b’diversi oġġetti partikolari li kienu jinstabu f’dan il-kunvent u li dehrilna li setgħu jkunu ta’ nteress għall-pubbliku li jiġi jżurna.”

Biex inkun nista’ nifhem aħjar, Fr Peter ħadni nara l-esebiti li għalkemm mhux f’xi kwantità enormi, l-varjetà tagħhom taf tolqot il-gosti ta’ individwi differenti.

“Dawn huma żewġ ġebliet li nstabu fuq l-oqbra ta’ xi kavallieri li kienu mietu waqt kruċjata f’Tuneż u li r-Re Luwiġi IX kien ġie f’din il-gżira biex jidfinhom. Kienu fl-inħawi fejn illum hemm l-Oratorju peress li sa madwar l-1940 hemmhekk kien ċimiterju.

Għandna wkoll bosta oġġetti reliġjużi fostom ornamenti antiki li kienu jżejjnu l-knisja bihom u dawn is-set ta’ ħwejjeġ li ħallilna l-Isqof Camilleri; li kien Agostinjan u ħadem bħala l-Isqof t’Għawdex fl-aħħar tas-seklu l-ieħor u fil-bidu ta’ dan.

Imbagħad hawn xi opri tal-arti bħal pitturi u skulturi, reċipjenti tradizzjonali tal-kċina bħal dawn il-baqar tal-fuħħar li kienu jintużaw biex jissajjar l-istuffat u affarijiet kurjużi bħal din il-lista tal-1923 fejn hawn imniżżel l-ordnijiet speċifiċi ta’ kif għandhom jindaqqu l-qniepen.”

Kif qbiżna fuq l-aspett artistiku ma stajtx ma nitlobx lil Fr Peter biex idaħħalni daqsxejn fil-knisja tal-kunvent fejn kont naf li hemm opra mill-isbaħ tal-pittur Mattia Preti.

“Din il-knisja hija mfittxija ferm mill-korijiet minħabba li hija akustika ħafna. Imma ċertament għandha wkoll valur kbir artistiku minħabba l-pitturi li tħaddan ġewwa fiha.

Fost dawn hemm din il-pittura li kkonfermajna li hi xogħol ta’ Mattia Preti meta sibna d-dettalji fl-arkivji tagħna. Saret fl-1694 u hija l-kwadru titulari tal-knisja. Il-kwadru juri lil Santu Wistin flimkien ma’ San Ġwann Battista u l-Beatu Guliermu t’Aquitana.

Però din mhux l-unika biċċa arti li hawn ġol-knisja. Dawn iż-żewġ pitturi mill-ifjen li qed tara f’kull ġenb, ġew maħduma mill-pittur bravissimu Giuseppe Briffa.”

Kull tant żmien l-arkivji tal-kunvent jiżvelaw xi biċċa informazzjoni ġdida…

“Fuq barra tal-knisja hemm erba’ statwi li jirrappreżentaw lil Santu Wistin, lill-Madonna taċ-Ċintura, lil San Nikola minn Tolentino u lil San Tumas minn Villanova. Għal diversi snin kien maħsub li dawn l-istatwi kienu saru mill-iskultur Rabti Antonio Busuttil fl-1860. Iżda dan l-aħħar instab illi l-istatwa ta’ Santu Wistin u l-istatwa nofs bust tal-Madonna taċ-Ċintura li hemm mal-faċċata tal-knisja u li forsi ftit jagħtu kasha, huma xogħolijiet aktar antiki tal-1770.”

Ir-rikkezza ta’ dan il-kunvent stħajjiltha bħal paġni antiki ta’ ktieb li aktar ma tqalleb, iżjed issib informazzjoni u rakkonti mill-aktar interessanti. U fil-fatt kien għad fadal ħafna aktar x’nara. Bl-innoċenza kollha staqsejt lil Fr Peter jekk kellhomx xi xelters fil-kunvent u hu tbissem u sempliċiment talabni nsegwih.

“Qabel nieħdok isfel fix-xelters ħa nurik xi ħaġa oħra…”

Inżilna sular taħt l-art fejn kien hemm xi kmamar imħaffra.

“Dan ngħidulu l-eremitaġġ minħabba li dari l-patrijiet kienu jinżlu fih biex jagħmlu x-xogħol tal-ġurnata tagħhom. Kull patri kellu l-aċċess għal din il-parti tal-kunvent mill-kamra l-oħra tiegħu fejn kien jgħix, jikteb, jitlob u jorqod. Għaldaqstant taħt il-kamra proprja tiegħu, kull patri kellu wkoll dan l-ispazju fornut b’dak li kellu bżonn biex jaqla’ l-għixien tiegħu u tal-patrijiet l-oħra billi kienu jaħdmu xi affarijiet u mbagħad ibiegħuhom. Kellhom il-bir fejn jaħżnu l-ilma u dan it-tip ta’ kenur biex isajjru fih.”

U proprju fin-nofs ta’ din il-moħba ċkejkna, minn wara gradi baxxi tal-ħadid, nilmaħ xi turġien neżlin aktar fil-fond tal-art. Ix-xelters! Bdejna neżlin…

“Ħares sewwa lejn il-bokka tax-xelters u tara tlett tipi ta’ saffi stratigrafiċi ta’ tafal b’kulur differenti, segwiti mill-ħaġar iebes. Għax ix-xelters jinżlu tliet sulari taħt l-art u jinfirxu f’tul ta’ metri sħaħ tant li jaslu sa taħt il-pjazza kollha li hemm quddiem il-kunvent u anki jilħqu numru ta’ djar oħra fil-madwar.”

Issa fhimtha t-tbissima tiegħu! Ix-xelters kienu profondi mmens tant li lanqas stajna nidħlu sa ġewwa nett, kemm minħabba li f’partijiet minnhom jinfed l-ilma mill-qiegħan tal-art u anki peress li naħat oħra ngħalqu għal raġunijiet ta’ sigurtà ta’ aċċess.

“Ġeneralment f’kull xelter apparti l-kmamar l-oħra provduti għall-kenn mill-attakki tal-gwerra, kien ikun hemm ukoll tliet kmamar prinċipali: infermerija, kappella u klassi għat-tfal. U dawn ix-xelters huma msawwra f’din il-forma.”

Għalkemm min-natura tiegħu dan it-tħaffir taħt l-art ifakkar f’mumenti tal-waħx għal poplu tagħna, ma stajtx ma napprezzax kemm dawn ix-xelters kienu mqassma b’mod professjonali u mhux f’geġwiġija bħal inħawi oħra li ġieli rajt. Ammirevoli kien ukoll l-istat tajjeb ħafna ta’ preservazzjoni ta’ dawn ix-xelters. Infatti biex inkun iktar preċiża dan il-livell għoli ta’ manutenzjoni kien jagħni lill-bini kollu u lill-oġġetti kollha li kienu jinsabu f’dan il-kunvent.

“Il-kariżma tagħna bħala partijiet Agostinjani hija l-komunjoni. Dan ifisser li aħna ngħixu f’komunità u naqsmu kollox bejnietna. Tant hu hekk illi kull tip ta’ finanzi li jdaħħal kull patri titpoġġa f’kaxxa komuni u minnha nieħdu ħsieb inħallsu għal dak kollu li neħtieġu.

L-istess kariżma twassalna biex naqsmu wkoll ħajjitna u d-dar tagħna mal-lajċi li jkunu jixtiequ jgħixu għal ftit fl-ambjent tagħna jew li jixtiequ jesperimentaw u jifhmu xi tfisser il-ħajja kontemplattiva ta’ patri.

Għaldaqstant nifhmu illi l-post irid ikun miżmum f’qagħda eċċellenti, l-ewwel nett biex iwassal dak l-ambjent seren u pjaċevoli fejn wieħed jista’ jinġabar fih innifsu u jsib is-serħanu anki għax aħna konxji wkoll li meta tilqa’ n-nies għandek trid iżżomm ċertu livell professjonali, tajjeb daqs il-kunventi l-oħra madwar id-dinja li joffru l-istess servizz tagħna.”

Kulħadd jista’ jiġi joqgħod f’dan il-kunvent?

“Iva, sakemm jinżamm id-dekor u s-silenzju, kulħadd huwa milqugħ hawn ġew. Fostna jiġu kemm Maltin u kif ukoll turisti, li mhux neċessarjament ikunu nsara imma xorta waħda japprezzaw dawn it-tip ta’ postijiet, ovvjament minħabba d-diversi aspetti oħra li kapaċi joffru apparti mill-lat reliġjuż.”

X’tistennew min-nies li jiġu jżurukhom?

“Naturalment li javżawna minn qabel biex jirriservaw post. Imma nassigurak li ma nġiegħlu lil ħadd iqum u jitlob magħna bilfors jew li jiġi jattendi għall-quddies fil-għodu! Naturalment għal min jixtieq hemm din il-possibilità letteralment żewġ passi l-bogħod fil-knisja tagħna stess. Imma min jippreferi jiġi biex ikollu kamra fejn jistrieħ għall-kwiet u jieħu xi ikla tajba magħna, għandu l-libertà kollha li jagħmel dan.”

Iċ-ċempila ta’ qanpiena tidwi mal-kunvent qatgħatilna kliemna…

“Kumbinazzjoni! Sar il-ħin għall-ikel. Ejja miegħi…”

Ma stennejtix din. Inġbarna bil-qiegħda flimkien maż-żewġ patrijiet l-oħra: il-pirjol u s-sagristan li wkoll kienu lebsin ħwejjeġ ta’ kuljum u li żiedu dak is-sens uniku ta’ kumpliċita bejnietna. B’tazza nbid ħamra f’idejna, bdiet diskussjoni ferm imħawwra proprju daqs l-ikel bnin li beda jinżilli għasel!

“Din hija l-użanza tagħna u l-unika regola marbuta mal-ħin. Għalhekk min jagħżel li jiekol magħna jkun irid josserva l-ħin li nagħtuh peress li kulħadd jiekol flimkien u b’hekk il-mistednin tagħna jsiru jafuna aħjar u aħna lilhom.

F’dan il-kunvent qegħdin tliet patrijiet. Hawn il-pirjol li huwa l-animatur tagħna u allura hu responsabbli mill-komunità tagħna f’dawk li huma dmirijiet bħal li jara li jiġu segwiti minna l-atti komuni fostom it-talb u l-ħajja komuni bejnietna u li jsir id-djarju ta’ kuljum fejn fih jitniżżlu l-avvenimenti tal-ġurnata u li maż-żmien isiru arkivji. Hawn ukoll is-sagristan li fost ix-xogħolijiet tiegħu jieħu ħsieb il-knisja u dak kollu li jikkonċerna l-quddies. Imbagħad hawn l-ekonomu, li bħalissa huwa jien, li fost ir-responsabbiltajiet tiegħi nieħu ħsieb id-dħul u l-ħruġ tal-finanzi tal-kunvent, ix-xiri li jkun hemm bżonn u li nara l-bżonnijiet strutturali u ta’ ndafa li jkollu bżonn il-kunvent.

Ħafna nies ifittxuna biex jorganizzaw l-irtiri u dawn għalina jingħataw prijorità peress li din hija l-funzjoni prinċipali tagħna bħala kunvent. Uħud minnhom jitolbuna biex niffurmawlhom irtiri u laqgħat skont is-suġġett tal-għażla tagħhom. Oħrajn jiġu b’mod individwali u jersqu għandna biex jiddjalogaw magħna fuq ċerti aspetti u għażliet tal-ħajja. Għalhekk aħna nisħqu ħafna fuq is-silenzju f’dan il-post.”

Lestejna mill-ikel u Fr Peter ħadni nżur iż-żewġ ġonna li jħaddan fih dan il-kunvent. L-ikbar wieħed iġib l-isem Tagaste; il-post fejn twieled Santu Wistin. Imma jiena ntlift wara l-ġnien iż-żgħir magħruf bħala l-kjostru; post li trid tkun fih biex tifhem ġmielu u biex tħoss fuqek dik il-paċi li kapaċi jnissel.

“It-trankwillità hija importanti ferm għalina għax aħna nemmnu illi fis-silenzju l-bniedem jista’ jiltaqa’ aktar miegħu nnifsu u allura jersaq aktar qrib t’Alla. Santu Wistin jgħidilna illi Alla mhux il-barra minnek imma qiegħed ġewwa fik. Għalhekk iktar ma tinżel fil-profondità tiegħek innifsek, iżjed tiltaqa’ ma’ Alla. Dan huwa l-aspett fundamentali u pożittiv għala nilqgħu n-nies hawnhekk.”

Il-kunvent ma kien jispiċċa qatt. Dħalt fil-kmamar li fihom jilqgħu lin-nies u sibt li kienu ħelwin ferm u ndaff tazza, fi stil tipikament Malti u jagħtu għal fuq il-ġonna. Sinċerament ħassejtni nixxennaq biex ngħaddi jumejn f’dan il-post mżewwaq b’tant kultura, b’kuluri naturali u bil-ħlewwa ta’ dawn il-patrijiet tant ospitevoli. Iżda l-patrijiet infushom għandhom ukoll diversi lati oħra, ukoll ferm profondi. Waqt id-diskursata tagħna sirt naf li Fr Peter qatta’ l-biċċa l-kbira minn ħajtu fil-missjoni.

“Meta gejt iffurmat patri, 33 sena ilu, mill-ewwel għażilt li mmur il-missjoni. Għamilt 19 il-sena l-Alġerija. Kont naħdem ma’ numru kbir ta’ individwi minn pajjiżi differenti li kienu jmorru jaħdmu hemmhekk għal kumpanniji kbar. Kienu joqogħdu fi djar pri-fabbrikati li jiffurmaw speċi ta’ villaġġi. Kelli madwar 36 minn dawn u biex inwettaq ix-xogħol pastorali tiegħi ivvjaġġajt mas-6000 kilometru fix-xahar. Qsamt anki d-deżert meta mort naħdem fost il-ħaddiema li dak iż-żmien kienu qed jibnu l-pipeline tal-gas li minnha għaddew il-gas għall-Ewropa. Min-naħa l-oħra, fl-Brażil hemm numru ta’ provinċji Agostinjani li fil-preżent qed jippruvaw jingħaqdu flimkien fi provinċja waħda Brażiljana. Hemmhekk qattajt 12-il sena oħra ta’ missjoni.”

B’differenza minn kif forsi ħafna minna jimmaġinaw li l-patrijiet jgħixu ħajja trankwilla, intbaħt li ħajjet Fr Peter kienet attiva u mpenjuża ferm. Iżda hu qalli li ried joqgħod attent ħafna għal kemm jinvolvi ruħu.

“Waħda mill-akbar tentazzjonijiet tagħna hija proprju l-attiviżmu: li inti minħabba l-attivitajiet li tidħol għalihom tħalli t-talb, tabbanduna l-komunità u ma tirriservax ħin għall-laqgħat tal-kunvent. Huwa għalhekk importanti ħafna li tillimita ruħek għax jekk titbiegħed minn kollox, faċilment titlef il-vokazzjoni tiegħek li hija l-għan prinċipali li jagħmlek patri.”

Bejnietna ingħadu ħafna aktar affarijiet u ċertament kien hemm anki iżjed x’jingħad imma sfortunatament il-ħin beda jagħfas. Biex nagħlaq, staqsejtu x’sodisfazzjon tagħtih il-vokazzjoni fil-ħajja tiegħu?

“Il-ħajja vokazzjonali hija ta’ sodisfazzjon kontinwu. Iżda fil-ħajja reliġjuża jkollok ukoll il-kriżijiet tiegħek bħal kulħadd. Ma nista’ ninsa qatt per eżempju l-kriżi kbira li għaddejt minnha meta kont qed inwettaq il-missjoni tiegħi fl-Alġerija waqt li l-pajjiż kien għaddej minn diffikultajiet kbar.

Kemm ilni f’dan il-kunvent, għal dawn l-aħħar sena u nofs, qed inqatta’ mumenti prezzjużi fejn fostom nista’ nistrieħ ftit u ngawdi daqsxejn lil ommi. Iżda indubbjament il-vokazzjoni tiegħi għad twassalni għal ħafna esperjenzi oħra ġodda. Nistennew u naraw.”

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-14 ta’ Novembru 2011)

Share on Facebook

2010.11.14 / 1 response / Category: Torca - Perspettivi
IT-TAMA FIT-TBATIJA

“Għalija kien xokk kbir! Jista’ jkun li għax forsi kont għadni nibda dak iż-żmien…. Ġabulna tarbija tat-twelid; il-qagħda tat-tifel kienet imwiegħra tant li ftit wara miet. Ma kellnix finanzi biex nixtrulu tebut għax kull sold li tuża tkun qed tisirqu minn ħalq it-trabi li għadhom ħajjin. Poġġejnieh f’kaxxa tal-kartun u ttieħed fiha f’ċimiterju biex jindifen ġo qabar. Impressjonajt ruħi wisq dakinhar u sal-lum għadni niftakar dawk il-mumenti terribbli. Imma fir-realtà dik hi l-ħajja ta’ kuljum għal numru kbir ta’ tfal.”

Anki jiena nħsadt b’dar-rakkont. Meta jsemmulek xogħol fil-Missjoni tibda timmaġina kull tip ta’ faqar u tbatija. Madanakollu naħseb li aħna l-popli aktar ixxurtjati, nsibuha diffiċli biex qatt nifhmu l-veru trawma li jgħaddu minnha dawn in-nies.

Peress li llum hija Ġurnata Missjunarja għażilt li nitkellem mas-Superjura Ġenerali tal-kongregazzjoni ta’ Ulied il-Qalb ta’ Ġesù li fost il-qadi l-ieħor tagħhom, huma wkoll sorijiet fil-Missjoni. Ma’ Sister Catherine Seychell tħaddidt dwar xi jfisser li tkun soru tal-Missjoni u d-diffikultajiet u s-sodisfazzjon li jinvolvi xogħol bħal dan.

“Minn dejjem kont miġbuda lejn dax-xogħol u għażilt li ningħaqad proprju ma’ din il-kongregazzjoni peress li l-kariżma tagħha hija l-karità fis-sempliċità u l-umiltà.

Il-fundatriċi tagħna Maria Teresa Nuzzo kellha dil-virtù tal-karità qawwija ħafna fiha u naturalment aħna nimxu fuq il-passi tagħha. Fuq kollox nagħtu attenzjoni partikolari biex il-karità li nagħmlu ma tbaxxix lill-bniedem, sabiex xorta nżommulu dik id-dinjità tiegħu.

Biex nagħtik eżempju, f’post minnhom ġejna sponsorjati biex ngħinu lill-anzjani tal-inħawi. Għalhekk għandna għalqa tal-qoton u għamilna ftehim mal-anzjani biex jiġu jiġbruh. Bħala ħlas għal xogħolhom huma jingħataw diversi prodotti tal-ikel u b’dal-mod, l-għajnuna tagħna ma tidhirx bħala karità.”

Għal dawn l-aħħar disgħa snin, Sister Catherine kellha r-responsabbiltà ta’ dil-kongregazzjoni li llum għandha anki firxiet wiesgħa internazzjonali.

“Il-kunvent tagħna fil-Mellieħa huwa l-head quarters ta’ dil-kongregazzjoni peress li din bdiet minn Malta. Fil-preżent għadna 8 komunitajiet f’pajjiżna: fil-Ħamrun, Fleur de Lys, il-Mellieha, iż-Żejtun, Ħal-Kirkop, il-Marsa u l-Libya (li wkoll tagħmel mal-komunitajiet Maltin). Imbagħad għandna wkoll 25 kommunità mal-Indja kollha, 8 il-Kenja, 3 it-Tanzania, 1 l-Amerika u 2 il-Filippini. Din tal-aħħar għadha fil-bidu tagħha.

Biex tinħatar bħala Superjura Ġenerali jiġu rappreżentanti minn madwar id-dinja kollha u flimkien mal-Maltin, id-delegati jagħżlu soru minnhom biex tkun il-mexxejja tagħhom. Is-Superjura tagħmel 6 snin f’din il-pożizzjoni u wara daż-żmien, jekk ikunu jixtiequ, l-istess persuna tista’ tagħmel 6 snin oħra. Iżda wara 12 il-sena din is-soru ma tistax tibqa’ aktar bħala Superjura u terġa’ tingħata r-responsabbiltajiet bħas-sorijiet l-oħrajn. Ir-raġuni ta’ dal-ftehim huwa l-vot tal-ubbidjenza u b’hekk qatt ma tikber ras ħadd.”

Xtaqt inkun naf aktar fhiex jikkonsisti x-xogħol tagħhom?

“Barra l-karità għandna wkoll il-missjoni fejn is-servizzi prinċipali tagħna huma li nagħtu għajnuna soċjali u edukattiva. Kemm bħala soru u kif ukoll peress li bħala professjoni jiena għalliema, flimkien mas-sorijiet l-oħra kollha, il-ħin kollu għaddejjin biex naraw kif ser inwettqu u nagħtu aktar għajnuna u edukazzjoni lill-iżjed nies. Ġeneralment in-nies mgħejjuna minna huma t-tfal tat-triq u l-ommijiet mhux miżżewġa.

Bħala soru tal-Missjoni jkollok l-opportunità li tara bosta realtajiet differenti f’kull pajjiż li ssib ruħek fih. Mill-kultura u t-twemmin, sat-temp innifsu, kollha huma partikolari skont l-inħawi fejn tkun. Imma finalment in-nies huma prinċiparjament kollha l-istess. Kollha għandhom l-istess bżonnijiet bażiċi fiżiċi, kulħadd jixtieq ikun maħbub u jgħix b’dinjità u kull bniedem għandu x-xewqat u l-ħolm tiegħu.”

Iżda dan donnu mhux possibbli għal kulħadd.

“Jeżistu ħafna inġustizzji li bnedmin oħra stess joħolqu.

Għandna numru ta’ orfanatrofji li jieħdu ħsieb it-tfal tat-triq. Jissejjħu hekk għax dawn, sa mit-twelid jiġu abbandunati. Ommhom twellidhom u taħrab u tħallihom warajha – kultant barra t-triq. Iġibulna bosta tfal li jinstabu b’dak il-mod u ħafna minnhom imutu wara ftit għax il-kundizzjoni tagħhom tkun laħqet iddeterjorat wisq.

Ġeneralment fl-orfanatrofji tagħna nżommu l-bniet peress li f’ċertu pajjiżi l-bniet jitwarrbu jew jinqatlu hekk kif jitwieldu minħabba li t-trobbija tagħhom hija kkunsidrata bħala għalja wisq. Dan għaliex meta jikbru u jaslu biex jiżżewwġu, l-ġenituri tagħhom iridu jħallsulhom id-dota u allura jispiċċaw piż finanzjarju. Għalhekk il-bniet li jsibu ruħhom għandna, sa ċertu punt tista’ ssejħilhom privileġġjati peress li jsibu l-imħabba u l-kura tagħna, jingħataw edukazzjoni tajba u meta jasal il-waqt saħansitra nfaddlulhom dota u nlaqqawhom ma’ ġuvni bil-għaqal biex jiżżewġu u jrabbu familja tagħhom. Lil tfal oħra jirnexxielna nadottawhom f’familji tajbin li jkunu jistgħu jagħtuhom għixien ta’ kwalità tajba.

Iżda hemm ukoll problema ta’ tfal abbużati sesswalment, il-biċċa l-kbira kaġun ta’ kultura u tradizzjonijiet li jwasslu għall-konsegwenzi gravissimi. Ngħidu aħna fil-Kenja 25% tan-nies huma vittmi tal-AIDS u jeżisti t-twemmin illi jekk xi ħadd li jkun infettat bl-AIDS ikollu x’jaqsam sesswalment ma’ verġni, jfieq. Naturalment it-tfal jispiċċaw fil-mira u b’hekk dil-marda qerrieda mhux talli qed tittrażżan, talli qed tkompli tixtered b’rata allarmanti. Proprju wkoll minħabba l-istess marda jmutu ħafna ġenituri u t-tfal jispiċċaw jiġġerrew għal rieħhom fit-triq jekk ma jsibux lil xi ħadd minn tal-familja li jieħu ħsiebhom.

Kullimkien issib problemi ta’ natura differenti. F’ċertu postijiet ikollna nieħdu bniet minn djar fejn qed issir il-prostituzzjoni. Ġieli l-omm stess iġġibhomlna biex inżommuhom ħalli ma jgħixux f’dawk il-kudizzjonijiet. Iżda hemm każijiet fejn is-sorijiet tagħna jintebħu li anki t-tfal qed jitħaddmu f’dax-xogħol u bil-kelma t-tajba jeħduhom taħt il-kura tagħhom, jekk ma jaħarbux it-tfal stess u jmorru jħabbtu l-bieb tal-kunvent biex jingħataw wens.

Fit-Tanzania s-sorijiet tagħna jieħdu wkoll ħsieb grupp ta’ albinos. Dawn huma nies li suppost għandhom karnaġġjon skura bħall-bqija tar-razza tagħhom imma minflok jitwieldu b’ġilda bajda ħafna u b’xagħar ċar, għalkemm bil-fattizzi bħal tal-oħrajn. Għal darb’oħra l-kultura tal-lokal għamlet vittmi minn dan-nies, hekk kif l-użanza tgħid li l-albinos għandhom poteri maġiċi u għalhekk dawn jgħixu f’periklu kontinwu. Fil-fatt numru kbir minn dan-nies jispiċċaw jinqatlu u jitqattgħu biċċiet ħalli jinbiegħu bħala ornament maġiku li jitwaħħal mal-ħitan tad-dar! Proprju minħabba dil-kundizzjoni ħadd ma jkun irid iħaddem lil dan-nies u għalhekk fil-kunvent tagħna ħloqnielhom industrija ċkejkna fejn dawn jipproduċu d-drappijiet u jagħtuhom kuluri sbieħ sabiex jinbiegħu.

Kultura u reliġjon oħra fl-Indja jsostnu illi l-bniedem jitwieled fl-istat li jkun jistħoqqlu; skont il-ħajja li jkun għex qabel u skont minn liema parti t’ ‘alla’ jkun tnissel. Għaldaqstant hemmhekk is-sinjur ma jgħinx lill-fqir għax dan jemmen li l-ieħor qiegħed f’dik il-kundizzjoni għax hekk jixraqlu u daqshekk! Meta mmur f’dawn l-inħawi u nara l-konsegwenzi ta’ dar-raġunament, inħoss ħafna għax m’hemmx dik is-sensittività biex wieħed jgħin lil min hu batut.”

Il-Malti jgħid li l-ħmar il-magħkus idur għalih id-dubbien. Mhux talli li jeżistu dawn il-kundizzjonijiet f’dawn il-pajjiżi, terġa’ u tgħid biex jieħdu servizz bażiku bħal mhu dak tal-edukazzjoni, dal-popli jridu jħallsu.

“Mhux darba u tnejn li fil-Kenja tara xi ġuvni qed jattendi l-klassi tal-iskola primarja. Dan għaliex fi tfulitu ħadd ma jkun felaħ iħallaslu għall-edukazzjoni tiegħu. U għalhekk, hekk kif jibda jaħdem u jaqla’ xi ħaġa tal-flus, hu stess jiġi u jħallas biex jitgħallem bit-tama li jitla’ mqar tarġa oħra mill-livell tal-għixien li jgħix fih. Ġuvintur bħal dawn iqumu kmieni fil-għodu u jmorru jaħdmu fir-raba’. Imbagħad x’ħin isir il-ħin imorru jitħarrġu l-iskola u kif ilestu jmorru jkomplu x-xogħol tar-raba’. Dawn iż-żgħażagħ jgħixu ġo għarix mingħajr dawl elettriku. Tiskanta u tinxef kif jirnexxielhom jistudjaw! Imma dawk li jkunu tassew ambizzjużi jirnexxielhom. Uħud minnhom huma nies ta’ intelliġenza kbira u hekk kif tagħtihom opportunità jaħtfuha u m’għandhomx għalfejn jiġu sfurzati biex jistudjaw, bħal kif nagħmlu ma’ ċertu żgħażagħ Maltin.

Hemm għatx kbir biex wieħed jitgħallem ħalli jsib xogħol aħjar. Meta nitla’ sa dawn l-inħawi jiġu kwantità ta’ ġuvintur u xebbiet biex nisponsorjawlhom l-edukazzjoni tagħhom. Imma diffiċli biex tikkuntenta lil kulħadd peress li l-finanzi huma limitati.”

L-iktar proġett riċenti ta’ dil-kongregazzjoni jinsab fil-Filippini.

“Meta tmur il-Filippini, ħlief żgħażagħ ma tarax. Fis-subborg ta’ Quezon, li jinsab viċin il-belt ta’ Manila, l-popolazzjoni taż-żgħażagħ tavviċina s-70%. Ħafna minnhom ikunu studenti li ġew biex jieħdu l-edukazzjoni tagħhom fil-kulleġġi tal-inħawi.

Iżda hawnhekk ma rridux nimmaġinaw il-kulleġġi tagħna tafx! L-ewwel nett trid tħallas biex tattendi. It-tieni, n-nies huma fqar ħafna u biex jibagħtu lill-uliedhom l-iskola huma jkunu ċċaħħdu b’mod tremend. It-tielet l-edukazzjoni mhux neċessarjament garanzija ta’ xogħol mistħoqq. Ma tridx wisq biex titla’ f’taxi u s-sewwieq żgħażugħ ikun gradwat mill-università.

Issa l-isqof xtaqna nieħdu ħsieb liż-żgħażagħ fl-inħawi tal-belt ta’ Bataan fejn teżisti l-istess sitwazzjoni. Il-post fejn qegħdin is-sorijiet tagħna huwa remot ħafna u jeżisti l-faqar. Aħna bdejna naħdmu fostom u ftit ftit tibda tara ċertu kambjament li jagħtik sodisfazzjon kbir. Biex nagħtik eżempju, ftit ilu mort inżur koppja li għadha tiżżewweġ u t-tnejn huma gradwati u jaħdmu bħala għalliema. Id-dar tagħhom tikkonsisti f’żewġt ikmamar mibnija bil-bricks u tinsab qalb bosta djar oħra li mhumiex ħlief għarix mibni biz-zkuk. Il-pagi ta’ daż-żewġ għalliema hija biss ftit ċenteżmi tal-ewro kuljum meta kkomparata ma’ tagħna. Imma bil-ftit li qalgħu dil-koppja għamlu avvanz u n-nies tal-madwar tgħidx kemm huma kburin bihom.”

Tisma’ dal-ġrajjiet u tħossok tiċċekken meta tagħraf il-kuraġġ ta’ dawn in-nies li jistinkaw u jqattgħu bi snienhom akkost id-diffikultajiet kbar tal-ħajja. U mbagħad tasal biex tifhem għala dawn is-sorijiet iħossu tant sodisfazzjon anki bl-iktar affarijiet insinifikanti għalina.

“F’Mpketoni, fid-distrett ta’ Lamu fil-Kenja wara 12 il-sena naħdmu fost in-nies tal-post, rajna kambjament li għamlilna ħafna l-qalb.

Dawn l-inħawi kienu fi stat selvaġġ bħala ‘bush’ u kienu joqogħdu biss l-annimali fihom. Imma mbagħad il-gvern tal-pajjiż offra għaxar ‘acres’ lil min ried joqgħod hemm u jaħdem l-art u kien hemm numru ta’ familji li mxew f’dal-post. Kienu nies li marru b’idejhom f’idejhom u kellhom jibdew kollox mill-bidu. L-ewwel bnew għarix bil-weraq niexef tal-palm ħalli jkollhom xi tip ta’ kenn. Imbagħad ħarqu s-siġar u l-bushes kollha li kienu fuq l-art tagħhom sabiex jużaw l-art għat-tkabbir tal-ħxejjex. Iżda qabel dan isir kellhom jitkeċċew l-annimali li kienu draw jgħixu fil-post. L-annimali territorjali baqgħu jiġu lura għal ħafna żmien sakemm finalment irrealizzaw li l-inħawi ma kienux għadhom tagħhom.

Issa l-bdiewa setgħu jiżirgħu ftit żerriegħa u jittamaw li tagħmel xita biżżejjed biex jikber xi ħaġa. Il-patrijiet kapuċċini li jgħixu qrib xtrawlhom tractor biex jgħinuhom jaħartu l-art. Is-sorijiet tagħna jgħinu fl-edukazzjoni u għandhom ukoll klinika hemmhekk. Ħaġa li mpressjonatni u li forsi għalina mhi xejn hija li l-ewwel darba li żort lil dawn in-nies, ħadd minnhom ma kellu żarbun. Imma riċentement erġajt mort u did-darba ntbaħt li kienu telgħu xi djar tal-ġebel u li kulħadd almenu kellu żarbun f’saqajh.”

Ovvjament dax-xogħol tal-Missjoni ma jkunx possibbli mingħajr il-vokazzjonijiet u l-finanzi meħtieġa.

“Aħna s-sorijiet kontinwament inħabblu rasna minn fejn ser jirnexxielna niġbru aktar fondi biex inkunu nistgħu nagħtu aktar għajnuna. Tiġbor kemm tiġbor flus ikunu qishom qatra f’oċean imma b’dik il-qatra xorta naqtgħu ftit mill-għatx ta’ xi wħud.

Barra minn hekk jgħinu ħafna l-vokazzjonijiet ġodda għax ormaj uħud mis-sorijiet tagħna, speċjalment dawk Maltin, huma avvanzati fl-età. Ġie żmien meta l-vokazzjonijiet kienu naqsu ħafna. Għaddejna minn perjodu ta’ materjaliżmu kbir imma issa l-bniedem donnu qed jinduna li xorta mhux sodisfatt. Hemm ċertu vojt li l-materjaliżmu ma kienx kapaċi jimlieh. U l-ħajja bħal rota; iddur u ddur sakemm fl-aħħar terġa’ tiġi fil-pożizzjoni minn fejn bdiet. Jiena għandi fiduċja kbira li l-vokazzjonijiet ser jerġgħu jibdew jiżdiedu. Diġà qed inħoss ċertu tibdiliet. Stajt nara dan b’ċarezza meta kont l-Amerka fejn in-nies qed tfittex mill-ġdid l-ispiritwalità u ftit ftit dawn il-movimenti qed jidħlu wkoll fl-Ewropa.

Bħala sorijiet missjunarji, niddependu wkoll fuq il-volontarjat u kull meta nkunu ser nitilgħu naħdmu fuq xi proġett dejjem intellgħu numru tajjeb magħna ta’ Maltin għax il-poplu Malti huwa ġeneruż ħafna.”

L-esperjenzi ta’ Sister Catherine ma kienu jispiċċaw qatt, tant li kien impossibbli li nniżżilhom kollha. Iżda qabel ngħalaq tlabtha tgħidli x’inhu l-akbar sodisfazzjon li jagħti dax-xogħol fil-Missjoni?

“Il-possibilità li tgħin bnedmin żvinturati biex jgħixu f’livell ta’ ħajja b’dinjità jagħtik ferħ kbir f’qalbek. Jgħinek tgħix bi skop. Barra minn hekk in-nies li tgħin jibqgħu jafuhulek. It-tfal kollha li aħna nkunu rabbejna f’xi żmien jew ieħor minn ħajjithom, l-aktar qabel ikunu ser jiżżewġu jew ftit wara, jiġu jfittxuna u jirringrazzjawna u ħafna jqisuna bħala l-ommijiet veri tagħhom. Numru minnhom jibqgħu jċemplulna għall-pariri. Oħrajn jistednuna fl-okkażżjonijiet speċjali tagħhom daqs li kieku konna membri importanti mill-familja tagħhom.”

Ma stajtx nieqaf nistaqsi imma din kienet tal-aħħar żgur! Xi xtaqet Sister Catherine li tara jsir?

“Bħala Superjura nixtieq li tikber il-kongregazzjoni tagħna ħalli jkollna aktar sorijiet li jinfirxu mad-dinja kollha u jagħmlu aktar ġid.

Personalment, bħala Sister Catherine nixtieq li nħobb aktar lil Alla billi nħobb u ngħin aktar lill-proxxmu tiegħi. Nixtieq ħafna nkun proprju l-qalb ta’ Ġesù f’nofs in-nies sabiex Alla jħobbhom permezz tiegħi.”

F’Diċembru li ġej Sister Catherine ser titla’ mill-ġdid fil-Filippini biex tkun tista’ tieħu aktar għajnuna finanzjarja għall-proġetti li qed isiru hemmhekk. Min jixtieq jgħin jista’ jagħti donazzjoni fil-kont bankarju HSBC 068-057611-050, inkella jista’ jibgħat ċekk jew jgħaddi sal-kunvent li jinsab 100, St. Theresa Convent, George Borg Olivier Street, Mellieħa MLH 1021. Għal aktar informazzjoni tistgħu wkoll iċċemplu fuq 21523532 jew tibgħatu email fuq seychellcatherine@yahoo.com

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-24 t’Ottubru 2011)

Share on Facebook

2010.10.24 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
MIRA KULTURALI GĦAS-SENA 2020

Għalkemm pajjiżna minħabba ċ-ċokon tiegħu jaf jintilef fix-xejn meta wieħed ikun qed jifli xi mappa tad-dinja, l-istorja tiegħu turi xort’oħra. Fil-fatt il-pożizzjoni ġeografika ideali f’nofs il-baħar Mediterran dejjem attirat l-attenzjoni ta’ dawk li għarfu l-potenzjal tal-art tagħna u minħabba f’hekk il-gżejjer Maltin għamlu bosta snin jgħaddu minn idejn barranija għall-oħra. Kienu diversi l-effetti u l-konsegwenzi li dawn il-ħakkiema ħallew fuq il-ħajja, il-kultura u l-istorja tal-Maltin. Iżda ċertament wieħed mir-riżultati pożittivi kienu n-numru ta’ binjiet uniċi li dawn ħallew f’pajjiżna u li llum jagħmlu parti vasta mill-wirt storiku tagħna.

Ormaj Malta għamlet diversi snin rajha f’idejha u personalment nemmen li m’hemm xejn isbaħ minn dan. Madanakollu nistqarr illi nħossni ferm diżappuntata meta nara illi l-poplu tagħna donnu mhux kapaċi japprezza r-rikkezza storika li tagħni lill-pajjiżu. Tweġġagħni l-passività li nara fir-rigward ta’ dal-qasam, tant li ħallejna wħud mill-isbaħ teżori arkitettoniċi letteralment jaqgħu biċċiet. Donnu l-poplu Malti jagħtik x’tifhem illi jekk ma jkollux lil xi ħadd jimbuttah biex jagħmel xi ħaġa, kapaċi jħalli kollox kif ikun u mhux l-ewwel darba li jitqanqalli d-dubju f’liema stat kien ikun pajjiżna llum li kieku dan qatt ma nħakem mill-barrani! Wisq nibża’ li kieku nsibu kollox kif kien oriġinarjament, bi żvilupp kajman kemm jista’ jkun.

Turista barranija ikkummentat miegħi illi hawn Malta tant għandna rikkezza ta’ affarijiet storiċi li qisu l-poplu jekk jitlef waħda ‘l hemm u ‘l hawn ma jħossiex. Imma inti lil liema omm ser tispjega li billi jonqos xi ħadd minn uliedha mhux ser jimporta għax hekk jew hekk baqagħalha lill-oħrajn? Possibbli d-demm qalil tal-antenati tagħna li ssieltu u rebħu lill-agħar egħdewwa biex jiddefendu lil pajjiżhom m’għadux jiġri fil-vini tagħna?

Dan l-aħħar attendejt għal diskussjoni organizzata mill-fondazzjoni Din l-Art Ħelwa fejn matulha il-Prof. Luciano Mulè Stagno ippreżenta l-fehmiet tiegħu dwar il-futur tal-wirt kulturali Malti għall-għaxar snin li jmiss. Il-Prof. Mulè Stagno għandu Ph.D fil-Materials Physics u riċentement qiegħed jaħdem mal-Istitut tal-Enerġija Sostenibbli tal-Università ta’ Malta. Għal dawn l-aħħar tliet snin huwa kien is-CEO tal-Heritage Malta wara li għamel 12-il sena jaħdem fl-Istati Uniti.

Kont kurjuża kif b’dottorat fix-xjenza u wara tant snin jaħdem barra minn pajjiżna huwa jinteressa ruħu tant fil-wirt kulturali Malti?

“Parti kbira mill-qasam kulturali tinvolvi l-konservazzjoni li hija xjenza. Apparti minn hekk il-laboratorji tad-Diviżjoni tal-Konservazzjoni mhumiex daqshekk differenti minn dawk li kont nuża meta kont qed naħdem fix-xjenza qabel ma ġejt lura Malta.

Min-naħa l-oħra jiena għamilt 16 il-sena nieqes minn Malta u meta tkun nieqes minn Malta, x’inhu dak li jġiegħlek tkun kburi li int Malti? Mhux il-wirt kulturali tagħna? Għamilt 12 il-sena naħdem ma’ kumpanija fl-Amerika u fl-uffiċċju tiegħi dejjem żammejt żewġ affarijiet partikolari: poster tat-tempji u poster tal-qtugħ ir-ras ta’ San Ġwann ta’ Caravaggio.

Il-wirt kulturali huwa għal qalbi ħafna għax nemmen li huwa dak li jagħmilna uniċi bħala poplu. Infatti wara li ma bqajtx fil-pożizzjoni ta’ CEO ma’ Heritage Malta, xorta waħda bqajt involut volontarjament. Tant hawn x’tagħmel f’dan il-pajjiż li kull min irid jagħti daqqa t’id jista’ jsib l-opportunità. Il-konċentrazzjoni ta’ oġġetti u siti storiċi li jħaddan dan il-pajjiż hija tant inkredibbli li dejjem insibu x’nagħmlu u għaldaqstant l-għajnuna tal-voluntiera f’dan is-settur hija apprezzata ħafna.”

Waqt il-preżentazzjoni tiegħek inti sħaqt illi xejn ma jsir jekk l-ewwel ma jkunx hemm ħolma. X’inhi l-ħolma tiegħek dwar il-wirt kulturali Malti?

“Il-ħolma tiegħi hija illi sal-2020 kull sit maġġuri u kull mużew u oġġett storiku importanti li għandna f’dan il-pajjiż ikun f’kundizzjoni li nkunu kburin bih. Bħalissa hemm ħafna affarijiet li m’aħniex kburin bihom u dan ħadd ma jista’ jiċħdu.

F’dawn l-aħħar snin kien hemm żvilupp pożittiv fil-qasam tal-wirt kulturali bħal: aktar kuxjenza u iżjed protezzjoni, tmexxija aħjar ta’ wħud mill-mużewijiet u s-siti, rajna l-NGOs u l-Kunsilli Lokali jsiru aktar attivi u ma nistax ma nsemmix il-miljuni ta’ ewro li ntefqu għat-tisħiħ ta’ xi siti.

Xorta waħda għad hemm ħafna xogħol li jrid isir. Hemm xebgħa forti madwar il-pajjiż li jirrikjedu kura urġenti fostom Forti Sant’Anġlu, Forti Sant’Iermu, Forti Rikażli u l-Forti ta’ Delimara. Lura fl-2000 kien sar xogħol mill-aqwa fil-Hypogeum imma llum għandu bżonn li jinbidlulu s-sistemi mekkaniċi tiegħu. It-tempji ta’ Ħaġar Qim u l-Imnajdra issa ġew protetti iżda trid tibda l-konservazzjoni fuqhom u jrid jinbena passaġġ madwarhom. It-tempji ta’ Ħal Tarxien ser jiġu mgħottija imma jeħtieġu x-xogħol ta’ konservazzjoni. Qiegħed isir anki bosta progress fit-tempji tal-Ġgantija imma anki hawn il-konservazzjoni għad trid tibda. Daqstant ieħor għandu bżonn il-protezzjoni ix-Xagħra Stone Circle u s-sit arkeoloġiku f’Tas-Silġ. Xogħlijiet ta’ restawr urġenti huma wkoll meħtieġa fuq is-sit tal-banjijiet Rumani li jinsab fl-inħawi tal-Imġarr f’Malta.

Ix-xogħol siewi ta’ restawr li sar riċentement fuq il-Mużew tal-Gwerra u d-Domus Rumana tassew ta’ min ifaħħru. Madanakollu numru oħra ta’ mużewijiet għadda żmienhom u għandhom bżonn jiġu immodernizzati. Barra minn hekk teżisti l-possibilità li ċerti mużewijiet li għandna jitkabbru aktar sabiex jiżdied l-ispazju għal iżjed esebizzjonijiet. Ngħidu aħna snin ilu kienet ittieħdet il-proprjetà 8 Triq Zekka l-Belt li tiġi kantuniera mal-Mużew tal-Arti. Li kieku dil-binja kellha tiġi restawrata flok titħalla tkompli tiddeterjora, faċilment tista’ tingħaqad mal-bqija tal-mużew biex il-pubbliku jkollu aċċess għall-aktar esebizzjonijiet li bħalissa m’hemmx spazju għalihom fostom il-kollezzjoni ta’ l-arti kontemporanja u l-kollezzjoni ta’ Antonio Sciortino. Eżempju ieħor huwa l-Mużew Marittimu fejn kieku kellha tiġi rranġata l-parti li bħalissa mhux qed tiġi użata, jista’ jiġi ttriplikat l-ispazju li hemm fil-preżent.

Sentejn ilu l-Heritage Malta wettqet xogħol ta’ konservazzjoni fil-Palazz tal-President imma s-soqfa ma sarux u l-ħitan u l-affreski għandhom bżonn dawra sewwa. Issa dan hu l-palazz nazzjonali u jmorru jżuruh kwart ta miljun ruħ fih fis-sena!

Għadna lura ħafna wkoll fil-qasam tad-diġitilizazzjoni li jinkludi l-proċess ta’ tteħid ta’ kopji diġitali biex ċertu dokumenti importanti jkunu disponibbli fuq l-internet. Qed nirreferi l-aktar għal dokumentazzjoni tal-karta fejn fil-preżent l-uniku mezz jekk trid tagħmel riċerka hu li tmur il-Biblijoteka Nazzjonali, titlob permess biex teċċedi għal ċertu dokumenti u mbagħad toqgħod tfittex u tqalleb fihom. Immaġina li kieku dawk id-dokumenti jkunu aċċessibbli mill-internet kemm issir aktar riċerka minn diversi individwi! Naturalment id-diġitilizzazjoni tinkludi wkoll ritratti tal-pitturi, artifatti u immaġni 3D fost oħrajn.

Imma x’taħseb li huma r-raġunijiet li għad fadal tant x’isir?

“Żgur li mhux nuqqas ta’ interess mill-ħaddiema, mill-volontarji, mill-Kunsilli Lokali jew mill-NGOs.

Ċertament l-akbar problema hija l-iffinanzjar kemm biex isiru x-xogħlijiet u kif ukoll biex jiġu mpjegati aktar nies professjonali f’dawn l-oqsma.”

X’inhuma l-proposti tiegħek?

“Prinċiparjament jeħtieġ li nistudjaw liema huma dawk il-prijoritajiet li rridu nibdew bihom u nwettqu pjan biex naraw kif ser isiru u min ser ikun responsabbli biex jassigura li l-għanijiet jintlaħqu.

Matul dawn l-aħħar snin sar ħafna xogħol u saru diversi strutturi imma forsi wasal iż-żmien li naraw x’ħadem sewwa u x’ma ħadimx daqshekk tajjeb. Personalment nemmen li għad hemm wisq tqassim ta’ xogħol. Ngħidu aħna qed issir konservazzjoni mill-aġenzija nazzjonali tal-konsevazzjoni Heritage Malta, mid-Dipartiment tax-Xogħlijiet u mill-Kunsilli Lokali fost oħrajn. M’hemmx xejn ħażin f’dan imma hemm bżonn li x-xogħol jiġi koordinat u li l-prijoritajiet jinħadmu b’mod nazzjonali u mhux kullħadd ikollu l-miri tiegħu.

Il-Bord tal-Garanzija nħoloq proprju biex jikkoordina dawn l-affarijiet. Għaldaqstant jidhirli li dan għandu jingħata aktar viżibilità, awtonomija u saħħa u probabbilment irid isir aktar attiv milli hu llum. Jgħin ukoll il-fatt li kieku anki aġenziji bħal Heritage Malta jiġu konċessi b’aktar awtonomija. Eventwalment permezz ta’ dan il-bord, l-aġenziji u l-NGOs ikunu jistgħu jitkellmu flimkien u jikkollaboraw biex tinħoloq lista ta’ prijoritajiet li tinkludi wkoll min ser jaħdem fuqhom.

Hemm bżonn ukoll li jinfetħu l-bibien tax-xogħol għal aktar professjonisti. Minkejja li ħafna jaħsbu li hemm wisq nies mal-gvern, sfortunatament l-ammont ta’ nies li huma l-professjonisti li jistgħu jagħmlu l-istudji, id-diżinn, l-iskavi u l-konservazzjoni huma ftit.

Problema oħra hija li ħloqna struttura fiċ-ċentru ta’ Bighi biex inħarrġu lin-nies ħalli jsiru restawraturi u konservaturi biex imbagħad ħafna minnhom ma jsibux xogħol f’dawn l-oqsma. U din hija inkredibbli meta hawn tant xogħol xi jsir fil-pajjiż. Żgur li hemm fejn nimpjegaw iżjed nies.

Il-finanzi mhiex kwistjoni ta’ jekk nistgħux insibuhom imma meta. Hemm bżonn li għal dawn l-għaxar snin li ġejjin jiżdiedu l-fondi dedikati għal dan ix-xogħol b’madwar €5 sa €10 miljun ewro aktar fis-sena sabiex dawn jintużaw għall-konservazzjoni, għar-restawr, għar-riċerka u għall-akkwiżizzjonijiet ta’ siti u oġġetti prezzjużi, għall-entitajiet tal-gvern, l-Università, l-NGOs u l-Kunsilli Lokali f’forma ta’ grants amministrati mill-Bord tal-Garanzija.

Is-somma ta’ bejn €4 u €5 miljun ewro diġà tista’ tinġabar mit-taxxa li oriġinarjament ġiet proposta minni; dik ta’ 50c għal kull lejl li t-turisti jagħmlu f’pajjiżna. Naturalment irid jiġi aċċertat illi tali fondi jiġu utilizzati biss għal dawn il-proġetti.

Flimkien ma’ dan is-suġġeriment jiena kont ukoll ipproponejt taxxa żgħira fuq dawk it-turisti li jidħlu bil-vapuri tal-cruises. S’issa din l-idea baqgħet ma ntlaqgħatx imma kieku ssir, faċilment niġbru mijiet ta’ eluf ta’ ewro oħra fis-sena.

Sabiex anki nissalvagwardjaw l-interessi ambjentali jiena ħriġt b’possibilità oħra ta’ introjtu ta’ fondi billi qed nissuġġerixxi li jsir xi tibdil kif tiġi ntaxxata l-proprjetà. Jidhirli li għandha titneħħa t-taxxa preżenti li titħallas max-xiri tal-ewwel u tat-tieni proprjetà u minflok għandha titpoġġa taxxa annwali fuq it-tielet u aktar proprjetajiet. Apparti li b’hekk inkunu nistgħu nużaw dawn il-fondi għat-tisħiħ tal-ambjent u l-wirt kulturali, inkunu wkoll qed niskoraġġixxu l-bini ta’ aktar proprjetà żejda.

Barra minn hekk teżisti l-possibilità illi dawk l-investituri l-kbar li jakkwistaw xi biċċa art kbira biex jagħmlu n-negozju minnha għandhom iħallsu perċentwal żgħir ta’ taxxa li jiġi amministrat għall-proġetti kulturali.”

Imma kemm jidhirlek li dan kollu hu possibbli li jitwettaq?

“Bil-flus u bin-nies jekk tpoġġi moħħok hemm, kollox tagħmel. Saru bosta affarijiet kbar f’dan il-pajjiż u jiena nemmen li din tista’ tkun waħda minnhom. Jeħtieġ li nisparaw il-fuq kemm jista’ jkun. Ħalli mbagħad forsi nolqtu ftit aktar ‘l isfel imma għallinqas inkunu wasalna x’imkien.

Nitgħaxxaq meta mmur indur f’ċertu pajjiżi u nara li għandhom il-wirt kulturali tagħhom tant miżmum tajjeb. U trid jew ma tridx tistaqsi imma aħna għaliex m’aħniex kapaċi nżommu kollox hekk ukoll? Sfortunatament f’pajjiżna teżisti bħal telqa ġenerali kulturali li jidher li hija aċċettata mill-poplu. Qisna m’għandnix dik il-kburija nazzjonali bl-affarijiet tagħna.

Il-ġenerazzjoni tagħna hija l-ewwel ġenerazzjoni li għexet taħt tmexxija esklużivament Maltija u forsi għalhekk illum qed tinħoloq aktar kuxjenza minn qabel. Nittamaw li l-ġenerazzjonijiet futuri jkunu aħjar minna. B’dan il-ħsieb aħna rridu naraw ħamsin sena oħra x’ser inħallu lill-ġenerazzjoni ta’ warajna f’dan il-pajjiż. Uħud mill-affarijiet u s-siti li semmejt f’din l-intervista ilhom jitgawdew minn ġenerazzjoni għall-oħra u aħna obbligati li naċċertaw li dawn jibqgħu jitgawdew anki minn dawk ta’ warajna.

Għal 2018 ġie deċiż mill-Kunsill tal-Unjoni Ewropeja illi l-Belt Valletta ser tkun il-Belt Kapitali tal-Kultura Ewropeja. B’hekk għal perjodu ta’ sena, l-belt tagħna ser isservi ta’ vetrina fuq il-ħajja u l-iżvilupp kulturali tagħna Maltin. Indubbjament dan huwa inċentiv ulterjuri biex naħdmu qatiegħ sabiex nippreżentaw lill-pajjiżna bl-aħjar mod u mhux biss b’sempliċiment face-lift!”

Finalment x’inhu l-iskop ta’ din il-preżentazzjoni u ta’ din l-intervista?

“L-għan tiegħi huwa li nistimola diskussjoni. Il-qasam kulturali hu fundamentali għalija għax nemmen li huwa t-timbru uniku li għandna bħala pajjiż. Inħoss li għamilna avvanz enormi f’Malta f’dawn l-aħħar għaxar snin. U għalhekk nisħaq li hu possibbli li nkomplu mexjin il-quddiem fl-għaxar snin li jmiss.

Huwa neċessarju li għaxar snin oħra nħarsu lura u nkunu kburin dwar fejn wasalna u kemm imxejna ‘l quddiem. Irridu naslu fi stat li ma jkollna l-ebda wieħed mis-siti maġġuri li jkun tal-mistħija jew bir-riskju li ser jaqa’ biċċiet. Anzi, għandna nagħmlu minn dawn il-postijiet, attrazzjonijiet mill-aqwa li kemm il-poplu Malti u kemm it-turisti jieħdu pjaċir iżuruhom sabiex permezz tagħhom jitgawda u jiġi apprezzat aktar il-wirt kulturali għani u mprezzabbli li għandna f’pajjiżna.”

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-20 ta’ Ġunju 2010)

Share on Facebook

2010.06.20 / no responses / Category: Torca - Perspettivi