Posts Tagged ‘tajra’

  • MIN SER JITĦAJJAR?

    Dil-ġimgħa kont bejn ħalltejn niktibx l-intervista skont id-djalett Żejtuni li saret biha. Madanakollu finalment deherli li jekk nagħmel dan, jaf ikun hemm uħud mill-Lino Psailaqarrejja li jsibu diffikultà biex isegwu u allura ddeċidejt li nittraduċi għall-Malti standard – skont kif isejjaħlu Lino Psaila.

    “Jiena kburi ħafna bid-djalett tagħna. Hekk jew hekk nitkellem ma’ min nitkellem, kulħadd jifhimni,” saħaq Lino. “Ma nagħmilx bħal ċertu nies li jistħu jitkellmu bid-djalett.”

    Fil-fatt għalija din l-intervista swietli ħafna emozzjonijiet ta’ nostalġija. L-ewwel nett għax jiena Żejtunija u d-djalett tagħna nafu sewwa għalkemm ġeneralment nitkellem bih biss mal-qraba tiegħi. U t-tieni għax minn dejjem kont kburija b’dan iż-Żejtuni li jipprattika dan il-passatemp tant uniku.

    Jiena u nħabbat il-bieb tad-dar tiegħu, minn quddiem għajnejja ġrew ħfief ħfief il-memorji ta’ meta jiena u ħija l-kbir, ta’ tfal li konna,Għażla ta' manuċċi konna mmorru għandu b’dik iċ-ċertu mistħija ħalli nixtru xi tajra sabiħa. Kien ikollu ħafna wieqfa mal-ħajt u min jaf kemm ġieli xxennaqna għal xi waħda kbira u dettaljata. Imma bil-flus li nkunu faddalna bejnietna, dejjem kellna nikkuntentaw b’waħda iżgħar. Xorta waħda jkolli ngħid illi għalkemm forsi ma kinetx tkun l-aqwa waħda fostom, dit-tajra ċkejkna kienet kapaċi tnissel fina dak is-seħer li jaħkem lill-bniedem meta jara xi ħaġa ttir.

    “Mela l-ewwel nett nibda biex ngħidlek li aħna ż-Żwieten mhux tajra nsejjħula imma manuċċa. Dil-kelma ġejja mit-terminuIl-Manuċċa Sqalli ‘manu uccello’ li tfisser għasfur fl-idejn. Jingħad li żmien twil ilu numru ta’ Sqallin kienu telqu minn Sqallija minħabba xi nkwiet li kien hemm fil-pajjiż u ġew jissetiljaw fir-raħal t’isfel taż-Żejtun. Aktarx minn hemm ukoll ħareġ it-titlu ta’ Bisqallin. Naturalment magħhom dawn l-Isqallin ġabu ċertu użanzi u fostom din, li bid-djalett Żejtuni ddawwret għal manuċċa.”

    Lino kompla jfehemni illi sa minn snin twal ilu, ż-Żejtun kien imfittex ħafna għall-manuċċi.

    “Fl-antik il-manuċċi kienu jittajru madwar Malta u Għawdex kollha imma kont tisma’ min jgħidlek li jekk trid tara l-manuċċi bil-kwantità kellek tmur saż-Żejtun.

    Aktar il-quddiem, meta jiena kelli madwar ħames snin, niftakar li fir-raħal tagħna l-bjut kollha tad-djar kienu jkunu mimlija bin-nies itajjru l-manuċċi.”

    Illum Lino jgħodd is-67 sena imma anki jiena niftakar sewwa kemm kien ikun hemm manuċċi kull kulur itiru fil-għoli. U dan akkost il-battikati kbar biex tiskampa l-l-gzuz ta’ aerials tat-TV li kien hemm fuq il-bjut f’dawk is-snin.

    “Biex illum rari tara waħda fir-raħal kollu! Donnu dan il-passatemp miet għal kollox.

    Fiż-żmien meta l-manuċċi kienu popolari hawn ir-raħal kienet saħansitra daħlet kompetizzjoni tal-isbaħ manuċċa. Kont tara per eżempju manuċċi bl-armi tal-partit laburista, tal-partit nazzjonalista, tal-Beland, taż-Żejtun Band, tal-Laċċi u ta’ diversi timijiet tal-futbol  fost oħrajn. Kulħadd b’dik l-isfida biex itella’ l-akbar u l-isbaħ waħda.

    Jiena kont tgħallimt nagħmel il-manuċċi meta kelli madwar 10 snin. Rawwimni kif nibnihom tajjeb il-kuġin ta’ nannuwi, Karmnu, li hawn ir-raħal kien magħruf bħala c-champion fit-tiswir tal-manuċċi. It-tiswira ta' manuċċaMatul iż-żmien dejjem kont nipprova nara kif nista’ nsebbaħħhom jew kif nista’ nipperfezzjonahom.

    Darba waħda waqt programm fuq it-TV bqajt impressjonat meta rajt iċ-Ċiniżi x’kienu kapaċi jagħmlu f’dan il-qasam. Mhux manuċċa waħda kienu jtajjru imma mijiet u l-forom tagħhom kienu tal-għaġeb!

    Minn dakinhar bdejt ninnota madwari imma hawn Malta qatt ma rajt lil ħadd itella’ aktar minn manuċċa waħda. Ġieli kont tara xi tliet manuċċi telgħin mill-istess bejt imma kull waħda kien ikollha persuna qed iżżommha. Daħħaltha f’rasi li jekk kienu kapaċi jagħmluhom iċ-Ċiniżi manuċċi bħal dawk, stajt nagħmilhom jien ukoll.”

    Iżda f’dax-xogħol tal-manuċċi ċ-Ċiniżi għandhom vantaġġ kbir fuqna l-Maltin…

    “Is-sigriet ta’ manuċċa tajba huwa l-qaws jew kif hawn min isejjaħlu, l-ark. Dak irid ikun perfett. Jekk ikun miġbud wisq lejn naħa jew oħra il-manuċċa ħa ddurlek ‘l hemm jew ‘l hawn.

    Issa fiċ-Ċina jużaw il-bamboo għal dax-xogħol u l-irtubija ta’ dal-materjal tagħtihom il-possibilità li jaħdmu bih kif iridu. Jistgħu jgħawwġuh biex jibnu liema figura joħolmu biha fostom biex jiffurmaw dawk il-manuċċi sbieħ f’għamla ta’ draguni jew ħut u li bihom jagħtu spettaklu sħiħ meta jittajru.

    Li kieku kelli nipprova nagħmilhom jiena manuċċi bħal dawk, ikolli bżonn workshop kbir daqs nofs ir-raħal. Tgħidli għaliex? Għax il-qasba tagħna mhiex daqshekk flessibbli. Kieku jfettilli nagħmel xi Il-qasab Maltimanuċċa f’forma ta’ dragun per eżempju, inkun irrid inxarrab il-qasab mill-inqas lejl qabel. Imbagħad ikolli nagħmel il-forma tal-manuċċa li nixtieq u nqassamha bl-imsiemer kull pulzier. U hekk kif il-qasba tkun għadha mxarrba rrid ngħaddiha minn bejn dawk l-imsiemer kollha u nibnihom waħda waħda ħdejn xulxin. Immaġina kemm nirrikjedi spazju biex nibni manużża waħda b’dal-mod, aħseb u ara sett!

    Li kieku jirnexxieli nakkwista kwantità ta’ bamboo ninsab ċert li kapaċi nibni manuċċi bħal taċ-Ċiniżi. Iżda aktarx din ser tibqa’ biss bħala waħda mill-ħolmietIl-qaws huwa s-sigriet għal manuċċa tajba li kelli u li ma rnexxiliex nagħmel. Ċertament li kieku kelli nkellem lill-ambaxxata Ċiniża huma jipprovduni b’waħda fi ftit żmien. Imma jekk ma nkunx ħdimtha jien, għalija xi preġju jkun fiha?”

    Għalkemm s’issa Lino għadu ma qatax dix-xewqa, min-naħa l-oħra huwa rnexxielu jsib irkaptu kif itella’ kwantita’ kbira ta’ manuċċi f’daqqa.

    “L-ewwel li ppruvajt bi tnejn imma għalkemm irnexxieli ngħollilhom ftit rashom fl-ajru, mill-ewwel ħaduha għal isfel! Dak iż-żmien kont għadni ma nafx norbot sew. Għadda ż-żmien u sadanittant kont iżżewwiġt u qisni kont insejthom lil dawn il-manuċċi. Imma meta mort noqgħod Marsaxlokk u rajt dak il-beraħ kollu fuq il-baħar, erġajt twebbilt.

    Did-darba ippruvajt intella’ ħamsa f’daqqa imma reġgħu waqgħu. Għedt qed nagħmel xi ħaġa ħażina żgur. Qgħadt niflihom u nnutajt illi meta rbatt il-manuċċi ma kontx irbatthom bl-istess distanza. Lino jtajjar set minnhomIttantajt nara hux minn hemm, irbatthom bi tliet piedi bejn waħda u oħra u did-darba telgħu. Għedt ehh, issa sibtu s-sigriet l-ieħor tagħhom. Sena wara iddeċidejt li naħdem sett b’10, għamilthom u telgħu. Fis-sena ta’ wara għamilt 50 u f’ta wara 100, sakemm darba waħda ħdimt sett ta’ 700 għalkemm tellgħajt biss 565 minnhom għax ma flaħthomx daqs kemm bdew jiġbdu!”

    Lino urieni l-qtugħ f’idu li kien għadu jidher minn wara jumejn li tella’ sett ta’ 151 manuċċa. Xtaqt inkun naf kemm hu diffiċli biex wieħed itella’ sett ta’ manuċċi ta’ dik il-kwantità?

    “Sakemm tidra ttellagħhom naqra imma mhux diffiċli. Sett ta’ 500 manuċċa ntellgħu fi tliet kwarti imma mbagħad nieħu madwar siegħa u nofs biexSett ta' 151 manuċċa inniżżilhom għax għalkemm magħmula mill-karti tat-tajr f’dik il-kwantità u bil-ġbid tar-riħ jiġu pjuttost tqal. Barra minn hekk trid titgħallem it-tattika kif b’id waħda żżomm il-manuċċi fl-ajru u bl-id l-oħra tniżżel il-manuċċi waħda waħda, tiftaħhom u tippustjahom ċatti fil-kaxxa.

    Bi 3 piedi rbit bejniethom u b’100 pied ieħor bogħod mill-aħħar waħda sa jdejja, sett ta’ 500 manuċċa jkollu tul ta’ madwar 1600 pied. Għalhekk trid toqgħod attent li tniżżilhom fil-ħin għax jekk jitqawwielek ir-riħ, kapaċi jaqtagħlek l-irbit u titlifhom.”

    Ġieli tilef xi sett manuċċi?

    “Mhux darba u tnejn! Ġieli tlift settijiet ta’ 100 jew 200 manuċċa f’daqqa! Jibqgħu sejrin u daqshekk tarahom.Sett ta' manuċċi ieħor X’tagħmel? Nikkunsidra dar-riskju bħala parti mill-logħba. Nibkihom taf għax biex nagħmel dawk is-settijiet nieħu ħafna ħin. Dan l-aħħar għamilt sett ta’ 150 manuċċa tal-armi tad-destroyers Inglizi li kienu għerqu fl-aħħar gwerra. Ħadt 3 xhur biex ħdimthom.

    Kultant jista’ jkun li nitlifhom tort tiegħi. Dak sigriet ieħor – it-tip ta’ rbit. Jekk jista’ jkun trid torbothom waħda waħda bl-istess stress għax jekk ikunu ssikati ħafna jistgħu jinqatgħulek u jekk iżżommhom merħijin wisq jinħallulek. Trid toqgħod attent li torbothom bl-istess mod għalkemm kultant f’dik il-kwantità, xi waħda tfallilek.”

    Is-settijiet tal-manuċċi ta’ Lino kollha għandhom xi suġġett partikolari. Kelli kurżità kif jagħżilhom?

    “Fantasija! Ġieli nkun rieqed per eżempju u hekk kif inqum jiġuni f’moħħi l-Kavallieri tal-Ordni ta’ San Ġwann u ngħid iva, sett tagħhom nagħmel. Imbagħad hekk kif nagħżel is-suġġett jew immur infittex dwaru fl-għadd ta’ kotba li għandi jew inkella noqgħod indur nagħmel ir-riċerka fl-internet.

    L-aktar sett għal qalbi jirrappreżenta l-armi tal-Gran Mastri li kien hawn f’Malta. Inzerta li dal-manuċċi ħarġuli bellezza… il-kapolavur tiegħi nsejjħilhom! Barra li ġew sbieħ ħarġu wkoll perfettissimi u rari tiċċaqlaq waħda minnhom.

    Bħalissa qiegħed ġo moħħi sett bl-armi tal-futbol tal-Malta Football Association. Beħsiebni ninkludi t-timijiet tal-1, it-2 u t-3 diviżjoni imma peress li dawn jinbidlu, ser norbothom b’mod alfabetiku.”

    Għalkemm Lino jsostni li m’hemmx interess f’dan il-passatemp, kull darba li jtella’ xi sett manuċċi minn xi post milħuq sewwa, tara n-nies jinġabru madwaru.

    “Iva jieqfu bosta u kulħadd jitpaxxa bihom imma ħadd ma jistaqsik kif taħdimhom.

    Għalkemm kultant jieqfu ċertu tipi ħdejk li ma tinsiehomx kif ġieb u laħaq…

    Mela darba minnhom kont M’Xlokk u bdejt intella’ sett bil-bnadar tal-pajjiżi. F’daqqa waħda waqfu ħdejja grupp ta’ madwar 80 student u poġġew bil-qiegħda jarawni ntajjarhom. Hekk kif wasalt fil-Il-manuċċi lura f'posthombandiera ta’ Franza jqum student minnhom u talabni nieqaf ftit qabel intellagħha. Grupp żgħir ta’ studenti qamu bil-wieqfa ħdejh u bdew ikantaw l-innu ta’ Franza. Jiena bqajt skantat inħares lejhom u wara komplejt intella’. Hekk kif wasalt f’ta’ l-Ingilterra, qamu l-istudenti Inglizi u bdew ikantaw l-innu tagħhom huma wkoll. Tassew bqajt impressjonat dakinhar għax ħaġa bħal dik qatt ma kienet ġratli. Meta bdejt inniżżel il-manuċċi l-istudenti kienu għadhom ħdejja u ndunajt li xtaquha l-manuċċa bil-bandiera ta’ pajjiżhom. Qtajthom it-tnejn u tajthomlhom u tgħidx kemm irringrazzjawni.”

    Iżda Lino qalli wkoll li darba minnhom resqet waħda ċċanfru minħabba sett minnhom!

    “Kont qiegħed fl-inħawi tal-Fajtata intella’ sett manuċċi bl-isem tal-kmandanti tas-sottomarini li kellha l-Ġermanja fl-aħħar gwerra. F’ħin minnhom resqet lejja waħda Ingliża flimkien mar-raġel tagħha u qaltli “Ma tistħix ittella’ sett bħal dak?” Għedtilha le, għaliex tridni nistħi? Weġbitni “Dik l-iswastika fuq kull manuċċa ma ddardrikx meta tiftakar kemm tefgħawlkhom bombi fuqkhom?” Għedt hekk le ħija u fil-pront irrispondejtha li f’dak il-każ messa tistħi hi għax il-bombi li qlajna fuq pajjiżna, ġew fuqna sempliċiment għax konna kolonja tal-Ingilterra, l-pajjiż tagħha. U għaddset rasha u telqet ‘l hemm.”

    Matul id-diskursata tagħna Lino sikwit isostni kemm hu ddispjaċut li spiċċa l-interess f’dal-qasam. U proprju dan id-diżappunt fl-istess ħin jagħtih il-ħeġġa biex kemm jista’ jkun jipprova jaqsam dak li tgħallem hu ma’ nies oħra, speċjalment it-tfal.

    “M’hawnx inkoraġġiment u llum it-tfal għandhom ħafna biex jilgħabu tant li llum il-manuċċa qisha xi ħaġa ta’ mitt sena ilu!

    Kull min stedinni biex immur nuri lit-tfal kif jaħdmuhom dejjem mort bil-qalb u bla interessi xejn. Stednuni f’diversi skejjel u anki f’xi kunsilli lokali. Ma ninsa qatt meta mort l-iskola tal-Mosta u ltqajt ma’ Il-mira ta' Lino hi li jħajjar lin-nies lejn dan il-passatemp700 student. Mort anki s-St James Cavalier u hemm it-tfal ġew anki mal-ġenituri tagħhom. Darba minnhom iltqajt ma’ tifla mill-Mellieħa li ma ninsiha qatt. Mort l-iskola tagħhom u bħas-soltu urejthom kif jibnu manuċċa tajba. Meta staqsejthom biex nara fehmunix, din kienet kapaċi tispjegali x’għamilt eżatt mill-a saz-z. Uriet ħafna interess u meta kellimtha ftit tregħixt meta qaltli li nannuwha kien Żejtuni! Għedt tgħid din l-imħabba għall-manuċċi hija xi ħaġa fid-demm tagħna n-nies tar-raħal?

    Il-problema hija li ma nafx jekk minn dak iż-żmien ‘l hawn xi ħadd minn dat-tfal ittantax jagħmel xi manuċċa ħalli jtajjarha u allura ma nafx jekk ħallejtx impatt jew le fuqhom.

    Nixtieq ħafna li xi ħadd jiret din is-sengħa minn warajja u lest li ngħallem b’xejn lil kull min juri interess. Kultant ngħid imma possibbli ma tiġi l-għira lil ħadd biex jipprova jtella’ sett manuċċi bħali? Allaħares nispiċċa jien u jispiċċa dal-passatemp miegħi. U l-aktar li nippretendi interess miż-Żwieten. Fejn huma dawk iż-Żwieten u t-tfal tagħhom li tant kienu jtajjru b’ħeġġa u bi kburija l-manuċċi tagħhom?”

    Biex dan ix-xogħol ta’ Lino ma jintesiex, żewġt iħbieb tiegħu, Alfred u Jasmine Grech, tellgħu video fuq youtube li intom tistgħu taraw permezz ta’ dan il-link: http://www.youtube.com/watch?v=8djQlC8u218.

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-22 t’Awwissu 2010)

    2010.08.22 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • IL-KAĊĊA – KWISTJONI TAĦRAQ

    Il-kaċċa hija kwistjoni taħraq f’pajjiżna. Issib lil min huwa favurha u jemmen li hi dritt sagrosant li wieħed jipprattikaha bħala passatemp. Oħrajn jemmnu illi l-kaċċa hija sempliċiment qtil ta’ ħlejjaq innoċenti u li għandha tiġi abolita għal kollox. Min-naħa l-oħra, ssib uħud illi l-kaċċa jaċċettawha, basta tkun legali.

    Iltqajna mal-membri ta’ żewġ għaqdiet illi din il-kwistjoni jgħixuha kuljum u staqsejnihom ftit mistoqsijiet biex naraw kif jaħsbuha.

    INTERVISTA: JOE PERICI CALASCIONE – PUBLIC RELATIONS OFFICER FKNK

    Il-Birdlife u għaqdiet oħra jsostnu illi l-kaċċa illegali f’Malta hija allarmanti. X’inhuma l-kummenti tiegħek?

    Joe Perici CalascioneKollox hu relattiv fil-ħajja u għaldaqstant ċerti aġġettivi bombastiċi illum drajnihom u m’għadhomx jimpressjonawna. Tali aġġettivi jintużaw mill-attivisti anti-kaċċa sabiex jimpressjonaw lil dak is-settur tal-poplu Malti u anki dak internazzjonali li mhumiex intiżi fis-suġġett. Min hu dak li jista’ jgħid liema hu l-livell li tagħmel il-kaċċa “aċċettabbli” jew “allarmanti”? Għalija, kull attivita’ ta’ kaċċa illegali hija ħażina u għandha titrażżan bi sforz komuni bejn il-partijiet kollha konċernati.

    Taħseb li l-kaċċa illegali qed tiżdied?

    Le. U dan huwa fatt li jista’ jarah kull min verament jinteressah ikun hemm fl-għalqa jum wara jum. Il-fatti konkreti huma bosta u daqstant l-argumenti. Meta fis-snin li għaddew kien hawn problema ta’ kaċċa illegali ġejja minn snin kbar ta’ qabel, minħabba liġijiet li ftit biss kienu jafu li jeżistu għax ma kien hawn ebda nfurzar ta’ xejn, l-FKNK u l-Birdlife kienu ngħaqdu flimkien fuq Bord sabiex bl-għajnuna tal-Korp tal-Pulizija, ta’ l-Armata Lokali u tad-Direttur ta’ l-Ambjent isolvu din il-problema. It-tnejn li aħna ftehemna li ma konniex ser niktbu jew nitkellmu kontra xulxin fil-pubbliku u li ser naħdmu flimkien u s-sitwazzjoni bdiet tirranġa ruħha. Imma l-Birdlife Malta kisru dan il-qbil u erġajna morna l-baħar. Illum nemmen li l-Birdlife Malta jaqblilha li ġġiegħel lil min jemmen li hawn il-kaċċa illegali f’Malta għax kieku l-funzjoni tagħha tispiċċa.

    Temmen illi ċertu prattiċi illegali tal-kaċċa għandhom il-protezzjoni ta’ wħud f’pożizzjonijiet influwenti f’Malta?

    Din il-mistoqsija hija waħda delikata ħafna. Proprju ftit tal-ġranet ilu l-FKNK kellha tgħaddi minn investigazzjoni minħabba l-fatt li l-mod li bih esprimit ruħha fi stqarrija li għamlet, fejn issemma’ dan il-punt, seta’ ġie interpretat ħażin. Fir-realta’ l-għajta tal-FKNK kienet indirizzata biex l-awtoritajiet jagħmlu sforz serju ħalli jeqirdu lil dawk il-ftit individwi li jippersistu li jkomplu jagħmlu l-ħsara lin-namra tradizzjonali tagħna. Dwar dan il-punt għalhekk nixtieq nieqaf hawn minħabba li l-investigazzjoni għadha għaddejja.

    Jista’ jkun li r-rapporti li jidhru fuq il-media qed jiġu esaġerati bil-ħsieb li tiġi abolita l-kaċċa f’Malta?

    Bla ebda dubju! Din il-kampanja li tuża il-Birdlife Malta tispikka partikolarment fis-sensazzjonaliżmu tal-media. Ġejna fi stat li l-kaċċa saret issue nazzjonali. Il-media illum tifforma parti mis-soċjeta’ tagħna u għalhekk għandha obbligu li tirraporta l-verita’ mingħajr ma tkun preġudikata. Jiddispjaċina meta naraw illi ċertu ġurnali u mezzi oħra jippersistu li jxandru biss il-messaġġ ta’ naħa waħda. Aħna kaċċaturi u nassaba u d-dmir tagħna huwa li niddefendu l-kaċċa u l-insib illegali u tradizzjonali tal-Maltin u l-Għawdxin.

    X’kampanji edukattivi qed torganizzaw għall-membri tal-Federazzjoni tagħkom u għall-pubbliku in ġenerali?

    L-FKNK taħdem kontinwament sabiex tkun tista’ tinvesti f’kampanji ta’ tagħlim u għarfien ta’ diversi aspetti tal-kaċċa, insib u konservazzjoni. Madanakollu il-problemi huma bosta, għalkemm uħud minnhom jispikkaw partikolarment. Dawn huma l-finanzi, is-sitwazzjoni dwar il-liġijiet u r-regolamenti lokali, kif ukoll il-fatt li l-FKNK taħdem biss bil-volontarjat. Jiddispjaċini ngħid per eżempju, illi t-talba tagħna għall-laqgħa mal-Ministru ta’ l-Edukazzjoni għadha ma ġietx milqugħa minkejja li din saret hekk kif ġie maħtur il-kabinett il-ġdid tal-Gvern. Dawn huma kollha elementi li jixhdu illi akkost ir-rieda tajba tal-FKNK, din ma tista’ twettaq xejn peress li ma ssib għajnuna minn imkien.

    Għaliex issostnu li qed issir kampanja ta’ mibegħda kontra l-kaċċaturi u n-nassaba mill-Birdlife u għaqdiet oħra?

    Ħafna mir-risposta għal din id-domanda diġà tkellimt fuqha iktar kmieni. Kien hemm żmien meta l-FKNK u l-Birdlife Malta kienu saru veru qrib xulxin u kont emmint illi fl-aħħar il-Birdlife kienet ser taċċetta l-kaċċa u l-insib legali. Madanakollu dan l-aħħar il-Birdlife hija mmexxija minn direttur eżekuttiv ġdid Tolga Teluge li aktar huwa strateġist pjuttost minn amoruż ta’ l-agħsafar. Dan mill-ewwel ħareġ bi stqarrijiet illi kien ser jeħles il-kampanja Maltija u Għawdxija mill-kaċċaturi u n-nassaba Maltin u Għawdxin. Fejn kien hemm xi forma ta’ ftehim komuni, dan ra kif żera’ l-mibegħda u l-istmerrija lejna. Konsegwentement ir-relazzjoni bejn l-FKNK u l-Birdlife Malta marret ħafna għall-agħar.

    Liema huma l-impatti ambjentali li qegħdin jikwetawkom?

    L-impatt ambjentali li l-iktar li jinkwetana huwa t-telf kontinwu ta’ abitat naturali. L-ispekulazzjoni għall-bini u għall-proġetti qegħdin kull ma jmorru jieklu mill-ftit li fadal. Il-problema tal-kambjament tal-klima huwa wkoll ta’ min jagħtih importanza għax għadna ma nafux kif ser jolqotna. Imbagħad hemm l-użu multiplu ta’ l-art; xi ħaġa li aħna nemmnu li tista’ tgħin fis-sitwazzjoni ta’ llum.

    Taħseb li ż-żoni tal-kaċċa għandhom ikunu esklużivament ristretti għall-inħawi partikulari bħalma huma r-riservi naturali?

    Min jaf għalfejn il-pubbliku in ġenerali ma jsib ebda oġġezzjoni li qiegħed jiġi kategorikament miċħud milli jidħol f’ċerti żoni li hemm f’idejn il-Birdlife Malta imma jippretendi li bi dritt jidħol mingħajr ebda riserva f’kull żona immaniġġjata mill-FKNK? Mela mhux l-istess huma żoni f’Malta f’idejn l-NGO’s? Dan ikompli juri kif il-mentalità ta’ mibegħda kontra l-kaċċaturi u n-nassaba qegħdha tidħol f’kollox. L-FKNK tapprezza li l-poplu Malti għandu jkollu l-iżvog tiegħu u jgawdi l-kampanja. Huwa għal dan il-għan illi fiż-żoni tal-FKNK issib picnic sites li huma aċċessibbli għall-pubbliku.

    Għaliex il-Miżieb huwa żona importanti għall-kaċċaturi u n-nassaba Maltin?

    Il-Miżieb kienet ġiet fdata lill-FKNK fit-tmeninijiet. F’dak iż-żmien il-post kien sar speċi ta’ miżbla u kważi inaċċessibbli. Minnufih l-FKNK kienet ħolqot sotto-kumitat fi ħdanha sabiex jieħu f’idejh l-immaniġġjar ta’ dan il-post. Snin ta’ tindif u rimi ta’ skart domestiku flimkien maż-żbir tas-siġar taħt is-superviżjoni tad-Dipartiment ta’ l-Agrikoltura, ġabu l-Miżieb kif nafuh illum – post fejn il-pubbliku jieħu pjaċir imur. Barra minn hekk, il-Miżieb iħaddan fih mijiet ta’ kaċċaturi u nassaba, membri tal-FKNK u għalhekk għandu importanza vitali għalina.

    X’relazzjonijiet għandkom ma’ organizazzjonijiet oħra lokali u internazzjonali u x’għajnuna tingħataw minn għandhom?

    Illum l-FKNK hija Organizzazzjoni rikonoxxuta kemm lokalment kif ukoll internazzjonalment bħala l-Federazzjoni Maltija li tiddefendi l-kaċċa, l-insib u l-konservazzjoni. L-FKNK hija membru sħiħ tal-FACE fejn hija irrappreżentata fuq il-Bord ta’ l-Assemblea Ġenerali b’vot ugwali għal dak ta’ kull pajjiż ieħor. Aħna wkoll membri ta’ l-International Council for Game and Wildlife Conservation (CIC) kif ukoll membru fundatur tal-Friends of Traditional Hunting of the EU (AECT). Il-FACE tat għajnuna imprezzabbli lilll-FKNK. Kienet din l-għaqda li kkummissjonat rapport xjentifiku sabiex janalizza l-impatt tal-kaċċa f’Malta fuq id-dinamika tal-popolazzjoni u l-istat ta’ konservazzjoni ta’ l-ispeċi li nikkaċċjaw. Il-FACE qegħdha anki illum tgħin sabiex jinstab l-aħjar mezz ta’ kif tista’ tiġi applikata deroga għall-prattiċi tradizzjonali tagħna.

    Kemm taħseb illi l-għaqdiet barranin għandhom dritt li jintervjenu fi kwistjonijiet li wieħed jista’ jqis li huma lokali?

    Fl-ewwel lok wieħed irid jara dawn l-għaqdiet x’qed jiggwadanjaw minn dawn l-attivitajiet? It-tieni trid tanalizza l-metodoloġija li biha jiffaċċjaw il-każ. It-tielet analiżi għandha tkun jekk dawn ġewx hawn għax f’pajjiżhom irnexxielhom jeqirdu kull tip ta’ attività illegali u allura għandhom sitwazzjoni perfetta u allura ġew hawn biex jgħinu lill-Birdlife Malta fil-ħidma kbira tagħhom. Imma possibbli f’dawn il-gżejjer spiċċa kull sens ta’ patrijottiżmu tant li għadna nħossuna servili għall-barrani? Kemm minnkom jew aħjar kemm minn tal-Birdlife Malta marru l-Ġermanja jew il-Gran Brettanja sabiex jinvestigaw attivitajiet illegali li jseħħu f’dawn il-postijiet? L-FKNK tistmerr kull att ta’ kaċċa illegali u m’għandha bżonn ta’ l-ebda barrani li jiġi jinvestiga bi skop li jagħmel ħsara anki lid-dilettanti legali bi skuża ta’ xi att illegali.

    Kif intlaqtet l-FKNK bi sħubija sħiħa fl-Unjoni Ewropeja?

    Ma naħsibx li hemm wisq x’wieħed jista’ jgħid dwar dan il-punt. M’hemm ebda pajjiż li sar membru sħiħ ta’ l-Unjoni Ewropeja li ma tilifx b’xi mod jew ieħor mill-kaċċa li kien jipprattika qabel is-sħubija. Malta ma kinetx eċċezzjoni. Id-differenza ta’ bejn il-kaċċaturi Ewropej l-oħra kollha u aħna l-Maltin hija li dawk l-oħra tilfu ftit mill-ħafna li kellhom, filwaqt li aħna tlifna kollox!

    Kemm taħseb li l-wegħdiet li sarulkom qabel l-elezzjoni jistgħu jinżammu?

    Sa ftit żmien ilu kont wieħed mill-ottimisti li kont nemmen li nistgħu insalvaw dak li kien tagħna bi dritt. Illum, wara l-ewwel deċiżjoni li ttieħdet mill-Qorti Ewropeja tal-Ġustizzji dwar il-Miżuri Temporanji għall-kaċċa fir-rebbiegħa għall-gamiema u s-summiena, jien sirt xettiku ferm. Il-wegħdiet pri-elettorali u pri-Elezzjoni Ġenerali kienu ċari u mingħajr ekwivoċi. Dawn il-wegħdiet ma ħarġux minn xi partit politiku u allura wieħed seta’ jgħid li kienet propoganda politika. Imma ntbagħtu personalment lill kull kaċċatur u nassab liċenzjat mill-Prim Ministru ta’ dak iż-żmien. Il-problema tkompli tiżdied meta anki l-Prim Ministru ta’ llum, responsabbli mill-affarijiet tagħna, għoġbu jkompli jiċħad lid-dilettanti minn nofs Settembru wara nofs inhar u qata’ l-istaġun ta’ l-insib ħesrem. Meta nara hekk inħossni tassew xettiku li xi darba għad ikollna eżitu pożittiv.

    L-FKNK taqbel illi għandha titwaqqaf il-Wildlife Crime Unit, kif qed tissuġġerixxi l-Birdlife?

    ALE, Pulizija lokali, Wildlife Crime Unit, huma kollha ismijiet. L-FKNK taqbel li għandu jkun hemm organu serju, hu x’inhu, li jieħu ħsieb l-enfurzar tar-regolamenti. L-importanti hu li tali organu jimxi b’mod serju u mhux jaġixxi ta’ prosekutur, il-ġurija u l-bojja. Fuq kollox m’għandu qatt jitfa’ ‘l kulħadd f’keffa waħda daqs li kieku l-kaċċaturi u n-nassaba kollha huma kriminali.

    ———————————————————————————————————————————————-

    INTERVISTA: GEOFFREY SALIBA – CAMPAIGNS CO-ORDINATOR BIRDLIFE (MALTA)

    Fl-opinjoni tiegħek kemm taħseb li hi mifruxa l-problema tal-kaċċa illegali?

    Geoffrey SalibaDis-sena sibna li l-kaċċa illegali mhux talli hija mifruxa imma hija agħar mis-sena l-oħra. Per ezżempju, it-timijiet tar-Raptor Camp li għadu kemm kellna, raw kaċċa illegali fil-parti l-kbira tal-postijiet f’Malta u f’Għawdex li kienu qed jissorveljaw. Daħlulna wkoll numru kbir ta’ tajr ferut (fil-biċċa l-kbira tajr tal-priża) minn ħafna nħawi, anke minn fuq il-baħar. Għalhekk m’hemmx dubju li l-problema hija mifruxa.

    Taħseb li l-kaċċa illegali qed tiżdied?

    S’issa l-kaċċa illegali dil-ħarifa kienet ħafna agħar mis-sena l-oħra. Għadna qed nanalizzaw ir-riżultati mir-Raptor Camp imma biżżejjed tara kemm għasafar feruti b’tiri ta’ snieter daħlulna reċentement. F’dawn l-aħħar ġimagħtejn biss ġabulna 26 għasafar feruti, kollha ta’ speċi protetti. Fl-istess perjodu s-sena l-oħra, daħlulna disgħa biss, jiġifieri dis-sena kellna t-triplu. Trid tifhem ukoll li dawn huma biss ix-xifer tal-iceberg, għax biex tajra tispiċċa għandna trid l-ewwel ma jkunx sabha l-kaċċatur li sparalha, u t-tieni jrid ikun sabha xi ħadd li lest jgħaddihielna.

    Temmen illi ċertu prattiċi illegali tal-kaċċa għandhom il-protezzjoni ta’ wħud f’pożizzjonijiet influwenti f’Malta?

    Din allegazzjoni li l-FKNK għamlet fi stqarrija riċenti. Aħna ma nikkummentawx u ma nispekulawx jekk ma jkollniex provi.

    Jista’ jkun li r-rapporti li jidhru fuq il-media qed jiġu esaġerati bil-ħsieb li tiġi abolita l-kaċċa f’Malta?

    L-istqarrijiet kollha tagħna huma bbażati fuq fatti xjentifiċi. Aħna ma nesaġerawx ir-rapporti imma sempliċiment nikxfu u nuru l-verità. L-iskop tagħna huwa li nwaqqfu l-kaċċa illegali, mhux li nabolixxu l-kaċċa legali u sostenibbli.

    X’kampanji edukattivi qed torganizzaw għall-membri ta’ l-organizazzjoni tagħkom u għall-pubbliku in ġenerali?

    Il-BirdLife għandha programm sħiħ ta’ edukazzjoni ambjentali fl-iskejjel li jimxi id f’id mal-kurrikulu nazzjonali. Dal-programm jismu Dinja Waħda u jsir volontarjament f’ħafna skejjel primarji Maltin. Barra minn hekk, norganizzaw diversi attivitajiet għall-membri tagħna li permezz tagħhom in-nies jiġu f’kuntatt man-natura u b’hekk jifhmuha aħjar. Eżempju ta’ dan kienet ir-Raptor Day li organizzajna dan l-aħħar fil-Buskett – din kienet opportunità tajba għall-membri biex igawdu l-ispettaklu tal-passa.

    L-FKNK jakkużaw lill-BirdLife li qed imexxu ‘l quddiem kampanja ta’ mibegħda kontra l-kaċċaturi u n-nassaba. X’tikkumenta?
    Il-BirdLife temmen li l-kaċċa illegali hija problema serja u li trid tissolva. Ħafna kaċċaturi stess jaqblu ma’ dal-ħsieb u anke talbu lill-FKNK biex tieħu pożizzjoni aktar ħarxa u proattiva kontra l-kaċċa illegali, ħaġa li s’issa għadha qatt ma saret. Il-BirdLife tikkampanja kontra l-kaċċa illegali, u kif għedna diversi drabi, qatt ma ħadna pożizzjoni kontra kaċċa legali u sostenibbli. Dwar il-”kampanja ta’ mibegħda” nfakkrek li l-istqarrijiet tal-FKNK kontinwament iwasslu sentimenti ksenofobici u dikjarazzjonijiet foloz. Dawn joħolqu konfużjoni fost il-kaċċaturi u jistgħu jwasslu wkoll għal riperkussjonijiet serji fuq is-sigurta’ tal-membri stess tal-BirdLife li jkunu fuq barra qed jagħmlu riċerka.

    Liema huma l-impatti ambjentali li qegħdin jinkwetawkom?
    Bħalissa l-kaċċa u l-insib illegali huma żewġ problemi ambjentali kbar f’Malta. Il-kaċċa illegali, per eżempju, hija r-raġuni prinċipali għaliex diversi għasafar protetti (bħall-Bies u l-Barbaġann) m’għadhomx ibejtu f’Malta. Madankollu hemm diversi impatti negattivi oħrajn li jeħtieġu attenzjoni serja, fosthom il-bidla fil-klima, iż-żieda fil-popolazzjoni, it-tniġġis u l-firxa tal-bini.

    Il-BirdLife iddikkjarat illi hemm ħdax-il żona f’Malta illi għandhom jiġu meqjusa bħala żoni protetti għall-għasafar. S’issa erbgħa biss minn dawn il-postijiet huma rikonoxxuti bħala riservi. X’taħseb li qed iżomm lill-MEPA milli tieħu azzjoni?

    Mill-ħdax-il IBA (Important Bird Area) li l-BirdLife iddikjarat, il-MEPA għarfet biss erbgħa fit-totalità tagħhom, u sitta oħra ngħataw protezzjoni parzjali. Fid-19 Settembru 2008 l-MEPA tat stat sħiħ ta’ SPA lill-ħdax-il waħda, u dan kien pass pożittiv. Imma tibqa’ l-kwistjoni ta’ dawk is-sitt IBAs li huma parzjalment protetti, fosthom Ta’ Ċenċ, li għad iridu jissolvew.

    Jidhirlek li l-inħawi tal-Miżieb għandu jibda jitqies bħala żona protetta mill-kaċċa?

    Waqt il-passa, it-tajr tal-priża li jasal tard wara nofsinhar, jipprova jgħaddi l-lejl hawn Malta biex imbagħad ikompli l-vjaġġ l-għada. L-iktar post importanti għal dan huwa l-Buskett – f’lejla waħda, n-nies tar-Raptor Camp, dis-sena raw minn 500 sa 600 tajra tal-priża nieżla torqod hemmhekk. Il-Miżieb huwa wkoll masġar kbir u jiġbed lejh ukoll numru ta’ tajr fil-ħarifa biex jgħaddi lejl hemmhekk. Sfortunatament rajna ħafna kaċċa illegali fuq tajr tal-priża fil-Miżieb, inkluż kaċċaturi deħlin għalihom bil-lejl bi dwal qawwijin. F’dawn l-aħħar jiem, minn hemmhekk, daħlulna biss biss żewġ Bghadan Ħomor feruti b’tiri ta’ snieter. Għalhekk huwa inaċċettabbli li post bħal dan, daqshekk importanti għat-tajr tal-priża, jispiċċa nukleu ta’ kaċċa illegali! Bla dubju dawn l-attivitajiet iridu jiġu kontrollati serjament.

    X’relazzjonijiet għandkom ma’ organizazzjonijiet oħra lokali u internazzjonali u x’għajnuna tingħataw minn għandhom?
    Il-BirdLife International hija sħubija rinomata ta’ għaqdiet ambjentali minn madwar id-dinja, u li tagħhom BirdLife Malta hija membru. L-għaqdiet jgħinu lil xulxin billi jaqsmu bejniethom tagħrif xjentifiku u jużaw metodi standardizzati ta’ riċerka sabiex iħaffu l-qsim ta’ dat-tagħrif. BirdLife Malta tikkontribwixxi wkoll f’dir-riċerka internazzjonali u tibbenefika wkoll billi tirċievi għajnuna teknika minn Partners li jkunu fuq proġetti simili.

    Kemm taħseb illi l-għaqdiet barranin għandhom dritt li jintervjenu fi kwistjonijiet li wieħed jista’ jqis li huma lokali?

    L-għasafar li jpassu minn Malta jiġu mill-Ewropa fejn ikunu bejtu jew mill-Afrika fejn ikunu għaddew ix-xitwa. Għalhekk dak li jiġri f’Malta jew fi kwalunkwe pajjiż ieħor fir-rotta tal-passa, jaffettwa l-popolazzjonijiet ta’ dawn l-għasafar fuq skala Ewropeja. Għaldaqstant huwa faċli tifhem għaliex għaqdiet internazzjonali jieħdu interess fl-attività illegali li ssir f’pajjiżna. Il-verità hi li ftit ħafna huma l-kwistjonijiet li tista’ verament tikkunsidrahom “lokali”, għax tista’ tgħid illi kull ħaġa li ssir f’pajjiż taffettwa b’xi mod pajjiżi oħrajn.

    Kif intlaqtet il-BirdLife bi sħubija sħiħa fl-Unjoni Ewropeja?
    Bħala għaqda, ġejna affettwati tista’ tgħid bħal għaqdiet oħrajn. Fir-rigward ta’ l-għanijiet tagħna, id-dħul fl-UE ġab liġijiet aħjar vis-a-vis kaċċa u insib, bis-sahha tal-Birds Directive. Dan kien pass ‘il quddiem għal ħarsien serju tal-għasafar.

    Għaliex il-BirdLife tħoss li għandha titwaqqaf il-Wildlife Crime Unit?
    Bħalissa l-ALE hija l-iskwadra prinċipali responsabbli minn atti kriminali kontra n-natura. Madankollu din l-iskwadra hija batuta kemm f’dak li huwa nies kif ukoll f’vetturi. Barra minn hekk, l-ALE spiss ikollha tieħu ħsieb attivitajiet oħra – per eżempju fis-sajf l-uffiċċjali tagħha jkunu fuq “beach patrol”. Dan ifisser illi fi żminijiet importanti tas-sena ma jkun hemm ħadd biex jieħu ħsieb każijiet ta’ kaċċa illegali. Għalhekk skwadra għal kontra Wildlife Crime hija kruċjali biex tikkonċentra fuq kaċċa u insib illegali – flimkien ma’ atti kriminali oħrajn fuq in-natura – matul is-sena kollha. Skwadra bħal din tkun ta’ benefiċċju għall-pajjiż. Importanti wkoll li skwadra bħal din ikollha anke uffiċċjali li jaħdmu under-cover, li jkunu b’hekk jistgħu jiġbru tagħrif fuq attività illegali b’mod aktar effettiv.

    Hemm xi punti li l-BirdLife u l-FKNK jaqblu fuqhom? Liema huma?
    L-FKNK hija membru tal-FACE, il-Federazzjoni Ewropeja ta’ Kaċċaturi. Il-FACE għandna ftehim mal-BirdLife International, li tagħhom BirdLife Malta hija msieħba. Dan il-ftehim jirrigwarda l-implimentar tal-Birds Directive billi jikkunsidra wkoll gruppi interessati bħal għaqdiet ambjentali u għaqdiet ta’ kaċċaturi. Il-BirdLife Malta u l-FKNK huma t-tnejn marbutin b’dal-ftehim li jonoraw il-Birds Directive. Imma naturalment l-FKNK mhix tonora dal-ftehim peress li tinsisti kontinwament u bla ġustifikazzjoni li Malta tidderoga mill-Birds Directive.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-5 t’Ottubru 2008)

    2008.10.05 / no responses / Category: Torca - Perspettivi