Teatru Rjal | Fiona Vella

Posts Tagged ‘Teatru Rjal’

IL-PREZZ TAL-PROGRESS

Indubbjament l-aktar għal qalbi huma l-anzjani. Uħud mill-istejjer li jgħiduli jeħduni f’dinja oħra għal kollox differenti minn tiegħi. Nieħu gost nara l-perseveranza tagħhom akkost il-milja taż-żmien. U nitpaxxa narahom jhedew b’xi ħaġa li tagħtihom skop fil-ħajja. Kultant jgħaddili l-ħsieb jekk jien qattx hux ser nilħaq dik l-età xi darba u f’dak il-każ, x’ser inkun nista’ nirrakkonta dwar ħajti? Imma sadanittant nixtieq niġbor il-ġrajjiet tal-oħrajn u għandi kurżità jekk jirnexxiliex insib anzjani b’xi passatemp partikolari minn kull raħal u belt fil-gżejjer tagħna?

S’issa tkellimt ma’ Lino Psaila miż-Żejtun dwar il-manuċċi u ma’ Crispin Attard minn Ħaż-Żabbar dwar il-kitarri tal-għana. Illum ser inlaqqagħkom ma’ John Grech minn Birżebbuġa u miegħu ddiskutejt is-sengħa tal-interzjar.

Hekk kif irfist mill-bieb il-ġewwa ta’ daru ma stajtx ma ninnutax l-għadd ta’ kwadri maħduma bl-interzjar imwaħħla mal-ħitan. John waqaf kburi quddiem wieħed minnhom li kien juri t-Teatru Rjal.

“Dan huwa l-kapolavur tiegħi. Ħdimtu bil-qalb u b’attenzjoni kbira għax xtaqt nerġa’ nagħti r-ruħ lil dal-bini meraviljuż li tant għandi memorji sbieħ tiegħu.

Għadni qed narahom u nismagħhom ċari l-opri grandjużi li attendejt għalihom fit-Teatru Rjal fostom il-Madame Butterfly, it-Traviata u l-Faust. Imma ta’ tifel li kont, l-iktar ħaġa li kienet timpressjonani kienet il-linfa kbira li kien hemm imdendla fin-nofs. Aħna konna noqogħdu f’palkett u darba minnhom niftakarni ngħid lill-oħrajn illi kieku dik il-linfa kellha taqa’ għal isfel kieku kienet tiġi eżatt fuq il-qargħi li kien qiegħed bil-qiegħda taħtha!

Sfortunatament dawk li ma jiftakruhx wieqaf mhu ser ikollhom qatt l-opportunità li jarawh u huwa proprju għalhekk li napprezza dal-kwadru aktar għax permezz ta’ dax-xogħol nista’ nuri l-ġmiel tal-arkitettura li kellu. Aħna l-anzjani xtaqna ħafna li nerġgħu naraw it-Teatru Rjal jinbena mill-ġdid b’dawk il-grandjożità ta’ rikkezzi li kien fih ħalli b’hekk anki l-ġenerazzjonijiet ta’ warajna jkunu jistgħu jgawduh. Imma llum il-ġurnata n-nies imorru għal affarijiet moderni u allura dak iż-żmien qatt mhu ser jerġa’ lura.”

John baqa’ jdawwarni max-xogħolijiet tiegħu li kollha kellhom xi storja warajhom. F’waħda mill-kmamar huwa kellu wkoll xi diżinji ta’ kompożituri maħduma bil-pinna filwaqt li f’kamra oħra tfaċċaw numru ta’ pitturi.

“L-arti qegħdha ġo fija u kont nistudjaha anki l-iskola. Meta konna għadna għarajjes ħarriġt lil marti Frida fil-pittura u dak il-kwadru huwa r-riżultat.”

Kien kwadru sabiħ u Frida ħadet gost li apprezzajtu. Poġġiet bil-qiegħda ħdejna madwar il-mejda fejn John kellu l-affarijiet għal lest biex jaħdem daqsxejn interzjar ħalli jurini kif isir dax-xogħol. Iżda qabel xejn xtaqt inkun naf kif beda dan il-passatemp tiegħu?

“La kont inpinġi bil-pinna kont dilettant tad-diżinn. U allura meta żżewwiġna u ġejna biex nordnaw żewġ gradenzini tal-interzjar, ridt niddiżinjahom jien. Niftakar li għall-ewwel mort biex nordnahom minn għand wieħed li kien jaħdem l-għamara bl-interzjar il-Belt. Imma dan ma setax jaħdimhom kif xtaqt jien u minflok bagħtni għand wieħed jgħidulu tal-Badajda li kien jinsab ħdejn l-għassa ta’ B’Kara. Meta sema’ x’ridt tħajjar jagħmilhomli imma meta lestihom qalli “daqs kemm tawni xogħol u daqs kemm ħadt paċenzja biex ħdimthom, ara ma tgħidx lil xi ħadd li għamilthomlok jien”.

Però jien infurmajtu li oħti kienet diġà lesta biex tordnalu xi għamara bħal tiegħi u għalkemm ipprova jirriffjuta, finalment aċċetta li jaħdimha wkoll. Bqajt nitla’ nara x-xogħol kif inhu ġej u meta l-għamara kienet għoddha lesta, nnutajt kemm kien jarmi fuljetti u biċċiet ta’ njam żgħir. Hu sostna li dik il-ħela kienet parti mix-xogħol. Ġieni f’moħħi li nitolbu jagħtini ftit minnhom akkost li ma kontx naf x’ser nagħmel bihom. U hu tahomli minflok remihom.

Tlaqthom fil-workshop li kelli u nsejthom hemm sakemm darba ġejt bżonnhom. Ħu l-mara kien xtara sett minn ġo ħanut tal-arti li kien jikkonsisti fi kwadru bi tpinġija żgħira u fuqu kellu jwaħħal xi biċċiet tal-injam li xtara mal-mudell. Imma wara ftit dan xeba’ jagħmlu u tah lili. Intfajt fuqu u bdejt naqla’ l-biċċiet ħżiena li kien waħħal u nbiddilhom ma’ partijiet oħra tajbin. Meta lestejtu u ġie tajjeb irrealizzajt li xi ħaġa hekk stajt nagħmilha jien b’dawk il-biċċiet tal-injam li kelli. U minn hemm bdiet l-istorja ta’ dal-passatemp.”

Frida ġiet turini żewġ kaxxi mdaqqsa: waħda b’sett ta’ xfafar ta’ kull qies u l-oħra mimlija bil-biċċiet irqaq ta’ njam u fuljetti differenti.

“B’dawn jaħdem, ara. U dawn il-biċċiet tal-injam allaħares taqagħlu xi biċċa minnhom għax tgħidx x’jagħmel! Jinżel mill-ewwel ifittixha u qabel isibha ma joqogħdx kwiet. U dawk li ma jindunax bihom, erġilu jġorrhom ma’ ħwejjġu u mal-qiegħ taż-żarbun fil-kmamar kollha. U jien innaddaf.”

Għalkemm kienet qed tgħid dal-kliem Frida dehret kburija ħafna b’dal-passatemp ta’ żewġha. U fl-istess ħin infurmatni li anki hu jieħu paċenzja biha meta jkun hemm bżonn. Issa ilhom 53 sena miżżewġin.

“Tal-Badajda għadu jagħtini xi biċċiet milli jifdallu sal-ġurnata ta’ llum. Imma sikwit immur nixtri wkoll xi fuljetti. Noqgħod b’sebgħa għajnejn għal xi biċċa b’xi vina jew b’kulur mhux komuni għax dik ara kemm issebbaħlek ix-xogħol! Ara dil-biċċa żgħira per eżempju kemm hija ħelwa,” qalli John hekk kif qabad fuljetta ċkejkna b’diżinn partikolari mmens. “Min jaf fejn għad trid issib ruħha din?”

John kompla jispjegali illi jħobb jaħdem suġġetti li juru nħawi magħrufa f’Malta bħall-villaġġ ta’ Marsaxlokk, il-portijiet tal-belt Valletta, il-knisja tal-Mosta, xeni minn San Ġiljan, postijiet antiki f’Birżebbuġa, xi razzett Malti, il-lift tal-barrakka, gallerija bil-ħasira, Kastilja, il-Bieb tal-Bombi u ħafna oħrajn.

“S’issa ħdimt mal-120 biċċa. Uħud minnhom irregalajthom lil uliedi. Ġieli biħħejt xi waħda ‘l hemm u ‘l hawn imma qatt ma nagħmilhom għal dan il-għan. Irid altru jkun bniedem li japprezza din l-arti biex nagħtihielu. L-interzjar fih ħafna xogħol u għalhekk għandu valur kbir.”

John għażel xi njam irqiq u poġġieh fuq l-istampa li kien qed jaħdem fuqha.

“Ara, qed taraha din? Mhux tajba. Il-bjuda tal-injam ma taqbilx mal-iskala tal-injam diġà mpoġġi u allura rrid insib oħra.”

Poġġa l-biċċa njama lura u kompla jqalleb fil-kwantità ta’ njam ieħor li kellu fil-kaxxa. Imma l-ebda waħda ma kkuntentatu. Allura qabad zokk tal-injam li jintuża għall-kebabs u fetħu minn tulu fin-nofs. Wara beda jqattgħu f’biċċiet mhux akbar minn 5 millimetri, tant li biex jaqbadhom kellu juża l-ponta tax-xafra li kellu f’idu. Stagħġibt kif ma jużax lenti għal dax-xogħol!

“Paċenzja u konċentrazzjoni trid żgur,” weġibni mill-ewwel. “Għalhekk nippreferi naħdem fil-kwiet. Madanakollu ma rridx li jkolli l-workshop tiegħi f’xi post imwarrab u ningħalaq f’kamra waħdi għax il-kumpannija nħobbha. Hawnhekk ħdejn il-kċina nħossni aktar komdu għax almenu jkolli lil Frida ħdejja.”

“Imma la jibda jaħdem ma tkellmux taf,” daħlet pronta Frida. “Hekk jew hekk lanqas biss jisimgħek daqs kemm ikun mitluf. Mhux darba u tnejn li jkolli nerġa’ nsaħħanlu l-ikel għax ma jiġix jiekol qabel ilesti l-parti li jkun qed jagħmel.”

“Għax la nkun sibt dik l-injama perfetta għal dak il-post, ma nkunx irrid nitlifha,” spjegali John hekk kif b’reqqa kompla jwaħħal il-biċċiet tal-injam li issa l-kulur tagħhom kien jaqbel sewwa max-xogħol li kien qed jagħmel.

Ċertament ma tridx tkun nervuż għal dax-xogħol. Kont kurjuża kemm idum biex ilesti kwadru bl-interzjar?

“Diffiċli biex nikkalkulalek kemm nieħu ħin. Darba minnhom ħdimt arma f’24 siegħa. Imma normalment nagħmel biss ftit siegħat kuljum u nkompli kull meta jkolli ċ-ċans u skont kemm jippermettilek il-boss hux?” qalli b’ħarsa nebbiexa lejn martu. “Dax-xogħol jirrikjedi ħafna preċiżjoni u għalhekk ma tistax taħdem b’għaġġla. Fl-istess ħin ukoll taqla’ dahrek dejjem fl-istess pożizzjoni. U trid jew ma tridx, wara ċertu ħin ikollok tieqaf.”

Ġie żmien meta dal-passatemp sewa ħafna.

“Kelli nagħmel madwar tmien ġimgħat l-isptar u tlabthom iġibuli kaxxa minnhom biex nagħmel xi ħaġa. Hemmhekk kont noqgħod lejl u nhar naħdem, sakemm ngħejja. Fil-fatt tgħidx kemm tellgħajt xogħol u b’hekk il-ħin fl-isptar ma rajtux twil wisq. It-tobba u l-infermiera kienu jieħdu pjaċir jarawni attiv u erħielu kulħadd ġej jittawwalli. Wara din l-esperjenza aktar u aktar ħabbejtu dal-passatemp.”

Erġajna dorna għall-kwadru li kien qed jaħdem fuqu.

“L-ewwel ma trid tibda mis-sema għax dik tikkonsisti fl-akbar biċċa u b’hekk taffettwalek id-dehra totali tax-xogħol. Ngħidu aħna jekk tagħżel fuljetta b’kulur skur taf li l-bqija ser ikompli skont dik l-iskala.

Ġeneralment jiena nkun naf minn qabel x’riżultat irrid u allura nfittex apposta l-kuluri li neħtieġ. Barra minn hekk ġieli nżid xi oġġetti li oriġinarjament ma jkunux fl-istampa biex nagħti dehra aktar attraenti lix-xogħol finali.”

John lesta mill-parti li kien qed jagħmel u b’hekk stajt nara kemm tassew jieħu ħin dax-xogħol tal-interzjar. Il-kwadru li kien qed jaħdem fuqu dak il-ħin ma kienx kbir ħafna imma fir-realtà d-daqs tal-kwadri jvarja minn wieħed għall-ieħor.

“L-akbar biċċa xogħol ta’ interzjar li għamilt s’issa fiha 10 piedi tul. Hija xena tal-port ta’ Marsamxett u tal-bini li hemm fl-isfond. Ħdimt sitt kwadri oħra b’din l-istess xena u dik li qed tara mwaħħla mal-ħajt hija l-oriġinali. Niftakar li dan il-kwadru kont ħdimtu b’pika kemm għax sfidani wieħed biex nagħmlu u anki għax personalment qatt ma kont ħdimt xi ħaġa ta’ dil-kobor.”

“Id-dnub li qegħdin daqshekk fl-għoli,” stqarret Frida hekk kif immarkat ukoll lejn kwadru ieħor li kien juri xena tal-Valletta Waterfront. “Dak hu l-kwadru favorit tiegħi. Nieħu pjaċir ħafna nħares lejh daqs kemm ġie perfett u sabiħ. Li kieku kont inkun nista’ napprezzah iktar. Imma m’hawnx spazju fejn inwaħħlu aktar xogħol fil-baxx!”

Minkejja dan, John li llum jgħodd id-79 sena għadu għaddej jaħdem kwadru wara l-ieħor.

“Fil-bidu kont nagħtihom il-lostru meta nlestihom. Imma mbagħad wara xi snin indunajt li bil-lostru x-xogħol jiskura u jitlef dik il-perspettiva tiegħu. Allura issa qed inħallihom fin-natural. X’tagħmel? Titgħallem mill-iżbalji!”

U tassew! Għax hekk kif il-koppja bdew juruni xi kwadri oħra mwaħħla mal-ħitan, stajt nintebaħ illi aktar ma jgħaddi ż-żmien, ix-xogħol tal-interzjar ta’ John beda kull ma jmur jirfina.

Dħalna lura lejn is-salott u John beda jurini xi filmati li nġibdu waqt esebizzjoni li saret bix-xogħolijiet tiegħu fi Frar ta’ dis-sena.

“Organizzahieli l-ħabib antik tiegħi Albert Rutter tal-UNESCO (Malta). Apprezzajtu mmens dal-ġest, akkost li l-wirja saret għal ġurnata biss. Għallinqas stajt nara l-apprezzament ta’ dawk li attendew. Kont kburi li b’xogħolijieti stajt intella’ wirja bħal dik.”

Inġbidt ftit lura nosserva lil John iħares b’nostalġija lejn il-filmati filwaqt li jispjegali x’qed jidher. Ma flaħtx ma nistaqsihx kemm il-darba rah s’issa dan id-dvd?

John tbissem, “Uh. Kemm ma nafx imma ħafna drabi għax kull meta narah, nerġa’ ngħix dawk il-mumenti tassew sbieħ. Dad-dvd għamiluli wieħed minn uliedi u xi darba għad ikun tifkira tiegħi għal uliedi kollha u għal uliedhom.

Dak hu s-sodisfazzjon li jagħtini dal-passatemp – li qed inħalli xi ħaġa konkreta warajja li għad tibqa’ tfakkarni.

Uħud li attendew għall-esebizzjoni li tellgħajt mhux darba u tnejn li jistaqsuni meta ser intella’ xi esebizzjoni oħra. Ma niddejjaqx li kieku jerġa’ jkolli xi opportunità simili.”

John għamel xi żmien jipprova jgħallem dis-sengħa lil xi tfal mill-inħawi ta’ Birżebbuġa meta kienu qed jattendu għal xi lezzjonijiet fix-xhur tas-sajf.

“Imma t-tfal ta’ llum differenti wisq. M’għandhomx kwiet u wisq inqas paċenzja għal xogħol bħal dan. Lanqas uliedi jew in-neputijiet tiegħi qatt ma tħajjru jieħdu dal-passatemp minni. Japprezzawh ħafna imma jippreferu xi logħba fuq il-kompjuter. Dnub li arti bħal din tintilef hekk.”

Hekk kif kont qed niġbed ritratt wara l-ieħor ta’ dax-xogħol tal-interzjar, dan l-aħħar kliem ta’ John dewa f’widnejja u rrealizzajt li bħalu qaluli anki l-anzjani oħra li jaħdmu xi sengħa partikolari. Hu ċar immens li mhux iż-żminijiet biss qed jinbidlu imma anki n-nies u l-għażliet tagħhom.

Sellimt lill-koppja Grech li laqgħuni għandhom b’tant ġentilezza u hekk kif l-ewwel traxxix tax-xita xarrabbli wiċċi, fil-fond ta’ qalbi tħassibt x’jista’ jkun il-prezz li qed inħallsu għal dan il-progress.

(Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-3 t’Ottubru 2010)

Share on Facebook

2010.10.03 / no responses / Category: Torca - Perspettivi
ID-DINJA ANTIKA TA’ TFULITI

Li kieku kellek l-opportunità li treġġa’ lura l-arloġġ u tgħix mill-ġdid żogħżitek, x’tagħżel? Il-preżent jew il-passat?

Niftakar li meta kont tifla kont nixtieq ħafna li jkolli dar tal-pupi…. waħda bħal dawk li kont nara fuq il-kotba li kienu jagħtuna naqraw l-iskola jew li kont nissellef mill-librerija. Kienet tkun dar kbira, imqassma bi kmamar sbieħ u mimlija b’għamara ċkejkna. Il-karozza kienet tkun ipparkjata fil-garaxx, iż-żwiemel jistrieħu fl-istalel u pjanti mill-isbaħ kienu jżejnu l-konservatorju mal-ġenb tad-dar. Kont nintilef inħares lejn l-istampa filwaqt li noħlom li meta nikber ikolli dar bħalha eżatt. Naturalment ma kellix idea kemm ridt flus biex nixtri dar bħal dik. Ta’ tifla li kont, lanqas biss kont intbaħt li anki biex nixtri dar tal-plastik kienet problema dak iż-żmien.

Minflok, missieri b’ħafna mħabba u paċenzja kien għallimni kif nikkonverti kaxxa mdaqqsa tal-kartun f’dar tal-logħob. Konna npinġu l-bibien u t-twieqi mad-dawra tagħha u mbagħad naqtgħuhom min-nofs bl-imqass biex jinfetħu. Wara konna naqsmu l-kaxxa permezz ta’ żewġ kartuniet u b’hekk kien ikolli erbat ikmamar. Il-bqija kien kollu f’idejja hekk kif kont naqbad biċċiet tal-karti u npinġihom biex nagħmel il-wallpaper, l-art u dak kollu li jiġini f’moħħi. Il-ġugarelli ż-żgħar li kienu joqogħdu fil-kmamar, kollha kont insibilhom xi post x’imkien…. anki lil xi suldat li kont nieħu baxx baxx mingħand ħija. L-immaġinazzjoni kienet is-sigriet tal-kuntentizza tiegħi.

Illum binti għandha dar ċkejkna tal-pupi imma bilkemm tħares lejha. Lanqas taf b’liema ġugarell ser taqbad tilgħab daqs kemm għandha. Kamra mimlija ġugarelli jixxenqu biex jintrefgħu u jilgħabu ma’ xi ħadd. Ġieli jagħtini li nintefa’ nilgħab bihom jien imma l-ħajja mgħaġġla ta’ daż-żmien ftit tħallilek ċans…. Għaldaqstant ħassejtni tassew kurjuża meta l-ħabiba tiegħi Liliana tarrfitli illi taf wieħed illi jikkollezzjona d-djar tal-pupi. “Huma l-għożża tiegħu,” qaltli. “Issa nlaqqgħak miegħu u tifhem għaliex.”

Reginaldo Schembri laqagħni għandu daqs li kieku kien ilu jafni s-snin. Illum jgħodd it-73 sena imma għadu fuq ruħu mhux ħażin. Inkejjuż u ċajtier u kif kienet qaltli Liliana, d-djar tal-pupi huma d-dinja tiegħu.

“Ejja ħa tarahom, ejja,” sejjaħli l-ġewwa f’daru hekk kif beda jagħti l-istruzzjonijiet lil bintu Suzanne biex tiftaħ il-faċċati tad-djar waħda wara l-oħra.

“Dan il-passatemp l-ieħor tiegħu tafx, li jgħajjatli l-ħin kollu,” lissnet bit-tbissima Suzanne hekk kif b’paċenzja u bi ħlewwa kbira bdiet iżżarma l-faċċati tad-djar kbar li għandu Reginaldo f’diversi kmamar.

“35 sena ilu ħdimt l-ewwel dar. Kont ħdimtha kollha jien, bl-għamara b’kollox. Wara li lestejtha kont tajtha lit-tifla ta’ ħabib tiegħi,” beda jgħidli. “Imbagħad ħames snin wara ħdimt din id-dar bil-faċċata ċelesti. Din ukoll ivvintajtha kollha jien mill-bidu. Interessanti illi l-għamara li fiha hija dik li kelli fid-dar tiegħi fiż-żmien li ħdimtha. Innota l-gwardarobba kemm fiha xogħol,” kompla jispjegali b’ħeġġa, “dik għamiltha kollha jien b’idejja! Għandi għodda ċkejkna biex naħdem dawn l-affarijiet imma bis-sega tal-arkett nagħmel kollox. Dak kollu li jiġini f’moħħi.”

“Ifakkruni f’żogħżiti,” qalli malli staqsejtu x’inhu l-iskop li jikkollezzjona dawn id-djar. “Permezz tagħhom inżomm l-isbaħ memorji tiegħi ħajjin.”

Staqsejtu x’kien ix-xogħol li kien jagħmel meta kien żagħżugħ….

Jien kont naħdem bħala kuntrattur ma’ missieri Ġużè Schembri. Missieri kien bniedem magħruf u maħbub ħafna. Kien negozjant kbir u kien iħaddem bosta nies miegħu. L-ewwel kellu banka tal-lottu imbagħad rama garaxx bil-karozzi tal-kiri. Ftit ftit kellu wkoll fabbrika tal-madum, tax-xemgħa u oħra tal-għaġin. Meta fl-1939 missieri żar l-Amerika, huwa baqa’ mpressjonat ferm bir-Radio City Theatre t’hemmhekk. Tant hu hekk illi meta rritorna Malta qalilna illi jekk xi darba jibni teatru jsemmih l-istess. U hekk għamel! Baqa’ baqa’ sakemm bena r-Radio City Opera House li kienet magħrufa ħafna għall-operetti, t-teatrini u għall-artisti famużi li kienu joffru l-isbaħ spettakli fih.”

Xtaqtu jsemmili xi nies magħrufa li jiftakar jieħdu sehem…

“Ma nista’ qatt ninsa lill-Prinċipessa Russa Nathalie Poutiatine li kienet ballerina mill-iprem. Min jaf kemm qattajt siegħat sħaħ inħares lejha tiżfen! Kien jiġi wkoll ikanta t-tenur Malti Oreste Chircop. Lil Oreste jien niftakru għadu qed jitgħallem ikanta. Kien jitħarreġ għand Madame Ravaglia f’dar fil-Ħamrun li hi kienet tikri mingħand missieri wara li kien waqa’ t-Teatru Rjal bil-gwerra.”

Reginaldo intilef jirrakkuntali dwar il-passat tiegħu. Kienet ovvja ħafna l-ammirazzjoni li huwa kellu lejn missieru li barra li kien bniedem ħabrieki, kien ukoll benefattur kbir.

“Fir-Radio City darba nħadem dramm bl-isem ‘Il-magħżula minn Alla’ li kien jirrakkonta l-ġrajja ta’ Fatima. Kien deher fuq ħamest’ijiem u l-flus li kienu nġabru, kienu ngħataw bħala fondi għall-bini tal-Knisja ta’ Fatima li hemm fil-Guardamangia.”

Ġużè Schembri kien ukoll politiku li wara l-qasma fil-Partit Laburista kien għażel li jaħdem flimkien mat-Tabib Boffa. Kien f’dawn iż-żminijiet illi l-familja Schembri għamlet ħbiberija mar-Reġina Eliżabetta.

“Konna nikrulha l-Villa Guardamangia meta kienet tiġi Malta. Mhux darba u tnejn li fil-għodu kont immur inżurha u nsibha tixxemmex fuq it-taraġ. Kienet mara mill-aħjar magħna imma isma’ din,” qalli Reginaldo b’ħarsa mqarqċa. “Darba minnhom dehrilha illi waħda mit-twieqi tal-villa kellha bżonn laqgħa żebgħa u qabbdet lil min jiżbogħilha kif riedet hi. Taf li mbagħad naqqsitilna l-ispejjeż li ħallset, mill-kera li kellha tagħtina?”

Il-familja Schembri għamlet żmien tgħix f’Villa Parisio, Ħal-Lija. Imma Reginaldo li kien il-ħames wild, jiftakar illi l-biċċa l-kbira ta’ ħajtu qattagħha jgħix f’Villa Guardamangia. Bħala residenza tas-Sajf l-familja kellha wkoll il-Villa Rosa, f’San Ġorġ.

“Kien f’dawk l-inħawi li ltqajt mal-mara tiegħi Tereża. Hi kienet taħdem ir-rakkmu ma’ Grixti tal-Belt. Niftakarha ċara l-ewwel darba li rajtha. Kont għedtilha int għalija. Anki hi ħadet grazzja miegħi mill-ewwel imma ma stajtx ngħid l-istess għall-kunjata li ma riditni b’xejn. Akkost li kont noqgħod inżiegħel biha u ndawwarha bil-karozzi lussużi li kellna! Iżda maż-żmien din l-istorja nqallbet ta’ taħt fuq għax qabel ma mietet kienet sejjħitli ħdejha u qaltli ‘Qatt ma rajt raġel bħalek.”

B’nostalġija kbira f’għajnejh Reginaldo kompla jirrakkuntali kif martu mardet meta kienet għadha fit-tletinijiet tagħha….

“Għamilt minn kollox biex naraha mfejjqa. Meta kienet għamlet l-aħħar ġranet tagħha fl-Isptar San Luqa kont norqod ħdejha kuljum. Iżda b’dispjaċir kbir tiegħi xorta waħda mietet u ħallietni. Ma nista’ ninsiha qatt. Lilha biss ħabbejt. Qatt ma ridt nerġa’ niżżewweġ. Kont naf li mhu ser insib lil ħadd aktar bħalha. Għadni naħseb fiha kuljum u nixtieq li qegħdha hawn ħdejja…. Għalhekk dan l-istil ta’ djar, din l-għamara. Nagħmel siegħat ħdejhom u mbagħad nagħlaq għajnejja u nibda nimmaġinani f’dawk iż-żminijiet meta kont ngħix ġo djar bħal dawk, niġri minn kamra għall-oħra.”

Waħda mill-aktar djar għal qalbu hija l-Grosvenor Hall, dar li fiha ftit aktar minn ħames piedi għoli.

“Ilni naħdem fuqha s-snin. Biex tlestiha dar bħal din trid ħafna xogħol u paċenzja.”

Tlabtu jispjegali pass pass kif tinbena dar tal-pupi…

“Jiena nirċievi numru ta’ rivisti mingħand kumpaniji li jbiegħu dawn id-djar. Ikolli nammetti miegħek illi anki nħares lejhom biss fuq l-istampi nitgħaxxaq. Minn fuqhom inkun nista’ nagħżel it-tip ta’ dar li tolqotni. Id-dar tiġi f’kit, biċċa biċċa. Tkun tista’ tagħżel id-dar miżbugħa lesta, la kemm tgħaqqadha flimkien. Imma jien nippreferi nagħmel kollox jien skont il-gosti tiegħi. Anki l-madum nagħmel jien, kaxxa kaxxa, waħda sewda u waħda bajda kontra xulxin u noqgħod inwaħħalhom bil-mod. Mhux la kemm taqbad u tagħmilhom dawn l-affarijiet. Irid ikollok ċertu ħila u ħafna dedikazzjoni. L-għamara nordnaha minn fuq l-istess rivisti. Togħġobni ħafna l-għamara stil Vittorjan, bħal dik li kien ikollna ġod-djar tagħna f’żogħżiti. Għandi wkoll dar li żejjintha b’għamara fuq stil antik Malti u ġiet sabiħa ħafna wkoll. Hu daqsxejn passatemp għali għax kollox jiswa l-flus imma jien naf naħdem xi wħud mill-affarijiet u nżidhom fid-djar tiegħi. Ara dawk l-inkwadri per eżempju… qed tarahom? Dawk jien u l-mara,” urieni Reginaldo hekk kif beda jidħak bil-qalb u jurini l-oġġetti żgħar u ħelwin li mela l-kmamar tad-djar tal-pupi bihom. “Dak li jagħmilhom uniċi… l-irtokki personali tiegħek. Dawk il-ballavostri jien żidthom. Anki dawk it-tapiti, il-purtieri, l-arloġġ antik Malti, il-platti taċ-ċeramika mal-ħitan u t-terrazzini. Il-bibien per eżempju kienu bojod imma jien tajthom lil wieħed mastrudaxxa biex jagħtihom il-lostru. Hekk għandhom dehra professjonali u aktar realistika. U dawk il-linef ordnajthom apposta mingħand kumpanija li taħdem il-ħġieġ.”

Mal-ewwel daqqa t’għajn ma kontx intbaħt bihom dawn l-oġġetti kollha li beda jindikali. Imma ftit ftit, permezz tal-entużjażmu tiegħu, bdejt nifli l-kmamar aħjar u aktar ma beda jgħaddi l-ħin, aktar stajt nara d-dettalji u nifhem x’ifisser dan il-passatemp għalih.

Kull kamra ġo kull dar kienet imżejjna b’mod realistiku, bl-aċċessorji kollha meħtieġa u b’ħafna lussu wkoll. Ġo waħda mill-kmamar tal-ikel, kien hemm sett sħiħ ta’ platti u kikkri taċ-ċeramika mpoġġija fuq il-mejda, donnhom għal-lest sakemm jaslu l-mistiedna. Minn wara l-ħġieġ tagħhom, l-armarji fil-kmamar differenti, kienu mogħnija bi platti u buqari ċkejknin… kollox irranġat sabiħ daqs li kieku l-id ta’ mara ħawtiela kienet tieħu ħsiebhom. L-umbrella kienet lesta għax-xita fl-entrata, il-kpiepel sbieħ tax-xemx imdendlin u ppreparati għall-ħarġa, il-gazzetti tal-ġurnata mpoġġija ħdejn is-sufan u d-dawl kien jixgħel fil-linef kbar u fil-lampi ta’ ħdejn is-sodod. Li kieku l-pupi li kienu qed iżejjnu l-kmamar kellhom jieħdu l-ħajja, ma kienu ser isibu xejn nieqes biex jgħixu ħajja mill-aħjar.

“Qatt ma tlesti għax dejjem issib xi ħaġ’oħra x’tivvinta. U jien dak li noħlom bih nibqa’ nsostni fuqu sakemm nagħmlu. Hekk ngħaddiha l-ġurnata.”

Reginaldo ħadni f’kamra żgħira mdawwra bl-affarijiet kollha li jkollu bżonn għal dan ix-xogħol: kolla, kuluri, żebgħa, biċċiet irqaq tal-injam, makkinarju u mitt ħaġ’oħra.

“Inħoss sodisfazzjon u nofs meta nkun qed naħdem fuq id-djar tiegħi. Permezz tagħhom inżomm ħaj dak iż-żmien li dari kont ngħix fih. Iż-żmien modern ta’ llum xejn ma jolqotni. Nippreferi d-dinja antika ta’ tfuliti. Ikun hemm min jidħak meta jismagħni nitkellem hekk. Imma f’żogħżiti jiena għext f’kuntentizza kbira u hemm irrid nibqa’ ngħix,” sostna Reginaldo hekk kif induna li kienet iċċaqalqet biċċa għamara minn postha u sejjaħ lil Suzanne biex tiġi tirranġahielu malajr.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-23 t’Awwissu 2009)

Share on Facebook

2009.08.23 / no responses / Category: Torca - Perspettivi