Posts Tagged ‘vari’

  • RUĦ ĠDIDA LIL SENGĦA ANTIKA

    L-Istorja minn dejjem kienet taffaxxinani imma minn meta bdejt nagħmel intervista wara l-oħra biex nibni dawn l-artikli, irnexxieli nagħraf ukoll kemm humaPio Borg interessanti n-nies ta’ llum. B’mod speċjali l-anzjani tagħna, sirt nistħajjilhom enċiklopediji ħajjin, mogħnija bl-isbaħ informazzjoni, dettalji, rakkonti, memorji, esperjenzi, kapaċitajiet… M’hemmx tmiem għal din il-lista għax kull darba li niltaqa’ ma’ individwu ġdid, niskopri xi ħaġ’oħra u nirrealizza x’qed nitilfu meta m’aħniex nieħdu rekordju nazzjonali ta’ dan it-tagħrif kollu. Sa mn’Alla li jeżistu ċerti għaqdiet li jlaqqgħu ż-żgħażagħ ma’ dawn l-anzjani, ħalli b’hekk almenu dan il-wirt kulturali tagħna b’xi mod jew ieħor jiġi mgħoddi lill-ġenerazzjonijiet ta’ wara. Proprju dil-ġimgħa sibt ruħi mistiedna għand Pio Borg, membru tal-Għaqda Dilettanti Mudelli ta’ Knejjes, li l-għan prinċipali tagħha huwa li jagħti ruħ ġdida lil sengħa antika permezz tal-entużjażmu taż-żgħażagħ ta’ llum.

    Pio Borg illum jgħodd is-67 sena. Huwa kollezzjonist ferventi ta’ bosta affarijiet reliġjużi. Jiftakar sewwa l-bidu ta’ din l-Għaqda, li dis-sena qed tiċċelebra l-25 anniversarju mit-twaqqif tagħha.

    “L-Għaqda tnisslet fl-1986 meta ngħaqdu flimkien Raphael Micallef, Tony Terribile, Pawlu Piscopo u wara daħlu wkoll George Gusman u Guido Lanfranco. Jien kontLogo Għaqda Mudelli Knejjes - 25 sena wieħed minn tal-bidu li sirt membru magħha għax mill-ewwel emmint fl-iskop tajjeb li kellha. Fil-gwerra konna tlifna ħafna oġġetti prezzjużi, speċjalment fl-inħawi tal-Kottonera li ġarrbu ħafna ħsara. Għalhekk konna fuq ix-xwiek biex insiru nafu dwar il-ftit li kien għad fadal, filwaqt li ttamajna li nkunu nistgħu nerġgħu nagħtu r-ruħ lil dax-xogħol tal-mudelli tal-knejjes. Bi pjaċir ngħid li l-Għaqda mhux talli rnexxielha tqajjem mill-ġdid l-interess f’das-snajja’, talli poġġiethom fuq pedestall. Illum qegħdin madwar 400 membru u tliet kwarti minnhom huma żgħażagħ, kollha kemm huma bil-pika dwar min ser jaħdem l-aqwa biċċa xogħol. Xhieda ta’ dan huma l-bosta wirjiet tal-Ġimgħa l-Kbira li jittellgħu madwar l-irħula u l-bliet tagħna.”

    Pio kompla jispjegali kif f’din l-Għaqda ssib kull xorta ta’ nies imsieħba. Fehemni wkoll dwar l-opportunitajiet li din kapaċi toffri.

    “Il-membri tagħna jiġu minn diversi oqsma tant li għandna anki nies li jaħdmu fis-sezzjoni tar-restawr tal-gvern, għalliema u avukati.Il-Veronika B’hekk jinħoloq iċ-ċans illi l-membri bejniethom jistgħu jaqsmu bosta ideat dwar kif jaħdmu xi oġġett jew ieħor. Intant kull xahrejn issir laqgħa fejn espert f’xi qasam relatat jew xi ħadd mill-membri stess jagħtu tagħrif siewi dwar is-sengħa tagħhom: fl-injam, fl-irħamar, fl-istatwar, fil-fidda eċċ eċċ. Infatti l-aħħar wieħed li ġie jżurna kien Renzo Gauci u flimkien miegħu rajna kif jinħadmu l-istatwi, kif jiġu ffurmati u kif tibda l-proċedura. Naturalment, f’sagħtejn laqgħa, mhux ser issir taf kollox imma jkollok biżżejjed għarfien biex jixprunak tkompli tfittex u titgħallem. Ovvjament l-Għaqda isservi wkoll ta’ vetrina fejn f’numru ta’ okkażżjonijiet il-membri jistgħu jesebixxu s-sengħa tagħhom jew xi oġġetti li jkunu akkwistaw.

    Barra minn hekk, l-Għaqda taqdi funzjonijiet oħra fosthom it-tixrid tat-tagħlim storiku u kulturali. Fil-fatt kull tant żmien immorru nżuru postijiet differenti bħall-katakombi ta’ San Pawl, il-mużew ta’ Ħaż-Żabbar u l-kappella ta’ Sant’Anġlu fejn ikollna wkoll gwida li tagħtina informazzjoni. B’hekk wieħed mhux qiegħed mal-Għaqda biss biex jarma xi gandlier jew biex jibni mudell imma anki biex jifforma ruħu f’dawn l-oqsma.

    Nistgħu ngħidu li din l-Għaqda tagħmel ġid kemm b’mod dirett bħal meta qed turik kif taħdem xi ħaġa, u anki b’mod indirett f’dak li hu ġid spiritwali, peress li żżommok f’kuntatt kontinwu mal-Knisja. Bi kburija nista’ nsemmilek li minn fost il-membri tagħna diġà ħarġu erbgħa saċerdoti.”

    Ma’ Pio ltqajt f’binja fejn hu jżomm il-kollezzjonijiet tiegħu u fejn iqatta’ siegħat sħaħ jaħdem fuq xi ħaġa jew oħra. Hekk kif konna telgħin it-taraġ wiesgħa u għoli tal-post, hu Il-mant, l-artal u l-vari ta' Pio Borgġibidli l-attenzjoni għal xi skultura mill-ifjen fil-ħitan li kienet tixhed li dik id-dar kienet tiftakar żmien il-kavallieri. Kont ilni biex nidħol f’dar hekk u tarġa wara tarġa ħassejtni tiela’ f’xi dinja oħra, kif fil-fatt kien għax hekk kif Pio fetaħ il-bieb, ħabta u sabta sibt ruħi mdawwra b’kull xorta ta’ kollezzjonijiet, tant li għall-ewwel ma kontx naf minn fejn ser naqbad nibda!

    “Tridx nibdew minn dan l-artal?” issuġġerili Pio filwaqt li stqarr li l-ġurnata ta’ qabel kien ilu ħames siegħat jaħdem fuqu biex ikun jista’ juriehuli armat.“Dan l-artal hu portabbli u bħalissa qed nirrestawra l-armarju tiegħu. Bejn wieħed u ieħor għandu madwar sebgħin sena u  oriġinarjament kien ta’ ħija, li kien espert dwar l-affarijiet tal-Knisja. L-artal huwa kkonsagrat u għalhekk sar numru ta’ quddies fuqu. Il-konsagrazzjoni tiegħu saret billi ntbagħtu xi relikwi tal-qaddisin minn Ruma li tpoġġew f’dil-ħofra ċkejkna mħaffra apposta fil-wiċċ tal-artal u dan ġie mbierek mill-Isqof.”

    Sirt naf li Pio prinċiparjament jaħdem fl-injam imma meta kien sagristan huwa interessa ruħu li jitgħallem ħafna snajja’ oħra u għalhekk jista’ jmidd idu għal xogħolijiet varji.

    “Il-Belt kien hemm ċertu Carmelo Bonello li kien magħruf ħafna għas-sengħa tiegħu biex jagħmel it-tabelli tal-ħwienet. Min jaf kemm qattgħajt siegħat bil-qiegħda fuq it-taraġ tal-kantina tiegħu ħalli nosservah jaħdem, waqt li kultant kont inqum nagħtih daqqa t’id jiżbogħ meta jitlobni ngħinu. B’hekk ftit ftit ħadt il-qagħda jiena wkoll tant li għamilt diversi xogħolijiet fosthom iż-żebgħa u d-dekorazzjonijiet tad-deheb tal-koppla kollha tal-Knisja tal-Erwieħ tal-Belt.”

    Għajnejja għatxana flew l-oġġetti mdendlin mal-ħitan fejn fosthom kien hemm kwadri kbar mimlija bil-forom tal-wegħdi li kienu jirregalaw in-nies meta jaqalgħu xi grazzja, Il-wegħdinumru ta’ prospettivi ddiżinjati għal wara l-artal u statwi kbar fin-niċeċ li dari kienu jiddendlu mal-ħitan tal-kmamar tas-sodda…

    “Ara dan mant li ser inżanżan dis-sena għall-wirja. Hu mant uniku għax fih iħaddan is-snajja kollha: skultura, rakkmu tad-deheb, xogħol ta’ l-injam, lussu ta’ drappijiet, glalen tad-deheb eċċ. Ħa npoġġi fih il-Madonna tar-Rużarju bil-bradella b’kollox li qiegħda fil-parroċċa ta’ San Duminku.”

    Bħas-soltu, kelli kurżità minn fejn bdiet din in-namra għall-kollezzjonijiet u Pio ħasadni mhux ftit meta bi tbissima għarraffni li hu kien twieled fi tmiem il-gwerra fil-kannierja ta’ San Duminku u għalhekk letteralment seta’ jgħid li l-affarijiet tal-knisja kienu qegħdin f’demmu!

    “Apparti minn hekk, missieri u zijuwi kienu sagristani fil-Knisja ta’ San Duminku u allura jiena u ħija konna deħlin u ħerġin hemm ġew. Niftakar ukoll li meta kont żgħir konna mmorru għand in-nanna li kienet toqgħod Santa Venera. Hemmhekk kien hemm id-drawwa li jarmaw monti li kellu sezzjoni ddedikata lit-tfal: għas-subien kien ikun hemm statwi tal-festa u għall-bniet kienu jbiegħu għamajjar żgħar tal-injam. Ma kienux xi affarijiet elaborati Il-vari fl-armarjitaf imma ta’ tfal li konna, konna niġġennu fuqhom. Ta’ kull sena, n-nanna kienet titlobni nfakkarha xi statwi kienet diġà tatni u mbagħad tmur u tagħżilli oħra. Kienu statwi jiswew ftit li xejn, magħmula mit-tafal u miżbugħa bil-kulur tat-tibjid għax dak iż-żmien ma kienx hemm żebgħa. Imma tiskanta kif, affarijiet bħal dawn jidħlu f’qalbek u jibqgħu fik matul ħajtek kollha.

    Niftakar ukoll li meta kien fetaħ l-istazzjon tat-TV f’Malta, Charles Arrigo kellu programm jismu ‘Il-Quċċija’ u fih dejjem kien jinkludi parti dwar l-artiġġjanar u s-snajja’ antiki. Darba minnhom kien stieden lili u lil missieri Toni biex nitkellmu dwar il-qasam tal-Ġimgħa l-Kbira fejn fosthom tajna r-riċetta tal-borma tfuħ li titpoġġa fis-sepulkru f’dawn iż-żminijiet.”

    Pio qalli li llum tista’ ssib tixtri din it-taħlita lesta fil-pakketti imma m’għandi l-ebda dubju li din ma tħabbatiex mal-oriġinal u għalhekk tlabtu jgħidli r-riċetta biex ngħaddiha lilkhom, forsi min jaf?

    “L-ewwel ħaġa jrid ikollok kwantità ta’ nbid iswed. Sadanittant minn jumejn qabel, jeħtieġ ixxarrab taħlita ta’ lumi, larinġ, mandolina, bastun tal-kannella, ftit nuċimuskata u tħalliha okkupata bl-għatu magħluq ħalli tiffermenta. Wara jumejn tħallatha mal-inbid u tagħtiha fawra qawwija fuq in-nar. Matul il-ġranet li n-nies jiġu biex jinvistaw is-sepulkru, trid tħalli din il-borma fuq spiritiera b’nar bati ta’ ftila jew tnejn u toqgħod attent li ma tħallix lit-taħlita tinxtorob, billi minn ħin għal ħin iżżid l-inbid li jkun evapora.”

    Proprju fin-nofs tal-kamra, fuq mejda mdaqqsa, Pio kellu numru ta’ vari ta’ San Duminku li kienu qed jistennew biex jinġarru għall-post tal-wirja.

    “Dawn l-istatwi li qed tara hawnhekk huma maħduma minn tafal imlibbes bil-kartapesta. Kien ħadimhomli Noel Cauchi, membru żgħażugħ tagħna li sfortunatament riċentement tlifna f’inċident fatali.

    Din hija vara minjatura, kopja mqaxxra tal-istatwa titulari ta’ San Duminku tal-Belt, filwaqt li din l-istatwa l-oħra qed turi miraklu li għamel dan il-qaddis, li kważi ħadd mill-qaddisin l-oħra qatt m’għamlu Vara ta' San Duminku - il-ħruq tal-kotba– dik li qajjem tifel mill-mewt. Din l-istatwa l-oħra turi l-fidi kbira li kellu San Duminku meta biex jiġġieled l-ereżija li kienet qed tiġi mgħallma, huwa sfida lill-Albeġiżi biex jitfgħu l-kotba tagħhom u dak tiegħu tal-evanġelju ta’ San Mattew fin-nar. Jekk il-kotba jinħarqu kien sinjal li r-reliġjon tagħhom kienet falza. Hekk sar u għalkemm il-kotba l-oħra nqerdu, dak tal-evanġelju ma ntmissx mill-fjammi.”

    Kemm stejjer li qatt ma smajthom! Iżda kien għad fadal iktar minn hekk. Bi kburija Pio għarraffni li dawn l-istatwi kienu ser jiġu esebiti fil-wirja ta’ dis-sena għall-ewwel darba.

    “Għandi 14 il-biċċa li juru episodji mill-ħajja ta’ San Duminku, fosthom l-aktar vara riċenti li turi lil San Duminku ma’ San Franġisk. Dawn iż-żewġ qaddisin teżisti rabta kbira bejniethom tant li fir-reliġjon kattolika huma magħrufa bħala t-tewmin. Dan minħabba li bejn wieħed u ieħor, it-tnejn waqqfu l-ordni tagħhom fl-istess żmien. Jingħad ukoll li darba ltaqgħu u biex juru l-ferħ tagħhom, għannqu lil xulxin u hekk qed turihom din il-vara.”

    Ersaqna aktar il-ġewwa u fis-silenzju maestuż tiegħu, magħluq f’niċċa kbira, nilmaħ statwa mdaqqsa ta’ San Duminku li mal-ewwel laqtitni ħafna.

    “Dak sab ruħu għandi wara li missieri xtrah mingħand ħuħ qabel mar l-Awstralja. Huwa xogħol uniku u formidabbli li jgħodd madwar 90 sena. Kien inġab minn Bolzano flimkien ma’ statwa oħra pariġġu Il-vara l-kbira ta' San Duminku li għandha madwar 90 senata’ San Pawl. L-istatwa hija maħduma kollha fl-injam, apparti minn xi aċċessorji tagħha li huma tal-fidda u bil-pedestall b’kollox hija għolja metru. Għal dis-sena, wara tant żmien,  din l-istatwa aktarx ser titlaqqa’ ma’ ta’ pariġġa.”

    F’diversi kaxxi u magħluqin sewwa wara numru ta’ armarji, Pio kellu wkoll għadd ta’ vari tal-Ġimgħa l-Kbira, bosta minnhom kopji tal-vari tal-Belt. Xtaqt nifhem x’iwassal biex wieħed jibqa’ jixtri kopja wara l-oħra tal-istess oġġett. U tipikament tiegħu, Pio weġibni permezz ta’ rakkont ieħor…

    “Dan is-sett li qed tara hawnhekk għandu ‘l fuq minn 90 sena. Li kieku rajt kif kien meta akkwistajtu, kont tgħidli miġnun għax ċertu statwi kienu saru qishom karta peress li kienu merfugħin f’post umdu. B’paċenzja kbira nixxifthom waħda waħda fuq il-bejt u rtukkajthom mill-inqas possibbli biex ma nneħħilhomx l-antikità. Trid tkun taf għaliex xtrajtu sett bħal dan? Għax ma stajtx inħalli l-istorja u l-artiġġjanat tiegħu jintilfu!

    Għandek tkun taf li dawn huma l-istess statwi li tant snin ilu kienu jiġu armati madwar il-gabbana li llum għadha tinsab fl-istess post, fiL-ort tal-Ġetsemani Triq Merkanti biswit il-Kon-Katidral ta’ San Ġwann. Il-gabbana kienet ta’ ċertu Carmelo Fenech li kien ibiegħ ir-ruġġata minnha. Imma fiż-żminijiet tal-Ġimgħa l-Kbira, peress li kienet ottagonali, ġo kull arkata ġietu f’rasu li jarma statwa ħalli jesebihom lill-pubbliku. Kien jibda jarma fl-Erbgħa tat-tniebri u mbagħad iħallihom hemm il-Ħamis u l-Ġimgħa filwaqt li s-Sibt iżarma kollox biex għall-Ħadd jerġa’ jiftaħ bir-ruġġata. Tant kien akkanit u dilettant ta’ dawn l-affarijiet li f’dawk it-tliet ijiem kulħadd kien jaf li Carmelo kien jorqod fil-gabbana stess li ma jmorrux jisirqulu l-istatwi!”

    Għiduli intom kif tista’ ma tapprezzax lil dawn l-individwi meta joħorġulek b’rakkonti hekk imprezzabbli li wħud minnhom huma letteralment marbuta ma’ siti jew binjiet storiċi? Huwa impossibbli li ninkludi dak kollu li wrieni jew qalli Pio għax m’għadnix spazju biżżejjed. Uħud mill-kollezzjonijiet tiegħu jafu skulturi rinomatissimi bħal Alfred Camilleri Cauchi filwaqt li oħrajn iħaddnu ġrajjiet kurjużi. Infatti mhux darba u tnejn li Pio u sħabu offrew l-informazzjoni tagħhom għar-riċerka ta’ diversi studenti.

    Hekk kif kont qed nagħlaq l-intervista ntfajt niġbed xi ritratti. Tiskanta kemm minn wara lenti ta’ kamera kultant ċertu affarijiet jieħdu perspettiva differenti. Fosthom L-istatwi li ħadem Tonio Cuschierilaqtitni statwa ta’ mara mbikkma li kienet tagħmel parti mill-purċissjoni tad-difna ta’ Kristu. Iżda għal mument, meta lmaħt ir-ritratt u rajt il-bixra tal-istatwi l-oħra, bħal stħajjilthom imbikkma għax sabu ruħhom magħluqa fuq xkaffa wara l-ħġieġ…

    “Dak sett ta’ 22 statwa maħduma minn Tonio Cuschieri minn Tas-Sliema, illum mejjet,” qalli Pio hekk kif sabni qed niflihom. “Ilhom għandi madwar 36 sena. Maħduma mill-kartapesta u flimkien jiffurmaw vari sbieħ tal-Ġimgħa l-Kbira. Xi snin ilu kont narmahom fil-Knisja ta’ San Duminku ġewwa mudell kbir ta’ knisja li kont ħdimt jien stess – kien mudell twil 25 pied, wiesa’ 22 pied u għoli tliet sulari u kellu s-saqaf impitter. Kont tidħol u toħroġ minn dal-mudell daqs kemm kien kbir. Imma llum dawn l-istatwi, flimkien ma’ għadd ieħor ta’ kollezzjonijiet tiegħi, jinsabu magħluqa fil-kaxxi għatxana biex jiġu esposti. Kif qed tara, jiena nieħu ħsiebhom ħafna imma n-natura ta’ dawn l-affarijiet hija li jiġu esebiti u mhux li jingħalqu hawn ġew.

    Illum jien pensjonant u m’għandi xejn iktar ħlief lill-familja tiegħi u lil dawn il-kollezzjonijiet li jiffurmaw parti sostanzjali minn ħajti. Kieku minn żmien għal Statwa - Pio Borgżmien jiġu bosta nies jifirħuli u jieħdu r-ritratti tagħhom. Kulħadd jgħidlek li hu passatemp ta’ min jinkoraġġih. Uħud jeħdulek b’idejk u jtaptpulek fuq dahrek u jirringrazzjawk talli qed tippromwovi affarijiet bħal dawn imma mbagħad tgħaddi l-elezzjoni u bħal dejjem, l-affarijiet tiegħi jibqgħu fil-kaxxi. Imqar xi ħadd mill-awtoritajiet jagħtini biċċa maħżen hawn fil-Belt ħalli nkun nista’ narmah b’dawn il-kollezzjonijiet għat-turisti tagħna. Kelli tama kbira li forsi l-Knisja tal-Maddalena li kienet qed taħżen l-affarijiet tal-Karnival setgħet tkun ideali għalhekk. Imma!”

    Ċertament kollezzjonijiet bħal dawn jiffurmaw parti mill-wirt etnografiku tagħna u nemmen bis-sħiħ li b’wirja mtellgħa professjonalment, inkunu qed inżidu mal-valur kulturali ta’ pajjiżna kemm għalina l-Maltin u anki għat-turisti li jiġu jżuruna.

    Il-Ġimgħa 11 ta’ Marzu 2011 kelli l-opportunità li nattendi għall-ftuħ uffiċjali tal-wirja tal-Għaqda Dilettanti Mudelli ta’ Knejjes li tinsab f’Sala San Franġisk, Triq Melita, l-Belt u nista’ niggarantixxi li hemm bosta xogħolijiet interessanti ta’ diversi individwi għall-wiri. Il-wirja ser tibqa’ miftuħa sas-26 ta’ Marzu 2011, mit-Tnejn sal-Ħadd mid-9:30am san-12:30pm u mill-4:30pm sas-7:30pm.

    (Nota: Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-13 ta’ Marzu 2011)

    2011.03.13 / 1 response / Category: Torca - Perspettivi

  • WIRJA TAL-ĠIMGĦA MQADDSA – wirja bi skop

    Fil-ħajja kultant jiġu mumenti meta tibda titħasseb jekk Alla jeżistix tassew f’ħajjitna. Partikolarment meta jseħħu traġedji kbar u tara popli sħaħ jinkinsu qishom nemel mejtin, jiġik id-dubju jekk wara kollox hux qegħdin weħidna hawn isfel u li m’hemm ħadd jieħu ħsiebna fir-realtà! Ħsibijiet koroh ħafna li jqanqlu fik emozzjonijiet ta’ disperazzjoni li tħosshom iridu jiklulek qalbek. Diffiċli l-ħajja meta tgħolli għajnejk il-fuq lejn is-sema kaħlana u moħħok jgħidlek li dak hu l-limitu tal-eżistenza tiegħek u li m’hemm xejn aktar. Iebsa wisq biex taċċetta li m’hemm l-ebda entità lejn min tista’ tirrivolġi għall-għajnuna u li dak li ġejt mgħallma u li emmint matul ħajtek kollha huwa biss gidba.

    Biex tgħaqqad, l-atteġġjament ta’ wħud minn dawk li jagħżlu li jkunu r-rappreżentanti tal-messaġġ t’Alla, xi kultant aktar jitfgħek fil-limbu milli jurik id-dawl. Nagħżel biss illi nsemmi każ li seħħ il-ġimgħa li għaddiet fejn għad-diżappunt u l-inkredultà tal-familjari u l-mistednin, tarbija ta’ koppja mhux miżżewġa, ġiet mgħammda għaliha weħidha, f’sala ta’ knisja u wara li spiċċat il-quddiesa u telaq kulħadd il-barra! U dan meta  waqt il-quddiesa, smajna priedka mqanqla mill-qassis b’messaġġi kontinwi ta’ tolleranza u mħabba filwaqt li fl-istess ħin, f’rokna mwarrba f’dak il-post, kien hemm dit-tarbija u l-ġenituri tagħha jistennew ħalli titgħammed. Tgħid Kristu hekk kien jagħmel kieku għex dis-sitwazzjoni? Nitbissem meta mbagħad jiġi xi ħadd jistagħġeb il-għala qed jonqsu n-nies mill-Knisja!

    Iżda trid jew ma tridx, bosta drabi jkollok tagħraf illi għandek bżonn li temmen sabiex tkun tista’ tibqa’ għaddej. U għalhekk, meta tiltaqa’ ma’ grupp ta’ żgħażagħ jaħdmu mimlija fiduċja u ħeġġa sabiex jiċċelebraw dal-ġranet tal-Ġimgħa Mqaddsa, qalbek donnha tistejqer u fik terġa’ tinbet dik il-fjamma li tkun għoddha ntfiet….

    Ryan Bezzina, il-viċi Chairman tal-Kummissjoni Festa Esterna –Fgura laqgħani ġewwa l-Knisja l-Antika tal-Fgura. Flimkien ma’ sħabu, huwa kien qiegħed ilesti l-aħħar preparamenti sabiex tittella’ l-wirja annwali tal-Ġimgħa l-Kbira.

    “Flimkien ma’ missieri Raymond u l-Kummissjoni, ilni ntella’ din il-wirja għal dawn l-aħħar sitt snin,” beda d-diskors Ryan. “Fil-fatt kien missieri stess li rawwimni f’dan il-qasam. Sa minn meta kont żgħir, Raymond u Ryan Bezzina (lemin) (organizzaturi tal-wirja) flimkien mal-Kappillan tal-Fgurakont narah jgħin fl-armar tal-festa u maż-żmien anki jiena bdejt immidd idi. Ftit wara beda jitħajjar jixtri xi statwa żgħira u minn hemm id-delizzju kiber tant li missieri beda jikkollezzjona sett ta’ vari tal-Ġimgħa l-Kbira. Iżda wara xi snin iddeċieda li jieqaf u minfloku għażilt li nkompli nibni s-sett jien. Sadanittant bdejna ninteressaw ruħna wkoll f’xi oġġetti antiki tal-arti sagra. Meta rawni daqshekk iddedikat, sħabi ħajjruni ntella’ wirja u ddeċidejt li nipprova. Flimkien mal-Kummissjoni u permezz ta’ xi kollezzjonijiet privati oħra, jiena u missieri bdejna ntellgħu wirja annwali fejn kull sena, inżidu xi ħaġa ġdida. Nistgħu ngħidu li kollox beda minn sett ta’ vari żgħar!”

    Il-wirja hija mqassma f’erbgħa sezzjonijiet…

    “Aħna nippruvaw nolqtu d-diversi interessi ta’ dawk kollha li jiġu jżuru din il-wirja li daqs kemm kibret illum, aktar tista’ ssejħilha esebizzjoni. Fil-fatt in-nies timxi matul xenarji mibnija apposta u tittieħed minn sezzjoni għall-oħra akkompanjata minn selezzjoni professjonali ta’ dawl u mużika sagra. L-iskop tal-wirja huwa li ndaħħlu lin-nies fl-atmosfera tal-Ġimgħa Mqaddsa, nifhmu aktar il-passjoni ta’ Kristu u x’tirrappreżenta l-Ġimgħa l-Kbira u f’dan kollu ndaħħlu wkoll it-tradizzjonijiet lokali.

    L-ewwel sezzjoni, eżatt kif tidħol, tikkonsisti f’sett ta’ vari tradizzjonali li magħhom insibu wkoll xogħol ta’ fidda, skultura, rakkmu mill-isbaħ u fin-nofs kurċifiss antik tal-kartapesta. Interessanti nsemmi wkoll illi hawnhekk ser ninkludu wkoll ventartal antik (artal li jintrama quddiem l-artali għall-okkażżjoni) u karti tal-glorja fi tlieta (li dari kienu jitqiegħdu fuq l-artali biex tingħad il-quddiesa minn fuqhom).

    It-tieni sezzjoni ser tkun imżejjna b’xenarju msejjes fuq il-pittura tal-aħħar ċena ta’ Leonardo Da Vinci fejn hemmhekk in-nies tista’ tara l-mejda tal-appostli armata bi stil Lhudi, eżatt kif jingħad li kienet fl-aħħar ikla li għamel Kristu magħhom. F’din il-parti jispikka ħafna x-xogħol tal-platti tal-ismid fostom il-platti bl-ismijiet tal-appostli.

    It-tielet sezzjoni hija dik li l-aktar li timpressjona n-nies u fiha nsibu statwi life-size. Kemm l-istatwi u kemm ix-xenarju li jdawwarhom huma maħduma fuq il-film The Passion of The Christ. Għażilna dan l-Sett ta' statwi lifesizeistil peress li jidhrilna li dan il-film kien l-aktar wieħed qawwi u realistiku. L-ewwel ma ħdimna kienet l-istatwa ta’ Kristu u din mall-ewwel laqtet ħafna lil kull min ġie jaraha. L-iskultura tagħha hija xogħol ta’ James Azzopardi min-Nadur. L-oriġinalità tal-istatwa toħroġ l-aktar peress li din mhiex imlibbsa parrokka (kif soltu jkunu statwi bħal dawn.) Minflok din għandha x-xagħar tar-ras u s-suf tal-ġisem, imdaħħlin waħda waħda minn ġilda partikolari tal-fibre li jagħtu lill-istatwa s-sensazzoni ta’ ġilda ta’ bniedem veru, meta tmissha. Bl-istess mod, inħadem ukoll is-suldat il-manigold li jidher qiegħed isawwat lil Kristu. Ta’ min isemmi li dis-sena f’dix-xena ser jiżdied ukoll iċ-ċenturjun bil-qiegħda qed jgħodd is-swat ta’ Kristu.

    Finalment in-nies tasal għar-raba’ sezzjoni li bosta jsibuha bħala l-aktar naħa prezzjuża, propju minħabba li fiha nesebixxu selezzjoni ta’ oġġetti sagri antikiStatwa ta' Kristu li kienu jintużaw ġol-knejjes. Hawnhekk kull sena nagħmlu xi ħaġa ġdida u ċertu nies jiġu letteralment biex jaraw din il-parti. Għaldaqstant ma nistax niżvela ħafna minn dak li ser jaraw. Nista’ però nsemmilek illi fostom ser ikun hemm kollezzjoni ta’ kurċifissi antiki maħduma minn materjali differenti u li wħud minnhom imorru lura għal aktar minn 300 sena. Kważi daqstant antik ser isibu wkoll vestwarju li kien jintlibes mill-qassisin fiż-żminijiet tal-Ġimgħa l-Kbira. Ser ikun hemm ukoll għadd ta’ platti tal-ismid, kollha maħdumin mill-membri tagħna.”

    Ryan qalli illi t-tradizzjoni tal-platti tal-ismid inbdiet f’Ħaż-Żebbuġ u llum daħlet f’ħafna rħula oħra. Huwa xogħol ta’ paċenzja kbira imma r-riżultat tiegħu huwa mpressjonanti u mill-isbaħ (kif qagħad jurini Christian Brincat li biex ifehemni kif isir dan ix-xogħol, beda jżejjen platt tal-appostli quddiemi). Għal dis-sena wieħed mill-attrazzjonijiet ser ikun platt ta’ ftit akbar minn metru maħdum bis-smid u mibni fuq kwadru. Huwa x-xogħol ta’ żgħażugħ ta’ 21 sena, Emmanuel Spiteri…

    “Domt naħdem fuqu ġimgħatejn, erbgħa siegħat kuljum. Huwa xogħol li trid attenzjoni u paċenzja kbira għalih imma li jekk tagħmlu bil-qalb, wara jagħtik sodisfazzjon kbir. Tgħallimt dis-sengħa Christian Brincat qed jaħdem fuq platt tal-ismidhawnhekk, fil-maħżen tal-Kummissjoni. Oriġinarjament aħna konna nqabbdu lil ħaddieħor biex jagħmlilna dawn il-platti. Ġara li darba minnhom dan l-individwu ma setax jaqdina bħas-soltu u sħabi ħajjruni nipprova nagħmel xi ħaġa jien. Jiena kont ilni ninnota kif isir dax-xogħol għax l-arti minn dejjem togħġobni. Iddeċidejt li nipprova u ftit ftit irnexxieli naħdem l-ewwel platti sakemm bil-mod bnejt it-tattika partikolari tiegħi. Is-sigriet qiegħed fil-kapaċità ta’ kif tħallat u tpoġġi l-kuluri fuq il-platti. Kemm ilni membru fil-Kummissjoni tgħallimt ħafna minn sħabi akbar minni. Fil-fatt hawnhekk tħarriġt ukoll fis-sengħa tal-ixkatlar li aktar il-quddiem wasslitni biex sibt xogħol f’dan il-qasam.”

    L-iskop oriġinali tal-Kummissjoni Festa Esterna – Fgura huwa li ttella’ l-festa ta’ dan ir-raħal imma l-għan tagħha jmur aktar minn hekk.

    “Permezz tal-maħżen tal-armar, aħna niġbru ż-żgħażagħ aktar lejna u nżommuhom il-bogħod mill-inkwiet u l-vizzji ħżiena. Nitgħallmu diversi snajja’ flimkien u fl-istess ħin nieħdu pjaċir naħdmu kollha għal għan wieħed. Tista’ tgħid li f’dal-maħżen prattikament niġu kuljum għax dejjem inkunu għaddejjin fuq xi proġetti ġodda.

    Is-sena 2010 hija sena importanti ħafna għall-Fgura minħabba li dis-sena ser ikunu qegħdin qegħdin jiġu ċċelebbrati bosta anniversarji sinifikattivi għall-għaqdiet tal-parroċċa fostom il-25 sena mill-ftuħ mill-każin tal-banda imma b’mod speċjali l-anniversarju tal-50 sena mill-wasla tal-vara titulari tal-Madonna tal-Karmnu. Fil-fatt f’Ottubru li ġej ser inkunu qed intellgħu wirja Marjana fuq statwi antiki li jirrappreżentaw lill-Madonna. U kif qed insemmu dan, ta’ min navżaw ukoll li dis-sena l-festa tal-Fgura mhux ser tiġi ċċelebbrata fit-tieni Ħadd ta’ Lulju kif isir is-soltu, imma minflok ser issir fl-1 t’Awwissu 2010.”

    B’entużjażmu kbir, Ryan u sħabu dawwruni mal-imħażen fejn rajt uħud mix-xogħolijiet li kienu qed isiru fostom dak tal-induratura u l-fibre. Kien hemm membri ta’ kull età, saħansitra tfal żgħar li kienu qed jaħdmu fuq liedna twila.

    “Aħna nilqgħu lil kull min juri interess li jixtieq jaħdem magħna,” qalli Ryan. “U mhux nies mill-Fgura biss huma membri ta’ din il-Kummissjoni. Kull fil-għaxija, għall-ħabta tal-5:00pm, niftħu l-bibien Tfal jaħdmu l-liednatal-maħżen u tara l-membri ġejjin, kulħadd iddedikat fuq xogħolu għax kull wieħed minnhom għandu xi parti li hu responsabbli minnha. Hawnhekk jiġu nies li bosta drabi lanqas ikunu jafu li għandhom l-arti fihom iżda mbagħad maż-żmien toħroġ b’mod naturali peress li hawn l-ambjent iħajjrek tmidd idejk. Nagħmlu dax-xogħol għax inħobbu l-armar għax mill-bqija hawn kollha volontarji. Huwa xogħol impenjattiv li jagħtik sodisfazzjon kbir. Tagħmel ukoll ħafna kuraġġ meta tara ż-żgħażagħ jaħdmu bil-ħerqa.

    Għall-ewwel darba dis-sena, flimkien ma’ din il-wirja tal-Ġimgħa Mqaddsa ser issir ukoll rappreżentazzjoni ħajja bl-għajnuna tal-atturi tal-Fgura Paegant Group. Il-Ħamis 25 ta’ Marzu 2010 ser issir it-tisliba (wara l-ftuħ uffiċċjali tal-wirja). Imbagħad ser ikun hemm rappreżentazzjoni ta’ ċenaklu ħaj fl-1 t’April 2010 (Ħamis ix-Xirka) mit-8:00pm il-quddiem u l-għada t-2 t’April 2010 (il-Ġimgħa l-Kbira) mid-9:00am sa nofsinhar.

    Din il-wirja ser tittella’ fil-Knisja l-Qadima tal-Fgura. Ftuħ: il-Ħamis 25 ta’ Marzu 2010 mis-7:00pm sat-8:30pm; il-Ġimgħa 26 ta’ Marzu 2010 mill-5:30pm sad-9:00pm; is-Sibt 27 u l-Ħadd 28 ta’ Marzu 2010 mit-8:30am sa nofsinhar u mis-6:00pm sat-8:00pm; it-Tnejn 29 u t-Tlieta 30 ta’ Marzu 2010 mis-6:00pm sat-9:00pm; l-Erbgħa 31 ta’ Marzu 2010 mis-6:00pm sad-9:30pm; il-Ħamis l-1 t’April 2010 mit-9:00am sa nofsinhar u mis-6:00pm sal-11:00pm u l-Ġimgħa 2 t’April 2010 mit-8:00am sa nofsinhar.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tal-21 ta’ Marzu 2010)

    2010.03.21 / no responses / Category: Torca - Perspettivi

  • X’INHI DAR MINGĦAJR PRESEPJU?

    Huwa l-Milied li jkun hemm fil-qalb li jpoġġi l-Milied fl-arja… W.T Ellis

    Hekk kif jibda Diċembru, trid jew ma tridx, issib lil moħħok qed jibda jikkalkula l-ġranet li fadal għal Milied. Forsi biex tara kemm fadallek żmien biex tieħu vaganza mix-xogħol jew biex tqis kemm baqa’ ġranet biex tixtri r-rigali. Sfortunatament, ikolli nammetti illi meta nikbru, f’ħafna minna, dak is-sens ta’ meravilja u veneranza għal dawn iż-żminijiet jibda jintilef naqra. Imma dan kollu jinbidel hekk kif tibda trabbi lil uliedek. Tibda tapprezza t-tbatija li tgħaddi minnha l-omm u l-preokkupazzjoni tal-ġenituri biex jaraw kif ser jieħdu ħsieb ‘l uliedhom bl-aħjar mod. Fuq kollox tibda tagħraf l-imħabba kbira li jħossu lejhom …. dik l-emozzjoni bla qies li diffiċli biex titfisser. U forsi għalhekk terġa’ tibda titqanqal ċerta emozzjoni fik  hekk kif tħares lejn dik il-koppja u taraha tagħmel mill-aħjar biex tindokra lil dik it-tarbija ċkejkna. Jista’ jkun li bla ma nafu, meta ndaħħlu presepju d-dar, nkunu qed noffru djarna sabiex nagħtu kenn u rifuġju lil Bambin Ġesù u lill-ġenituri għeżież tiegħu. Għax wara kollox, fil-fond ta’ qalbna nafu illi dik it-tarbija fqajra fil-maxtura hija daqsxejn tagħna lkoll.

    It-tema tal-Milied kompliet tissaħħaħ fija hekk kif dil-ġimgħa ltqajt ma’ żewġ individwi li saħqu miegħi illi għalihom il-Milied hu s-sena kollha…

    Jesmond Micallef stedinni mmur nara l-pasturi tiegħu. Huwa bgħatli xi ritratti ta’ xogħlijietu u minn hemm, ma kellix bżonn ħafna aktar konvinzjoni biex nilqa’ l-istedina tiegħu. Mill-ewwel laqtitni l-umiltà kbira tiegħu akkost li x-xogħol li jagħmel huwa mill-isbaħ. Kelma ġġib lill-oħra u naturalment xtaqt inkun naf kif bdiet din in-namra tiegħu..

    “Hija interessanti tkun taf li kollox beda permezz tal-ġara li kienet toqgħod faċċata tagħna. Meta kont żgħir, bħat-tfal kollha l-oħra, kont inħobb inpinġi ħafna. Darba minnhom, Tessie Meli il-ġara tagħna, Jesmond Micallefrat xi tpinġijiet tiegħi u apprezzathom ħafna, tant li bdiet tħajjarni biex nattendi l-iskola tal-arti. Jiena kont tifel waħdi u l-ġenituri tiegħi kienu kemmxejn kbar fl-età. Għaldaqstant, għalkemm l-imħabba tagħhom kienet kbira u mimlija għożża, jista’ jkun illi affarijiet bħal dawn ma għarrfux jarawhom. Tessie marret tkellimhom u saħansitra bdiet twassalni hi stess sal-iskola. Hemmhekk tgħallimt il-bażi tal-arti: id-diżinn, l-anatomija tal-bniedem u l-kuluri. Minn hemm beda kollox u mbagħad komplejt. Jekk  xi ħadd iqabbdek it-triq trid titgħallem tkompli timxi waħdek. Fil-fatt fl-iskola tal-arti m’għallmunix kif nagħmel il-pasturi. Għamilt il-pasturi għax għażilt hekk jien. Imma dik ukoll ġiet b’mod naturali għax jien bqajt nattendi l-mużew għal 24 sena sħaħ. Hemmhekk, ta’ kull sena trid tipprepara numru ta’ grotti, statwi u bambini għall-premjazzjoni tat-tfal li jattendu l-mużew. F’dawn l-affarijiet ma tantx tista’ tesperimenta imma niftakar illi s-superjur kien jgħidilna: “Meta tkunu qed taħdmu oġġett, agħmluh bl-aħjar mod, daqs li kieku ser tagħtuh lit-tifel tar-reġina.” U meta kont nistaqsih kemm ser nagħmel kwantità, kien jgħidli biex naħdem kemm niflaħ għax aktar ma naħdem, aktar nitħarreġ f’din is-sengħa. U hekk kien.”

    Mal-medda taż-żmien Jesmond ħadem ukoll xi presepji imma dan l-aħħar iddeċieda li jiffoka biss fuq il-pasturi. Madanakollu l-ispeċjalità tiegħu huwa l-mod ta’ kif xorta waħda joħloq sfond ta’ presepju għal dawn il-figuri tiegħu.

    “ ‘Hemm regola waħda fl-arti. U din hija l-kreattività.’”ikkwotali Jesmond. “Jekk ma tikkreax ħa tibqa’ l-istess. Sfortunatament kultant jidhirli illi aħna l-Maltin, forsi minħabba li għamilna ħafna snin taħt popli oħra, tlajna b’mentalità ta’ inferjorità. Naħsbu illi l-barrani jinqala’ aktar mill-Malti. Imma aħna għandna t-tajjeb tagħna u għalkemm żgħar, għandna x’noffru. Fil-fatt, permezz ta’ dax-xogħol qed nikkonferma illi meta tagħmel xi ħaġa minn qalbek, toħroġ sabiħa. L-importanti huwa illi dejjem trid tara x’ser tivvinta. Hawn ara… ħa naqralek kwotazzjoni oħra,” qalli. “ ‘L-arka ta’ Noe ġiet mibnija mid-dilettanti filwaqt li t-Titanic inbena mill-professjonisti.’ Issa l-istorja ta’ dawn it-tnejn kulħadd jafha. X’irrid ngħid? Li biex taħdem dawn l-affarijiet, ma tridx tkun ta’ skola kbira jew xi professjonista. Jibbasta biss li jkollok l-imħabba u l-passjoni għall-oġġett u tagħmlu. Ovvjament trid ċertu tagħrif bażiku bħal dak li ħadt jien għax inkella l-figuri jiġuk żbilanċjati. Imma mbagħad aktar ma taħdem, ix-xogħol stess jgħallmek u waħdek tibda tesperimenta kif ser toħloq affarijiet ġodda.”

    Qanqalli l-kurżità il-għala kien iħobb juża l-kwotazzjonijiet. Mir-risposta tiegħu fhimt illi għandu l-istess fehma tiegħi dwar das-suġġett…

    “Għax dawk jibqgħu mmarkati f’moħħok. Huma sentenzi qosra imma konċiżi bħal dik id-daqqa fuq ras il-musmar. Jogħġbuni għax meta niftakar fihom juruni t-triq li rrid nimxi magħha.”

    Erġajna dawwarna d-diskors dwar ix-xogħol tiegħu.  Jesmond intilef jurini d-diversi pasturi u anki xi aċċessorji li jaħdem għal magħhom…

    “Ara, per eżempju dak l-isfond għamiltu bis-sufra antika, xi ħaġa li diffiċli ssibha fil-ġurnata ta’ llum għax issa jużaw materjal sintetiku. Ħafna mix-xogħol tiegħi naħdmu bit-terracotta imma nħobb nesperimenta b’bosta oġġetti oħrajn. Ngħidu aħna għall-iskrizzjoni ta’ dan l-anġlu użajt iċ-ċomb u sammart l-ittri fih. Dik l-istilla ħdimtha bi pjanċa rqiqa, mentri dan il-frott għamiltu billi ħallejt il-kuluri tax-xemgħa tat-tfal. Dawn il-bixkilel iż-żgħar insiġthom minn affarijiet tal-baħar li sibt mormija bħal xi oġġetti tas-sajjieda, spag u anki biċċa siġġu mkisser.”

    Xtaqtu jispjegali x’inhu l-iskop ta’ dax-xogħol u x’jispirah?

    “Dan ix-xogħol sar parti minn ħajti. Tista’ tgħid li ħajti noffriha għal dax-xogħol għax għalija dan huwa appostolat. Kif qaltilna Madre Tereża, jiena nipprova nkun bħal dak il-lapes iż-żgħir li l-Mulej jikteb Presepju ta' Jesmond Micallefbih. Hemm min jikteb bil-priedki filwaqt li jiena nipprova nikteb bil-pasturi. L-għan mhux li ngħidu li hu xogħol sabiħ għall-għajn biss. Għalija jekk ix-xogħol ma jmissx il-qalb, hemm xi ħaġa nieqsa u għalhekk permezz ta’ xogħli dejjem nipprova nwassal messaġġ. Per eżempju hawnhekk Ġesù tarbija huwa mgeżwer fil-maktur abjad bil-faxxi koħol li kienet tilbes Madre Tereża – sinjal modern tal-faqar li fl-istess ħin jagħti xejra oriġinali. L-iskop aħħari ta’ dan ix-xogħol huwa li tant ikun ta’ livell illi wieħed ma jerfgħux ġo kaxxa u jwarrbu hekk kif jgħaddu l-ġranet tal-Milied iżda jżommu ġo post adattat matul is-sena kollha. Għahekk noqgħod attent illi l-qisien ta’ dax-xogħlijiet ma jkunux goffi wisq.

    Għal dax-xogħol tispirani l-ħajja ta’ kuljum: l-affarijiet li niltaqa’ magħhom u l-pitturi li nara fil-knejjes. Jiena nipprova jkolli għajn li tara.”

    Jesmond tellagħni fil-workshop tiegħu fejn fih kellu l-forn (kiln) li jsajjar it-tafal fih. Kont kurjuża dwar il-proċess tax-xogħol…

    “Jien għalija Milied is-sena kollha għax dax-xogħol jintogħġob ħafna u biex inlaħħaq mal-ordnijiet, irrid naħseb minn qabel. Nagħmel minn Jannar sa Novembru naħdem imma mbagħad f’Diċembru nieqaf ħalli ngawdi l-Milied mal-familja.

    L-ewwel ma nibda naħdem fit-tafal. Inkun irrid inlesti numru ta’ xogħol mhux ħażin sakemm nimla’ l-forn kollu għax dan jieħu 12-il siegħa biex itella’ t-temperatura ta’ 950 grad celsius u 12-il siegħa oħra biex jibred. Il-prodott finali jkun tat-terracotta u jien niżbħu bl-acrylic jew biż-żebgħa taż-żejt u mbagħad inżejjinhom b’xi aċċessorji oħra.”

    Innutajt illi fil-workshop tiegħu kellu bosta xogħol ieħor li mhux kollha kienu konnessi mal-Milied: fostom biċċa xogħol tal-Ġimgħa l-Kbira u xi figuri mlibbsa bi stil antik Malti. It-timbru ta’ xogħlu huwa l-istil u d-dettall tal-ħwejjeġ tal-figuri tiegħu. Tkellimna fuq mitt ħaġ’oħra kollha interessanti ferm imma sfortunatament l-ispazju huwa limitat. Għaldaqstant ser inwasslilkhom l-aħħar messaġġ tiegħu…

    “Is-sabiħ fil-ħajja hu li tagħmel xi ħaġa inti. Però tagħmel tajjeb li tidħol f’għaqda għax b’hekk tkun tista’ taqsam l-ideat.

    Jien taf xi nħoss nieqes… li f’Malta m’hawnx mużew tal-presepji bħal kif hemm f’Għawdex u f’diversi postijiet oħra madwar id-dinja. Huwa sabiħ li nżommu t-tradizzjoni tal-presepju ħajja.”

    ***************************************************************************************************************

    Iltqajt ma’ Manuel waqt wirja li kien qed jieħu sehem fiha u bqajt impressjonata ħafna b’xogħlu. Kelli letteralment nofroq bejn in-nies biex inkun nista’ nara aħjar l-għażla Manuel Vellata’ presepji li kellu. Jien li l-affarijiet oriġinali jinżluli għasel, weħilt quddiem presepju partikolari mmens li ma stajtx nifhem x’inhu qabel Manuel fehemni t-tifsira tiegħu…

    “Dak presepju bi stil rinaxximentali,” qabad jispjegali b’entużjażmu hekk kif induna li nteressajt ruħi. “Presepju bħal dak jissimbolizza l-waqgħa tal-paganiżmu u l-bidu tal-Kristjaneżmu. Għalhekk qed tara l-bini nofsu mwaqqa’. L-istil rinaxximentali jrid kollox bl-eżatt għax f’dawk iż-żminijiet kienu jimxu b’ħafna simettrija. Il-pasturi li jżejjnuh huma bi stil Lhudi.”

    Dak li kelli bżonn biex neħel hemm. Fil-fatt Manuel kompla jispjegali kif hemm żewġ tipi oħra ta’ presepji…

    “Hemm l-istil Naplitan li tagħrfu mill-ewwel għax ma jkollux grotta u l-pasturi jkunu lebsin bil-qalziet. Barra minn hekk, dan ikun imqassam fi tlett biċċiet: in-nattività, it-taverna fejn issib in-nies jixorbu u jixxalaw u mbagħad għandek it-tħabbira. Kollox għandu tifsira f’dan it-tip ta’ presepju. L-ewwel nett jissimbolizza li qabel ġie Kristu fid-dinja n-nies kienu jgħixu f’ħajja ta’ xalar żejjed u ħafna ma kienux jagħtu każ -għalhekk Ġesù ġie biex isalvana. Anki l-pasturi għandhom it-tifsira tagħhom bħal dawk li jbiegħu l-ħut u l-ħaxix li ma jissimbolizzawx lin-nies infushom imma l-istaġuni. Il-problema tagħhom, dawn it-tip ta’ pasturi hu li diffiċli ħafna biex issibhom għall-bejgħ hawn Malta.

    Imbagħad fl-aħħar u mhux l-inqas hemm il-presepju tradizzjonali bil-grotta u l-pasturi kif nafuhom aħna.”

    Anki l-presepju tradizzjonali kellu dik il-laqta’ oriġinali tiegħu, mhux biss grotta imma mdawwar b’bini ieħor fostom bil-lukanda li ma kelliex post għal San Ġużepp, il-Madonna u t-tarbija tagħhom.

    Meta rani nkompli nistaqsi Manuel stedinni f’daru. Hemmhekk sibt l-aħħar ftit mudelli li kien għad fadallu fostom mudell mill-isbaħ illi kien qed jistenna lil sidu jmur jiġbru.

    “Innota naqra kemm fih dettallji,” stedinni Manuel. “Barra minn hekk ara ftit il-wiċċ tal-ħitan, it-toqob irqaq u l-kuluri realistiċi tiegħu. Il-presepju nnifsu, jekk toqgħod tilgħab miegħu, tagħmlu b’xi mod jew ieħor. Is-sigriet qiegħed fil-kapaċità biex tqarreb lejn il-verità n-nisġa tal-ġebla antika.”

    Tlabtu jgħidli pass pass kif jinħadem dan ix-xogħol…

    “Ara, l-ewwel irid ikollok il-pasturi għax naturalment fuqhom jinbena l-bqija tal-presepju. Imbagħad niskeċċja l-abbozz kif nixtieq nagħmel ix-xogħol. Jekk inkun qed naħdem għan-nies huma jiġu jaraw l-abbozz u jgħiduli jekk jogħġobhomx. Minn hemm nibda’ nqatta’ l-biċċiet tal-polystyrene (li hawn Malta nsejjħulu ġablo). Naħdem fuq iktar minn presepju wieħed fl-istess ħin. Ngħidu aħna, sakemm biċċa xogħol qed tinxef, ninkolla biċċa presepju jew naħraqlu xi parti minnu.”

    Kif taħarqu? Għaliex?

    “Għax bħala struttura, meta jitlesta l-presepju, aktar ikun qisu xi villa milli presepju ta’ żmien Kristu. Kollox ikun lixx, sabiħ u perfett tant li ġieli nitħassru naħarqu. Imma n-natura tal-presepju hekk titlob.

    L-aktar li nieħu pjaċir nagħmel dax-xogħol għal xit-3:00am. Nitla’ fuq il-bejt f’silenzju totali u taħt sema sabiħ mimli kwiekeb, nintilef naħdem u bilkemm ninduna bil-ħin. Jiena u nsawwar fih, inħossni qisni qiegħed ngħix hemm ġew. Peress li jien għaddej il-ħin kollu b’din in-namra tiegħi, jiena u l-mara sirna ngħixu l-Milied kuljum. Dejjem issibni bil-Bambin f’idi lili.”

    Niltaqa’ kemm niltaqa’ ma’ nies, il-ħlewwa ta’ ċertu ndividwi tibqa’ dejjem tissorprendini. Għajnejn Manuel kienu jarmu tbissima kontinwa u kull meta bdejt infaħħarlu xi ħaġa, arah jarma jidħak daħka ferriħija u ġenwina. Meta mbagħad ingħaqdet magħna martu Joanne letteralment bdejt inħossni qisni xi waħda minn tal-familja.

    “Kif kont qed ngħidlek, meta naħarqu, niffurmah imma peress li dan hu xogħol tal-idejn, diffiċli biex wieħed jiġi bħall-ieħor. Għaldaqstant tista’ tgħid li dik tagħtihom identità unika wkoll. Wara jkun imiss Dettall mill-presepju ta' Manuel Vellaxogħol Joanne biex iddawwru bit-tissues ħalli toħloq it-tissue effect. Xogħol ta’ paċenzja kbira imma illum hi saret tieħu pjaċir daqsi tagħmlu dax-xogħol. Wara ngħadduh b’passati tal-ġibs u kolla, innixfuh u jkun imiss li nagħtih il-kulur. Anki bil-kuluri nħobb nesperimenta ħafna bħal kif qed tara f’dak il-presepju b’kulur ħadrani. L-aħħar passi huma t-tpoġġija tal-pasturi u l-ħolqien ta’ diversi aċċessorji li noħolqu aħna stess b’dak kollu li jiġi f’idejna.”

    Joanne stqarret li dax-xogħol ta’ żewġha mhux minn dejjem kien għal qalbha…

    “Fil-bidu kien jaħdem fil-washroom u ma stajtx niċċaqlaq bih. Għalhekk niżżel kollox fil-garaxx. Wara ftit tal-ġranet, raġel li kien għaddej minn ħdejna nnota l-presepju li kien għamel Manuel u ma qgħadx kwiet qabel irnexxielu jixtrih. Minn hemm bdiet tiġri l-kelma u llum il-presepji tagħna huma mfittxija ħafna.”

    Id-demm għall-presepji jidher li ilu jiġri mhux ħażin fil-vini tal-familja kemm ta’ Manuel u kif ukoll ta’ Joanne. Fil-fatt iz-ziju u l-kuġin ta’ Manuel ħadmu fil-presepju tal-Istitut tan-Nazzarenu fiż-Żejtun. Filwaqt li n-nannu ta’ Joanne kien jibni l-presepji u l-mudelli tal-knejjes. Akkost ta’ dan kollu Manuel saħaq illi kien ħabibu Joe Falzon li ħajjru jibda dax-xogħol.

    “Issa ilni tlett snin għaddej u dejjem nipprova nesperimenta u nagħmel xi ħaġa aħjar minn tas-sena ta’ qabel. Fil-fatt għas-sena d-dieħla diġa’ għandi xi ħaġa tbherren f’moħħi. Inħobb nosserva ħafna madwari speċjalment il-bini sabiex nara jekk nistax indaħħal xi ħaġa minnu fil-presepji tiegħi. Meta togħġobni xi ħaġa, naqbad il-kamera u niġbed qabda ritratti. Ara per eżempju, qed tagħrfu t-torri ta’ Bettina? Ġieli nieħu wkoll xi ideat mill-kartolini tal-Milied. Isma’ ejja ara din… qed tarahom in-nies ġewwa?”

    Reġa’ beda jidħak ferħan. B’mod inġenjuż kien irnexxielu jdaħħal il-pasturi fil-kmamar tal-presepji u minn barra stajna naraw dak li kien qed iseħħ ġewwa. Kull presepju huwa wkoll armat b’sistema ta’ dawl ta’ 12V. Barra minn hekk huma miksija b’laqgħa plastik sabiex ma tiġrilhomx ħsara jekk jixxarrbu.

    “Nagħmlu x-xogħol minn qalbna,” qaltli Joanne. “Imma kultant taf x’idejjaqni? Tisma’ ħafna jgħidulek illi jixtiequ jippromwovu l-prodott Malti imma mbagħad meta tipprova żżid il-kwalità jibdew jinqalgħu l-problemi. Per eżempju xi klijenti jistaqsuna jekk nistgħux nagħtuhom il-presepju bil-kaxxa miegħu biex ikollhom fejn jerfgħuh meta jgħaddi kollox. Imma meta morna nieħdu stima minn fabbrika lokali qaltilna li l-iżgħar ordni hija ta’ elf kaxxa! Impossibbli taħdem hekk.”

    Xtaqt neħdilhom l-aħħar kumment dwar il-presepju fid-djar tagħna l-Maltin…

    “Il-presepju għamel ħabta ser jintnesa. Ħafna ntilfu wara s-siġra tal-Milied u l-Father Xmas. Imma f’dawn l-aħħar snin l-istorja nqalbet u l-imħabba lejn il-presepju reġgħet kibret sew. Għax il-presepju jiġbor il-familja madwaru u joħloq Milied isbaħ fid-dar li tilqgħu fiha.”

    Għal interess tal-qarrejja, ix-xogħlijiet ta’ Jesmond Micallef u Manuel Vella ser ikunu qegħdin jieħdu sehem fil-wirja tal-presepji organizzata mill-Għaqda Ħbieb tal-Presepju taħt il-knisja ta’ San Franġisk il-Belt mill-5 sal-20 ta’ Diċembru 2009. Wara din id-data, l-wirja ser titmexxa fis-sagristija tal-Valletta Waterfront.

    (Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tas-6 ta’ Diċembru 2009)

    2009.12.06 / no responses / Category: Torca - Perspettivi