Ma Niċħdek Qatt | Fiona Vella

Posts Tagged ‘Ma Niċħdek Qatt’

X’HEMM ISBAĦ MILL-ĦELSIEN?

Jeżistu biss żewġ tipi ta’ wirt dejjiemi li nistgħu nittamaw li xi darba ngħaddu lil uliedna. Wieħed huwa l-egħruq; l-ieħor, il-ġwienaħ…. Hodding Carter (1907 – 1972) – ġurnalist u awtur.

Wieħed mill-vjaġġi tiegħi ħadni l-Eġittu; post grandjuż mogħni b’arkeoloġija mill-aqwa. Intlift inżur id-diversi nħawi li dwarhom kont qrajt biss fil-kotba. Żgur li kienet esperjenza li ma ninsa qatt. Madanakollu waqt din il-vaganza kienu ħaduni wkoll nara zoo mimli annimali u fost l-istagħġib ta’ kulħadd, fl-eqqel tal-istaġun sajfi, nilmaħ ors polari! X’inhi ħuta barra mill-ilma? Lanqas tibda mas-sofferenza li deherli li kien għaddej minnha dak l-annimal. Niftakar li bqajt inħares lejh hekk kif beda jxengel rasu b’ħeffa min-naħa għall-oħra tal-gaġġa tiegħu, qisu xi wieħed miġnun. Kien qiegħed jagħmel hekk f’silenzju perfett imma f’għajnejh u fil-movimenti tiegħu stajt nara d-disperazzjoni li kellu. Kien mument qasir ħafna imma qawwi biżżejjed tant li nħaraq f’moħħi. U kull meta niġi f’sitwazzjoni li ma nkunx nista’ nittolleraha aktar, sikwit jiġi dan l-imsejken ors quddiem għajnejja u ma nistrieħx qabel niskappa.

Għalija m’hemm xejn isbaħ mill-ħelsien! Iżda kemm minna nistgħu ngħidu li aħna tassew ħielsa u liberi? Ngħixu f’dinja fgata bl-irbit, bil-liġijiet u bid-dmirijiet. Iżda min-naħa l-oħra meta tmur tfittex x’għandek tieħu, bosta drabi ssib li hemm ftit li xejn. Biss biss jekk trid tiekol, trid taħdem u għaldaqstant jeħtieġlek issegwi sensiela ta’ obbligi. Jekk int miżżewweġ, hemm id-dmirijiet lejn il-familja. Jekk għandek xi ħolma li biex titwettaq, trid minn ħaddieħor, ikollok tbaxxi rasek għar-regoli tagħhom u ġeneralment miskin int! Donnu jekk trid tkun liberu verament, ma jista’ jkollok xejn għax kollox fih ir-rabta tiegħu.

Dal-ħsieb spiss kien itaqqalni għax ma jistax ikun li ma taspira għalxejn fil-ħajja u jkolli nistqarr li għext diversi snin marbuta mar-rieda u l-volontà tal-oħrajn. Però mal-milja taż-żmien irrealizzajt illi hemm niċċa minn fejn stajt ngħaddi għax il-ħelsien reali jeżisti fil-libertà tal-ħsieb u tal-mod kif tgħix mingħajr ma tippermetti lil ħadd jorbtok. Ikolli ngħid li ridt ħafna forza u kuraġġ biex ngħix ħielsa għax kemm id-dinja u b’mod speċjali l-bnedmin donnhom ma jaħmlux lil dawk li ma jikkonformawx mal-bqija u jagħmlu minn kollox biex jeħduhom lura għall-forma oriġinali li għandhom l-oħrajn. Iżda l-benna tal-ħelsien, ġaladarba tidħol f’demmek, trabbilek ġwienaħ kbar u sodi u bħal annimal fjabesk, meta tara lil xi ħadd ġej ixekklek, ma tistrieħx qabel tqaċċat il-katini li jipprova joħonqok bihom u ttir il-bogħod il-bogħod minnu.

Probabbli dal-karattru fforma għax jien dejjem kelli nqatta’ bi snieni biex nakkwista dak li rrid. Ħadd qatt ma ġie u tani xejn għalxejn. Jista’ jkun ukoll li jiena ngħożż tant is-sensazzjoni tal-ħelsien għax għext tfuliti nisma’ r-rakkonti dwar kemm pajjiżi ssielet biex akkwista l-libertà mill-ħakma tal-barrani. U għalkemm kont għadni daqsxejn ta’ tifla, fija nibtet passjoni u tnaqqxet marka ta’ kburija li tinbet f’dawk kollha li għalihom il-ħelsien huwa sagru. Niftakar li kien hemm kanzunetta partikolari ‘Ma Niċħdek Qatt’ li kienet tqanqal fija wisq din it-tema u anki fiċ-ċokon tiegħi, kienet tnissel fija xrar qawwija ta’ patrijottiżmu. Biż-żmien din il-kanzunetta saret għażiża għalija daqs l-Innu Malti nnifsu u sal-lum għadha tislitli d-dmugħ minn għajnejja meta nismagħha tindaqq.

Għalhekk tistgħu taħsbu x’kienet ir-reazzjoni tiegħi meta waħda mill-familjari tagħha laqqgħatni mal-awtriċi – Carmen Dimech. U hekk kif kont qed insuq biex niltaqa’ magħha, mill-ġdid apprezzajt kemm dax-xogħol tal-kitba mhux talli ma joħonqokx, imma jagħtik il-libertà li tagħmel ħolmitek realtà….

“Iva, dik il-kanzunetta hija maħbuba ħafna u akkost li għaddew tant snin, għadni nismagħha tindaqq spiss speċjalment meta joqrob Jum il-Ħelsien jew meta tkun ġurnata ta’ patrijottiżmu,” bdiet il-kliem Carmen. “Għalija hija kanzunetta speċjali wkoll għax kienet proprju l-ewwel waħda li jiena ktibt biex nipparteċipa f’festival u rbaħt mill-ewwel.

Kont ħadt sehem biha fl-1984 fil-Festival Wardakanta li f’dawk is-snin kien avveniment importanti ħafna f’pajjiżna u minnu ħarġu wħud mill-isbaħ kanzunetti. Interessanti nsemmi illi fl-ewwel festival li sar kien rebaħ ħija bil-kanzunetta ‘Toni l-Faru’. Imbagħad jiena ħadt sehem fit-tieni wieħed u ġejt l-ewwel b’‘Ma Niċħdek Qatt’. Il-mużika kienet tas-Surmast Carmelo Zammit u l-kantant kien Dorian Micallef li dak iż-żmien kellu biss 14-il sena. Żgur li ma kontx dħalt bl-idea li ser niġi l-ewwel imma l-kanzunetta nzerta li kellha l-elementi kollha neċessarji biex tkun rebbieħa: mużika tajba, kliem sabiħ u nterpretazzjoni eċċellenti mill-kantant. L-emozzjoni li ħassejt dakinhar lanqas tista’ titfisser! Niftakar illi Norman Hamilton kien qiegħed imexxi s-serata u kien ħabbar it-tielet u t-tieni rebbieħa. Meta wasal għall-ewwel post kien żamm ftit sekondi silenzju u hekk kif qal li rebħet ‘Ma Niċħdek Qatt’ l-udjenza qamet kollha f’daqqa ċċapċap bil-ferħ. Għadni nemozzjona ruħi sal-lum kull darba li nara l-vidjow u narana lkoll telgħin għall-premju.”

Carmen ġabet magħha diversi albums tar-ritratti. Wieħed minnhom kien miżgħud bit-tifkiriet ta’ din il-kanzunetta fostom b’diversi ritratti u siltiet maqtugħa mill-gazzetti.

“Kull fejn kienet tissemma’ l-kanzunetta jew Dorian, kont naqtagħhom u nżommhom bħala rikordju. Dak kien żmien li ġabli ħafna ferħ f’ħajti. Nixtieq li jkolli l-opportunità li nerġa’ niltaqa’ ma’ Dorian Micallef ħalli nara x’sar minnu għax issa ilna ma niltaqgħu ħafna!”

Minn wara dak il-festival, Carmen qatt ma ħarset lura aktar.

“Wara li rbaħt tgħidx kemm kienu jċempluli ġenituri biex nikteb kanzunetta għal uliedhom. Għamel ħabta t-telefon ma kienx jieqaf mument. Fil-fatt ktibt aktar minn 200 kanzunetta. Kien hemm min jitlobni niktiblu l-kliem u mbagħad iqabbad lil ħaddieħor jagħmillu l-mużika. Oħrajn kienu jġibuli l-mużika lesta u jiena nfassal il-kliem għaliha.

Ġeneralment nikteb kanzunetti bil-Malti għax il-lingwa tagħna nħobbha ħafna u jiena bniedma patrijottika mmens. Ġieli ktibt ukoll kanzunetti bl-Ingliż sabiex nieħu sehem għall-Eurovision imma sfortunatament qatt ma daħluli. Ma jfissirx li għax ma kienux tajbin taf! Imma għal dak il-festival ikun hemm ħafna kompetizzjoni ħarxa u diffiċli ferm biex jintagħżel ix-xogħol tiegħek.”

Carmen kompliet tirrakkuntali kif bdiet din il-ġibda lejn il-kitba.

“Missieri kien bniedem interessanti ferm. Ix-xogħol kien jivvintah biex jaqla’ xi ħaġa għall-familja. Kellu ħanut tiegħu u dejjem kien jara kif ser joħloq xi oġġett ġdid biex ikun jista’ jbiegħu. Dak kollu li ssemmi kien kapaċi jagħmlu fostom kien jibni t-tajr, ipoġġi l-ħelu ġox-xorti, jaqli l-krips u jaħdem il-maskri tal-karnival. Jiena u ħija konna nammirawh ħafna u twebbilna niktbulu kanzunetti dwar dax-xogħlijiet varji tiegħu filwaqt li nużaw il-mużika ta’ xi diska popolari u noqogħdu nkantawhielu. Kien jieħu pjaċir ferm.

Imbagħad ta’ xi 13-il sena tħajjart nibda nħarbex xi poeżija. Dħalt fl-Għaqda tal-Poeti u xi poeżiji minn tiegħi ġew ippubblikati f’kotba flimkien ma’ dawk ta’ xi poeti oħra. Ftit ftit tibda tagħmel aktar kuraġġ sakemm finalment bdew jitfaċċaw il-festivals u ddeċidejt li nipparteċipa.”

Imma jekk tkun kapaċi tikteb poeżija, awtomatikament tikteb kanzunetta?

“Jiena minn dejjem emmint illi kanzunetta mhiex ħlief poeżija mmużikata u għalhekk ma sibtiex diffiċli. Naturalment irid ikollok it-talent fik u mbagħad jekk tħaddmux, dik hija biċċa tiegħek.”

Liema hija l-kanzunetta favorita tiegħek?

“Inti meta jkollok it-tfal, liema minnhom ikun il-favorit? Daqstant ieħor il-kanzunetti għax kollha speċjali għalija.

‘Ma Niċħdek Qatt’ tatni sodisfazzon kbir. Imma daqstant ieħor ‘Quddiem l-Inkwadru tal-Madonna’ li kienet kantata minn Gillian Attard. Darba minnhom waqt programm tar-radju, din il-kanzunetta ġiet magħżula bħala d-diska tas-seklu għax hi l-aktar diska bil-Malti li tindaqq f’pajjiżna.”

X’jispirak biex tikteb?

“Ġeneralment il-patrijottiżmu u r-reliġjon. Inħobb illi permezz tal-kitba tiegħi nwassal messaġġ. Għandi diversi kanzunetti dwar il-Madonna fostom ‘Ġilju tal-Widien’ u ‘Quddiem l-Inkwadru tal-Madonna’. Din tal-aħħar intogħġbot wisq mill-pubbliku u nħossni kburija li għalkemm għaddew is-snin in-nies baqgħet titlob li tindaqq. Ħa nfehmek xi tfisser did-diska għan-nies… darba fost l-oħrajn resaq raġel lejja u meta kkonferma li kont jiena li ktibt dik id-diska qalli “Permezz tal-kanzunetta tiegħek jiena erġajt lura flimkien ma’ marti.” Jista’ jkollok sodisfazzjon akbar minn hekk? Tħossok kuntenta li stajt tagħmel xi ħaġa għall-ġid u tirringrazzja ‘l Alla ta’ dan id-don, għalkemm partikolarment din id-diska aktar nemmen li kienet il-Madonna li mexxietli idi biex niktibha milli li ktibtha jien!

Fil-fatt dik il-kanzunetta nkitbet fuq każ reali li kien għaddej il-qorti f’dak iż-żmien u n-nies xebgħu jitolbuni biex nikteb diska oħra ħalli ngħid kif kompliet l-istorja. Imma fi tliet minuti ma tistax tirrakkonta storja ta’ familja. U għalhekk tħajjart nikteb teleserial ta’ 12 il-episodju fejn fih ftaħt aktar dan ir-rakkont. Imma ma kienx mument! Għax għalkemm ilni 6 snin li lestejtu u tgħidx kemm ilni ndur bih f’diversi stazzjonijiet tat-TV, għadni ma rnexxiliex insib lil xi ħadd interessat li jaħdmu. Dan it-teleserial ġieli semmejtu f’intervisti oħra u n-nies spiss jistaqsuni meta ser jarawh. Iżda għidli kif naqbad infehemhom li mhux minni jonqos?”

Carmen kompliet tfehemni li l-muża sikwit tiġi ħabta u sabta.

“Darba meta konna waqt il-honeymoon, jiena u żewġi Salvu, ħriġna nagħmlu żewġ passi. F’ħin minnhom nara pakkett tas-sigaretti fl-art, ġbartu, ħadtlu l-karta minn ġo fih u ktibt poeżija lil żewġi dak il-ħin stess.

Darb’oħra kont fuq il-karozza tal-linja u kelli noħroġ karta mill-portmoni u nikteb il-kanzunetta ‘Id-dinja mgħaġġla’ li aktar tard kantahieli Tony Camilleri.

‘Il-Ġenna f’Minjatura’ ktibtha meta żort il-ġnien tal-Palazz tal-Girgenti. Il-post affaxxinani mmens u ma flaħtx ma noqgħodx bil-qiegħda u nħażżeż erba vrus fuq dak li kont qed nara u nħoss.”

Carmen hija wkoll il-kittieba ta’ diversi reċti qosra li l-atturi tagħhom huma kollha tfal.

“F’Ħaż-Żebbuġ fejn mort noqgħod, tellgħajt diversi reċti għan-nies tal-lokal. Kont inġib trailer kbir fil-wesgħa ta’ quddiem id-dar tiegħi u nagħmel palk minnu. Kienu jieħdu sehem ħafna tfal tal-akkwati u kien ikollhom kostumi mill-aqwa apparti reċtar tajjeb ferm. Kull sena kienu jiġu jħabbtuli n-nies biex indaħħlilhom lit-tfal tagħhom fir-reċta jew biex jagħtuni xi lbiesi li setgħu jintużaw bħala kostumi. Kont nieħu pjaċir inrawwimhom fid-drama u narahom jinteressaw ruħhom.

Illum qed nagħmel l-istess man-neputijiet tiegħi. Peress li aħna familja kbira ħafna, spiss nikru xi sala bejnietna u n-neputijiet joqogħdu jkantaw il-kanzunetti jew jirreċtaw dak li nkun għallimthom jien.”

Il-familja hija għażiża ħafna għal Carmen tant li qegħdha tikteb il-bijografija tagħha sabiex tħalli memorja vasta dwar ħajjitha.

“Hija bijografija personali ħafna li qed nikteb għall-membri tal-familja tiegħi biss. Nixtieq li dawn ikunu jafu kemm kelli ħajja mżewwqa u kkulurita, kemm rajt gwaj u kemm fraħt. Il-ħajja ta’ kulħadd ikollha t-tlajja’ u l-inżul tagħha imma kultant ċertu ħajjiet ikunu mimlija b’numru ta’ esperjenzi. Qegħdha nikteb bil-mod imma fid-dettall ħafna tant li ibni ż-żgħir qalli li meta jaqrahom iħossu daqs li kieku qed jitkellem miegħi. Fil-fatt f’dawn l-aħħar ġimgħat kont qegħdha ħdejh f’Nottingham fejn joqgħod, peress li kellhom it-tielet tarbija u tellgħajtlu ftit kitba oħra minn tiegħi. Imma did-darba qalli “Ma, dawn il-memorji għalissa ma rridx naqrahom aktar. Waqt li hawn int irrid ingawdi lilek. Issa meta ma tkunx hawn aktar, ingawdik permezz tal-kitba tiegħek.”

Tgħożż ukoll ħafna l-ħbieb…

“Ara dan ir-ritratt ċkejken. Kemm bkejt biex xtratuli ommi! Veru konna fqar dak iż-żmien. Darba meta kont għadni l-iskola kienet saret reċta li daqskemm intogħġbot, it-taqsima tal-edukazzjoni talbitna naħdmuha fit-teatru Manoel. Kien ġie fotografu u ħa ritratt tal-grupp u ommi dan felħet tixtrili – l-iżgħar wieħed, fih daqs kaxxa tas-sulfarini. Imma ħabbejtu u bqajt bqajt sakemm kabbartu u wara 37 sena rnexxieli anki norganizza reunion fejn laqqgħajt lill-istudenti u l-għalliema kollha li konna dakinhar. Kienet okkażjoni sabiħa ferm.”

Innutajt illi Carmen kienet mara tassew umli. Fl-istess ħin għandha karattru fejn il-ħin kollu trid tagħmel xi ħaġa, lanqas kwiet toqgħod bil-qiegħda bis-sabar m’għandha. Anki l-kafè xorbot bil-wieqfa!

Flimkien miegħi għal din l-intervista jiena ħadt ukoll lill-ħbieb tiegħi Alfred u Jasmine Grech li dwar din il-laqgħa huma ħadmu vidjow li tistgħu taraw fuq il-link: http://www.youtube.com/watch?v=OA6OWCZJurk

Tistgħu taħsbu kif baqgħet Carmen meta semgħet lilna u b’mod speċjali lil Jasmine, mara mill-Malasja, inkantaw bil-qalb mad-diska ‘Ma Niċħdek Qatt’ hekk kif intfajna madwar mejda naraw il-filmati ta’ meta rebħet din il-kanzunetta:

“Le le ma niċħdek qatt ja art twelidi

Kull fejn immur niftaħar bil-ħelsien

U jekk xi ħadd ikasbrek isib lili

Difiża nkun għalik għax Malti jien.”

Għajnejn Carmen ixxarrbu bid-dmugħ…

“Hija ħaġa sabiħa ferm li tara ‘l min japprezza x-xogħol tiegħek.”

Ma setax jonqos li l-kliem jaqa’ fuq Jum il-Ħelsien li dalwaqt ser inkunu qed niċċelebraw f’pajjiżna

“Il-ġlieda għall-ħelsien jiena għextha fl-aqwa ta’ ħajti. Il-Perit Mintoff ħadem ħafna għall-ħelsien ta’ pajjiżna u kellu eluf ta’ nies warajh. Meta ħadna l-indipendenza, bosta postijiet baqgħu tal-Ingliżi u l-Maltin f’Malta stess, lanqas biss setgħu jidħlu fihom! Dik x’indipendenza hi, jekk mhix waħda falza? Lil Malta, dak iż-żmien Mintoff għollieha m’ogħla s-smewwiet u ħafna affarijiet saru tagħna l-Maltin.

Il-ġurnata tal-31 ta’ Marzu 1979 ma ninsiha qatt. Kienu ilhom isiru ħafna preparamenti għaliha u għal darba, Mintoff fetaħ naqra jdejh għax kull siġra mliha bil-bozoz. Malta kollha kienet mixgħula. Kienet ġurnata mistennija ħafna u akkost il-bard u x-xita qawwija li kien hemm dakinhar, kienu ħafna dawk li nġabru għall-okkażżjoni. Anki jiena kont hemm u aċċertajt ruħi li anki wliedi jkunu preżenti biex ikunu jistgħu jiftakru u jkunu onorati li anki huma għexu dawk il-mumenti. Bħala tifkira ta’ dak il-jum ktibt ukoll poeżija ‘Dedika lill-31 ta’ Marzu 1979’ li tagħlaq hekk:

“Għad tikbru wliedi w’tkunu kburin bħali

Li kontu hemm mal-kotra f’dak il-jum

Għad titla’ xemx f’dak l-għodu sħun ta’ Marzu

Li tibqa’ ssaħħnek żgur kemm ħaj iddum.”

Finalment wasal il-ħin biex insellmu lil xulxin u Carmen irregalatli s-cd ‘Mill-Pinna Tiegħi’ li fiha ġabra tal-aqwa kanzunetti tagħha. Tfajtha mill-ewwel iddoqq fil-karozza u hekk kif qbadt insuq lura lejn id-dar, inħallikhom tobsru liema kanzunetta smajt l-ewwel…

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-28 ta’ Marzu 2010)

Share on Facebook

2010.03.28 / 1 response / Category: Torca - Perspettivi
NIXTIEQU NISILFU GĦAJNEJNA

Tistaqsix x’jista’ jagħmel għalik pajjiżek imma ara x’tista’ tagħmel int għalih…. John F Kennedy.

Hekk kif rajt ir-ritratt ta’ din il-koppja fuq l-internet mill-ewwel inġbidt lejhom. Hu Malti u hi mill-Malaysia. L-istint qalli li kien hemm xi storja interessanti f’ħajjithom. Iltqajt ma’ xogħolhom għall-ewwel darba fuq YouTube fejn dawn it-tnejn kontinwament itellgħu għadd ta’ vidjows qosra li jaħdmu huma stess dwar diversi suġġetti li primarjament jikkonċernaw lil Malta.

Domt insegwi xogħolhom għal numru ta’ ġranet sakemm fl-aħħar iddeċidejt li nikkuntattjahom. Ma kontx mort żmerċ! Mhux talli aċċettaw minnufih li jagħtuni l-intervista, imma saħansitra stednuni ġewwa darhom u qaluli biex immur bi stonku vojt għax Jasmine kienet ser tippreparali ikla tipikament Malajsjana…

Sa mill-ewwel ftit minuti li tgħaddi flimkien ma’ din il-koppja, ma tistax ma tintebaħx bid-differenza fil-karattri tagħhom. Alfred huwa bniedem ċajtier, inkejjuż, naqra xewka, ta’ żaqqu f’fommu u bla paċenzja. Min-naħa l-oħra Jasmine hija pjuttost serja, profonda, perfezzjonista, ambizzjuża, dedikata u kapaċi titkellem dwar kollox għal siegħat sħaħ! Finalment imma għandhom żewġ karatteristiċi identiċi: l-arti ta’ kif għandek tilqa’ bniedem ġewwa darek u l-imħabba bla tarf lejn Malta.

Alfred huwa oriġinarjament minn Ħal-Qormi. F’żogħżitu kien jaħdem bħala skrivan mal-gvern. Irrakkuntali kif ma kellu l-ebda bżonn li jħalli pajjiżu…

“Imma l-ġenn taż-żogħżija ħajjarni nagħmel mod ieħor. Għamilt 36 sena ngħix ġewwa l-Kanada. Mhux ser immaqdru bħala pajjiż għax sabiħ u mimli kumditajiet. Kelli job tajjeb ukoll. Imma x-xitwa kienet kerha ħafna u sikwit kont niftakar f’pajjiżi. Bqajt sentimentali wisq lejh. Il-lingwa Maltija qatt ma nsejtha. Kull meta stajt, kont niġi ngħaddi l-vaganzi tiegħi hawn. Imma mbagħad aktar kienet tiġini agħar għax kull darba li jkolli nerġa’ nitlaq lura kont immur b’qalbi maqsuma.”

Ma kelli l-ebda dubju minn dak li kien qed jgħidli. Bil-memorja biss ta’ dawk il-ġranet, għajnejn Alfred ixxarrbu bid-dmugħ. Xtaqt inkun naf għaliex iħobb daqshekk lil Malta…

“Ma nafx għaliex inħobbha daqshekk. Tgħidli għaliex tħobbha lil ommok? Ommi l-isbaħ mara tad-dinja? Le. Imma għalija iva. Tgħidli Malta l-isbaħ pajjiż fid-dinja? Le. Imma għalija iva. Hawnhekk inħossni nappartjeni.

Meta kont qed ngħix il-Kanada kont naf sal-inqas ħaġa li kienet tkun qed tiġri f’Malta. Permezz tal-internet kont naqra l-ġurnali Maltin u nżomm ruħi nfurmat. Mhux l-ewwel darba li kont nibgħat xi ittri lill-gazzetti lokali. U meta kien jidhirli li kien hemm bżonn, ġieli ktibt xi ittri lill-politiċi ta’ partiti differenti sabiex nurihom l-opinjoni tiegħi.”

Imma din l-idea tal-vidjows fuq YouTube kif bdiet?

“Kienet idea tiegħi,” weġbitni Jasmine.

Isimha proprju huwa Choy Hong, li fil-lingwa tagħha jfisser ‘qawsalla’. Imma meta f’dawn l-aħħar snin hija kkonvertit mill-Buddiżmu għall-Kristjaneżmu, ingħatalha dan l-isem ġdid Jasmine. Jasmine għexet f’Malacca ġewwa l-Malaysia. Hemmhekk hija ggradwat fil-professjoni ta’ Fashion Designer u għamlet xi żmien taħdem hekk. Imma wara xi snin xtaqet xi ħaġa aktar u għall-għoxrin sena ta’ wara ħadmet mal-Awtorità tat-Turiżmu tat-Tajlandja fejn finalment kienet tieħu ħsieb ir-reklamar u r-relazzjonijiet pubbliċi.

Issa bdejt nifhem kif Jasmine tnebbħet b’dan il-proġett. Kont kurjuża nara x’kienet taħseb dwar Malta u l-għan wara dawn il-vidjows…

“Rajt lil Malta għall-ewwel darba madwar ħames snin ilu. Ikolli nistqarr illi kienet daqsxejn differenti minn kif inhi illum. Niftakarni ninħasad! Għedt hawn fejn ġejt? Kien hawn ħafna trab fl-arja u kull fejn tara siti ta’ kostruzzjoni. L-istat tat-toroq kien tad-daħk. U l-ħmieġ evidenti ma’ kullimkien kien tal-mistħija. Id-djar kienu kollha l-istess… kollha maħduma bl-istess ġebla. Tħassibt. Għedt hawn mort lura fil-livell. Pajjiżi mhux hekk akkost li għad hemm min għandu l-idea żbaljata li l-Malaysia huwa xi pajjiż tat-tielet dinja! Ifhimni, aħna wkoll kellna dawn il-problemi lura fiż-żminijiet. Għaddew snin sakemm il-poplu ta’ pajjiżi tgħallem iżomm l-indafa imma llum it-triqat tagħna huma ndaf tazza. Il-pieni jekk tinqabad tħammeġ fil-Malaysia huma ħorox ħafna u jinkludu li tagħmel xogħol fil-komunità.

Però jkolli ngħid illi matul is-snin li ilni ngħix hawn f’Malta sar progress kbir. Żgur li hawn aktar indafa u wħud mit-toroq ġew irranġati. Sadanittant jiena kelli ċ-ċans nibda ndur u nħuf fil-villaġġi antiki Maltin u ftit ftit tgħallimt napprezza u nħobb lil dan il-pajjiż daqs kull Malti ieħor.

Permezz ta’ żewġi Alfred tgħallimt xi jfisser il-pajjiż għall-emigrant. U ngħiduha kif inhi, issa li jiena wkoll qed ngħix il-bogħod minn pajjiżi, nista’ nifhem aħjar xi tħoss.

L-għan wara dawn il-vidjows huwa li nisilfu għajnejna lil dawn l-emigranti u li permezz tal-vidjows li ntellgħu fuq YouTube jkunu jistgħu jsegwu dak kollu li jkun qed iseħħ f’dawn il-gżejjer li huma tant iħobbu.

Barra minn hekk bħala barranija, jiena nixtieq ngħaddi l-perspettiva tiegħi dwar Malta. Forsi hemm ħafna affarijiet illi l-Maltin infushom jeħduhom for granted, mentri għalija li qed narahom għall-ewwel darba, jimpressjonawni u jaffaxxinawni. Jien inħobb ħafna l-Istorja u dawn il-gżejjer miżgħuda biha. Huwa dnub illi l-informazzjoni dwar pajjiż sabiħ bħal dan b’kultura tant rikka, ma tinqasamx mal-oħrajn. Għaldaqstant nixtieq nislef għajnejja wkoll lil dawk il-barranin illi forsi qatt ma semgħu b’Malta u permezz ta’ dawn il-vidjows jinteressaw ruħhom jiġu jżuruha.”

Fuq il-YouTube innifsu hemm diversi kummenti dwar ix-xogħlijiet tagħhom. Jirċievu xejn rispons?

“Dawn il-vidjows jintwerew anki fuq l-istazzjonijiet televiżivi tal-komunitajiet Maltin tal-Awstralja u tal-Kanada fejn hemm iktar minn 30,000 telespettatur. Nirċievu ħafna messaġġi u ittri sbieħ mingħand nies li jkunu jridu jirringrazzjawna talli nwasslulhom dawn il-vidjows li huma jsibu interessanti ferm. Ikun hemm min jiktbilna ‘irnexxielkhom tbikkuni’ li mhux l-għan tagħna żgur. Nammetti miegħek illi ġieli jiġuni dubji jekk hux qed noħloq xi dwejjaq, minħabba n-nostalġija, lil min jarahom. Imma mbagħad noqgħod naħseb u ngħid illi wara li jgħaddilhom, bla dubju ser japprezzaw il-fatt li jistgħu jgawdu l-festi, ċ-ċelebrazzjonijiet, il-kultura, il-bini u bosta affarijiet oħra Maltin li għalihom l-emigranti għandhom għatx kbir”.

“Kieku kont għadni noqgħod il-Kanada, vidjows hekk ma kontx niflaħ narahom,” daħal jgħidli Alfred. “Min jaf kemm il-darba waqt li kont inkun vaganza hawnhekk kont niġbed għadd ta’ movies biex imbagħad ma nkunx irrid narahom meta nitla’ lura l-Kanada. Kienet tkun iebsa wisq. Imma mill-ittri li nirċievu jidher illi l-għan tagħna, li nferrħu lill-emigranti, qed jintlaħaq. L-ittri li nirċievu minn għandhom iqanqlulek id-dmugħ. Ta’ min isemmi li nirċievu anki messaġġi mingħand il-barranin dwar il-vidjows tagħna. Riċentement wieħed Amerikan kitbilna illi meta ra l-vidjows stagħġeb kif fuq naqra ta’ gżira hemm tant x’tara. Qalilna wkoll illi qed jitħajjar jiġi jara huwa stess b’għajnejh.”

Peress li nnutajthom itellgħu xogħol wara l-ieħor b’mod konsistenti, tlabthom jispjegawli kemm jieħdu xogħol biex ilestu dawn il-vidjows…

“Ir-riċerka f’idejn Jasmine,” qabeż jgħidli malajr Alfred. “Tiddedika ħafna ħin tara liema huma l-aktar postijiet ta’ interess, tikkuntattja lill-kunsilli lokali u tmur iddur fit-triqat biex tiskopri hi stess. Għandha memorja tal-għaġeb! Biss biss għandha aktar minn 75,000 ritratt li ħadet hi u kollha tiftakarhom wieħed wieħed. Anki t-toroq, tmur darba u jidħlu f’moħħha. Mhux bħali. Anki fil-Mosta fejn noqgħod jirnexxieli nintilef jien!”

“Insibu ħafna għajnuna minn numru ta’ individwi illi jgħaddulna l-informazzjoni u anki jiftħulna ċertu postijiet bħall-knejjes, kappelli u diversi postijiet oħra biex inkunu nistgħu niġbdu r-ritratti u l-vidjows tagħna,” spjegatli Jasmine.

“Oħrajn, bħal ngħidu aħna Manuel Casha li joqgħod f’Sydney l-Awstralja, jagħtuna permess biex nużaw il-mużika tagħhom għall-isfond tal-vidjows tagħna. Anki jiena nagħmel xi arranġamenti tal-mużika u nikteb ukoll xi kanzunetti. Għalkemm qatt ma tgħallimt il-mużika, kif jgħid il-Malti, għandi l-widna għaliha. Inħobb ngħaddi l-ħin fuq l-orgni tiegħi u noħloq xi biċċiet mużikali, nirrikordjahom u xi ħaddieħor jiktibli l-mużika tagħhom. Mhux l-ewwel darba li ‘nisma’ xi biċċa mużika f’moħħi’ waqt li nkun rieqed u jkolli nqum malajr indoqqha ħalli nirrikordjaha. Jekk ma nagħmilx hekk, sa l-għada nkun insejtha żgur. Malli ġejt Malta ktibt kanzunetta iddedikata lil pajjiżi. Semmejtha ‘Għanja lil Malta’ u kantahieli Enzo Gusman.”

Minn dawk ix-xogħlijiet kollha, liema huwa l-favorit tagħhom?

“Il-favorit?” waqaf jaħseb Alfred. “Ma nafx. Kollha jogħġbuni. Aħna npoġġu qalbna fihom. Għalina daqs li kieku kienu wliedna. Diffiċli tagħżel bejniethom.”

“M’għandix vidjow favorit għax kollha jogħġbuni,” qaltli Jasmine. “Imma jekk ikolli nagħżel wieħed bilfors, ngħidlek illi kanzunetta għandi favorita – ‘Ma niċħdek qatt’ kantanta minn Renato – li tinstema’ fil-vidjow tal-Belt Valletta. Niftakar illi sa mill-ewwel darba li smajt din il-kanzunetta kont inħossni nitqanqal u nemozzjona ruħi ħafna. Allavolja ma kontx qed nifhem x’inhu jingħad, imma l-mod kif Renato jinterpretaha, iqanqalni wisq. Bqajt sakemm sirt naf il-kliem ta’ din il-kanzunetta u ltqajt ma’ Renato li b’ġentilezza kbira qagħad ikantahieli. Meta rajt il-kliem fhimt aktar biċ-ċar il-għala din il-kanzunetta kienet tant temozzjonani.”

“Trid tismagħha tkantahielek?” nebixna t-tnejn Alfred.

Ħsibt li Jasmine kienet ser toħroġ minnha imma minflok għaġġbitni. Hekk kif Alfred sab il-vidjow u beda jdoqqu, hi għaġġlet ġabet karta li fuqha kien hemm miktub il-kliem tal-kanzunetta u armat tkantahieli b’Malti mċaqlaq u b’dak l-aċċent partikolari tagħha. Li impressjonani kien l-imħabba u l-passjoni li bdiet tkanta biha…

“U jekk xi ħadd ikażbrek isib lili. Difiża nkun għalik għax Malti jien! Viva Malta,” bdiet iżżid wara r-ritornell.

Ikolli nistqarr magħkom li xtaqt ngħannaqha miegħi dak il-ħin. Din id-diska nzertat prezzjuża ħafna anki għalija personali. U tara barranija tkantaha b’tant konvinzjoni, tnissillek emozzjoni ta’ barra minn hawn.

“Inħobb inkantaha din id-diska,” qaltli daħkana u kburija, ”għax meta nkantaha nħossni Maltija veru.”

Hawnhekk ittieħdet sewwa minnek għedt lil Alfred li kien qed jiggustaha daqsi.

“Iva. Fil-fatt permezz ta’ din l-imħabba li għandna lejn Malta, nistgħu naħdmu flimkien fuq dawn il-proġetti. Għalkemm hi tgħid li ntellifha u li aħjar taħdem weħidha,” nibex mill-ġdid Alfred.

“Veru veru,” ikkonfermat hi. “Għax hu moħħu biex jgħaġġel. U jien irrid nagħmel kollox kif suppost. Noqgħod ħafna attenta għad-dettalji meta nkun qed niġbed ir-ritratti u l-vidjows u wara meta neditjahom. Inkun irrid li x-xogħol tiegħi jitkellem waħdu. Nipprova naqbad dawk il-mumenti speċjali… it-tfal jilgħabu bil-konfetti waqt il-festa… l-uċuh u l-espressjonijiet tan-nies. Kultant naħseb li ċertu nies jaħsbuni belha li noqgħod nieħu dawk ir-ritratti kollha. Imma dak hu li jagħmel il-prodott finali attraenti. Nemmen ukoll illi għandi l-obbligu li nippreżenta dan ix-xogħol bl-aħjar mod possibbli. Irrid lil dik it-tifla fir-ritratt tara dak il-vidjow minn hawn u ma nafx kemm il-sena oħra u tħossha kuntenta u nostalġika li dakinhar kont qbadtha f’dak il-mument sabiħ.”

L-imħabba għal dak kollu li hu Malti ħajjret lil Jasmine biex anki tipprova titgħallem din il-lingwa. U hekk kif bdiet tiskopri l-kliem Malti kienet sorpriża immens meta sabet xi kliem in komuni bħal: sapuna, tabib, sultan, skola. Qaltli li dan hu aktarx minħabba li anki f’pajjiżhom kellhom influwenza Għarbija.

Kont kurjuża nkun naf jekk tarax xi similitudnijiet jew differenzi oħra bejn Malta u l-Malaysia….

“Bħala pajjiżi diffiċli tikkomparahom għax wieħed għandu kultura Ewropeja u l-ieħor għandu kultura Ażjatika. Xi ħaġa partikolari li ninnota huwa illi fil-Malaysia aħna naċċettaw reliġjonijiet differenti iktar faċilment. Tant hu hekk illi tista’ tara nies ta’ reliġjonijiet differenti jiċċelebraw l-istess festi. Mhux xi ħaġa kbira per eżempju biex issib is-siġra tal-Milied kemm fid-dar tal-Kattoliċi u anki f’dawk tal-Hindu u l-Musulmani. Ikollna wkoll ħafna żwiġijiet imħallta u ma jkunx hemm problemi fuq hekk. Ngħidu aħna meta jiena iddeċidejt illi nikkonverti għall-Kristjaneżmu, ħadd ma ndaħal mill-familja tiegħi. Lanqas meta żżewwiġt Malti Kristjan. Anzi laqgħuh bil-ferħ daqs li kieku Alfred kien wieħed minnhom. Differenza oħra hija illi pajjiżi għandu popolazzjoni ta’ 27 miljun persuna u daqstant ieħor m’hemmx xebħ fil-kobor tal-pajjiżi.”

Imma l-Maltin lilha kif laqgħuha?

“Jiena għandi natural minni li mmur jien fuq il-bniedem biex nagħmel ħbiberija u mhux noqgħod nistenna lil ħaddieħor jagħmel l-ewwel pass. Għaldaqstant ma damux ma drawni u aċċettawni bħala waħda minnhom.”

“Jgħiduli kemm hi gustuża, speċjalment meta jisimgħuha titkellem bil-Malti,” daħal pront pront Alfred. “Iħobbuha ħafna. Jgħiduli kemm hi ħelwa. Ma nafx għaliex għalija qatt ma jgħidu hekk?!”

Fid-dinja ta’ llum diffiċli biex issib xi ħaġa b’xejn. Xtaqt niskopri jekk hux beħsiebhom ibiegħu dawn il-vidjows xi darba…

“Mhux l-ewwel darba li staqsewhilna din,” temmet tgħidli Jasmine. “Imma aħna nagħmlu dan ix-xogħol bħala rigal għal min jarahom. Personalment jiena naħdem dax-xogħol bħala kontribut għal dan il-pajjiż li laqagħni b’tant imħabba. Xtaqt nuża dak kollu li naf biex nagħti xi ħaġa lura lil Malta. U meta inti qed tagħti rikonoxximent jew rigal, ma tippretendi qatt xejn lura tiegħu. Ma rridx li nkun għext hawn għal tant snin bla ma qatt inkun tajt xejn lura lil dan il-pajjiż. Dawn il-vidjows iddedikati lil Malta huma rigal li jien nagħti mill-qiegħ ta’ qalbi.”

Ma naħsbix li għandi għalfejn inżid aktar kummenti wara kliem bħal dan. Hekk jew hekk issa kien wasal ħin l-ikel u quddiemi Jasmine ippreżentatli platt appettituż tipikament Malajżjan….

Kull min jixtieq jara dawn il-vidjows jista’ jidħol fuq YouTube jasalf5959 jew YouTube malpen04.

(Dan l-artiklu ġie ppubblikat fit-Torċa tat-18 t’Ottubru 2009)

Share on Facebook

2009.10.18 / no responses / Category: Torca - Perspettivi